Mme Akpan N̄kpọ Ẹtode N̄wed Joshua
Ikọ Jehovah Enyene Uwem
Mme Akpan N̄kpọ Ẹtode N̄wed Joshua
KE ADAN̄AEMI ẹnamde nna ke Unaisọn̄ Moab ke 1473 M.E.N., anaedi esịt enen̄ede enem nditọ Israel ndikop ikọ emi: “Mbufo ẹtịm udia usụn̄ mbufo: koro osụk usen ita, ndien mbufo ẹbe Jordan emi, ẹka ẹkeda isọn̄ emi Jehovah Abasi mbufo ọnọde mbufo, ete ẹda enye ẹnyene.” (Joshua 1:11) Isan̄ isua 40 mmọ ke wilderness ọmọn̄ edisịm utịt ndien.
Ke n̄kpọ nte isua 20 ẹma ẹkebe, adausụn̄ oro Joshua ada ke ufọt obio Canaan onyụn̄ ọdọhọ mbiowo Israel ete: “Sese, mmada afia ndeme mme idụt emi ẹsụhọde nnọ mbufo ke udeme mme esien mbufo, ọtọn̄ọde ke Jordan, ye kpukpru mme idụt emi n̄kasuande tutu esịm Akwa Inyan̄ ke edem usop-utịn. Ndien edi Jehovah Abasi mbufo eyebịn mmọ ke iso mbufo efep, oyonyụn̄ osion̄o mmọ ke iso mbufo efep; ndien mbufo ẹyeda isọn̄ mmọ, kpa nte Jehovah Abasi mbufo ọkọdọhọde mbufo.”—Joshua 23:4, 5.
Joshua ekewet n̄wed Joshua ke 1450 M.E.N., n̄wed emi ọdọn̄ọ inem inem mbụk ẹban̄ade se iketịbede ke ofụri isua 22 oro. Nte nnyịn idade ke mben obufa ererimbot, idaha nnyịn ebiet eke nditọ Israel oro ẹkeben̄ede idem ndida Isọn̄ Un̄wọn̄ọ nnyene. Ke ntre, ẹyak nnyịn inen̄ede inọ ntịn̄enyịn ke n̄wed Joshua.—Mme Hebrew 4:12.
“KE UNA-ISỌN̄ JERICHO”
Nso akamba utom ke Joshua ọbọ ntem ke ini Jehovah ọdọhọde enye ete: “Moses owo mi amakpa; daha ke enyọn̄, ndien, be Jordan emi, afo, ye kpukpru mbio emi, kodụk ke isọn̄ emi ami nnọde mmọ, kpa nditọ Israel”! (Joshua 1:1, 2) Joshua enyene ndida idụt oro ẹwakde owo etieti ndụk Isọn̄ Un̄wọn̄ọ. Nte n̄kpọ mben̄eidem, enye ọdọn̄ mbon uyep iba ẹka Jericho—obio oro ẹnyenede ndibem iso n̄kan. Rahab, akpara, oro odụn̄de ke obio oro okop aban̄a n̄kpọsọn̄ utom oro Jehovah akanamde ọnọ ikọt esie. Enye ekpeme onyụn̄ an̄wam mbon uyep emi, mmọ ẹnyụn̄ ẹn̄wọn̄ọ ke iyanyan̄a enye.
Ke mbon uyep oro ẹma ẹkenyọn̄ ẹdi, Joshua ye nditọ Israel ẹben̄e idem ndibe Akpa Jordan. Okposụkedi edide ini akwa ọtọ, oro ibiọn̄ọke mmọ koro Jehovah anamde mmọn̄ emi otode ke edere ekpehe, atuak ada nte ebok kiet, onyụn̄ anamde mmọn̄ usụk ewet okodụk Inyan̄ Inụn̄. Ke ẹma ẹkebe Akpa Jordan, nditọ Israel ẹnam nna ke Gilgal, ẹkpere Jericho. Usen inan̄ ke ukperedem, ke mbubịteyo ọyọhọ usen 14 ke ọfiọn̄ Abib, mmọ ẹnịm Passover ke Unaisọn̄ Jericho. (Joshua 5:10) Ke ndan̄nsiere, mmọ ẹtọn̄ọ ndidia ndusụk mbun̄wụm obio oro, manna inyụn̄ idụhe aba. Joshua ada ini emi enịm kpukpru irenowo oro ẹkemanade ke wilderness mbobi.
Mme Mbụme N̄wed Abasi Oro Ẹbọrọde:
2:4, 5—Ntak emi Rahab abian̄ade ikọt edidem emi ẹyomde mbon uyep? Mbuọtidem oro Rahab enyenede ke Jehovah anam enye esịn uwem esie ke itiendịk man ekpeme mbon uyep oro. Ntem, ibiomoke enye nditịn̄ ebiet oro mmọ ẹdude nnọ mbon oro ẹyomde ndinam ikọt Abasi ibak. (Matthew 7:6; 21:23-27; John 7:3-10) Ke akpanikọ, ‘ẹkebat ẹte ikpe etebe Rahab oto ke edinam n̄kpọ,’ emi esịnede editụn mme isụn̄utom edidem usụn̄.—James 2:24-26.
5:14, 15—Anie edi “etubom mbon-ekọn̄ Jehovah”? Etie nte etubom oro edide edisọn̄ọ Joshua idem ke ini ẹtọn̄ọde ndikan Isọn̄ Un̄wọn̄ọ idịghe owo en̄wen ikan “Ikọ”—kpa Jesus Christ ke ini enye okodude ke heaven mbemiso edide owo. (John 1:1; Daniel 10:13) Edi n̄kpọ nsịnudọn̄ didie ntem ndifiọk ke Jesus Christ oro ẹnọde ubọn̄ odu ye ikọt Abasi mfịn nte mmọ ẹn̄wanade en̄wan eke spirit!
Mme Ukpepn̄kpọ Ẹdude ẹnọ Nnyịn:
1:7-9. Man ikụt unen ke mme edinam eke spirit nnyịn, oyom ikot Bible ke usen ke usen inyụn̄ itie ikere se enye etịn̄de kpukpru ini, idade se ikpepde isịn ke edinam.
1:11. Joshua ọdọhọ mme owo ẹtịm udia usụn̄ mmọ utu ke nditie ifu mbet Abasi ọnọ mmọ n̄kpọ. Jesus ndikọdọhọ ikûtịmede esịt iban̄a mme n̄kpọ uwem emi, nnyụn̄ n̄n̄wọn̄ọ ke “ẹyedian kpukpru n̄kpọ emi ẹnọ [nnyịn],” iwọrọke ke nnyịn ikpenyeneke ndinam utom nda n̄n̄wam idem.—Matthew 6:25, 33.
2:4-13. Ke okopde aban̄a n̄kpọsọn̄ utom Jehovah onyụn̄ ọfiọkde idiọk idaha oro mmọ ẹkedude, Rahab ebiere ndibere ye mme andituak ibuot nnọ Enye. Edieke edide emekpep Bible ke anyan ini idahaemi, onyụn̄ ọfiọk ke nnyịn idu ke “ukperedem ini,” nte ukpubiereke ndinam n̄kpọ Abasi?—2 Timothy 3:1.
3:15. Sia mbon oro ẹkedọn̄de ẹkeyep Jericho ẹnọde eti etop, Joshua anam n̄kpọ iwiwa, ibetke tutu mmọn̄ Jordan ekebe. Ke ini inamde mme n̄kpọ oro ẹbuanade utuakibuot akpanikọ, ana nnyịn inam n̄kpọ uko uko utu ke ndibet tutu esịm ini oro etiede nte ke n̄kpọ ẹnen̄ede ẹfọn.
4:4-8, 20-24. Itiat 12 oro ẹtan̄de ke isọn̄ Akpa Jordan ẹdidi n̄kpọ editi ẹnọ Israel. Edinyan̄a oro Jehovah anyan̄ade ikọt esie mfịn osio mme asua esie ke ubọk eti mmọ n̄ko nte ke enye odu ye mmimọ.
ẸKA ISO NDIKAN
“Ẹtịm ẹsịn usụn̄ obio [Jericho]. . . , baba owo kiet idụkke, baba owo kiet inyụn̄ iwọrọke.” (Joshua 6:1) Ẹdisan̄a didie ẹkan obio emi? Jehovah eteme Joshua se ẹdinamde. Ibịghike ibibene Jericho ẹduọn̄ọ ẹnyụn̄ ẹsobo obio oro. Rahab ye ikọtufọk esie kpọt ẹbọhọ.
Obio efen oro ẹkande edi Ai emi edide obio edidem. Mbon uyep oro ẹkedọn̄de ẹkeyep obio oro ẹditọt Joshua nte ke owo iwakke ke obio Ai, ntre ufọn ididụhe ndinọ ediwak owo ẹkesobo enye. Nte ededi, mbon Ai ẹbịne n̄kpọ nte mbonekọn̄ Israel 3,000 oro ẹkenọde ẹkesobo obio oro, mmọ ẹnyụn̄ ẹfen̄e. Ntak-a? Jehovah idụhe ye nditọ Israel. Achan emi otode esien Judah ama anam idiọkn̄kpọ ke ini ẹkedade ekọn̄ ẹdụk Jericho. Ke ama ekese aban̄a mfịna emi, Joshua adaha akan̄wana ye Ai. Sia ama akakan nditọ Israel ke akpa, edidem Ai enen̄ede oyom ndin̄wana ye mmọ. Edi Joshua ada ifiọk un̄wana ekọn̄ esie akan obio oro sia mbon Ai ẹkekerede ke iyakan nditọ Israel mmemmem mmemmem.
Gibeon edi ‘akwa obio oro okponde akan Ai, kpukpru irenowo esie ẹnyụn̄ ẹdi mbon uko.’ (Joshua 10:2) Nte ededi, ke ẹkopde ke Israel akan Jericho ye Ai, mbon Gibeon ẹbre Joshua n̄kari, anamde enye anam ediomi emem ye mmọ. Mme idụt oro ẹkande mmọ ẹkụk ẹkere ke Gibeon ndidian̄ade n̄kpọn̄ mmimọ esịn mmimọ ke itiendịk. Ntre, ndidem ition ẹdiana kiet ẹn̄wana ekọn̄ ye Gibeon. Israel anyan̄a mbon Gibeon onyụn̄ osobo mme asua oro. Mme obio efen oro Israel akande ke idak ndausụn̄ Joshua esịne mme obio edem usụk ye edem usoputịn, ye ndidem edere iba emi ẹkedianade kiet. Kpukpru ndidem oro ẹkekande ke n̄kan̄ edem usoputịn Jordan ẹwak ẹsịm 31.
Mme Mbụme N̄wed Abasi Oro Ẹbọrọde:
10:13—Utọ n̄kpọ emi asan̄a didie etịbe? “Nte n̄kpọ ọsọn̄ akan Jehovah,” Andibot enyọn̄ ye isọn̄? (Genesis 18:14) Edieke enye amade, Jehovah ekeme ndikpụhọde nte isọn̄ esisan̄a akanade man ke ini owo adade ke isọn̄ ese enyọn̄, ekpetie nte ke utịn ye ọfiọn̄ ẹtatuak ẹda. Mîdịghe enye ekeme ndiyak isọn̄ ye ọfiọn̄ ẹka iso ẹsan̄a ke adan̄aemi ọwọn̄ọrede ndutịm obot man un̄wana utịn ye ọfiọn̄ ẹka iso ẹsịm isọn̄. Se ededi oro enye akanamde, “orụk usen nte oro akanam” idụhe ke mbụk ubonowo.—Joshua 10:14.
10:13—Nso idi n̄wed Jashar? N̄wed emi ke ẹkot n̄wed Jasher ke 2 Samuel 1:18 emi ẹtịn̄de ẹban̄a “ikwọ utịgha”—kpa ikwọ mfụhọ aban̄ade Edidem Saul eke Israel ye Jonathan eyen esie. Etie nte n̄wed emi ọkọdọn̄ọ mme ikwọ ye mme uto oro ẹban̄ade mme n̄wọrọnda n̄kpọntịbe ke Israel, ndien enyene ndidi nditọ Hebrew ẹma ẹnen̄ede ẹmehe ye n̄wed emi.
Mme Ukpepn̄kpọ Ẹdude ẹnọ Nnyịn:
6:26; 9:22, 23. Ke ini nsobo Jericho, isụn̄i oro Joshua okosụn̄ide owo eke edidahade ada ọbọp Jericho okosu ke n̄kpọ nte isua 500 ke ukperedem. (1 Ndidem 16:34) Isụn̄i oro Noah okosụn̄ide eyeyen esie Canaan ama osu ke ini mbon Gibeon ẹkekabarede ẹnam utom ifịn. (Genesis 9:25-27a) Ikọ Jehovah isitreke ndisu.
7:20-25. Ndusụk owo ẹkeme ndidọhọ ke inọ oro Achan ekeyịpde ekedi ekpri idiọkn̄kpọ, ndusụk ẹkerede ke enye ikeyịpke n̄kpọ ke ufọk owo. Mmọ ẹkeme ndida ediyịp n̄kpri n̄kpọ ye n̄kpri idiọkn̄kpọ eken oro ẹtuahade ye ibet Bible kpasụk ntre. Nte ededi, nnyịn inyene ndikpebe Joshua ke ndisọn̄ọ n̄n̄wana mbiọn̄ọ idiọk m̀mê oburobụt edinam ekededi.
9:15, 26, 27. Ana inen̄ede ida ediomi oro inamde ke akpan n̄kpọ inyụn̄ inam se ikọn̄wọn̄ọde.
JOSHUA ANAM AKPATRE AKAMBA UTOM ESIE
Idahaemi, nte Joshua ekperede isua 90—enye ọtọn̄ọ ndideme isọn̄. Ata akamba utom edi emi! Esien Reuben ye Gad ye ubak esien Manasseh ẹma ẹbọbọ udeme mmọ ke edem usiahautịn Jordan. Ẹsịn afia ẹdeme isọn̄ n̄kan̄ edem usoputịn ẹnọ mme esien eken oro ẹsụhọde.
Ẹwụk ataya ke Shiloh ke ikpehe n̄kan̄ Ephraim. Ẹnọ Caleb obio Hebron, ke ini Joshua enyenede Timnath-serah. Ẹnọ mme Levite obio 48, esịnede obio ubọhọ 6. Ke ẹnyọn̄de ẹka ndida udeme mmọ nnyene ke edem usiahautịn Jordan, mme an̄wanaekọn̄ nditọ Reuben, Gad, ye ubak esien Manasseh ẹnam itie uwa emi “okponde ndise.” (Joshua 22:10) Mme esien emi ẹdude ke edem usoputịn Jordan ẹda emi nte edinam mfiakedem, ndien ayak nsịn̄ en̄wan ekpụk akpasiaha, edi eti nneme oro mmọ ẹnyenede anam owo iduọkke iyịp owo ndomokiet.
Ke Joshua ama okodụn̄ ke isua ifan̄ ke Timnath-serah, enye okot mbiowo Israel, ikpọ owo mmọ, mme ekpeikpe, ye mme andidaha mmọ, onyụn̄ ọdọhọ mmọ ẹsọn̄ ubọk ẹnyụn̄ ẹka iso ẹnam akpanikọ ẹnọ Jehovah. Ekem Joshua obon kpukpru esien Israel ke Shechem. Do, enye afiak odụn̄ọde mme edinam Jehovah toto ke eyo Abraham, onyụn̄ afiak esịn udọn̄ ọnọ mmọ ete “ẹbak Jehovah, . . . ẹnyụn̄ ẹnam n̄kpọ esie ke esịt kiet, ye ke akpanikọ.” Emi edemede mme owo udọn̄ ndibọrọ ẹte: “Nnyịn iyanam n̄kpọ Jehovah Abasi nnyịn, inyụn̄ ikop uyo esie.” (Joshua 24:14, 15, 24) Ke n̄kpọ emi ẹma ẹkebe, Joshua akpa ke esịmde isua 110.
Mme Mbụme N̄wed Abasi Oro Ẹbọrọde:
13:1—Ndi emi ituahake ye se ẹtịn̄de ke Joshua 11:23? Baba, koro ẹkekan Isọn̄ Un̄wọn̄ọ ke ikpehe iba: akpa ikpehe edi edikan oro mbonekọn̄ idụt Israel ẹkekande ndidem Canaan 31, ndien oro ama anam Canaan ọduọ, ke ini ọyọhọ ikpehe iba ekedide edikan oro mme esien ye mme owo ẹkekande ẹnyụn̄ ẹdade isọn̄ oro ẹnyene ofụri ofụri. (Joshua 17:14-18; 18:3) Okposụkedi nditọ Israel mîkebịnke mbon Canaan ifep ke otu mmọ ofụri ofụri, mbon oro ẹkeyọhọde ẹsụhọ ikedịghe n̄kpọndịk inọ Israel. (Joshua 16:10; 17:12) Joshua 21:44 ọdọhọ ete: “Jehovah onyụn̄ ọnọ mmọ nduọk-odudu akan okụk.”
24:2—Ndi Terah, ete Abraham, ekedi okpono ndem? Ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ, Terah ikedịghe andikpono Jehovah Abasi. Etie nte enye okokpono Sin, abasi ọfiọn̄—emi ekedide ọwọrọetop abasi ke Ur. Nte mbụk mme Jew ọdọhọde, ekeme ndidi Terah ama akam esinam ndisọi n̄kpọ. Nte ededi, ke ini Abraham ọkpọn̄de Ur nte Abasi eketemede, Terah etiene enye aka Haran.—Genesis 11:31.
Mme Ukpepn̄kpọ Ẹdude ẹnọ Nnyịn:
14:10-13. Kpa ye oro edide isua 85, Caleb ọdọhọ ẹnọ imọ ọkpọsọn̄ utom edide edibịn mme andidụn̄ ikpehe Hebron mfep. Mme Anakim oro ẹdide ata ikpọ owo ẹdụn̄ ke ikpehe emi. Ye un̄wam Jehovah, enyene-mbufiọk owoekọn̄ emi akan mme andidụn̄ Hebron, ntre Hebron akabade edi obio ubọhọ. (Joshua 15:13-19; 21:11-13) Uwụtn̄kpọ Caleb ekpenyene ndisịn udọn̄ nnọ nnyịn ikûsịn n̄kpọsọn̄ utom ukara Abasi.
22:9-12, 21-33. Nnyịn inyene ndikpeme mbak nnyịn idinyene ukwan̄ ekikere iban̄a uduak mbon en̄wen.
‘Baba Ikọ Kiet Ikpụhu’
Ke Joshua ama ọkọsọn̄, enye ama ọdọhọ mbon oro ẹkekamade ifetutom ke Israel ete: “Baba eti ikọ kiet eke Jehovah Abasi mbufo ọkọdọhọde aban̄a mbufo, ikpụhu: kpukpru ẹma ẹsu ẹnọ mbufo.” (Joshua 23:14) Mbụk oro ẹwetde ke Joshua enen̄ede owụt emi.
Apostle Paul ekewet ete: “Se ededi eke ẹkewetde ke ini oko, ke ẹkewet ndida n̄kpep nnyịn n̄kpọ, man nnyịn inyene idotenyịn oto ke ime ye ndọn̄-esịt eke n̄wed Abasi ọnọde.” (Rome 15:4) Nnyịn imekeme nditịm nnịm ke idotenyịn nnyịn ke mme un̄wọn̄ọ Abasi ididịghe ikpîkpu. Un̄wọn̄ọ esie ndomokiet idikpụhu; kpukpru ẹyesu.
[Ndise obio ke page 10]
(Ama oyom ndikụt nte enye enen̄erede etie, se n̄wed)
Mme obio oro ẹkekande ke idak ndausụn̄ Joshua
BASHAN
GILEAD
ARABAH
NEGEB
Akpa Jordan
Salt Sea
Itịghede Mmọn̄ Jabbok
Itịghede Mmọn̄ Arnon
Hazor
Madon
Lassharon
Shimron
Jokneam
Dor
Megiddo
Kedesh
Taanach
Hepher
Tirzah
Aphek
Tappuah
Bethel
Ai
Gilgal
Jericho
Gezer
Jerusalem
Makkedah
Jarmuth
Adullam
Libnah
Lachish
Eglon
Hebron
Debir
Arad
[Ndise ke page 9]
Ndi ọmọfiọk se ikanamde ẹbat ke ikpe ama etebe Rahab, akpara oro?
[Ndise ke page 10]
Joshua ama eteme nditọ Israel ete ‘ẹbak Jehovah ẹnyụn̄ ẹnam n̄kpọ Esie’
[Ndise ke page 12]
Inọ oro Achan ekeyịpde ikedịghe ekpri idiọkn̄kpọ; ama ada ndiọi utịp edi
[Ndise ke page 12]
“Oto mbuọtidem ibibene Jericho owụre.”—Mme Hebrew 11:30