Nso Ibiere Ini Iso Fo?

“OWO ikemeke aba ndibiere nte ini iso esie editiede kpa nte mme unam mîkemeke ndibiere,” se John Gray, ekpep n̄kpọ mban̄a edito ke unam mforo owo, ewetde edi oro. Edi se Shmuley Boteach ewetde ke n̄wed esie oro An Intelligent Person’s Guide to Judaism edi ata isio ye se Gray ewetde. Enye ọdọhọ ete: “Owo idịghe unam, ntre enye esikeme ndibiere ini iso esie.”

Ediwak owo ẹnyịme ye se Gray etịn̄de ẹnyụn̄ ẹnịm ke odudu obot oro owo mîkemeke ndikara esibiere ini iso ubonowo. Mbon en̄wen ẹkere ke owo edi edibotn̄kpọ Abasi oro enyenede ukeme ndibiere ini iso esie.

Ndusụk owo ẹkere ke mbon oro ẹnyenede odudu ke ererimbot ẹsibiere ini iso mmọ. Nte Roy Weatherford, emi edide ewet n̄wed ọdọhọde, “ata ediwak owo ke ererimbot—akpan akpan ata ediwak iban—inyeneke . . . odudu m̀mê ukeme ndibiere se iditịbede inọ mmọ ke ntak ufịk ye utụk.” (The Implications of Determinism) Edinyan̄a ukara m̀mê edin̄wana ekọn̄ esinam idotenyịn inem inem ini iso oro ediwak owo ẹkenyenede akpa mfụhọ.

Mbon en̄wen ẹkam ẹduọk idotenyịn sia mmọ ẹkerede ke odudu oro akande ukeme owo ebiere ini iso mmimọ. Boteach ọdọhọ ke “mbon Greece eset ẹkenen̄ede ẹkere ke idotenyịn owo akpa mfụhọ sia enye mîkemeke ndikpụhọ ini iso esie oro ẹma ẹkebebiere.” Mmọ ẹkenịm ke mme abasi-an̄wan oro ẹnanade iwụk ẹma ẹbebiere se owo  kiet kiet edidide ye ini emi enye edikpade ọkọrọ ye udomo ukụt ye ubiak oro enye edikụtde ke eyouwem esie.

Mfịn, ediwak owo ẹnịm ke odudu oro akande eke owo ebiere se ini iso mmimọ edidide. Ke uwụtn̄kpọ, ediwak owo ẹnịm akan̄a ke akpanikọ. Mmọ ẹdọhọ ke Abasi ama ebebiere se iditịbede inọ owo kiet kiet ye ini emi owo kiet kiet edikpade. Ukpepn̄kpọ emi owụt ke Ata Ọkpọsọn̄ Abasi ama ebebiere “owo kiet kiet oro ẹdinyan̄ade ye mbon oro ẹditakde.” Ediwak mbon oro ẹdọhọde ke idi mme Christian ẹkpep ukpepn̄kpọ emi.

Afo ekere didie? Ndi odudu oro akande ukeme fo ama ebebiere ini iso fo? Mîdịghe, ndi ikọ William Shakespeare, ewet n̄wed owo England, edi akpanikọ? Enye ekewet ete: “Ndusụk ini, mme owo ẹsibiere ini iso mmọ.” Kop se Bible etịn̄de aban̄a emi.