Mme Anam-Akpanikọ Iban Christian—Ọsọn̄urua Mme Andituak Ibuot nnọ Abasi

“Mfọnidem edi nsu, uyai onyụn̄ edi ikpîkpu edi ẹyetoro n̄wan eke abakde Jehovah.”—MME N̄KE 31:30.

1. Didie ke nte Jehovah esede uyai okpụhọde ye nte ererimbot esede?

 ERERIMBOT enen̄ede odori nsọn̄uyo ke uyai enyọn̄ idem, akpan akpan eke iban. Edi, Jehovah enen̄ede enyene udọn̄ ke nte owo etiede ke esịtidem, emi akam ekemede ndinen̄ede nye nte owo ọsọn̄de. (Mme N̄ke 16:31) Ntem, Bible eteme iban ete: “Ẹkûbana idem enyọn̄-enyọn̄ ke edidọk idet, ye edikọn̄ọ n̄kpọ mbana gold, ye edisịne ediye ọfọn̄idem; edi ẹda edisịne n̄kpọ eke mîdibiarake, kpa sụn̄-sụn̄ spirit eke enyenede iso bụt, ẹbana idem ke esịt-esịt uwem mbufo; koro oro edi se isọn̄de urua ke enyịn Abasi.”—1 Peter 3:3, 4.

2, 3. Didie ke iban ẹketịp ẹsịn ke ndisuan eti mbụk ke akpa isua ikie, ndien didie ke ẹkebem iso ẹtịn̄ ẹban̄a emi?

² Ediwak iban oro ẹtịn̄de ẹban̄a ke Bible ẹma ẹwụt utọ edu oro odotde itoro mi. Ke akpa isua ikie, ndusụk mmọ ẹma ẹnyene ifet ndise mban̄a Jesus ye mme apostle esie. (Luke 8:1-3) Ke ukperedem, nditọete iban emi ẹma ẹkabade ẹdi ifịk ifịk mme ọkwọrọ eti mbụk; mbon eken ẹma ẹnen̄ede ẹn̄wam iren Christian oro ẹdade usụn̄, esịnede apostle Paul; ndien ndusụk ẹma ẹwụt n̄wọrọnda ntatubọk, idem ẹnọde ufọk mmọ ẹda ẹnịm mme mbono esop.

³ Ẹma ẹbem iso ẹtịn̄ ke N̄wed Abasi ẹte ke Jehovah ayada iban anam n̄kpọ ke akamba usụn̄ ndisu mme uduak esie. Ke uwụtn̄kpọ, Joel 2:28, 29 ama ebem iso etịn̄ ete ke iren ye iban, n̄kpri ye ikpọ, ẹyebọ edisana spirit ẹnyụn̄ ẹtiene ẹbuana ke ndisuan eti mbụk Obio Ubọn̄. Ntịn̄nnịm ikọ oro ama ọtọn̄ọ ndisu ke Pentecost 33 E.N. (Utom 2:1-4, 16-18) Ẹma ẹnọ ndusụk iban oro ẹyetde aran mme utịbe utịbe enọ, utọ nte enọ editịn̄ ntịn̄nnịm ikọ. (Utom 21:8, 9) Ebede ke ifịk mmọ ke utom ukwọrọikọ, mme anam-akpanikọ nditọete iban emi, oro ẹkenamde akwa udịmekọn̄ eke spirit ẹma ẹtịp ẹsịn ke ndinam Ido Ukpono Christ atara usọp usọp ke akpa isua ikie. Ke akpanikọ, ke n̄kpọ  nte 60 E.N., apostle Paul ama ewet ete ke ẹma ẹkwọrọ eti mbụk “ẹnọ kpukpru owo ke idak ikpa enyọn̄.”—Colossae 1:23.

Ẹtoro Mmọ ke Ntak Uko, Ifịk, ye Ntatubọk

4. Ntak emi Paul ekenyenede eti ntak nditoro ediwak iban ke esop Christian akpa isua ikie?

⁴ Apostle Paul edi kiet ke otu mbon oro ẹkewụtde esịtekọm ẹban̄a utom emi ndusụk iban ẹkenamde—kpa nte mme esenyịn Christian mfịn ẹsiwụtde esịtekọm ẹban̄a utom emi mme enyene-ifịk iban ẹnamde. Ndusụk ke otu iban emi Paul akasiakde enyịn̄ ẹkedi ‘Tryphaena ye Tryphosa, emi ẹkenamde utom ọkpọsọn̄ ke Ọbọn̄,’ ye ‘Persis emi ẹmade; enye akakpa utom eti-eti ke Ọbọn̄.’ (Rome 16:12) Paul ama ewet ete ke Euodia ye Syntyche ‘ẹkesan̄a ye imọ ẹn̄wana en̄wan ẹban̄a gospel.’ (Philippi 4:2, 3) Priscilla, adianade ye ebe esie, Aquila, n̄ko ẹma ẹsan̄a ye Paul ẹnam utom. Enye ye Aquila, ẹma ẹkam ‘ẹnyịme ndiduọk uwem mmọ’ kaban̄a Paul, onụkde enye ndiwet ntem: “Idịghe ami ikpọn̄ ndọhọ ẹkọm mmọ; edi kpukpru mme ufọk Abasi ke otu mme Gentile ẹtiene ẹnọ ekọm nde.”—Rome 16:3, 4; Utom 18:2.

5, 6. Ke mme usụn̄ ewe ke Priscilla ekenịm eti uwụtn̄kpọ ọnọ nditọete iban mfịn ndikpebe?

⁵ Nso ikan̄wam Priscilla enyene ifịk ye uko ntre? Ẹkụt se ikan̄wamde enye ke Utom 18:24-26, emi nnyịn ikotde nte ke enye ama ebere ye ebe esie ke ndin̄wam Apollos, emi ekedide owo udọnikọ, ndisan̄a ikpat kiet ye akpanikọ oro ẹkeyararede ini oro. Nte an̄wan̄ade, ndien, Priscilla ekedi ifịk ifịk eyen ukpepn̄kpọ Ikọ Abasi ye ukpepn̄kpọ mme apostle. Nte utịp, enye ama ọkọri ata nti edu oro akanamde enye ọsọn̄ urua ke enyịn Abasi ye ke enyịn ebe esie, onyụn̄ edi eti andibuana ke akpa esop. Ediwak nditọete iban emi ẹnamde utom ọkpọsọn̄ mfịn, oro ẹsịnde ifịk ẹkpep Bible ẹnyụn̄ ẹdiade udia eke spirit oro Jehovah ọnọde ebe ke “akama ukpọhọde, emi anamde akpanikọ,” ẹsọn̄ urua ukem ntre.—Luke 12:42.

⁶ Aquila ye Priscilla ẹma ẹsinen̄ede ẹtat ubọk. Paul okodụn̄ ke ufọk mmọ ke ini akanamde utom ye mmọ nte mme anam ufọkọfọn̄ ke Corinth. (Utom 18:1-3) Ke ini n̄wan ye ebe emi ẹkewọrọde ẹka Ephesus ndien ke ukperedem Rome, mmọ ẹma ẹka iso ndiwụt ntatubọk Christian, idem ẹnọde ufọk mmọ ẹda ẹnịm mme mbono esop. (Utom 18:18, 19; 1 Corinth 16:8, 19) Nympha ye Mary eka John Mark n̄ko ẹma ẹnọ ufọk mmọ ẹda ẹnịm mme mbono esop.—Utom 12:12; Colossae 4:15.

Ọsọn̄urua Inyene Mfịn

7, 8. Didie ke ediwak nditọete iban mfịn ẹwọrọ eti etop ke ndinam edisana utom, ndien nso ke ẹkpenam mmọ ẹfiọk?

⁷ Kpa nte ekedide ke akpa isua ikie, mme anam-akpanikọ nditọete iban mfịn ẹmenyene akpan udeme ke ndisu uduak Abasi, akpan akpan ke utom ukwọrọikọ. Ndien nso eti etop ke nditọete iban emi ẹwọrọ ntem! Kere ban̄a uwụtn̄kpọ Gwen, oro ọkọsọn̄ọde ada anam utom Jehovah ke se ibede isua 50 tutu esịm ini oro enye akakpade ke 2002. Ebe esie ọdọhọ ete: “Ẹma ẹnen̄ede ẹkụt ifịk emi Gwen ekenyenede nte ọkwọrọ eti mbụk ke obio nnyịn. Enye ekekere ke kpukpru owo ẹdi mbon emi ẹkemede ndinyene ima Jehovah nnyụn̄ mbọ mme un̄wọn̄ọ esie. Edinam akpanikọ esie nnọ Abasi, esop esie, ye ubon nnyịn—owo itịn̄ke-tịn̄ iban̄a ima ima nsịnudọn̄ esie ke ini idem ekesimemde nnyịn—edi akwa un̄wam ọnọ mi ye nditọ nnyịn ke ofụri ini oro ikodude inem inem uwem ọtọkiet. Nnyịn imenen̄ede itaba enye.” Ndọ Gwen ye ebe esie ekebịghi isua 61.

⁸ Ediwak tọsịn nditọete iban, ẹdọde ndọ ye mîdọhọ, ẹnam utom nte mme asiakusụn̄ ye isụn̄utom, ẹyụhọde ye mme n̄kpọ oro mmọ ẹnyenede ke uwem nte mmọ ẹtatde etop Obio Ubọn̄ ke mme efakutom ọtọn̄ọde ke ikpọ obio tutu esịm mme ikpehe oro ẹdude nsannsan. (Utom 1:8) Ediwak owo ẹmetre ndinyene ufọk m̀mê nditọ man ẹnam n̄kpọ Jehovah ata ọyọhọ ọyọhọ. Odu mbon oro ẹsọn̄ọde ẹn̄wam mme ebe mmọ oro ẹnamde utom nte mme esenyịn oro ẹsan̄ade-san̄a, ke adan̄aemi ediwak tọsịn nditọete iban ẹnamde utom ke ufọkidụn̄ Bethel ke ofụri ererimbot. Nte eyịghe mîdụhe,  iban oro ẹnamde n̄waidem mi ẹdu ke otu “se mme idụt ẹyomde” emi ẹnamde ufọk Jehovah ọyọhọ ye ubọn̄.—Haggai 2:7.

9, 10. Didie ke ndusụk mbonubon ẹwụt esịtekọm mmọ kaban̄a nti uwụtn̄kpọ emi ibanndọ Christian ye mme eka ẹnịmde?

⁹ Edi akpanikọ, ediwak nditọete iban ẹnyene mbiomo ubon ndise mban̄a; kpa ye oro, mmọ ẹmenịm mme ufọn n̄kpọ Obio Ubọn̄ akpa. (Matthew 6:33) Asiakusụn̄ eyenete an̄wan kiet emi mîdọhọ ndọ ekewet ete: “Ke ntak mbuọtidem esie emi mîsehekede ye eti uwụtn̄kpọ esie, eka mi ama enyene akpan udeme ke ami ndikabade ndi asiakusụn̄ ofụri ini. Ke nditịm ntịn̄, enye ekedi kiet ke otu nsan̄a usiakusụn̄ mi emi n̄kamade n̄kan.” Ebe kiet etịn̄ aban̄a n̄wan esie emi edide eka nditọ iban ition emi ẹma ẹkekponi, ete: “Ufọk nnyịn ama esisana kpukpru ini onyụn̄ eye. Bonnie ikesibonke n̄kpọ awak akaha ke ufọk man ubon nnyịn ekeme ndiwụk ntịn̄enyịn ke ndibịne n̄kpọ eke spirit. Se enye eketịpde esịn ke ndifam okụk ama anam n̄keme ndinam utom ibio ini ke isua 32, anamde n̄keme ndinyene ekese ini nnọ ubon nnyịn ye mme n̄kpọ eke spirit. N̄wan mi n̄ko ama esikpep nditọ nnyịn ufọn edinam ọkpọsọn̄ utom. Mmotoro enye.” Mfịn, n̄wan ye ebe emi ẹnam utom ke ibuot itieutom ofụri ererimbot eke Mme Ntiense Jehovah.

¹⁰ Ebe kiet ewet aban̄a n̄wan esie, eka nditọ oro ẹma ẹkekponi, ete: “Mme edu Susan oro mmade n̄kan ẹdi ntotụn̄ọ ima oro enye enyenede ọnọ Abasi ye mme owo, ọkọrọ ye mbufiọk, mbọm, ye edinam akpanikọ esie. Kpukpru ini ekikere esie ekesidi ke odot ndinọ Jehovah mfọnn̄kan ukeme nnyịn—edumbet oro enye adade anam n̄kpọ nte asan̄autom Abasi ye nte eka.” Ke ntak ibetedem emi n̄wan esie ọkọnọde enye, ebe emi enyene ediwak ifetutom eke spirit, esịnede ndinam utom nte ebiowo, asiakusụn̄, andida itie esenyịn circuit, ye andibuana ke Kọmiti Unyene Nneme ye Mbon Ufọkibọk. Utọ iban oro ẹsọn̄ urua didie ntem ke enyịn mme ebe mmọ, ekemmọ mme Christian, ndien ke akande kpukpru, ke enyịn Jehovah!—Mme N̄ke 31:28, 30.

Mme Ọsọn̄urua Iban Oro Mînyeneke Ebe

11. (a) Didie ke Jehovah owụt ke imekere iban̄a mme anam-akpanikọ iban, akpan akpan mme ebeakpa? (b) Nso ke mme ebeakpa Christian ye mme anam-akpanikọ nditọete iban eken oro mînyeneke ebe ẹkeme nditịm nnịm ke akpanikọ?

¹¹ Jehovah esiwak ndinyene udọn̄ ke mfọnọn̄kpọ mme ebeakpa. (Deuteronomy 27:19; Psalm 68:5; Isaiah 10:1, 2) Enye ikpụhọkede. Enye ikaha iso ndinen̄ede nnyene udọn̄ ke idem mme ebeakpa kpọt edi enyene n̄ko ke idem mme eka oro ẹbọkde nditọ ikpọn̄ ọkọrọ ye iban oro ẹmekde nditre ndidọ ndọ m̀mê mbon oro mîkwe ebe Christian oro ekemde ye mmọ. (Malachi 3:6; James 1:27) Edieke edide afo odu ke otu mbon oro ẹsọn̄ọde ẹda ẹnam n̄kpọ Jehovah ye unana un̄wam nsan̄a ndọ Christian, afo emekeme nditịm nnịm ke akpanikọ nte ke ọmọsọn̄ urua ke enyịn Abasi.

12. (a) Didie ke ndusụk nditọete iban ẹwụt ke imọsọn̄ọ ida ye Jehovah? (b) Nso ekikere ke ndusụk nditọete nnyịn iban ẹyọ?

¹² Ke uwụtn̄kpọ, kere ban̄a nditọete nnyịn iban oro mîdọhọ ndọ koro mmọ ẹsọn̄ọde ẹda ẹnam item Jehovah ndidọ “owo Abasi ikpọn̄-ikpọn̄.” (1 Corinth 7:39; Mme N̄ke 3:1) Ikọ Abasi ọn̄wọn̄ọ ọnọ mmọ ete: ‘Jehovah ayanam ke ima ye mbon-ima.’ (2 Samuel  22:26) Kpa ye oro, itie unana ebe edi ata ọkpọsọn̄ n̄kpọ ọnọ ediwak mmọ. Eyenete an̄wan kiet ọdọhọ ete: “Mma mbiere ndidọ owo Abasi ikpọn̄-ikpọn̄, edi mmesinen̄ede ntua ke ini n̄kụtde nte mme ufan mi ẹdọde nti iren Christian, ke adan̄aemi ami mmendọhọ ndọ.” Eyenete an̄wan efen ọdọhọ ete: “Mmanam utom Jehovah ke isua 25. Mmebiere ndisọn̄ọ nda nnam akpanikọ nnọ enye, edi ndobo esinam mi n̄kop mfụhọ.” Enye adian do ete: “Nditọete iban nte ami ẹyom nsịnudọn̄.” Didie ke nnyịn ikpan̄wam utọ mme anam-akpanikọ oro?

13. (a) Nso ke nnyịn ikeme ndikpep nto uwụtn̄kpọ mbon oro ẹkesikade ẹkese adiaha Jephthah? (b) Ke mme udiana usụn̄ ewe ke nnyịn ikeme ndiwụt ke imekere iban̄a nditọete iban emi ẹdude ke esop nnyịn oro mîdọhọ ndọ?

¹³ Ẹkụt usụn̄ kiet ke uwụtn̄kpọ eke eset. Ke ini adiaha Jephthah eketrede ndidọ ebe, mme owo ẹma ẹfiọk ke enye akanam n̄waidem. Nso ke ẹkesinam ndisịn udọn̄ nnọ enye? ‘Nditọ iban Israel ẹma ẹsika kpukpru isua ẹketua [“ẹketoro,” NW] eyen Jephthah a Gilead an̄wan ke usen inan̄ ke isua.’ (Judges 11:30-40) Ukem ntre, nnyịn ke ofụri esịt ikpenyene nditoro nditọete iban emi mîdọhọ ndọ oro ẹsọn̄ọde ẹda ẹnam ibet Abasi. * Nso idi usụn̄ efen oro nnyịn ikemede ndiwụt ke nnyịn imekere iban̄a? Ke mme akam nnyịn, nnyịn ikpenyene ndiben̄e un̄wam Jehovah nnọ utọ ndima mme anam-akpanikọ nditọete iban oro ndika iso nsọn̄ọ nda nnam utom mmọ. Odot ẹnam mmọ ẹfiọk nte ke Jehovah ye ofụri esop Christian ẹnen̄ede ẹma ẹnyụn̄ ẹdara mmọ.—Psalm 37:28.

Nte Mme Eka Emi Ẹbọkde Nditọ Ikpọn̄ Ẹkụtde Unen

14, 15. (a) Ntak emi mme eka oro ẹbọkde nditọ ikpọn̄ ẹkpeben̄ede un̄wam Jehovah? (b) Didie ke eka oro ọbọkde nditọ ikpọn̄ ekeme ndinam n̄kpọ ke n̄kemuyo ye akam esie?

¹⁴ Nditọete iban emi ẹbọkde nditọ ikpọn̄ n̄ko ẹsisobo ata ediwak n̄kpọ-ata. Nte ededi, mmọ ẹkeme ndiwọn̄ọde mbịne Jehovah n̄koyom un̄wam ke ndibọk nditọ mmọ ke n̄kemuyo ye mme edumbet Bible. Edi akpanikọ, edieke afo edide eka oro ọbọkde nditọ ikpọn̄, afo ukemeke ndidi eka ye ete ke kpukpru usụn̄. Kpa ye oro, Jehovah ayan̄wam fi ndise mban̄a ekese mbiomo fo edieke afo esemede okot enye ke mbuọtidem. Ke ndinam an̄wan̄a: Edieke afo ekpenyenede ndodobi mbiomo ndimen nnyọn̄ ufọk oro odude ke enyọn̄ obot, ndi afo okpobiom enye ọdọk obot oro edieke n̄kpọisan̄ odude ekpere ndimen enye? Baba! Ukem ntre, kûdomo ndiyọ ikpọ mbiomo eke ntụk ikpọn̄ ke ini ekemede ndidọhọ Jehovah an̄wam fi. Ke akpanikọ, enye ọdọhọ fi okot imọ. Psalm 68:19 (NW) ọdọhọ ete: “Ekọm enyene Jehovah, emi obiomde mbiomo nnyịn kpukpru usen.” Kpasụk ntre, 1 Peter 5:7 ọdọhọ fi otop kpukpru ọkpọsọn̄ ekikere eke ẹtịmerede  fi esịt ọduọk odori Jehovah ‘koro Enye ke ekere fi.’ Ntre ke ini mme mfịna ye editịmede esịt ẹnamde idem emem fi, ‘kûdop’ nditịn̄ se ifịnade fi nnọ Ete fo eke heaven.—1 Thessalonica 5:17; Psalm 18:6; 55:22.

¹⁵ Ke uwụtn̄kpọ, edieke afo edide eka, nte eyịghe mîdụhe afo emekeme ndikere mban̄a odudu oro ubọkn̄ka ekemede ndinyene ke idem nditọ fo ke ufọkn̄wed m̀mê mme idomo nsọn̄ọnda emi mmọ ẹkemede ndisobo. (1 Corinth 15:33) Mmọ emi ẹdi nti n̄kpọ ndikere mban̄a. Edi mmọ n̄ko ẹdi n̄kpọ emi ẹkemede ndibọn̄ akam mban̄a. Ke nditịm ntịn̄, ntak mûbọn̄ke akam uban̄a utọ n̄kpọ emi ye nditọ fo mbemiso mmọ ẹdahade ufọkn̄wed, iso-ọfọn ke ẹma ẹkekere ẹban̄a itien̄wed eke usen ke usen ọtọkiet? Mme san̄asan̄a akam oro ẹbọn̄de ke ofụri esịt ẹsinen̄ede ẹtụk esịt nditọ. Ke akande kpukpru, afo eben̄e edidiọn̄ Jehovah ke ini afo ke ime odomode ndisịn Ikọ esie ke esịt nditọ fo. (Deuteronomy 6:6, 7; Mme N̄ke 22:6) Ti ete, “enyịn Jehovah ke esese ndinen owo, utọn̄ Esie onyụn̄ ọbiọn̄ọ eseme mmọ.”—1 Peter 3:12; Philippi 4:6, 7.

16, 17. (a) Nso ke eyeneren kiet eketịn̄ aban̄a ima oro eka esie okowụtde? (b) Didie ke nte eka ekesede n̄kpọ eke spirit okotụk nditọ esie?

¹⁶ Kere ban̄a uwụtn̄kpọ Olivia, eka nditọ itiokiet. Ebe esie oro mînịmke ke akpanikọ ama efehe ọkpọn̄ ubon ke ndondo oro ẹkemande akpatre eyen mmọ, edi enye ama ọsọsọp ọtọn̄ọ ndinọ nditọ esie ukpep ke usụn̄ Abasi. Darren, akpan Olivia, edide isua 31 idahaemi onyụn̄ anamde utom nte ebiowo Christian ye asiakusụn̄, ekedi n̄kpọ nte isua 5 ini oro. Ke ndinam esịt enenen̄ede etịmede Olivia, Darren ama ọduọ ata idiọk udọn̄ọ oro enye osụk ọdọn̄ọde. Ke etide ini uyen esie, Darren ewet ete: “Nsụk nteti nte n̄kesitiede ke bed ufọkibọk ye ọkpọsọn̄ udọn̄ mbet Mama. Enye ama esitie adiana mi onyụn̄ okot Bible ọnọ mi kpukpru usen. Ekem enye ọyọkwọ ikwọ Obio Ubọn̄ emi, ‘We Thank You, Jehovah’ (Imọkọm Fi, Jehovah). * Tutu emi, ikwọ Obio Ubọn̄ emi mmade n̄kan edi oro.”

¹⁷ Mbuọtidem Olivia ye ima oro enye akamade Jehovah ẹma ẹtịp ẹsịn ke enye ndikụt unen nte eka oro ọbọkde nditọ ikpọn̄. (Mme N̄ke 3:5, 6) Ẹkụt eti edu esie ke mme utịtmbuba oro enye ekenịmde ọnọ nditọ esie. Darren ọdọhọ ete: “Kpukpru ini Mama ama esisịn udọn̄ ọnọ nnyịn ndibịne utịtmbuba utom uyọhọ ini. Nte utịp, ami ye nditọeka mi iban inan̄ ima idụk utom uyọhọ ini. Kpa ye oro, akananam Mama inamke inua iban̄a emi ke iso mbon en̄wen. Mmenen̄ede ndomo ndikpebe nti edu esie.” Edi akpanikọ, idịghe kpukpru nditọ ẹsikọri ẹkponi ẹnam n̄kpọ Abasi nte eke Olivia. Edi ke ini eka anamde se enye ekemede ndidu uwem ekekem  ye mme edumbet Bible, enye ekeme nditịm nnịm nte ke Jehovah ọyọnọ imọ ndausụn̄ ye ima ima un̄wam.—Psalm 32:8.

18. Didie ke nnyịn ikeme ndiwụt ke imada Jehovah ndinọ esop Christian ke akpan n̄kpọ?

¹⁸ Abasi ọnọ ekese un̄wam ebe ke esop Christian, ndutịm udia eke spirit ofụri ini ke esop, itie nditọete Christian, ye “enọ ke owo” oro ẹkọride ẹsịm ọyọhọ idaha ke n̄kan̄ eke spirit. (Ephesus 4:8, NW) Mme anam-akpanikọ mbiowo ẹnam utom ọkpọsọn̄ ndisọn̄ọ kpukpru owo ke esop idem, ẹnọde akpan ntịn̄enyịn ke mme udọn̄ “nditọ-akpa ye mme ebe-akpa ke ukụt mmọ.” (James 1:27) Ntem, du kpere ikọt Abasi, kûdede udianade utie ikpọn̄.—Mme N̄ke 18:1; Rome 14:7.

Eti Edu Nsụkibuot

19. Ntak emi n̄wan ndisụk ibuot nnọ ebe mîwọrọke ke enye edi usụhọde owo, ndien ewe uwụtn̄kpọ Bible ọsọn̄ọ emi?

¹⁹ Jehovah okobot n̄wan nte andinyan̄a oro ekemde ye eren. (Genesis 2:18) Ntem, n̄wan ndisụk ibuot nnọ ebe esie iwọrọke ke enye edi usụhọde owo. Utu ke oro, anam n̄wan enyene uku, ayakde enye ada ediwak enọ ye ukeme esie anam n̄kpọ ke n̄kemuyo ye uduak Abasi. Mme N̄ke ibuot 31 obụk aban̄a nsio nsio utom enyene-ido an̄wan ke Israel eset. Enye ama esin̄wam mme ubuene, ọtọ in̄wan̄ vine, onyụn̄ edep isọn̄. Ih, “esịt ebe esie ọbuọt idem ye enye: udori [ikonyụn̄] inanake.”—Ufan̄ikọ 11, 16, 20.

20. (a) Didie ke eyenete an̄wan ekpese mme ukeme m̀mê mme enọ emi Abasi ọnọde enye? (b) Nti edu ewe ke Esther okowụt, ndien nte utịp, didie ke Jehovah akada enye anam n̄kpọ?

²⁰ Eti n̄wan oro abakde Abasi idiyomke uwọrọiso m̀mê ndimia mbuba ye ebe esie. (Mme N̄ke 16:18) Enye iyomke inemesịt ke ndinen̄ede mbịne mme edinam ererimbot edi ada mme enọ emi Abasi ọnọde enye anam n̄kpọ akpan akpan ọnọ mbon en̄wen—ubon esie, ekemmọ mme Christian, mme mbọhọidụn̄, ye ke akande kpukpru, Jehovah. (Galatia 6:10; Titus 2:3-5) Kere ban̄a uwụtn̄kpọ Esther Ọbọn̄ An̄wan eke Bible. Okposụkedi ekeyede uyai, enye ama enyene iso o-bụt onyụn̄ osụk ibuot. (Esther 2:13, 15) Ke ama ọkọdọ ndọ, enye ama owụt ntotụn̄ọ ukpono ọnọ ebe esie, Edidem Ahasuerus, ke mîbietke Vashti, akani n̄wan edidem. (Esther 1:10-12; 2:16, 17) Esther n̄ko ama esisụk ibuot ọnọ Mordecai, eyen eyeneka ete esie, ke mme n̄kpọ oro ẹdotde—idem ke enye ama akakabade edi ọbọn̄ an̄wan. Edi enye ikedịghe mbe! Enye uko uko ama ayarade Haman, kpa anana-mbọm ye okopodudu owo oro okodiomide ndisobo mme Jew. Jehovah ama enen̄ede ada Esther anyan̄a ikọt esie.—Esther 3:8–4:17; 7:1-10; 9:13.

21. Didie ke eyenete an̄wan ekeme ndinen̄ede nsọn̄ urua ke enyịn Jehovah?

²¹ Nte an̄wan̄ade, ke ini edem ye mfịn, iban emi ẹbakde Abasi ẹmenen̄ede ẹnam akpanikọ ẹnọ Jehovah ye utuakibuot esie. Ke ntre, iban oro ẹbakde Abasi ẹsọn̄ urua ke enyịn Jehovah. Nditọete iban, ẹyak Jehovah ada spirit esie ofori mbufo sụn̄sụn̄ man ẹnen̄ede ẹdi “n̄kpọutom” oro ẹnyenede ukpono, emi “ẹben̄ede ẹnịm ẹnọ kpukpru orụk eti utom.” (2 Timothy 2:21; Rome 12:2) Ikọ Abasi etịn̄ aban̄a utọ ọsọn̄urua mme andituak ibuot oro ete: “Mbufo ẹda mfri ubọk esie ẹnọ enye; ndien utom esie ẹyetoro enye ke inua-otop.” (Mme N̄ke 31:31) Oro akpakam edi ntre ye mbufo owo kiet kiet.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

Nte Afo Emeti?

• Didie ke ndusụk nditọete iban eke akpa isua ikie ẹkewụt ke imọsọn̄ urua ke enyịn Jehovah?

• Didie ke ediwak nditọete iban ke eyo nnyịn ẹnam Abasi abat mmọ ke ọsọn̄urua?

• Ke mme usụn̄ ewe ke Jehovah an̄wam mme eka oro ẹbọkde nditọ ikpọn̄ ye nditọete iban eken oro mînyeneke ebe?

• Didie ke n̄wan okpowụt ntotụn̄ọ ukpono ọnọ ndutịm itie ibuot?

[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]

[Ekebe ke page 17]

MME UWỤTN̄KPỌ NDITIE N̄KERE

Nte afo akpama ndikere mban̄a mme uwụtn̄kpọ efen efen ẹban̄ade mme anam-akpanikọ iban oro ẹsiakde ke Bible? Ke edide ntre, mbọk kot mme itie N̄wed Abasi oro ẹsiakde ke idak emi. Nte afo etiede ekere aban̄a nsio nsio owo oro ẹsiakde mi, domo ndikụt mme edumbet oro afo ekemede ndinen̄ede nda nnam n̄kpọ ke uwem fo.—Rome 15:4.

◆ Sarah: Genesis 12:1, 5; 13:18a; 21:9-12; 1 Peter 3:5, 6.

◆ Mme atat-ubọk iban Israel: Exodus 35:5, 22, 25, 26; 36:3-7; Luke 21:1-4.

◆ Deborah: Judges 4:1–5:31.

◆ Ruth: Ruth 1:4, 5, 16, 17; 2:2, 3, 11-13; 4:15.

◆ N̄wan Shunem: 2 Ndidem 4:8-37.

◆ N̄wan Canaan: Matthew 15:22-28.

◆ Martha ye Mary: Mark 14:3-9; Luke 10:38-42; John 11:17-29; 12:1-8.

◆ Tabitha: Utom 9:36-41.

◆ Nditọ iban Philip inan̄: Utom 21:9.

◆ Phoebe: Rome 16:1, 2.

[Ndise ke page 15]

Ndi afo emesitoro nditọete iban emi mîdọhọ ndọ oro ẹsọn̄ọde ẹda ẹnam item Abasi?

[Ndise ke page 16]

Mme akpan eben̄e ewe ke ẹkeme ndisiak ke akam mbemiso nditọwọn̄ ẹdahade ufọkn̄wed?