Mme Mbụme Ẹtode Mme Andikot

Nte Mme Ntiense Jehovah ẹsibọ ibọkusọbọ ekededi emi ẹdade iyịp ẹnam?

Ẹsio ibọrọ oro etienede mi ke nsiondi eke June 15, 2000, ẹfiak ẹmịn̄.

Akpan ibọrọ edi nte ke Mme Ntiense Jehovah isibọhọ iyịp. Nnyịn imọsọn̄ọ inịm ite ke owo ikemeke ndikpụhọde ibet Abasi aban̄ade iyịp man ekem ye mme ekikere owo. Nte ededi, mbufa eneni ẹdemede koro ẹkeme ndibahade iyịp idahaemi ndọn̄ ke akpan ikpehe inan̄ nnyụn̄ mbahade ndusụk mbak iyịp n̄kpọn̄ mme akpan ikpehe oro. Ke ndibiere m̀mê ekpenyene ndibọ utọ iyịp oro, Christian ekpenyene ndise mbe mme ufọn ye mme n̄kpọndịk oro ẹkemede ndidu ke ibọkusọbọ. Se ikpebehede enye ekpedi se Bible etịn̄de ye nte emi editụkde itie ebuana esie ye Ata Ọkpọsọn̄ Abasi.

Mme akpan n̄kpọ ẹdude ẹdi ata mmemmem. Nte un̄wam ke ndikụt ntak edide ntre, kere ban̄a ndusụk mbụk Bible, mbụkeset, ye mbụk ibọkusọbọ.

Jehovah Abasi ọkọdọhọ ete ete ofụri owo oro Noah ete ke ẹnyene ndida iyịp nte san̄asan̄a n̄kpọ. (Genesis 9:3, 4) Ke ukperedem, ibet oro Abasi ọkọnọde Israel ama owụt nte iyịp edide edisana n̄kpọ: “Ndien n̄ko ama onyụn̄ edi owo ekededi eke otode ufọk Israel, m̀mê onyụn̄ otode isen . . . eke edidiade orụk iyịp ekededi, nyowụk iso nse ukpọn̄ oro adiade iyịp.” Eyen Israel ndifụmi item Abasi ama ekeme ndinam mbon en̄wen ẹdehe; ntre, Abasi ama adian do ete: “Nyonyụn̄ nsịbe enye ke mbio-obio mmọ mfep.” (Leviticus 17:10) Ke ukperedem, ke mbono kiet ke Jerusalem, mme apostle ye mbiowo ẹma ẹbiere ẹte ke nnyịn inyene ‘ndibet iyịp.’ Ndinam ntre edi akpan n̄kpọ ukem nte edibet oburobụt ido idan̄ ye ukpono ndem.—Utom 15:28, 29.

Nso ke ‘ndibet’ ọkọwọrọ ini oro? Mme Christian ikadiaha iyịp, edide ndin̄wọn̄wọn̄ m̀mê nditata enye oro ẹtemde ọsọn̄; mmọ ikonyụn̄ itaha unam oro ẹyịride-yịri, emi owo mîkọduọkke iyịp. N̄kpọ efen emi mmọ ẹkenyenede ndibet ekedi udia oro ẹbuakde iyịp, utọ nte unam oro ẹdade iyịp ẹtem. Ndida iyịp ke ekededi ke otu usụn̄ ẹmi akpakabiat ibet Abasi.—1 Samuel 14:32, 33.

Ata ediwak owo ke eset ikenyeneke mfịna ndidia iyịp, nte nnyịn ikemede ndikụt nto mme uwetn̄kpọ Tertullian (eke ọyọhọ isua ikie iba ye ikie ita E.N.). Ke ndinam n̄kpọ mban̄a nsunsu edori ikọ oro nte ke mme Christian ẹma ẹsidia iyịp, Tertullian ama asiak mme esien ẹmi ẹkesisọn̄ọde mme ediomi mmọ ebe ke ndita iyịp. Enye ama ewet n̄ko ete “ke ini ẹwụtde edinam ke an̄wambre, [ndusụk owo] ke idiọkitọn̄ nsatitọn̄ ẹma ẹsin̄wọn̄ iyịp mme abiatibet . . . nte usọbọ kaban̄a udọn̄ọ ndisi.”

Mme edinam oro (idem ọkpọkọm mbon Rome ẹkenam mmọ man ẹnyene nsọn̄idem) ẹkedi idiọkn̄kpọ ẹnọ mme Christian. Tertullian ekewet ete: “Nnyịn isikam ibuakke iyịp unam ke udia nnyịn. Ke ntak oro nnyịn imebet mme unam oro ẹyịride-yịri m̀mê oro ẹkpade ke idemmọ.” Mbon Rome ẹma ẹsida udia oro ẹbuakde iyịp ẹdomo nsọn̄ọnda mme ata Christian. Tertullian ama adian do ete: “Idahaemi, ami mbụp mbufo nte, ke ini mbufo ẹtịmde ẹfiọk [ẹte ke mme Christian] idinyịmeke ndidia iyịp unam, ndi mbufo ẹkere ke mmọ ẹkpediọk itọn̄ ẹbịne iyịp owo?”

Mfịn, ibat ibat owo ẹkere ke mme ibet Ata Ọkpọsọn̄ Abasi ẹbuana edieke abiausọbọ ọdọhọde mmọ ẹda iyịp. Ke adan̄aemi Mme Ntiense Jehovah ẹnen̄erede ẹnyene udọn̄ ndika iso ndu uwem, nnyịn imenyene mbiomo ndinịm ibet Jehovah aban̄ade iyịp. Nso ke emi ọwọrọ ke ikerede iban̄a edinam ibọkusọbọ eke ndondo emi?

Nte edikịm ofụri iyịp nsịn ke idem akakabarede edi ọsọ n̄kpọ ke Ekọn̄ Ererimbot II ama okokụre, Mme Ntiense Jehovah ẹma ẹfiọk ke emi ama atuaha ye ibet Abasi—ndien oro edi se nnyịn isụk inịmde ke akpanikọ. Edi, ibọkusọbọ omokpụhọde nte ini ebede. Mfịn, ekese edikịm iyịp nsịn ke idem idịghe ofụri iyịp edi edi kiet ke otu akpan ikpehe esie: (1) mme ndatndat nsen iyịp; (2) mfia nsen iyịp; (3) mme nsen ẹnamde iyịp oboho; (4) mmọn̄ iyịp, kpa ikpehe iyịp emi etiede mmọn̄ mmọn̄. Ọkọn̄ọde ke idaha owo udọn̄ọ, mbiausọbọ ẹkeme ndidọhọ ẹda mme ndatndat nsen iyịp, mfia nsen iyịp, mme nsen ẹnamde iyịp oboho, m̀mê mmọn̄ iyịp ẹsọbọ. Edikịm mme akpan ikpehe iyịp ẹmi  nsịn owo ke idem anam ẹkeme ndibahade ekpeme iyịp kiet nnọ ediwak mbon udọn̄ọ. Mme Ntiense Jehovah ẹnịm ke akpanikọ ẹte ke edikịm ofụri iyịp m̀mê ekededi ke otu akpan ikpehe inan̄ oro nsịn ke idem abiat ibet Abasi. Ke edide akpan n̄kpọ, ndisọn̄ọ mmụm idaha emi ọkọn̄ọde ke Bible mi n̄kama ekpeme mmọ osio ke ediwak n̄kpọndịk, esịnede mme utọ udọn̄ọ nte edidiana ekpa ye AIDS, ẹmi ẹkemede ndimen nto iyịp.

Nte ededi, sia ẹkemede ndidụhọde iyịp nsion̄o mme akpan ikpehe esie, mbụme edemede aban̄a mbak iyịp emi ẹdade ẹto mme akpan ikpehe iyịp. Didie ke ẹsida utọ mbak iyịp oro ẹnam n̄kpọ, ndien nso ke Christian ekpekere aban̄a ke ini ebierede nte akpadade mmọ anam n̄kpọ?

Iyịp awak n̄kukọhọ. Idem mmọn̄ iyịp—emi mbahade 90 eke ikie esie ẹdide mmọn̄—esịne ediwak n̄kpatan̄a n̄kpọ unam n̄kọri, inụn̄, n̄kpatan̄a n̄kpọ usion̄o mmọn̄ibọk, ye mme n̄kpọ ẹnọde nsọn̄idem, esịnede n̄kpadiaha ye inịn̄e. Mmọn̄ iyịp esịne n̄ko mme utọ n̄kpọ ẹmi ẹkarade n̄kọri nte n̄kpọ emi ọbọkde obụkidem, mme nsen ẹnamde iyịp oboho, ye mme editịbe ndin̄wana mbiọn̄ọ udọn̄ọ. Mbiaibọk ẹsisio ẹnyụn̄ ẹda ediwak n̄kpọ ẹmi ẹn̄wamde n̄kọri ẹsiode ẹto mmọn̄ iyịp ẹnam n̄kpọ. Ke uwụtn̄kpọ, ẹsinọ mbon ẹmi ẹdọn̄ọde uwọrọiyịp mme nsen ẹmi ẹn̄wamde iyịp oboho. Mîdịghe edieke owo enyenede ndusụk udọn̄ọ, mbiaibọk ẹkeme ndidọhọ ẹkịm editịbe ẹdade ẹto iyịp, emi ẹkesiode ẹto mmọn̄ iyịp mbon oro ẹma ẹkenyenyene editịbe ẹnọ udọn̄ọ emi. Ẹsida mme n̄kpọ eken ẹmi ẹn̄wamde n̄kọri oro ẹsion̄ode ke mmọn̄ iyịp ẹnam n̄kpọ nte ibọkusọbọ, edi enye emi ẹtịn̄de ẹban̄a ke enyọn̄ emi owụt nte ẹkemede ndidụhọde akpan ikpehe iyịp kiet (mmọn̄ iyịp) man ẹsion̄o mbak iyịp. *

Kpa nte ẹkemede ndision̄o nsio nsio mbak iyịp nto mmọn̄ iyịp, ẹkeme ndidụhọde mme akpan ikpehe eken (mme ndatndat nsen iyịp, mfia nsen iyịp, ye mme nsen ẹnamde iyịp oboho) nsion̄o n̄kpri ubak iyịp. Ke uwụtn̄kpọ, ẹkeme ndisio ibọk ndida mbiọn̄ọ ifọt udọn̄ọ ye n̄kpri unam udọn̄ọ ndikọri, ẹmi ẹsidade ẹsọbọ ndusụk udọn̄ọ ẹtode unam udọn̄ọ ye kansa, ẹto mfia nsen iyịp. Ẹkeme ndidụhọde mme nsen ẹnamde iyịp oboho nsio ibọk ukọk unan. Ndien ke ẹnenam mme ibọk efen efen ẹmi ẹsịnede (ke nsụhọde n̄kaha ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ) mme n̄kpọ ẹsion̄ode ẹto mbak iyịp. Mme utọ usọbọ oro idịghe edikịm mme akpan ikpehe iyịp oro nsịn ke idem; mmọ ẹsiwak ndisịne ikpehe m̀mê mbak iyịp oro. Nte mme Christian ẹkpenyene ndibọ mme mbak iyịp ẹmi ke ibọkusọbọ? Nnyịn ikemeke ndibiere. Bible inọhọ ọyọhọ ntọt iban̄a emi, ntre ana Christian anam ọkpọkpọ ubiere etiene ubieresịt esie ke iso Abasi.

Ndusụk owo ẹyesịn n̄kpọ ekededi emi ẹdade iyịp ẹnam (idem mbak iyịp oro ẹnọde man anam n̄kpọ nte editịbe ke ibio ini). Oro edi nte item Abasi oro ọdọhọde ete ‘ẹbet iyịp’ an̄wan̄ade mmọ. Mmọ ẹfiọk n̄ko ẹte ke ibet esie emi enye ọkọnọde Israel ọkọdọhọ ke ẹkpenyene ‘ndiduọk iyịp oro ẹsiode ke unam ke isọn̄.’ (Deuteronomy 12:22–24) Ntak emi ibet oro enyenede ebuana ye nneme emi? Ọfọn, man ẹnam editịbe ẹsiode ẹto iyịp, mme ibọk ẹnamde iyịp oboho oro ẹdade iyịp ẹnam, ye ntre ntre eken, esiyom ẹbọ ẹnyụn̄ ẹdụhọde iyịp. Ntem, ndusụk mme Christian ẹsisịn mme utọ ibọkusọbọ oro, kpa nte mmọ ẹsisịnde edikịm ofụri iyịp m̀mê mme akpan ikpehe inan̄ esie nsịn ke idem. Ẹkpenyene ndikpono idaha esịt akpanikọ ye ubieresịt oro mmọ ẹdade mi.

Mme Christian eken ẹbiere se idide isio. Mmọ n̄ko ẹsịn edikịm ofụri iyịp, mme ndatndat nsen iyịp, mfia nsen iyịp, mme nsen ẹnamde iyịp oboho, m̀mê mmọn̄ iyịp nsịn ke idem. Edi, mmọ ẹkeme ndinyịme abiausọbọ ada mbak iyịp oro ẹsiode ẹto mme akpan ikpehe iyịp ọsọbọ mmimọ idem. Idem ke ebiet emi mme ukpụhọde ẹkeme ndidu. Christian kiet ekeme ndinyịme ẹkịm imọ editịbe ẹdade ẹto iyịp, edi enye ekeme ndinyịme mîdịghe ẹsịn ndikịm ibọk emi ẹdade ẹto mme ndatndat m̀mê mfia nsen iyịp. Nte ededi, ke ofụri ofụri, nso ikeme ndinụk ndusụk Christian ndisịm ubiere nte ke mmimọ imekeme ndibọ mbak iyịp?

“Mme Mbụme Ẹtode Mme Andikot” ke Enyọn̄-Ukpeme eke June 1, 1990, ama etịn̄ ete ke (mbak) mmọn̄ iyịp ẹn̄wamde n̄kọri ẹsito iyịp an̄wan idịbi ẹdụk san̄asan̄a usan̄aiyịp ọbọn̄eyen esie. Ntem eka esiyak mme editịbe ẹdude ke iyịp ọnọ eyen esie, ọnọde enye eti editịbe. Nte mme ndatndat  nsen iyịp ọbọn̄eyen oro ẹdade ke idemesie ẹkụrede oto-obot ini uwem mmọ, ikpehe mmọ oro esimende ofụm asan̄a esiboro. Ndusụk ẹsikabade mmọn̄ etiede uto uto, emi esisan̄ade ke urụk ekop eyen ebe odụk idem eka ndien eka esie osion̄o ọduọn̄ọ nte n̄kpọ oro idem mîyomke. Ndusụk mme Christian ẹkeme ndibiere ẹte sia mbak iyịp ẹkemede ndibe ndụk idem owo efen ke oto-obot ndutịm emi, mmimọ imekeme ndibọ mbak iyịp oro ẹdade ẹto mmọn̄ iyịp m̀mê mme nsen iyịp.

Ndi akpanikọ oro nte ke mme ekikere ye ubiere ẹkeme ndikpụhọde ọwọrọ nte ke n̄kpọ emi idịghe akpan n̄kpọ? Baba. Enye edi akpan n̄kpọ. Edi, ata mmemmem usụn̄ odu nditiene. Se ẹwetde ke enyọn̄ emi owụt ke Mme Ntiense Jehovah ẹsisịn edikịm ofụri iyịp ye mme akpan ikpehe esie nsịn ke idem. Bible eteme mme Christian ete ‘ẹbet mme n̄kpọ eke ẹwade ẹnọ ndem, ye iyịp, ye use.’ (Utom 15:29) Akan oro, ke se iban̄ade edibọ mbak iyịp ẹmi ẹdade ẹto ekededi ke otu akpan ikpehe iyịp, Christian kiet kiet enyene ndibiere ke idemesie, ke ama eketịm etie ekere enye ke akam.

Ediwak owo ẹsinyịme usọbọ ekededi emi ekemede ndinọ mmọ nsọn̄idem usọp usọp, idem ye usọbọ emi ẹdiọn̄ọde nte ke esida mme mfịna ọsọk owo, nte edide ye usọbọ ẹkamade mme ibọk oro ẹdade iyịp ẹnam. Ata Christian esidomo ndinyene ntatara ekikere oro adade ukem ukem oro ekerede aban̄a se ikande sụk nsọn̄idem ikpọkidem. Mme Ntiense Jehovah ẹsidara mme ukeme oro ẹsịnde ndinam nti ibọkusọbọ ẹdu, ndien mmọ ẹsidomo mme n̄kpọndịk ye ufọn oro ẹdude ke usọbọ ekededi. Nte ededi, ke edide edisịm mme ibọk oro ẹdade iyịp ẹnam, mmọ ẹsinen̄ede ẹkere ẹban̄a se Abasi ọdọhọde ye ọkpọkpọ itie ebuana mmọ ye Ọnọ-Uwem nnyịn.—Psalm 36:9.

Nso edidiọn̄ ke edi ntem ọnọ Christian ndinyene utọ mbuọtidem oro andiwet psalm ekenyenede emi ekewetde ete: “Jehovah Abasi [edi] utịn ye otu-ekọn̄: Jehovah ọmọnọ ufọn ye ubọn̄: ama edi mmọ eke ẹnen̄erede ẹsan̄a, enye isịnke mmọ nti n̄kpọ. O Jehovah . . . , ọfọfọn ọnọ owo eke ọbuọtde idem esie ye afo”!—Psalm 84:11, 12.

[Ikọ idakisọn̄]

[Ekebe ke page 31]

MME MBỤME ẸMI ẸKPEBỤPDE ABIAIBỌK

Edieke afo asakde iso ese usiakidem m̀mê usọbọ oro abuanade ibọk ẹdade iyịp ẹnam, bụp ete:

Ndi kpukpru mbiaibọk ẹbuanade ẹfiọk ẹte ke, nte kiet ke otu Mme Ntiense Jehovah, ami nyomke baba edikịm iyịp nsịn ke idem (ofụri iyịp, mme ndatndat nsen iyịp, mfia nsen iyịp, mme nsen ẹnamde iyịp oboho, m̀mê mmọn̄ iyịp) ke idaha ekededi?

Edieke ẹnọde ibọk ekededi oro etiede nte ke ẹda mmọn̄ iyịp, mme ndatndat m̀mê mfia nsen iyịp, m̀mê mme nsen ẹnamde iyịp oboho ẹnam, bụp ete:

Ndi ẹda kiet ke otu akpan ikpehe iyịp inan̄ ẹnam ibọk emi? Edieke edide ntre, nte emekeme ndinam an̄wan̄a m̀mê ewe?

Ẹkeme ndida ibọk ẹdade iyịp ẹnam mi awak adan̄a didie, ndien ke nso usụn̄?

Edieke ubieresịt mi enyịmede mbọ mbak iyịp ẹmi, mme mfịna ewe ke enye akama?

Edieke ubieresịt mi onụkde mi ndisịn mbak iyịp emi, ewe usọbọ efen ke ẹkeme ndinọ?

Ke mma n̄ketịm n̄kere mban̄a n̄kpọ emi, ini ewe ke n̄keme nditọt fi mban̄a ubiere mi?