Rebekah—Enyene-Ifịk An̄wan Oro Abakde Abasi

EDIEKE okpoyomde ndimek n̄wan nnọ eyen fo. Nso orụk an̄wan ke afo ekpemek? Nso ikpanam enye odot? Nte okpoyom n̄wan emi enen̄erede eye, ọfiọkde n̄kpọ, ọfọnde ido, onyụn̄ ekemede ndinam utom ọkpọsọn̄? Mîdịghe nte ekpebem iso oyom mme n̄kpọ efen?

Abraham ama osobo mfịna emi. Jehovah ama ọn̄wọn̄ọ ke edito ke Isaac, eyen Abraham, edidiọn̄ esịm mme andito ubon Abraham. Etisịm ini emi nnyịn itọn̄ọde mbụk emi, Abraham ọmọsọn̄, edi eyen esie idọhọ ndọ kan̄a. (Genesis 12:1-3, 7; 17:19; 22:17, 18; 24:1) Sia Isaac edibuanade edidiọn̄ emi ye n̄wan oro owo mîkwe kan̄a ye nditọ oro mmọ ẹdinyenede, Abraham anam ndutịm man ẹyom n̄wan oro odotde ẹnọ Isaac. Ke akande kpukpru n̄kpọ, ana enye edi asan̄autom Jehovah. Sia owo mîdikemeke ndikụt utọ n̄wan oro ke Canaan, emi Abraham odụn̄de, ana enye oyom ke ebiet efen. Ẹmek Rebekah ke akpatre. Ẹsan̄a didie ẹkụt enye? Ndi enye edi n̄wan oro amade n̄kpọ eke spirit? Nso ke nnyịn ikeme ndikpep nto edidụn̄ọde uwụtn̄kpọ esie?

Ediyom N̄wan Oro Odotde

Abraham ọdọn̄ ebiowo ufọk esie, eyedi Eliezer, aka Mesopotamia, emi enen̄erede oyom usụn̄, akada n̄wan ke otu iman Abraham, kpa ekemmọ mme andituak ibuot nnọ Jehovah, ọnọ Isaac. N̄kpọ emi enen̄ede edi akpan n̄kpọ tutu ẹnam Eliezer ọn̄wọn̄ọ ete ke imọ ididaha n̄wan Canaan inọ Isaac ọdọ. Abraham ndisọn̄ọ nyịre nte ke inaha Eliezer ada n̄wan Canaan ọnọ eyen imọ odot itoro.—Genesis 24:2-10.

 Ke ama ekesịm obio emi mme iman Abraham ẹdụn̄de, Eliezer ada camel esie duop aka obube mmọn̄. Se n̄kpọ emi ke enyịn ikike! Edi mbubịteyo, ndien Eliezer ọbọn̄ akam ete: “Sese, ami mmọn̄ nda ke mben idịm mmọn̄, ndien nditọ iban mbio-obio ke ẹwọn̄ọ ndikoi mmọn̄: ndien ama edi eyen-an̄wan emi ndidọhọde enye nte, Biomode aban̄ fo, mbọk, man n̄n̄wọn̄; emi edinyụn̄ ọdọhọde, ete, n̄wọn̄, ndien nyọnọ mme camel fo mmọn̄ ẹn̄wọn̄ n̄ko, yak edi enye ke afo enịm ọnọ eyen fo Isaac.”—Genesis 24:11-14.

Nte kpukpru iban emi ẹtode do ẹkemede ndifiọk, camel emi itọn̄ asatde ekeme ndin̄wọn̄ mmọn̄ etieti (n̄kpọ nte lita 100). Ntre akana n̄wan emi edinyịmede ndinọ camel duop mmọn̄ ẹn̄wọn̄ eben̄e idem ndinam akamba utom. Mbon en̄wen ndida nse nte n̄wan emi ọnọde mme camel mmọn̄ edi in̄wamke enye, enen̄ede owụt ke enye enyene odudu, ime, nsụhọdeidem, ye esịtmbọm ọnọ owo ye unam.

Nso itịbe? “Ke adan̄aemi enye mîka-idọhọke ima kan̄a, sese, Rebekah emi [akamanade] ọnọ Bethuel, eyen Milcah, n̄wan Nahor, eyen-eka Abraham, oto edi ye aban̄ esie ke afara. Eyen oro eye eti eti ndise, . . . owo ika inyụn̄ ifiọkke enye; ndien enye osụhọde ke obube esịn aban̄ esie ọyọhọ, ndien ọdọk. Ndien owo oro efehe okosobo ye enye, onyụn̄ ọdọhọ, ete, Mbọk, yak n̄n̄wọn̄ mmọn̄ esịt ke aban̄ fo. Ndien enye ọdọhọ, ete, Ọbọn̄ mi, n̄wọn̄: ndien enye awara obiomode aban̄ esie akama ke ubọk, ọnọ enye ọn̄wọn̄.”—Genesis 24:15-18.

Nte Rebekah Odot?

Rebekah edi eyeyen eyeneka Abraham, ndien ke ẹsiode enye ndiye ẹfep, enye enyene eti ido. Enye isimen̄eke ndineme nneme ye esenowo, isinyụn̄ imeheke ye esenowo ikaha. Enye ọnọ Eliezer mmọn̄ ọn̄wọn̄ ke ini enye  eben̄ede enye. Oro idịghe n̄kpọ n̄kpaidem, koro edi ọsọ edinam mfọnido. Nte Rebekah ayanam eben̄e enye eken oro Eliezer ọkọbọn̄de akam eben̄e?

Rebekah ọdọhọ ete: “Ọbọn̄ mi, n̄wọn̄.” Edi iketreke do. Rebekah aka iso ete: “Nyonyụn̄ n̄koi mmọn̄ nnọ mme camel fo, tutu mmọ ẹn̄wọn̄ ẹma.” Enye anam akan se ẹkemede ndidori enyịn. Enye “awara an̄wan̄a mmọn̄ ke aban̄ esie esịn ke akwa, ndien efehe afiak aka ke obube, okokoi, onyụn̄ okoi ọnọ mme camel esie kpukpru.” Enye anam utom esie ye ifịk. Mbụk oro ọdọhọ ete: “Ndien enye enyene owo oro ndyọ.”—Genesis 24:19-21.

Ke ọfiọkde ete ke n̄kaiferi emi abuana n̄kpọ ye Abraham, Eliezer atuak ibuot ọkọm Jehovah. Enye obụp m̀mê ebiet odu ke ufọk ete esie oro imọ ye mbon oro ẹsan̄ade ye imọ ididan̄de. Rebekah ọbọrọ ih onyụn̄ efehe akasian mbonufọk ke isenowo ẹdi.—Genesis 24:22-28.

Ke ẹkopde mbụk Eliezer, Laban, akpaneka Rebekah, ye Bethuel, ete esie, ẹfiọk ẹte ke Abasi ada usụn̄ ke n̄kpọ emi. Ke akpanikọ, Rebekah enyene Isaac. Mmọ ẹdọhọ ẹte: “Da enye ka; yak enye onyụn̄ edi n̄wan eyen ọbọn̄ fo, nte emi Jehovah ọkọdọhọde.” Didie ke Rebekah ekere aban̄a n̄kpọ emi? Ẹbụp m̀mê enye ọmọn̄ aka iwiwa, enye ọbọrọ ke ikọ kiet ete: “Nyaka.” Owo inyịkke-nyịk enye ndinyịme ndọ emi. Abraham ama anam an̄wan̄a Eliezer nte ke enye ọyọbọhọ un̄wọn̄ọ imọ edieke “n̄wan oro mînyịmeke nditiene” enye ndi. Edi Rebekah n̄ko okụt ndausụn̄ Abasi ke n̄kpọ emi. Ntre ye unana ubiatini, enye ọkpọn̄ ubon esie ndika n̄kọdọ eren oro enye akanam mîsoboke. Uko uko ubiere esie emi edi n̄wọrọnda edinam mbuọtidem. Ke akpanikọ, enye edi n̄wanndọ oro odotde!—Genesis 24:29-59.

 Ke osobode Isaac, Rebekah ada ufụkiso esie ofụhọ nte idiọn̄ọ nsụkibuot. Isaac ada enye nte n̄wan esie, ndien nte eyịghe mîdụhe ke ntak nti edu esie, Isaac ama enye.—Genesis 24:62-67.

Amanamba Nditọiren

Rebekah edi ada ke n̄kpọ nte isua 19. Ke akpatre, enye oyomo amanamba, edi idịbi emi akama mfịna, koro nditọ oro ẹn̄wanade ke idịbi esie, anamde Rebekah eseme ọnọ Abasi. Nnyịn imekeme ndinam ukem oro ke ini isobode ọkpọsọn̄ mfịghe ke uwem nnyịn. Jehovah okop eseme Rebekah onyụn̄ ọdọn̄ enye esịt. Enye ayakabade edi eka ọnọ idụt iba, ndien “ebiowo oyonyụn̄ etie nte ofụn eyenọwọn̄.”—Genesis 25:20-26.

Ekeme ndidi idịghe mme ikọ emi kpọt ẹnam Rebekah enen̄ede ama Jacob, udọ esie. Nditọiren emi ẹdi isio. Jacob edi “sụn̄ sụn̄ owo,” edi Esau enen̄ede anana udọn̄ aban̄a mme n̄kpọ eke spirit tutu ke ntak udia ini kiet, enye anyam itie akpan, unen esie ndibọ mme un̄wọn̄ọ Abasi nnyene, ọnọ Jacob. Esau ndidọ iban Hittite iba owụt unana ukpono ye ndimiom mme ọsọn̄urua n̄kpọ eke spirit, anamde ete ye eka esie ẹkop ọkpọsọn̄ mfụhọ.—Genesis 25:27-34; 26:34, 35.

Ndibọ Edidiọn̄ Nnọ Jacob

Bible itịn̄ke m̀mê Isaac ọdiọn̄ọ ke ana Esau edi ofụn Jacob. Ke idaha ekededi, Jacob ọfiọk ke edidiọn̄ enyene imọ, Rebekah onyụn̄ ọfiọk n̄ko. Rebekah anam n̄kpọ usọp usọp ke ini enye okopde ke Isaac aduak ndidiọn̄ Esau ke enye ama akada unam ikọt etem edinem udia ọnọ ete esie. Rebekah osụk ananam n̄kpọ ifịk ifịk ye iwụk nte ekesinamde ke ini enye ekedide n̄kaiferi. Enye ‘eteme’ Jacob ete ada nditọ ebot iba ọsọk imọ. Enye ọmọn̄ ada unam emi etem edinem udia emi ebe esie esimade. Ekem ana Jacob anam nte ke idi Esau man ọbọ edidiọn̄ oro. Jacob afan̄a ke imọ idinamke. Koro ete imọ ọyọdiọn̄ọ n̄kari emi onyụn̄ osụn̄i imọ! Rebekah ọsọn̄ọ eyịre ete enye anam onyụn̄ ọdọhọ ete: “Yak isụn̄i fo odu ye ami, eyen mi.” Ekem enye anam udia, anam Jacob etie nte Esau, onyụn̄ anam enye aka ke ọtọ ebe esie.—Genesis 27:1-17.

Owo itịn̄ke ntak emi Rebekah anamde n̄kpọ ntem. Ediwak owo ẹdọhọ ke enye ikanamke ọfọn, edi Bible idọhọke ntre, Isaac inyụn̄ isuaha inọ enye ke ini enye ọfiọkde ke Jacob ọbọ edidiọn̄ oro. Utu ke oro, Isaac adian edidiọn̄ efen efen. (Genesis 27:29; 28:3, 4) Rebekah ọfiọk se Jehovah ekebemde iso etịn̄ aban̄a nditọiren esie. Ke ntre enye anam n̄kpọ man okụt ke Jacob ọbọ edidiọn̄ oro enye enyenede unen ndibọ. Emi nte an̄wan̄ade odu ke n̄kemuyo ye uduak Jehovah.—Rome 9:6-13.

Ẹnọ Jacob Aka Haran

Idahaemi Rebekah abiat uduak Esau ke ndidọhọ Jacob efehe tutu iyatesịt eyeneka esie osụhọde. Enye oyom Isaac ọnọ Jacob unyịme ndifehe, edi ke ntak mfọnido enye itịn̄ke ke Esau ayat esịt ye Jacob. Utu ke oro, enye ada mbufiọk eneme aban̄a editịmede esịt oro imọ idikopde edieke Jacob edidọde n̄wan Canaan. Ndidọhọ ke Jacob ekeme ndidọ n̄wan Canaan etetịm anam Isaac ọdọhọ Jacob efep utọ ndọ oro onyụn̄ ọnọ enye aka ubon Rebekah man okoyom n̄wan oro abakde Abasi ada ọdọ. N̄wetnnịm n̄kpọ ndomokiet idụhe ndiwụt ke Rebekah afiak okụt Jacob, edi se enye anamde ẹda eti utịp ẹsọk idụt Israel oro mîmanake kan̄a.—Genesis 27:43–28:2.

Se nnyịn ifiọkde iban̄a Rebekah anam nnyịn ima enye. Enye ama eye etieti, edi ata uyai esie ekedi uten̄e Abasi oro enye ekenyenede. Abraham okoyom n̄wan eyen esie enyene mme utọ edu oro. Eyedi nti edu esie eken ẹma ẹkan kpukpru se Abraham akakam odoride enyịn aban̄a. Mbuọtidem ye uko esie ke nditiene ndausụn̄ Abasi, ọkọrọ ye ifịk, nsụhọdeidem, ye ntatubọk ofụri esịt esie ẹdi mme edu oro kpukpru iban Christian ẹkpekpebede. Mmọ ẹdi mme edu oro Jehovah ke idemesie oyomde oto n̄wan oro enen̄erede odot ẹkpebe.