Ẹn̄wam Mbon En̄wen Ẹnyịme Etop Obio Ubọn̄

“Ndien Agrippa ọdọhọ Paul ete, Kpa ke ekpri editịn̄ emi ọdọn̄ fi ndinam mi n̄kabade ndi Christian.”—UTOM 26:28.

1, 2. Didie ke apostle Paul akasan̄a edida ke iso Festus Andikara ye ke iso Edidem Herod Agrippa ll?

 KE Caesarea ke 58 E.N., Edidem Herod Agrippa ll ye Bernice, eyeneka esie ẹma ẹka ẹkese Porcius Festus, Andikara Rome. Ke ini Festus Andikara okokotde mmọ ufọk, mmọ ẹma “ẹsan̄a ubọn̄-ubọn̄ ẹka ke ufọk ikpe, ye etubom mbon-ekọn̄, ye ikpọ owo obio.” Ke uyo Festus, ẹma ẹda apostle Paul ẹdi iso mmọ. Didie ke anditiene Jesus Christ emi akasan̄a edida ke iso itie ikpe Festus Andikara?—Utom 25:13-23.

² Se Festus eketịn̄de ọnọ isenowo esie ọbọrọ mbụme oro. Enye ọkọdọhọ: “Edidem Agrippa, ye kpukpru mbufo emi ẹtienede ẹdu mi, mbufo ẹse owo emi kpukpru mme Jew emi ẹdude ke Jerusalem ye ke edem emi n̄ko ẹtọtde enye ẹnọ mi. Mmọ ẹsọn̄ọ uyo ẹdọhọ ẹte, enye idotke ndidu aba uwem. Edi n̄kụt nte enye inamke baba n̄kpọ kiet eke odotde n̄kpa: sia enye ke idem esie onyụn̄ otomode ubọk Caesar, nduak ndinọ enye ẹsọk Caesar. Edi nnyeneke akpan n̄kpọ ndiwet nnọ ọbọn̄ mi mban̄a enye. Ntre ke nda enye nnịm ke iso mbufo, akpan-akpan ke iso fo, edidem Agrippa, man n̄kpenyene se n̄wetde, ke afo ama odomo ikọ esie. Koro etie mi [ntre] ndisịme-ndisịme ke idem, ndinọ owo-n̄kpọkọbi ẹka, ke ini mmensianke se ẹtịn̄de ẹdori enye.”—Utom 25:24-27.

3. Ntak emi mme adaiso ido ukpono ẹkedoride Paul ikọ?

³ Mme ikọ Festus ẹwụt ke ẹma ẹdori Paul ikọ ke enye ọsọn̄ ibuot ye ukara—ubiatibet oro akakamade ufen n̄kpa. (Utom 25:11) Nte ededi, Paul ikeduehe. Edori ikọ oro okoto ntak ufụp mme adaiso ido ukpono ke Jerusalem. Mmọ ẹma ẹbiọn̄ọ utom Paul nte anditan̄a Obio Ubọn̄ ikonyụn̄ imaha enye an̄wam mbon en̄wen ẹkabade ẹdi mme anditiene Jesus Christ. N̄kpọsọn̄ mbonekọn̄ ẹma ẹmen Paul ẹto Jerusalem ẹka esụkmbehe obio Caesarea, ndien mi ke enye okotomo ubọk Caesar. Ẹma ẹmen enye mi ẹka Rome.

4. Nso ikọ n̄kpaidem ke Edidem Agrippa eketịn̄?

⁴ Kere nte Paul odude ke ufọkubọn̄ andikara ke iso otuowo oro esịnede andikara akpan  ikpehe Obio Ukara Rome. Edidem Agrippa ọwọn̄ọde ese Paul onyụn̄ ọdọhọ ete: ‘Ẹnọ fi ifet nditịn̄ ikọ.’ Nte Paul etịn̄de ikọ, n̄kpọ n̄kpaidem etịbe. Se Paul etịn̄de ọtọn̄ọ nditụk edidem. Ke akpanikọ, Edidem Agrippa ọdọhọ ete: “Kpa ke ekpri editịn̄ emi ọdọn̄ fi ndinam mi n̄kabade ndi Christian.”—Utom 26:1-28.

5. Ntak emi mme ikọ oro Paul eketịn̄de ọnọ Agrippa ẹkenen̄erede ẹnyene uforo?

⁵ Kamse! Nte utịp usọ usọ ikọ n̄kan̄idem Paul, ọkpọsọn̄ odudu Ikọ Abasi ama otụk andikara. (Mme Hebrew 4:12) Nso ikanam ikọ n̄kan̄idem Paul enen̄ede enyene uforo? Ndien nso ke nnyịn ikeme ndikpep nto Paul oro ekemede ndin̄wam nnyịn ke utom nnyịn ndinam mme mbet? Edieke nnyịn idụn̄ọrede ikọ n̄kan̄idem esie, akpan n̄kpọ iba ẹwọrọ ẹda: (1) Paul ama ada mbukpek ọkwọrọ ikọ. (2) Enye ama ada ifiọk Ikọ Abasi esie anam n̄kpọ ye usọ, idem kpa nte anamusọ esidade n̄kpọutom anam n̄kpọ uforo uforo.

Da Usọ Mbukpek Nam N̄kpọ

6, 7. (a) Nte ẹdade ẹtịn̄ ikọ ke Bible, nso ke “mbukpek” ọwọrọ? (b) Nso udeme ke mbukpek enyene ke ndin̄wam mbon en̄wen ẹnyịme ukpepn̄kpọ Bible?

⁶ Ke n̄wed Utom, ẹsiwak ndida mme ikọ Greek oro ẹwọrọde mbukpek ntịn̄ mban̄a usụn̄ oro Paul ekesidade ọkwọrọ ikọ. Nso ebuana ke mbukpek enyene ye utom nnyịn ndinam mme mbet?

⁷ Ke akpasarade usem eke N̄wed Abasi Christian Usem Greek, Expository Dictionary of New Testament Words eke Vine ọdọhọ ke “kpek” ọwọrọ “ndidụri nda” m̀mê ndida “n̄kọkibuot m̀mê ido uwem n̄kpụhọde owo ekikere.” Ndidụn̄ọde akpasarade ikọ emi anam enye etịm an̄wan̄a. Enye ọnọ ekikere aban̄a edinyene mbuọtidem ke n̄kpọ. Ke ntre, edieke afo ekpekde owo ndinyịme ukpepn̄kpọ Bible, afo amanam enye enyene mbuọtidem ke idem fo, ntre anamde enye enịm se afo ekpepde ke akpanikọ. Nte an̄wan̄ade, afo ndisian owo se Bible etịn̄de man enye enịm ke akpanikọ onyụn̄ emen esịn ke edinam, ikemke. Afo enyene ndinam andikpan̄ utọn̄ nnọ fi enịm ke se afo etịn̄de edi akpanikọ, edide enye edi eyenọwọn̄, mbọhọidụn̄, nsan̄autom, nsan̄a ufọkn̄wed, m̀mê iman.—2 Timothy 3:14, 15.

8. Didie ke ẹkeme ndinam owo enịm akpanikọ N̄wed Abasi?

⁸ Didie ke afo ekeme ndinam owo enịm ke se afo ọkwọrọde ke Ikọ Abasi edi akpanikọ? Ebede ke ndida eti n̄kọkibuot, nneme oro esịnede ifiọk, n̄kpeubọk ofụri esịt, Paul ama odomo ndinam mbon oro enye eketịn̄de ikọ ọnọ ẹkpụhọde ekikere. * Ke ntre, utu ke ikpîkpu edidọhọ ke n̄kpọ edi akpanikọ, oyom afo ọnọ ọyọhọ uyarade ndisọn̄ọ se afo etịn̄de. Didie ke ẹkeme ndinam emi? Kụt ete ke ikọ fo enen̄ede ọkọn̄ọ ke Ikọ Abasi, ikọn̄ọke ke ekikere idemfo. N̄ko, da uyarade efen efen sọn̄ọ mme ikọ esịt akpanikọ oro osiode ke N̄wed Abasi etịn̄. (Mme N̄ke 16:23) Ke uwụtn̄kpọ, edieke afo anamde an̄wan̄a nte ke okopitem ubonowo ẹyedara uwem ke paradise isọn̄, da mme itie N̄wed Abasi, utọ nte Luke 23:43 m̀mê Isaiah 65:21-25 sọn̄ọ se afo etịn̄de. Didie ke afo ekeme ndinyene uyarade efen efen ndisọn̄ọ se afo etịn̄de ke N̄wed Abasi? Afo emekeme ndida mme uwụtn̄kpọ ẹtode ifiọk n̄kpọntịbe andikpan̄ utọn̄ nnọ fi. Afo emekeme nditi enye mban̄a inemesịt oro enye ekemede ndikop ke mfọn, ke ndise ediye usoputịn, ndikop ufuọn̄ flawa, ndidia inem inem mfri m̀mê ndise nte inuen ọnọde nditọ esie udia. N̄wam enye ndikụt nte ke utọ inemesịt oro edi uyarade oro owụtde ke Andibot oyom nnyịn idara uwem ke isọn̄.—Ecclesiastes 3:11, 12.

9. Didie ke nnyịn ikeme ndiwụt eti ibuot ke utom ukwọrọikọ nnyịn?

⁹ Ke ini odomode ndikpek owo enyịme akpan ukpepn̄kpọ Bible, kụt ete ke afo uyakke ifiopesịt anam fi etịn̄ ikọ nte mîwụtke eti ibuot, ntem anamde andikpan̄ utọn̄ nnọ fi okûma ndikop se afo etịn̄de. N̄wed Ufọkn̄wed  Utom ọnọ item emi: “Owo isisọpke inyịme ikọ akpanikọ oro ẹtịn̄de eto eto oro owụtde ke edinịm ke akpanikọ oro owo enye eken enen̄erede ama edi nsu, idem ke ini ẹdade ediwak itie N̄wed Abasi ẹsọn̄ọ. Ke uwụtn̄kpọ, edieke ẹdọhọde ke mme usọrọ oro ediwak owo ẹmade edi se mme okpono ndem ẹketọn̄ọde, ekeme ndidi emi idikpụhọkede nte mbon en̄wen ẹkerede ẹban̄a mme usọrọ oro. Edu n̄kọkibuot esiwak ndinam ẹkụt unen.” Ntak esịnde ọkpọsọn̄ ukeme ndiwụt edu n̄kọkibuot? N̄wed Ufọkn̄wed Utom ọdọhọ ete: “Edu n̄kọkibuot esisịn udọn̄ ọnọ nneme, ọnọ mme owo n̄kpọ ndikere mban̄a, onyụn̄ eberede usụn̄ ọnọ nneme ini iso. Enye ekeme ndinen̄ede ntie mbukpek mbukpek.”—Colossae 4:6.

Mbukpek Oro Esịmde Esịt

10. Ke nso usụn̄ ke Paul ọkọtọn̄ọ ikọ n̄kan̄idem esie ke iso Agrippa?

¹⁰ Idahaemi ẹyak nnyịn itịm idụn̄ọde mme ikọ n̄kan̄idem Paul ke Utom ibuot 26. Tịm fiọk nte enye ọkọtọn̄ọde ikọ esie. Man ọtọn̄ọ nneme, Paul ama okụt n̄kpọ ndida ntoro Agrippa, idem okposụkedi edidem oro ekenyenede oburobụt itie ebuana ye Bernice, eyeneka esie. Paul ama ọdọhọ ete: “Edidem Agrippa, mbat nte edi mfọn-iso ye ami nditịn̄ n̄kpọ n̄kan̄ idem mi ke iso fo mfịn emi, mban̄a kpukpru ikọ eke mme Jew ẹdoride mi: akpan-akpan koro afo etịmde ọfiọk kpukpru ido ye ikọ eke ẹdude ke otu mme Jew: mmọdo mmekpe fi ubọk nte okop uyo mi, enyene ime.”—Utom 26:2, 3.

11. Didie ke mme ikọ oro Paul eketịn̄de ọnọ Agrippa okowụt ukpono, ndien nso utịp ke mmọ ẹkenyene?

¹¹ Ndi omokụt nte Paul okowụtde ukpono ọnọ Agrippa ke ntak akamba itie ukara oro enye akakamade ebe ke ndikot enye Edidem? Emi ama owụt ukpono, ndien ebe ke enye ndikada mbufiọk mmek mme ikọ oro enye eketịn̄de, Paul ama okpono Agrippa. (1 Peter 2:17) Apostle oro ama ọdiọn̄ọ ke Agrippa ama etịm ọfiọk mme awak-n̄kukọhọ ido edinam ye ibet mme Jew oro ẹkedude ke idak esie onyụn̄ ọdọhọ ete ke ekedi mfọn-iso ọnọ imọ ndikan̄ idem ke iso andikara oro eketịmde ọfiọk ido mme Jew.  Paul emi ekedide Christian ikanamke n̄kpọ nte ke imọ ima ifọn ikan Agrippa emi mîkedịghe Christian. (Philippi 2:3) Utu ke oro, Paul ama ekpe edidem ubọk ete enyene ime akpan̄ utọn̄ okop se imọ ikoyomde nditịn̄. Ntem, Paul ama etịn̄ ikọ ke usụn̄ oro edinamde Agrippa ọkọrọ ye mme andikpan̄ utọn̄ eken ẹnyịme se enye okoyomde nditịn̄. Enye ama esịn itiat idakisọn̄, oro edi, ndida n̄kpọ oro kpukpru mmọ ẹkenịmde ke akpanikọ ntọn̄ọ nneme esie.

12. Ke utom editan̄a Obio Ubọn̄, didie ke nnyịn ikeme ndisịm esịt mbon oro ẹkpan̄de utọn̄ ẹnọ nnyịn?

¹² Ukem nte Paul ke ini enye eketịn̄de ikọ ọnọ Agrippa, ọtọn̄ọde ke ntọn̄ọikọ esịm utịtikọ nnyịn ke ini itan̄ade etop Obio Ubọn̄, ẹyak nnyịn isịm esịt mbon oro ẹkpan̄de utọn̄ ẹnọ nnyịn. Nnyịn imekeme ndinam emi ebe ke ndinen̄ede n̄wụt ukpono nnọ owo oro nnyịn ikwọrọde ikọ inọ nnyụn̄ nnen̄ede n̄kere mban̄a idaha ye ekikere esie ke uwem.—1 Corinth 9:20-23.

Da Ikọ Abasi Nam N̄kpọ ye Usọ

13. Ukem nte Paul, didie ke afo ekeme ndidemede udọn̄ mme andikpan̄ utọn̄ nnọ fi?

¹³ Paul okoyom ndidemede udọn̄ mme andikpan̄ utọn̄ nnọ enye man ẹnam n̄kpọ ẹban̄a eti mbụk. (1 Thessalonica 1:4-7) Man anam oro, enye ama esịm esịt mmọ, kpa ebiet emi onụkde owo ndinam n̄kpọ. Nte nnyịn ikade iso ndidụn̄ọde ikọ n̄kan̄idem Paul ke iso Agrippa, tịm fiọk nte enye ‘eketịmde asiak ikọ Abasi’ ebe ke nditịn̄ mban̄a se Moses ye mme prọfet ẹketịn̄de.—2 Timothy 2:15.

14. Nam an̄wan̄a nte Paul akadade mbukpek etịn̄ ikọ ke iso Agrippa.

¹⁴ Paul ama ọfiọk ete ke Agrippa ekedi inua-okot Jew. Ke etịn̄de aban̄a ifiọk oro Agrippa ekenyenede aban̄a Ido Ukpono Mme Jew, Paul ama anam an̄wan̄a nte ke imọ ikọkwọrọke “ndomo n̄kpọ kiet, ibọhọke se mme prophet ye Moses ẹkedọhọde ẹte ẹyetịbe” kaban̄a n̄kpa ye ediset Messiah. (Utom 26:22, 23) Ke etịn̄de  ikọ nnennen nnennen ọnọ Agrippa, Paul ama obụp ete: “Edidem Agrippa, nte emenịm mme prophet ke akpanikọ?” Agrippa ikọfiọkke nte ọkpọbọrọde. Edieke enye ọkpọdọhọde ke imọ inịmke mme prọfet ke akpanikọ, owo ikpakadaha enye aba nte owo oro enịmde Ido Ukpono Mme Jew ke akpanikọ. Edi edieke enye ekpenyịmede ukwọrọikọ Paul, enye okpowụt an̄wan̄wa nte ke imọ ida ye apostle oro ndien ekeme ndidi ẹkpekekot enye Christian. Paul ama ada usọ ọbọrọ mbụme esie, ete: ‘Mmọfiọk nte emenịm.’ Didie ke esịt Agrippa okonụk enye ndibọrọ? Enye ama ọbọrọ ete: “Kpa ke ekpri editịn̄ emi ọdọn̄ fi ndinam mi n̄kabade ndi Christian.” (Utom 26:27, 28) Okposụkedi Agrippa mîkakabakede idi Christian, nte an̄wan̄ade etop Paul ama otụk enye ke ndusụk ndomo.—Mme Hebrew 4:12.

15. Didie ke Paul ekekeme nditọn̄ọ esop ke Thessalonica?

¹⁵ Ndi omokụt ke usụn̄ oro Paul ọkọkwọrọde eti mbụk ama esịne editan̄a ye edikpek? Paul ndikada usụn̄ emi ‘ntịm nsiak ikọ Abasi’ ama anam ndusụk mbon oro ẹkekpan̄de utọn̄ ẹnọ enye ẹkabade ẹdi mme andinịm ke akpanikọ utu ke ndikedi mme andikokop kpọt. Ntre n̄ko ke ekedi ke Thessalonica, emi Paul akakade ebịne mme Jew ye mme Gentile oro ẹkebakde Abasi emi ẹkedude ke synagogue. Mbụk oro ke Utom 17:2-4 ọdọhọ ete: “Ndien nte ido Paul edide, enye odụk etiene mmọ; ndien ke ofụri sabbath ita enye osio ikọ ke n̄wed Abasi ada ebuen ikọ ye mmọ, onyụn̄ asian owụt mmọ, ete Christ enyene ndikpa nnyụn̄ nset ke n̄kpa . . . [‘Nte utịp ndusụk mmọ ẹma ẹkabade ẹdi mme andinịm ke akpanikọ,’ NW].” Paul eketịn̄ ikọ ye mbukpek. Enye ama ọkọk ibuot, anam an̄wan̄a onyụn̄ osio ikọ ke N̄wed Abasi owụt ete ke Jesus ekedi Messiah oro ẹken̄wọn̄ọde ke anyanini. Nso ikedi utịp? Ẹma ẹtọn̄ọ esop mme andinịm ke akpanikọ.

16. Didie ke afo ekeme ndinen̄ede n̄kop inemesịt ke nditan̄a Obio Ubọn̄?

¹⁶ Nte afo emekeme ndinen̄ede nnyene usọ ke ndida mbukpek nnam n̄kpọ ke ini anamde Ikọ Abasi an̄wan̄a? Ke edide ntre, afo eyenen̄ede okop uyụhọ ye inemesịt ke ndikwọrọ nnyụn̄ n̄kpep mme owo mban̄a Obio Ubọn̄ Abasi. Mme asuanetop eti mbụk oro ẹdade mme ekikere oro ẹnọde kaban̄a edinen̄ede nda Bible nnam n̄kpọ ke utom ukwọrọikọ, ẹsịn ke edinam, ẹkop utọ uyụhọ ye inemesịt emi.

17. Ke ndiwụt nte edida Bible nnam n̄kpọ ke utom ukwọrọikọ nnyịn enyenede ufọn, bụk ọkpọkpọ ifiọkutom mîdịghe bụk eke ikpehe ekikere emi.

¹⁷ Ke uwụtn̄kpọ, esenyịn oro asan̄ade-san̄a eke Mme Ntiense Jehovah ama ewet ete: “Idahaemi ediwak nditọete ẹsikama Bible ke ubọk ke ini mmọ ẹnọde ikọ ntiense to ke enyịnusụn̄ sịm enyịnusụn̄. Emi esin̄wam mme asuanetop ndikot itie N̄wed Abasi nnọ ediwak owo oro mmọ ẹsobode. Esinyụn̄ an̄wam enyeneufọk ye asuanetop ndifiọk nte ke ukwọrọikọ nnyịn ọkọn̄ọ ke Bible, idịghe ke mme magazine ye mme n̄wed kpọt.” Nte ededi, edide nnyịn ikama Bible ke ubọk ke ini ibuanade ke utom ukwọrọikọ edikọn̄ọ ke nsio nsio idaha, esịnede mme ido edinam n̄kann̄kụk. Kpa ye oro, ẹkpenyene ndidiọn̄ọ nnyịn nte mbon oro ẹdade Ikọ Abasi ẹnam n̄kpọ ye usọ ke ndikpek mbon en̄wen ẹnyịme etop Obio Ubọn̄.

Se Utom Ukwọrọikọ nte Abasi Esede

18, 19. (a) Didie ke Abasi ese utom ukwọrọikọ nnyịn, ndien ntak emi nnyịn ikpesede utom ukwọrọikọ nte enye esede? (b) Nso idin̄wam nnyịn ndinam mme mfiakn̄ka oro ẹkụtde unen? (Se ekebe oro “Nte Ẹkemede Ndikụt Unen ke Ndinam Mme Mfiakn̄ka,” ke page 16.)

¹⁸ Usụn̄ en̄wen ndisịm esịt mme andikpan̄  utọn̄ nnọ nnyịn abuana edise utom ukwọrọikọ nte Abasi esede nnyụn̄ nnyene ime. Uduak Abasi edi nte kpukpru orụk owo “esịm ifiọk akpanikọ.” (1 Timothy 2:3, 4) Ndi idịghe uduak nnyịn edi oro? Jehovah n̄ko enyene ime, ndien ime esie ọnọ ediwak owo ifet nditua n̄kpọfiọk nnyụn̄ n̄kabade esịt. (2 Peter 3:9) Ntem, ke ini ikụtde owo oro enyịmede ndikpan̄ utọn̄ ke etop Obio Ubọn̄, ekeme ndiyom ifiak ika ndien ndien man ikanam udọn̄ oro ọkọri. Oyom ini ye ime man ikụt nte n̄kpasịp akpanikọ ọkọride. (1 Corinth 3:6) Ekebe oro, “Nte Ẹkemede Ndikụt Unen ke Ndinam Mme Mfiakn̄ka” ọnọ mme ekikere ke nte ẹkpekọride mme utọ udọn̄ oro. Ti ete uwem mme owo—mme mfịna ye mme idaha mmọ—ke ẹkpụhọde kpukpru ini. Ekeme ndiyom ika ediwak ini mbemiso ikụtde mmọ ke ufọk, edi ukeme oro isịnde odot. Nnyịn iyom ndinọ mmọ ifet ndikop etop edinyan̄a Abasi. Ke ntre, bọn̄ akam nọ Jehovah Abasi ben̄e eti ibuot ke ndifori usọ mbukpek fo ke utom oro anamde ndin̄wam mbon en̄wen ẹnyịme etop Obio Ubọn̄.

¹⁹ Ke ndondo oro ikụtde owo oro enyenede udọn̄ ndika iso n̄kop etop Obio Ubon, nso n̄kpọ efen ke nnyịn nte mme anamutom Christian ikeme ndinam? Ibuotikọ nnyịn oro etienede ọyọnọ un̄wam.

[Ikọ idakisọn̄]

Nte Afo Emeti?

• Nso ikanam ikọ n̄kan̄idem Paul ke iso Edidem Agrippa okụt unen?

• Didie ke etop nnyịn ekeme ndisịm esịt?

• Nso idin̄wam nnyịn ndida Ikọ Abasi nnam n̄kpọ uforo uforo ke ndisịm esịt mme owo?

• Didie ke nnyịn ikeme ndise utom ukwọrọikọ nte Abasi esede?

[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]

[Ekebe/Mme ndise ke page 16]

Nte Ẹkemede Ndikụt Unen ke Ndinam Mme Mfiakn̄ka

• Wụt ata ọkpọkpọ udọn̄ ke idem mme owo.

• Mek inem inem ibuot nneme Bible oro edinemede.

• Sịn itiat idakisọn̄ nọ mfiakn̄ka kiet kiet emi edinamde.

• Ka iso ndikere mban̄a owo oro ke ama ọkọnyọn̄.

• Fiak ka ke usen kiet m̀mê iba ebede man anam n̄kpọ aban̄a udọn̄ oro.

• Nyene ke ekikere nte ke uduak fo edi nditọn̄ọ ukpepn̄kpọ Bible.

• Bọn̄ akam nọ Jehovah anam udọn̄ oro ọkọri.

[Ndise ke page 15]

Paul ama ada mbukpek etịn̄ ikọ ke ini enye akadade ke iso Festus Andikara ye Edidem Agrippa