Ẹkwọrọ Ikọ ye Uduak Edinam Mme Mbet

“Ke ini Priscilla ye Aquila ẹkopde ikọ [Apollos], mmọ ẹda enye ẹnyọn̄ ufọk, ẹtịm ẹyarade usụn̄ Abasi ẹnọ enye.”—UTOM 18:26.

1. (a) Okposụkedi ekenyenede “ifiop-esịt” ke spirit, nso ke Apollos mîkenyeneke? (b) Okoyom Apollos anam nso man enyene ọyọhọ ifiọk eke spirit?

 PRISCILLA ye Aquila, ebe ye n̄wan ẹkedide Christian ke akpa isua ikie ẹma ẹkụt Apollos etịn̄de ikọ ke synagogue ke Ephesus. Apollos ama ada udọn udọn ikọ ye mbukpek esie omụm ntịn̄enyịn otuowo esie. Enye ama enyene “ifiop-esịt” ke spirit, “etịm ekpep mme owo n̄kpọ aban̄a Jesus.” Edi, ama ana in̄wan̄-in̄wan̄ ke Apollos “[ọkọfiọk] baptism John ikpọn̄.” Se Apollos ọkọkwọrọde aban̄a Christ ekedi akpanikọ, okposụkedi enye mîkenyeneke ọyọhọ ifiọk iban̄a Christ. Enye ekenyene ndifori ifiọk oro enye ekenyenede aban̄a udeme Jesus Christ ke ndisu uduak Jehovah.—Utom 18:24-26.

2. Ewe n̄kpọ-ata ke Priscilla ye Aquila ẹkenyịme ndisobo?

 ² Ye unana ubiatini, Priscilla ye Aquila ẹma ẹnyịme ndin̄wam Apollos ekeme ndinam “kpukpru n̄kpọ” oro Christ eketemede. (Matthew 28:19, 20) Mbụk oro ọdọhọ ke mmọ ẹma ẹda Apollos “ẹnyọn̄ ufọk, ẹtịm ẹyarade usụn̄ Abasi ẹnọ enye.” Nte ededi, ama odu mme n̄kpọ ẹban̄ade Apollos oro ẹkpekenamde ndusụk Christian ẹmen̄e ndikpep enye n̄kpọ. Nso ikedi oro? Ndien nso ke ikeme ndikpep nto ukeme oro Priscilla ye Aquila ẹkesịnde ndineme N̄wed Abasi ye Apollos? Didie ke edidụn̄ọde mbụk emi ekeme ndin̄wam nnyịn iwụk ntịn̄enyịn ke nditọn̄ọ mme ukpepn̄kpọ Bible?

Nyene Udọn̄ ke Idem Mme Owo

3. Ntak emi idaha Apollos mîkọbiọn̄ọke Priscilla ye Aquila ndikpep enye n̄kpọ?

³ Nte amanaisọn̄ Jew, etie nte ẹkebọk Apollos ke Alexandria. Ini oro, Alexandria ekedi ibuot obio Egypt ye ebiet emi ufọkn̄wed ntaifiọk okodude, enye ama enyene akamba itie ubonn̄wed oro ọkọwọrọde etop. Ediwak mbon Jew ye mbon akwaifiọk ẹma ẹdu ke obio oro. Ntem, mi ke ẹkekabade N̄wed Abasi Usem Hebrew oro ẹkotde Septuagint ẹsịn ke usem Greek. Eyịghe idụhe Apollos ‘ọkọsọn̄ọde ọfiọk n̄wed Abasi etieti’! Aquila ye Priscilla ẹkedi mme anam ufọkọfọn̄. Ndi udọnikọ Apollos ama anam mmọ ndịk? Baba. Ke ntak ima, mmọ ẹma ẹkere ẹban̄a enye ye mme udọn̄ esie, ẹnyụn̄ ẹyom usụn̄ ndin̄wam enye.

4. M̀mọ̀n̄ ndien didie ke Apollos ọkọbọ un̄wam oro enye okoyomde?

⁴ Inamke n̄kpọ m̀mê Apollos ekedi owo udọnikọ adan̄a didie, ama oyom ẹkpep enye n̄kpọ. Un̄wam oro enye okoyomde ikodụhe ke ufọkn̄wed ntaifiọk ndomokiet, edi okodu ke esop Christian. Apollos ama enyene ifet ndibọ ukpep oro edinamde enye enyene nnennen ifiọk ndutịm Abasi kaban̄a edinyan̄a. Priscilla ye Aquila ẹma “ẹda enye ẹnyọn̄ ufọk, ẹtịm ẹyarade usụn̄ Abasi ẹnọ enye.”

5. Nso ke afo ekeme nditịn̄ mban̄a idaha eke spirit Priscilla ye Aquila?

⁵ Priscilla ye Aquila ẹma ẹnen̄ede ẹsọn̄ idem ke n̄kan̄ eke spirit ye ke mbuọtidem. Ana in̄wan̄-in̄wan̄ nte ke ‘kpukpru ini mmọ ẹma ẹsiben̄e idem ndibọrọ kpukpru owo eke ẹbụpde mmọ ntak idotenyịn mmọ,’ edide imọ owo, ubuene, ọfiọkn̄wed, m̀mê ofụn. (1 Peter 3:15) Aquila ye n̄wan esie ẹma ẹkeme ‘nditịm nsiak ikọ akpanikọ.’ (2 Timothy 2:15) Nte an̄wan̄ade, mmọ ẹkedi ifịk ifịk nditọ ukpepn̄kpọ Bible. Item ‘ikọ Abasi oro enyenede uwem onyụn̄ anamde n̄kpọ,’ emi ekemede ndisịm esịt owo ama enen̄ede otụk Apollos.—Mme Hebrew 4:12.

6. Nnyịn isan̄a didie ifiọk ke Apollos ama owụt esịtekọm aban̄a un̄wam oro enye ọkọbọde?

⁶ Uwụtn̄kpọ mbon oro ẹkekpepde Apollos n̄kpọ ama etịm otụk enye, anam enye enen̄ede enyene usọ ke ndinam mme mbet. Enye ama ada ifiọk esie anam n̄kpọ ọyọhọ ọyọhọ ke nditan̄a eti mbụk, akpan akpan ke otu mme Jew. Apollos ama enen̄ede ọfọn ke ndida mbukpek nsian mme Jew mban̄a Christ. Sia enye ekedide owo oro “[ọsọn̄ọde] ọfiọk n̄wed Abasi eti-eti,” enye ama ekeme ndisọn̄ọ n̄wụt mmọ nte ke kpukpru mme prọfet eset ẹkedori enyịn ke edidi Christ. (Utom 18:24) Mbụk oro adian do ete ke ebiet efen oro Apollos akakade ekedi Achaia, ndien mi ke enye “[ọkọsọn̄ọ] an̄wam mmọ emi ẹkenịmde ke akpanikọ oto ke mfọn Abasi. Koro enye akande mme Jew an̄wa-an̄wa ke eneni, osion̄o ikọ ke n̄wed Abasi, owụt ete Jesus edi Christ.”—Utom 18:27, 28.

Kpep N̄kpọ to Uwụtn̄kpọ Mme Andikpep Eken

7. Aquila ye Priscilla ẹkesan̄a didie ẹdi mme enyene-usọ andikpep?

⁷ Aquila ye Priscilla ẹkesan̄a didie ẹdi mme enyene-usọ andikpep Ikọ Abasi? Ke adianade ye ndisịn ifịk ke ọkpọkpọ ukpepn̄kpọ nnyụn̄ ndụk mme mbono esop, anaedi n̄kpet n̄kpet itie ebuana oro mmọ ẹkenyenede ye Paul ama enen̄ede an̄wam. Paul ama odụn̄ ye Priscilla ye Aquila isua kiet ye ubak ke Corinth. Mmọ ẹkenam utom ọtọkiet ke ndinam nnyụn̄ ndiọn̄ ufọkọfọn̄. (Utom 18:2, 3) Kere ban̄a utọ ntotụn̄ọ nneme N̄wed Abasi oro mmọ ẹkesinemede.  Itie ebuana mmọ ye Paul ọkọsọn̄ọ mmọ idem didie ntem ke n̄kan̄ eke spirit! Mme N̄ke 13:20 ọdọhọ ete: “Owo eke asan̄ade ye mme enyene-ibuot eyenyene ibuot.” Eti nsan̄a ama anam mmọ ẹdu eti uwem ke n̄kan̄ eke spirit.—1 Corinth 15:33.

8. Nso ke Priscilla ye Aquila ẹkekpep ke ndise nte Paul akanamde utom ukwọrọikọ esie?

⁸ Ke ini Priscilla ye Aquila ẹkesede nte Paul atan̄ade Obio Ubọn̄, mmọ ẹma ẹkụt ke enye edi eti andikpep. Mbụk oro ke Utom ọdọhọ ke Paul ama “ebuen ikọ ke synagogue [ke Corinth] kpukpru sabbath, an̄wana ndinam mme Jew ye mme Greek ẹnịm ke akpanikọ.” Ke ukperedem, ke ini Silas ye Timothy ẹkedianade ye enye, Paul ‘ama ọtọn̄ọ ndisịn idem ọkpọsọn̄ ọkpọsọn̄ ke Ikọ Abasi, ọnọde mme Jew ikọ ntiense ndiwụt ke Jesus edi Christ.’ Ke ini mbon synagogue mîkowụtke udọn̄, Priscilla ye Aquila ẹma ẹkụt nte Paul adahade do aka ebiet oro mme owo ẹdimade ndikpan̄ utọn̄, kpa ufọk oro akadade adiana synagogue. Do, Paul ama ekeme ndin̄wam Crispus, “etubom synagogue,” akabade ndi mbet. Enen̄ede etie nte Priscilla ye Aquila ẹma ẹtịm ẹfiọk ke ndikan̄wam Crispus akabade edi mbet ama enen̄ede anam n̄kọri odu ke efakutom oro. Mbụk oro ọdọhọ ete: “Crispus . . enịm Ọbọn̄ ke akpanikọ, ye ofụri ufọk esie; ediwak mbio Corinth ẹnyụn̄ ẹkop, ẹnịm ke akpanikọ, ẹnyụn̄ ẹna baptism.”—Utom 18:4-8.

9. Didie ke Priscilla ye Aquila ẹketiene uwụtn̄kpọ Paul?

⁹ Mme anditan̄a Obio Ubọn̄ eken, utọ nte Priscilla ye Aquila ẹma ẹkpebe Paul ke nte enye akanamde utom ukwọrọikọ esie. Apostle emi ama esịn udọn̄ ọnọ mme Christian eken ete: “Ẹkabade ẹkpebe mi, kpa nte ami n̄kekpebede Christ.” (1 Corinth 11:1) Ke nditiene uwụtn̄kpọ Paul, Priscilla ye Aquila ẹma ẹn̄wam Apollos etịm ọfiọk mme ukpepn̄kpọ Christian. Nte utịp, enye ama an̄wam mbon en̄wen. Nte eyịghe mîdụhe, Priscilla ye Aquila ẹma ẹn̄wam ndinam mme mbet ke Rome, Corinth, ye ke Ephesus.—Utom 18:1, 2, 18, 19; Rome 16:3-5.

10. Nso ke afo ekpep oto Utom ibuot 18 oro edin̄wamde fi ke utom edinam mbet?

¹⁰ Nso ke nnyịn ikeme ndikpep nto edikere mban̄a Utom ibuot 18? Ọfọn, kpa nte enyenede ndidi Aquila ye Priscilla ẹma ẹkpep n̄kpọ ẹto Paul, nnyịn n̄ko imekeme ndifori ukeme nnyịn ndinam mme mbet ebe ke nditiene uwụtn̄kpọ nti mme andikpep Ikọ Abasi. Nnyịn imekeme ndisan̄a ye mbon oro ‘ẹsịnde idem ọkpọsọn̄ ọkpọsọn̄ ke ikọ Abasi’ (NW), emi ẹnyụn̄ ‘ẹtịmde ẹsian’ mbon en̄wen ikọ emi. (Utom 18:5) Nnyịn imekeme ndikpep nte mmọ ẹdade usọ oro asan̄ade ye mbukpek ẹsịm mme owo esịt. Utọ usọ oro ekeme ndin̄wam nnyịn inam mme mbet. Ke ini owo ekpepde Bible ye nnyịn, nnyịn imekeme ndinọ ekikere ite enye okot mbon eken ke ubon m̀mê mme mbọhọidụn̄ ẹditiene ẹbuana ke ukpepn̄kpọ oro. Mîdịghe, nnyịn imekeme ndidọhọ enye anam nnyịn idiọn̄ọ mbon oro ikemede  nditọn̄ọ ukpepn̄kpọ Bible ye mmọ.—Utom 18:6-8.

Yom Mme Ifet Ndinam Mme Mbet

11. M̀mọ̀n̄ ke ẹkeme ndikụt mbufa mbet?

¹¹ Paul ye ekemmọ mme Christian ẹma ẹdomo ndinam mme mbet ke ndikwọrọ ikọ ke ufọk ke ufọk, ke an̄waurua, ye ke usụn̄ isan̄—ke nditịm ntịn̄, ke kpukpru ebiet. Nte ifịk ifịk anamutom Obio Ubọn̄ oro oyomde ndinam mme mbet, nte afo emekeme nditat utom ukwọrọikọ fo? Nte afo emekeme ndida ifet ekededi oro ebererede nyom mbon oro ẹdotde nnyụn̄ n̄kwọrọ ikọ nnọ mmọ? Nso idi ndusụk usụn̄ oro ekemmọ mme asuanetop eti mbụk ẹdade ẹkụt mme mbet? Ẹyak nnyịn ikere iban̄a nte ẹdade urụk ukopikọ ẹnọ ikọ ntiense.

12-14. Man anam ufọn edinọ ikọ ntiense ke urụk ukopikọ an̄wan̄a, bụk ifiọkutom idemfo mîdịghe bụk enye oro odude ke mme ikpehe ekikere emi.

¹² Ke adan̄aemi ọnọde ikọ ntiense ke ufọk ke ufọk ke Brazil, eyenete Christian oro nnyịn idikotde Maria ama ayak tract ọnọ n̄kaiferi kiet oro okotode akamba okụre kiet ọwọrọ. Ke adade ibuotikọ tract oro ọtọn̄ọ nneme, Maria ama obụp ete: “Nte afo ayama ndifiọk n̄kpọ efen efen mban̄a Bible?” N̄wan oro ama ọbọrọ ete: “Ih, nyama. Mfịna edi nte ke ami ndi andikpep, ndien ukpepn̄wed ada kpukpru ini mi.” Maria ama anam an̄wan̄a nte ke mmimọ imekeme ndinyene nneme Bible ke urụk ukopikọ. N̄wan oro ama ọnọ Maria nọmba urụk ukopikọ esie, ndien kpa ke mbubịteyo oro, enye ama ọtọn̄ọ ukpepn̄kpọ ke urụk ukopikọ, adade ediye uduot ekpri n̄wed oro Nso ke Abasi Oyom Oto Nnyịn? *

¹³ Idem ama akpa asan̄autom uyọhọ ini kiet ke Ethiopia ke ini enye ọkọnọde ete kiet ikọ ntiense ke urụk ukopikọ, edi okop ẹsịnde editịm ke ufọk oro. Ete oro ama ọdọhọ ama ekem enye afiak okot. Ke ini eyenete an̄wan emi akafiakde okot, ete oro ama ọdọhọ enye okûyat esịt, ke imọ ye n̄wan imọ ikọtọtọhọ akpa ini oro enye okokotde. Eyenete an̄wan emi ama ada ifet emi owụt enye eti ndausụn̄ oro Bible ọnọde ke ndise mban̄a mme mfịna ubon. Enye ama asian ete oro nte n̄wed Ukpọhọde Inemesịt Ubon, emi Mme Ntiense Jehovah ẹsiode, an̄wamde ediwak ubon. Usen ifan̄ ke ẹma ẹkenọ enye n̄wed oro, eyenete an̄wan emi ama afiak okot ete oro. Ete oro ama ofiori ete: “N̄wed emi anyan̄a ndọ mi!” Ke akpanikọ, ete emi ama okot mbono ubon man enye abuana nti n̄kpọ oro enye okokotde ke n̄wed emi. Ẹma ẹtọn̄ọ ukpepn̄kpọ Bible ye enye ndien ikebịghike, enye ama ọtọn̄ọ ndidụk mme mbono esop Christian kpukpru ini.

¹⁴ Anditan̄a Obio Ubọn̄ kiet ke Denmark oro ọkọtọn̄ọde ukpepn̄kpọ Bible ebe ke ndinọ ikọ ntiense ke urụk ukopikọ, ọdọhọ ete: “Esenyịn utom nnyịn ekesịn udọn̄ ọnọ mi nditiene nnọ ikọ ntiense ke urụk ukopikọ. N̄kamaha ndinam oro ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ, ndọhọde nte: ‘Ntịmke mma usụn̄ unọ ikọ ntiense enye emi.’ Nte ededi, usen kiet, mma nsọn̄ esịt n̄kot akpa ufọk owo ke urụk ukopiko. Sonja ama ọbọrọ ndien ke ima ikeneme nneme ke esisịt  ini, enye ama enyịme ndibọ n̄wed ọkọn̄ọde ke Bible. Mbubịteyo kiet, nnyịn ima ineme iban̄a n̄kpọ obot, ndien enye ama oyom ndikot n̄wed Life—How Did It Get Here? By Evolution or by Creation? * Mma ndọhọ enye ke ọkpọfọn edieke nnyịn ikposobode iso ye iso inyụn̄ ineme n̄kpọ emi. Enye ama enyịme. Sonja ama etie ebet mi, ndien tọn̄ọ oro, idụhe urua oro nnyịn mîkpepke n̄kpọ.” Eyenete nnyịn oro eberi ikọ esie ntem: “Mma nsibọn̄ akam ke ediwak isua nyom ukpepn̄kpọ Bible, edi n̄kodorike enyịn ndinyene nto edinọ ikọ ntiense ke urụk ukopikọ.”

15, 16. Mme ifiọkutom ewe ke ekeme ndibụk man owụt ufọn edidu ke edidemede mban̄a nsio nsio usụn̄ ndida ntọn̄ọ mme ukpepn̄kpọ Bible?

¹⁵ Ediwak owo ẹkụt unen ke ndida mme ekikere oro ẹnọde nsịn ke edinam kaban̄a edinọ ikọ ntiense ke ebiet ekededi oro ẹkụtde owo. Christian an̄wan kiet ke United States ama enịm ubomisọn̄ esie ekpere ubomisọn̄ mbiomo oro akanade ke itie ubon n̄kpọisan̄. Ke ini n̄wan oro ekesịnede ke ubomisọn̄ mbiomo oro okokụtde enye, eyenete nnyịn ama ọtọn̄ọ ndinam enye ọdiọn̄ọ nte isinamde utom unọ ukpep Bible nnyịn. N̄wan oro ama akpan̄ utọn̄, ekem ọwọrọ ke ubomisọn̄ mbiomo oro enye ekesịnede, odụk ubomisọn̄ eyenete oro. Enye ama ọdọhọ ete: “Esịt enen̄ede enem mi ke afo ndikatuak nda nnyene nneme ye ami. Ebịghi n̄kenyene mme n̄wed Bible mbufo. Akan oro, nyom ndifiak n̄kpep Bible. Nte afo ayama ndikpep n̄kpọ ye ami?” Ntem, eyenete nnyịn ama anam eti ifet eberede ndibuana eti mbụk.

¹⁶ Eyenete an̄wan kiet ke United States ama enyene ifiọkutom oro etienede mi ke ini enye akakade itie ukpeme kiet oro esede aban̄a mbonusọn̄ ye mbon n̄kpọnnam: Enye ama aka okosobo ye andise n̄kpọ mban̄a ndusụk utom ke itie ukpeme emi onyụn̄ asian enye ke imọ ikpama ndinọ mbonusọn̄ ye mbon n̄kpọnnam emi mme n̄kpọ eke spirit. Eyenete nnyịn ama adian do ete ke imọ ikpama ndinịm ukpepn̄kpọ Bible mfọn ke urua ke urua ye kpukpru mbon oro ẹdimade ndidụk. Esenyịn oro ama ọnọ enye unyịme ndidụk nsio nsio ubet oro mbonusọn̄ ye mbon n̄kpọnnam ẹdude. Ikebịghike, enye ama esinịm ukpepn̄kpọ Bible ikata ke urua ye owo 26, ndien kiet ke otu mmọ esidụk mme mbono esop kpukpru ini.

17. Ewe usụn̄ esiwak ndifọn ndida ntọn̄ọ ukpepn̄kpọ Bible?

¹⁷ Ndusụk mme anditan̄a Obio Ubọn̄ ẹsinen̄ede ẹkụt unen ke ndidọhọ enyeneufọk nnennen nnennen ke ikpama nditọn̄ọ ukpepn̄kpọ Bible ye mmọ. Usenubọk kiet, mme asuanetop ke esop kiet oro enyenede asuanetop 105 ẹma ẹsịn san̄asan̄a ukeme ndidọhọ enyeneufọk kiet kiet oro mmọ ẹkesobode ke mmimọ ikpama ndikpep Bible ye mmọ. Asuanetop 86 ẹkewọrọ an̄wautom usen oro, ndien ke mmọ ẹma ẹkekwọrọ ikọ ke hour iba, mmọ ẹma ẹkụt ke ima itọn̄ọ, ke nsụhọde n̄kaha, mbufa ukpepn̄kpọ Bible 15.

Ka Iso Yom Mbon Oro Ẹdotde

18, 19. Ewe akpan ndausụn̄ Jesus ke nnyịn ikpeti, ndien nso ke nnyịn ikpebiere ndinam?

¹⁸ Nte anditan̄a Obio Ubọn̄, afo emekeme ndida mme ekikere oro ẹnọde ke ibuotikọ emi nsịn ke edinam. Nte ededi, oyowụt eti ibuot ndikere mban̄a ido n̄kann̄kụk ke ini ekerede aban̄a mme usụn̄ oro akpadade ọnọ ikọ ntiense. Ke akande kpukpru, ẹyak nnyịn iti item oro Jesus ọkọnọde ete iyom mme owo oro  ẹdotde inyụn̄ in̄wam utọ mbon oro ẹkabade ẹdi mme mbet.—Matthew 10:11; 28:19.

¹⁹ Ke ndinam emi, nnyịn ikpakam ‘itịm isiak ikọ akpanikọ.’ Nnyịn imekeme ndinam ntre ke ndida mbukpek oro etịmde ọkọn̄ọ ke N̄wed Abasi. Emi ayan̄wam nnyịn ndisịm esịt mbon oro ẹnyenede udọn̄ oyonyụn̄ onụk mmọ ndinam n̄kpọ. Nte nnyịn iberide edem ke Jehovah ke akam, nnyịn imekeme nditiene n̄n̄wam ndusụk owo ndikabade ndi mme mbet Jesus Christ. Kamse, utom emi enyene ufọn adan̄a didie ntem! Ke ntre, ẹyak nnyịn ‘isịn ifịk iwụt Abasi idem ite idi owo eke ẹdomode ẹfiọk,’ ikade iso itoro Jehovah nte ifịk ifịk mme anditan̄a Obio Ubọn̄, oro ẹkwọrọde ikọ ye uduak edinam mme mbet.—2 Timothy 2:15.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

Nte Afo Emeti?

• Ntak emi okoyomde ẹtịm ẹyarade usụn̄ Abasi ẹnọ Apollos?

• Mme usụn̄ ewe ke Priscilla ye Aquila ẹkekpep n̄kpọ ẹto apostle Paul?

• Nso ke afo ekpep ke Utom ibuot 18 aban̄a utom edinam mbet?

• Didie ke afo ekeme ndiyom mme ifet ndida nnam mme mbet?

[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]

[Ndise ke page 18]

Priscilla ye Aquila “ẹma ẹtịm ẹyarade usụn̄ Abasi ẹnọ” Apollos

[Ndise ke page 20]

Apollos ama enyene usọ ke ndinam mme mbet

[Ndise ke page 21]

Paul ama ọkwọrọ ikọ ke kpukpru ebiet oro enye akakade

[Mme ndise ke page 23]

Yom mme ifet oro ekemede ndida n̄kwọrọ ikọ