Edu Oro Owo Kpọt Enyenede

Jodie enyene ufọkutom oro esidụn̄ọrede se akpan̄kpa ekenyenede onyụn̄ ebiere akpa oro mme iman ẹdidiade. Enye an̄wam n̄wan kiet ndidụn̄ọde nnyụn̄ nnyam n̄kpọufọk adiahaeka esie emi akakpade. Ke osụk odụn̄ọrede n̄kpọ ekpere akani otụn̄ikan̄ akpan̄kpa emi, enye okụt n̄kani ekebe iba oro ẹsidọn̄de uwam. Idem akpa enye ke ini enye okụbọrede ekebe kiet ese. Enye okụt okụk ke esịt ekebe oro—edide $82,000! Jodie kpọt odu ke ubet oro. Nso ke enye akpanam? Ndi enye okpodop uyo emen ekebe oro ọnyọn̄, mîdịghe ndi enye akpasian n̄wan oro ke imọ imokụt okụk?

SE IKETỊBEDE inọ Jodie owụt akpan edu kiet oro anamde nnyịn ikpụhọrede ye mme unamikọt. The World Book Encyclopedia ọdọhọ ete: “Akpan edu kiet oro owo enyenede edi ndibụp mme mbụme oro ẹsịnede ifiọk mban̄a se enye akpanamde ye se enye mîkpanamke.” Edieke ebua oro biọn̄ ọdọn̄de okụtde unam ke enyọn̄ okpokoro, enye ididaha-da ikere m̀mê akpana ita unam oro m̀mê ikpataha. Edi Jodie enyene ukeme ndikere m̀mê se imọ ibierede enen. Edieke enye adade okụk oro, oro ekpedi inọ, edi etie nte owo ndomokiet idifiọkke. Okụk oro idịghe esie; owo oro ekpede enye utom inyụn̄ ifiọkke ke utọ okụk oro odu ke ufọk oro. Ke ẹsiode oro ẹfep, mbio obio Jodie ẹdida enye nte ata ndisịme owo edieke enye ayakde okụk oro ọnọ andikpe enye utom.

Ekpedi afo edi Jodie, nso ke akpanam? Ibọrọ fo edikọn̄ọ ke mme edumbet oro afo emekde ndida ndu uwem.

Nso Idi Edumbet?

Edumbet edi ukpepn̄kpọ aban̄ade se idide eti ye idiọk. Ewet n̄wed oro, Eric J. Easton ọdọhọ ke “edumbet” ye “eti ido  uwem” ẹwọrọ ukem n̄kpọ, ndien ke mmọ mbiba ẹwụt ido ye usụn̄ oro mme owo ẹsidude uwem.

Ke anyan ini, ido ukpono emebiere mme edumbet oro mme owo ẹdade ẹdu uwem. Ikọ Abasi, kpa Bible, enen̄ede otụk uwem mme owo ke ediwak ebiet. Nte ededi, ata ediwak owo ke ofụri ererimbot ẹda nsio nsio edumbet ido ukpono nte se mînyeneke ufọn ẹnyụn̄ ẹda eti ido uwem oro Bible etemede nte ido eset. Nso ndien ke mmọ ẹda ẹdu uwem? N̄wed oro Ethics in Business Life ọdọhọ ke “ekikere ererimbot . . . ada itie oro ido ukpono ekesinyenede ke idem mme owo.” Utu ke ndida edumbet ido ukpono ndu uwem, ediwak owo ẹka ẹbịne ntaifiọk ererimbot oro ẹkpepde n̄kpọ ẹban̄a mme edumbet. Paul McNeill, emi ekpepde n̄kpọ aban̄a edumbet ye ibet ọdọhọ ete: “N̄kere ke mme ekpep n̄kpọ mban̄a edumbet ẹnam n̄kpọ nte mme oku ke ndida mme idaha ererimbot mbiere se idide edumbet ido uwem. . . . Mme edumbet ẹda mme owo usụn̄ idahaemi utu ke ido ukpono ndida mmọ nte ekesida ini kiet ko.”

Ke ini afo oyomde ndinam ọkpọsọn̄ ubiere, afo esinam didie ọfiọk se idide eti ye idiọk? Ndi Abasi esibiere mme edumbet oro adade odu uwem m̀mê afo esibiere?