Nte Bible Ekeme Ndin̄wam Fi Ọnọ Nditọ Fo Ukpep?

FLAWA oro ẹkotde orchid edi ata ediye flawa, edi ọkpọsọn̄ n̄kpọ ndibọk enye. Man okụt unen ke ndibọk enye, ana afo okụt ete ke enye enyene nnennen idaha eyo, un̄wana, ye otu usịn flawa oro odotde. Idiọk isọn̄ ye ntọn̄in̄wan̄ isiyakke orchid ọkọri ndien esidi mmemmem n̄kpọ udọn̄ọ ye n̄kpọnta ndibiat enye. Ntem, edi ọsọ n̄kpọ owo ndikụt edikpu ke ata akpa ini emi enye oyomde nditọ orchid.

Ndibọk nditọ enen̄ede ọsọn̄ utom onyụn̄ awak n̄kukọhọ, ndien emi oyom akpan ntịn̄enyịn n̄ko. Ntre edi ọsọ n̄kpọ mme ete ye eka ndikere ke mmimọ inyeneke un̄wam ke ini edide edisịm edibọk nditọ. Ediwak ete ye eka ẹkere ke mmimọ imoyom un̄wam, ukem nte anditọ orchid oyomde item oto owo emi ọfiọkde n̄kpọ aban̄a orchid. Nte an̄wan̄ade, kpukpru ete ye eka ẹyom ata eti ndausụn̄. M̀mọ̀n̄ ke ẹkeme ndikụt utọ ndausụn̄ oro?

Okposụkedi Bible mîdịghe n̄wed ubọk nditọ, Andibot ama ọnọ mme andiwet Bible odudu spirit ndiwet nti item oro ẹdin̄wamde ke ndibọk nditọ. Bible ọsọn̄ọ etịn̄ ufọn edisịn ukeme n̄kọri nti edu, emi ediwak owo ẹkerede ke ẹsiwak ndifụmi. (Ephesus 4:22–24) Ke afan̄ emi, item N̄wed Abasi esịne ata akpan n̄kpọ oro enyenede ebuana ye unọ ukpep oro adade ukem ukem. Ediwak tọsịn owo ẹbọbọ ufọn ẹto ẹdida item emi nsịn ke edinam, inamke n̄kpọ m̀mê ewe emana ke mmọ ẹdu uwem m̀mê mmọ ẹto m̀mọ̀n̄. Ntem, nditiene item N̄wed Abasi ekeme ndin̄wam fi okụt unen ke ndinọ nditọ fo ukpep.

Uwụtn̄kpọ Mme Ete ye Eka —Mfọnn̄kan Ukpep

“Afo emi ekpepde owo efen, nte ukpepke idem fo? afo emi ọkwọrọde ete owo okûyịp inọ, nte emeyịp ke idem fo? afo emi ọdọhọde ete owo okûsịn efịbe, nte emesịn efịbe?”—Rome 2:21, 22.

Etieibuot ke Itieutom Esede Aban̄a Ukpepn̄wed ke Seoul ọkọdọhọ ete: “Edinịm uwụtn̄kpọ ke ikọ ye ke edinam edi mfọnn̄kan ukpep oro ẹnọde eyen.” Edieke mme ete ye eka mînịmke eti uwụtn̄kpọ ke ikọ ye ke edinam mînyụn̄ inọhọ eyen mmọ nnennen item, eyen emi ọyọsọsọp ekere ke ete ye eka imọ ẹdi mbubịk. Ikọ ete ye eka idinyeneke odudu. Ke uwụtn̄kpọ, edieke ete ye eka ẹyomde ndikpep eyen mmọ nditịn̄ akpanikọ, ana mmọ ke idemmọ ẹtịn̄ akpanikọ. Edi ọsọ n̄kpọ ndusụk ete ye eka ndidọhọ eyen mmọ ọdọhọ ete: “Ete (m̀mê eka) mi idụhe ke ufọk,” ke ini mmọ mîyomke ndibọrọ ikot urụk ukopikọ. Eyen oro ẹdọhọde etịn̄ utọ ikọ oro idikopke inemesịt. Nte ini akade, eyen emi ekeme nditọn̄ọ ndisu nsu edieke enye odụkde mfịna ye unana esịt ndibiom enye. Mmọdo, edieke mme ete ye eka ẹyomde eyen mmọ edi owo akpanikọ, ana mmọ ke idemmọ ẹtịn̄ akpanikọ ẹnyụn̄ ẹnam n̄kpọ ke n̄kemuyo ye se mmọ ẹtịn̄de.

Ndi omoyom ndinọ eyen fo ukpep nditịn̄ ikọ ukpono ukpono? Do, ana afo enịm eti uwụtn̄kpọ. Eyen fo ọyọsọp ndikpebe fi. Sung-sik, ete emi enyenede nditọ inan̄, ọdọhọ ete: “Ami ye n̄wan mi ima ibiere nditre nditịn̄ ndek ndek ikọ. Nnyịn ima ikpono kiet eken inyụn̄ ifiorike n̄kpo idem ke ini esịt ayatde nnyịn. Eti uwụtn̄kpọ emi ama enen̄ede enyene ufọn akan ikpîkpu ikọ inua. Nnyịn imokop inemesịt nte ke nditọ nnyịn ẹsiwụt ukpono ye edikere mban̄a ke ini mmọ ẹtịn̄de ikọ ye mbon en̄wen.” Bible ọdọhọ ke Galatia 6:7 ete: “Se ededi owo ọtọde, oro ke enye edinyụn̄ ọdọk.” Ana mme ete ye eka oro ẹyomde nditọ mmọ ẹnyene n̄kokon̄  idaha ido uwem ẹbem iso ẹwụt ke mmimọ n̄ko imodu uwem ikekem ye mme utọ idaha oro.

Nyene Eti Nneme ye Nditọ Fo

“Dọdiọn̄ siak mmọ [ibet Abasi] nọ nditọ fo, nyụn̄ kama mmọ ke inua fo ke ini afo etiede ke ufọk fo, ye ini afo asan̄ade ke usụn̄, ye ke ini afo anade ke isọn̄, ye ke ini afo adahade ke enyọn̄.”—Deuteronomy 6:7.

Edu edinam utom mbe ini ke aka iso ndikọri. Ke ini ebe ye n̄wan ẹnamde utom idịbi udia, emi esinen̄ede otụk nditọ. Ini oro ediwak ete ye eka ẹbiatde ye nditọ mmọ ke osụhọrede. Ke adan̄aemi ẹdude ke ufọk, mme ete ye eka ẹnyene ndinam utomufọk ye mme utom eken, ntre mmọ ẹkeme ndikop mmemidem m̀mê ẹkpa mba. Ke mme utọ idaha oro, didie ke afo ekeme ndinyene eti nneme ye nditọ fo? Mme ifet ndinyene nneme ẹkeme ndiberede edieke afo anamde utomufọk ọtọkiet ye nditọ fo. Ibuot ufọk kiet ama akam emen TV osio ke ufọk, akpan akpan man enyene ekese ini ndineme nneme ye nditọ esie. Enye ọkọdọhọ ete: “Ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ, eketie nditọ mi mba mba ke idem, edi nte n̄kebrede mbre mbụme ye ibọrọ ye mmọ nnyụn̄ ntịn̄de mban̄a mme n̄wed oro ẹdemerede owo udọn̄, mmọ ẹma ẹdimehe ye ukpụhọde emi.”

Ọfọn nditọ ẹbabak ẹtọn̄ọ ndineme nneme ye mme ete ye eka mmọ. Mîdịghe ntre, ke ini nditọ ẹsịmde isua uyen ndien eyedi ẹsobode mme mfịna, mmọ ididaha mme ete ye eka mmọ nte mme n̄kpet n̄kpet owo oro mmimọ ikemede nditịn̄ ikọ nnọ. Didie ke afo ekeme ndin̄wam mmọ nditịn̄ se idude mmọ ke esịt? Mme N̄ke 20:5 ọdọhọ ete: “Uduak ke esịt owo edi udem; edi owo mbufiọk oyokot enye osio.” Ebede ke ndibụp mme mbụme oro ẹdade ẹfiọk ekikere owo, utọ nte “Afo ekere didie?” mme ete ye eka ẹkeme ndisịn udọn̄ nnọ nditọ mmọ nditịn̄ ekikere mmọ ye nte etiede mmọ ke idem.

Nso ke akpanam edieke eyen fo anamde akwa ndudue? Oro edi ini emi oyomde afo owụt enye ima ima edikere mban̄a. Mụm idem kama ke ini akpan̄de utọn̄ ọnọ enye. Ete kiet etịn̄ nte enye esisede aban̄a utọ idaha oro ete: “Ke ini nditọ mi ẹnamde ndudue, mmesidomo ndimụm idem n̄kama. Mmesisụhọde ntie nnyụn̄ n̄kpan̄ utọn̄ n̄kop se mmọ ẹnyenede nditịn̄. Mmesidomo ndikere mban̄a idaha oro. Ke ini ọsọn̄de mi ndikara iyatesịt mi, mmesibet esisịt ini nnyụn̄ nsụhọde esịt.” Edieke omụmde idemfo akama onyụn̄ akpan̄de utọn̄, mmọ ẹyesọsọp ẹbọ ntụnọ oro afo edinọde.

Ntụnọ Oro Ẹnọde ke Ima Edi Akpan N̄kpọ

“Mbufo mme ete, ẹkûfiomo nditọ mbufo; edi ẹkama mmọ ke ntụnọ ye item Ọbọn̄.”—Ephesus 6:4.

Man enyene nti utịp, usụn̄ oro afo ọnọde ima ima ntụnọ edi akpan n̄kpọ. Didie ke mme ete ye eka ẹkeme ‘ndifiomo nditọ mmọ’? Edieke ntụnọ oro ẹnọde mîkemke ye ndudue oro nditọ ẹkenamde mîdịghe edieke ẹnọde ntụnọ ke usụn̄ oro mîdotke, nditọ idibọhọ ntụnọ oro. Ẹkpenyene ndinọ ntụnọ kpukpru ini ke ima. (Mme N̄ke 13:24) Edieke afo ọkọkde ibuot ye nditọ fo, mmọ ẹyefiọk ẹte ke afo otụnọ mmimọ ke ntak oro afo amade mmimọ.—Mme N̄ke 22:15; 29:19.

Ke n̄kan̄ eken, ọfọn nditọ ndibọ utịp idiọk edinam mmọ. Ke uwụtn̄kpọ, edieke eyen eduede owo, afo emekeme ndisọn̄ọ ndọhọ enye ekpe owo oro ubọk. Ke ini enye abiatde ibet ubon, afo emekeme ndikpan enye ndibuana ke ndusụk edinam unọ idem inemesịt man ọsọn̄ọ owụt enye ufọn edinịm ibet.

 Ọfọn ndinọ ntụnọ ke nnennen ini. Ecclesiastes 8:11 ọdọhọ ete: “Koro mîwarake ndinọ idiọk owo ufen, oro esịn nditọ owo ẹsọn̄ esịt ke idem mmọ ẹnam idiọk.” Kpasụk ntre, ediwak nditọ ẹkeme ndidomo nse m̀mê mmimọ imekeme ndibọhọ ufen ke ini inamde se mîfọnke. Ntre, ndondo oro ọdọhọde ke eyen ọyọbọ ufen edieke enye anamde n̄kpọ oro mîfọnke, kụt ete ke enye ọbọ ufen oro.

Eti Unọ Idem Nduọkodudu Enyene Ufọn

“Ẹmenịm ini ẹnọ kpukpru n̄kpọ: . . . ini eke ẹsakde . . . ye ini eke ẹnekde.”—Ecclesiastes 3:1, 4.

Ini nduọkodudu ye unọ idem inemesịt oro adade ukem ukem ẹsin̄wam ndinam ikpọkidem ye ekikere eyen ọkọri. Ke ini mme ete ye eka ẹbuanade ke unọ idem inemesịt ye nditọ mmọ, emi esisọn̄ọ mbọbọ ubon onyụn̄ anam nditọ ẹnyene ifụre. Mme orụk unọ idem inemesịt ewe ke mbonubon ẹkeme ndibuana ọtọkiet? Edieke afo adade ini ekere aban̄a emi, afo emekeme ndikụt ediwak inem inem edinam ndibuana ọtọkiet. Mme mbre usịn̄ede idem utọ nte, ediwat enan̄ukwak, edibre bọl, edibre tenis, ye ediwọk ewọk ẹdu. Kere ban̄a inemesịt oro ẹkemede ndinyene ke ini ubon ẹbrede ndido ikwọ ọtọkiet. Owo isisọpke ifre mme ini oro ẹkenamde isan̄ ẹka mme ebiet oro mîyomke usụn̄ ẹkese mme n̄kpọ obot.

Ke mme utọ idaha oro, mme ete ye eka ẹkeme ndinam nditọ mmọ ẹnyene ekikere oro adade ukem ukem ẹban̄a unọ idem inemesịt. Eren Christian emi enyenede nditọiren ita ọkọdọhọ ete: “Edieke n̄kemede, mmesibuana ye nditọ mi ke ini mmọ ẹnọde idem inemesịt. Ke uwụtn̄kpọ, ke ini mmọ ẹbrede mbre kọmputa, mmesibụp mmọ nte ẹbrede. Ke ini mmọ ẹdade ifiopesịt ẹnam nte ẹbrede mbre emi an̄wan̄a mi, mmesida ifet oro nneme mban̄a n̄kpọndịk oro odude ke oburobụt unọ idem inemesịt. Mmokụt ke mmọ ẹsifep unọ idem inemesịt oro mîdotke.” Ih, ke ini nditọ ẹkopde inemesịt ẹban̄a unọ idem inemesịt oro ubon ẹbuanade ọtọkiet, mmọ idimaha ndise mme edinam ekebe ndise, vidio, ndise senima, ye mme mbre Intanet oro ẹwụtde afai, oburobụt ido, ye edida n̄kpọsọn̄ ibọk ke idiọk usụn̄.

N̄wam Nditọ Fo Ẹmek Nti Ufan

“Owo eke asan̄ade ye mme enyene-ibuot eyenyene ibuot: edi nsan̄a mbon ndisịme ọyọdiọn̄ ọdiọk.”—Mme N̄ke 13:20.

Ete oro edide Christian emi okokụtde unen ke ndibọk nditọ inan̄ ọkọdọhọ ete: “Mme ufan oro mmọ ẹmekde enen̄ede edi akpan n̄kpọ. Idiọk ufan kiet ekeme ndibiat kpukpru utom oro afo akanamde.” Man an̄wam nditọ esie ẹmek nti ufan, enye esida ọniọn̄ obụp mme utọ mbụme nte: Anie edi n̄kpet n̄kpet ufan fo? Ntak emi afo amade enye? Nso ke afo oyom ndikpep nto enye? Ete efen esidiomi man nditọ esie ẹkot mme n̄kpet n̄kpet ufan mmọ ufọk. Do, enye esikeme ndinen̄ede nse nte mmọ ẹnamde n̄kpọ onyụn̄ ọnọ nditọ esie item oro odotde.

Edi akpan n̄kpọ n̄ko ndikpep nditọ nte ke mmọ ẹkeme ndinam ufan ye ikpọ owo ọkọrọ ye ubọkn̄ka mmọ. Bum-sun, ete nditọiren ita, ọdọhọ ete: “Mmesin̄wam nditọ mi ndifiọk ke mme ufan mmọ ikpenyeneke ndidi ubọkn̄ka mmọ kpọt, edi mmọ ẹkpekpebe uwụtn̄kpọ David ye Jonathan ke Bible. Ke nditịm ntịn̄,  mmesikot mme Christian ẹdude ke nsio nsio isua emana ufọk, man mmọ ẹmehe ye nditọ mi. Nte utịp, nditọ mi ẹsidụk ndụk ye ediwak owo oro mîdịghe ubọkn̄ka mmọ.” Nditọ ndidụk ndụk ye ikpọ owo oro ẹnịmde nti uwụtn̄kpọ esinọ mmọ ifet ndikpep ediwak n̄kpọ.

Afo Emekeme Ndikụt Unen ke Ndinọ Nditọ Ukpep

Nte ekemde ye ndụn̄ọde kiet oro ẹkenamde ke United States, ediwak ete ye eka oro ẹkedomode ndikpep nditọ mmọ mme utọ edu nte mfara ke idem, edinọ idem ntụnọ, ye edinam akpanikọ, iketịmke ikụt unen. Ntak oro edide ọkpọsọn̄ n̄kpọ? Eka kiet ke otu mbon oro ẹkedade ẹnam ndụn̄ọde, ọkọdọhọ ete: ‘Edi n̄kpọ mbọm nditịn̄ nte ke n̄kukụre usụn̄ oro ikemede ndikpeme nditọ nnyịn edi ndikọbi mmọ ntem ke ufọk inyụn̄ idehede iyak mmọ ẹwọrọ ẹdụk ererimbot.’ Enye ekekere ke n̄kann̄kụk oro nditọ ẹkọride idahaemi ọdiọk akan nte akanam edide. Ke utọ idaha emi, nte ẹkeme ndinen̄ede mbọk nditọ uforo uforo?

Edieke afo okpoyomde nditọ flawa oro ẹkotde orchid edi ekere ke enye ekeme ndiyemede, emi ekeme ndinam idem emem fi nditọ enye. Edi, edieke owo emi etịmde ọfiọk n̄kpọ aban̄a flawa emi ọkpọnọde fi ndusụk nti ekikere onyụn̄ ọdọhọ uko uko ete: “Afo oyokụt unen edieke afo ọtọde enye ke usụn̄ emi,” oro ọkpọnọ fi ndọn̄esịt didie ntem! Jehovah, Akakan Odudu oro ọfiọkde obot owo, ọnọ item oro owụtde mfọnn̄kan usụn̄ ndibọk nditọ. Enye ọdọhọ ete: “Tịm teme eyenọwọn̄ nte ekemde ye usụn̄ esie: ke ini enye akabarede idem akani owo, enye idikpọn̄ke enye.” (Mme N̄ke 22:6) Ke ini afo adade item Bible ọnọ nditọ ukpep, enen̄ede etie nte ke afo eyenyene idatesịt edikụt nte nditọ fo ẹkọride ẹkabade ẹdi ikpọ owo oro ẹkemede ndiberi edem, ẹkerede ẹban̄a mbon en̄wen, ẹnyụn̄ ẹnyenede nti ido uwem. Do, mme owo ẹyema mmọ edi ke akande kpukpru, Jehovah, kpa Ete nnyịn eke heaven ayama mmọ.