Ndọ Ekeme Ndifọn ke Ererimbot Mfịn
Ndọ Ekeme Ndifọn ke Ererimbot Mfịn
“Ẹsịne ima, koro enye edi mfọnmma mbọbọ edidianakiet.”—Colossae 3:14.
1, 2. (a) Nso n̄kpọ nsịnudọn̄ ke ẹkụt ke esop Christian? (b) Nso idi eti ndọ?
KE INI isede esop Christian, ndi isinemke nnyịn ndikụt ediwak mme ọdọ ndọ emi ẹnamde akpanikọ ẹnọ nsan̄a mmọ ke isua 10, 20, 30, m̀mê akam akande oro? Mmọ ẹmesọn̄ọ ẹda ye mme nsan̄a mmọ kpa ye ọkpọsọn̄ nsọn̄ọn̄kpọ.—Genesis 2:24.
2 Iwakke mbon oro mîdidọhọke ke mmimọ inyeneke mfịna ke ndọ mmimọ. Anam-ndụn̄ọde kiet ekewet ete: “Mfịna esidu n̄ko ke eti ndọ. Ini inemesịt ye ini mfịna ẹsidu . . . Edi ke kpukpru emi . . . mme ọdọ ndọ emi ẹsụk ẹdọdọ kiet eken kpa ye [ndutịme] uwem eyomfịn.” Ebe ye n̄wan oro ẹkụtde unen ẹmekpep ndise mban̄a ndutịme ye afanikọn̄ oro ẹtode mme mfịna uwem, akpan akpan edieke mmọ ẹnyenede nditọ. Mme utọ ebe ye n̄wan oro ẹmekpep ẹto se mmọ ẹsobode nte ke ata ima “idibehe ifep ke nsinsi.”—1 Corinth 13:8.
3. Nso ke mbụk owụt aban̄a ndọ ye usiondọ, anamde ẹbụp mme mbụme ewe?
3 Ke edide isio, ediwak ndọ ẹmebiara. Ntọt kiet ọdọhọ ete: “Mbahade iba ke otu ofụri mbon oro ẹdọde ndọ ke United States ẹyesion̄o ndọ. Ndien mbahade iba ke otu [usiondọ emi] ẹdida itie ke ufan̄ isua itiaita oro ẹdọde ndọ . . . Ndien ke otu mbahade 75 eke ikie oro ẹfiakde ẹdọ ndọ, mbahade 60 eke ikie ke otu emi ẹyefiak ẹsion̄o ndọ.” Usiondọ ọmọkọri idahaemi ke mme idụt oro usiondọ mîkakam iwakke. Ke uwụtn̄kpọ, ibat usiondọ amawak utịm ikaba ke Japan ke mme isua ndondo emi akan nte ekedide. Nso idi ndusụk mfịna emi anamde ẹsio ndọ ntem, idọhọ mme mfịna emi ẹsidude ndusụk ini n̄ko ke esop Christian? Nso ke oyom man ndọ ọfọn kpa ye ofụri ukeme oro Satan esịnde ndibiat ndọ?
Mme Mfịna Oro Ẹnyenede Ndifep
4. Nso idi ndusụk n̄kpọ oro ẹkemede ndibiat ndọ?
4 Ikọ Abasi anam nnyịn ifiọk mme n̄kpọ oro ẹkemede ndibiat ndọ. Ke uwụtn̄kpọ, kere ban̄a ikọ apostle Paul aban̄ade mme idaha oro ẹdidude ke mme akpatre usen emi: “Ndiọkeyo ẹyedu ke mme akpatre usen. Koro mme owo ẹyedi mme ama idem, mme ama okụk, ẹwụt idem, ẹtan̄ idem, ẹsụn̄i isụn̄i, ẹsọn̄ ibuot ye ete ye eka, ẹnana esịtekọm, inyeneke nsọn̄ọnda, inyeneke ndammana ima, inyịmeke ndidụk ediomi ekededi, mbon edidọk, ẹnana mfara ke idem, ẹtie obom obom, imaha eti ido, mme andida owo nnọ, ẹsọn̄ ibuot, ẹkohode idem, ẹma inemesịt utu ke ndima Abasi, ẹnyene enyọn̄ enyọn̄ ido uten̄e Abasi edi idụhe uwem ekekem ye odudu esie; wọn̄ọde kpọn̄ mmọ emi.”—2 Timothy 3:1-5.
5. Ntak emi owo emi edide “ama idem” ekemede ndibiat ndọ esie, ndien nso item ke Bible ọnọ ke afan̄ emi?
5 Ke ini nnyịn idụn̄ọrede ikọ Paul, nnyịn imokụt ke ediwak n̄kpọ oro enye asiakde ẹkeme ndibiat ndọ. Ke uwụtn̄kpọ, mbon oro ẹdide “mme ama idem” ẹdi ibụk inyụn̄ ikereke iban̄a mbon en̄wen. Ebe m̀mê n̄wan emi amade idemesie kpọt esinam n̄kpọ ekededi man enyene se enye oyomde. Enye isikpụhọkede ekikere esie. Ndi utọ edu oro ekeme ndinam ndọ enem? Baba-o. Apostle Paul ama ada ọniọn̄ eteme mme Christian, esịnede mme ọdọ ndọ ete: “Ẹkûnam baba n̄kpọ kiet ke ndomoidem m̀mê ke n̄kụtidem, edi ẹda nsụhọdeidem ẹbat ẹte mbon efen ẹfọn ẹkan mbufo, ẹkûse ẹban̄a ọkpọkpọ mbubehe mbufo kpọt, edi ẹse ẹban̄a mbubehe mbon en̄wen n̄ko.”—Philippi 2:3, 4.
6. Didie ke ima okụk ekeme ndibiat ndọ?
6 Ima okụk ekeme nditọ ubahade ke ufọt n̄wan ye ebe. Paul okodụri owo utọn̄ ete: “Mbon oro ẹbierede ndinyene inyene ẹduọ ẹdụk idomo ye ekpọ ye ediwak ndisịme ye idiọk udọn̄, emi ẹdụride mme owo ẹsịn ke nsobo ye nditaha. Koro ima okụk edi orụn̄ kpukpru orụk idiọkn̄kpọ, ndien ke edinyanade mbịne ima emi, ndusụk owo ẹma ẹtụn usụn̄ ẹkpọn̄ mbuọtidem ẹnyụn̄ ẹkịm ofụri idem mmọ ẹnọ ediwak unan.” (1 Timothy 6:9, 10) Mfịn ediwak ndọ ẹnyene ndiọi utịp oro Paul okodụride owo utọn̄ aban̄a. Sia ẹyomde inyene, ediwak nsan̄a ndọ ẹfụmi udọn̄ nsan̄a mmọ, inyụn̄ ikereke iban̄a nte etiede mmọ ke idem m̀mê ndinyene ufiop ufiop itie ebuana ye mmọ kpukpru ini.
7. Ke ndusụk idaha, nso edu esida ekesịm unana edinam akpanikọ ke ndọ?
7 Paul ama ọdọhọ n̄ko ke ndusụk owo ke mme akpatre usen emi “[idinyeneke] nsọn̄ọnda, inyeneke ndammana ima, inyịmeke ndidụk ediomi ekededi.” Un̄wọn̄ọ ndọ edi akamba un̄wọn̄ọ emi akpanamde ndọ ebịghi, utu ke ndida nsịm abian̄a. (Malachi 2:14-16) Edi ndusụk owo ẹmeda ima oro mmọ ẹkpemade nsan̄a ndọ mmọ ẹkema mbon en̄wen. N̄wan kiet emi odude ke iduọk isua 30, emi ebe esie ọkọkpọn̄de enye, ama ọdọhọ ke idem mbemiso ebe imọ ọkọkpọn̄de imọ, ke enye ama esima iban akaha esinyụn̄ enen̄ede ekpere mmọ idem. Enye ikanamke n̄kpọ nte owo emi ọdọde ndọ. Esịt ama enen̄ede ayat n̄wan emi ke ini enye okokụtde emi, enye ama onyụn̄ odomo ndida mbufiọk ntọt ebe esie mban̄a idiọk afan̄ oro enye okodụkde. Kpa ye oro, ebe esie ama esịn efịbe. Idem okposụkedi ẹkenọde enye ima ima item, enye ikọdọn̄ke utọn̄. Enye ama ọduọ odụk afia oro.—Mme N̄ke 6:27-29.
8. Nso ikeme ndinam owo esịn efịbe?
8 Bible akpan efịbe ata in̄wan̄-in̄wan̄! “Esịn efịbe ye n̄wan anana ibuot: owo eke anamde ntre oyosobo ukpọn̄ esiemmọ.” (Mme N̄ke 6:32) Owo isisịnke efịbe ke mbuari. Nte James, anditiene n̄wet Bible, ọkọdọhọde, ẹsinam utọ idiọkn̄kpọ nte efịbe ke ẹma ẹkekere ẹban̄a enye ke anyan ini. (James 1:14, 15) Nsan̄a emi esịnde efịbe esitre sụn̄sụn̄ ndinam akpanikọ nnọ nsan̄a esie emi enye ọkọn̄wọn̄ọde ke imọ iyanam akpanikọ inọ ke ofụri eyouwem. Jesus ọkọdọhọ ete: “Mbufo ẹma ẹkop ẹte ẹkedọhọ ẹte, ‘Kûsịn efịbe.’ Edi ndọhọ mbufo nte owo ekededi eke owụkde enyịn ese n̄wan tutu udọn̄ idan̄ edemede enye, enye esesịn efịbe ama ke esịt esie ye enye.”—Matthew 5:27, 28.
9. Nso ọniọn̄ ọniọn̄ item ke ẹkụt ke Mme N̄ke 5:18-20?
9 Ke ntre, usụn̄ uwem oro owụtde eti ibuot onyụn̄ asan̄ade ye edinam akpanikọ edi enye oro ẹtemede ke n̄wed Mme N̄ke, ẹte: “Yak ọfọn ọnọ obube mmọn̄ fo, nyụn̄ dara n̄wan uyen fo. Edima okoyo, ediye edop; yak eba esie ẹnem fi kpukpru ini; yak ima esie osụk oyụhọ fi. Ndien, eyen mi, esen an̄wan edinam didie oyụhọ fi, afo edinyụn̄ anam didie afat ikpanesịt an̄wan idụt?”—Mme N̄ke 5:18-20.
Ẹkûbak Ẹkaha Ndidọ Ndọ
10. Ntak owụtde eti ibuot ndida ini mmehe ye owo emi oyomde ndidọ?
10 Mme mfịna ẹkeme ndidemede ke ndọ ke ini eren ye n̄wan ẹbakde ẹkaha ndidọ ndọ. Mmọ ẹkeme ndikpri n̄kaha nnyụn̄ nnana mbufiọk. Mîdịghe ekeme ndidi mmọ idaha ini itịm imehe ye kiet eken—ifiọk se mmọ ẹmade ye se mmọ mîmaha, mme utịtmbuba mmọ, ye ubon oro mmọ ẹtode. Owụt eti ibuot ndinyene ime, adade ini etịm emehe ye owo oro oyomde ndidọ. Kere ban̄a Jacob, eyen Isaac. Enye ekenyene ndinam utom nnọ ete n̄wan esie ke isua itiaba mbemiso ẹkeyakde enye ọdọ Rachel. Ata ima akanam enye enyịme ndinam oro ikedịghe uyai kpọt.—Genesis 29:20-30.
11. (a) Nso ke ndọ esida adian ọtọkiet? (b) Ntak emi editịn̄ ikọ inem inem edide akpan n̄kpọ ke ndọ?
11 Ndọ akan ima eren ye n̄wan. Ndọ esimen owo iba emi ẹtode nsio nsio ubon, emi ẹnyenede nsio nsio edu, ẹnyụn̄ ẹwakde ndinyene nsio nsio idaha ifiọkn̄wed, adian kiet. Ndusụk ini, enye esidian mme owo emi ẹtode nsio nsio obio, m̀mê ẹsemde nsio nsio usem, ọtọkiet. Ke nsụhọde n̄kaha, ndọ esidian owo iba emi ẹkemede ndinyene nsio nsio ekikere ke kpukpru n̄kpọ. Ekikere owo iba emi ẹdi akpan n̄kpọ ke ndọ. Mmọ ẹkeme ndikụt ndudue nnọ kiet eken kpukpru ini nnyụn̄ ntọhọ kpukpru ini, mîdịghe mmọ ẹkeme nditie ima ima nnyụn̄ nsịn udọn̄ nnọ kiet eken. Ih, ikọ nnyịn ekeme ndiyat m̀mê ndinam esịt enem nsan̄a nnyịn. Nditịn̄ ikọ ntịme ntịme ekeme ndisịn akamba mfịna ke ndọ.—Mme N̄ke 12:18; 15:1, 2; 16:24; 21:9; 31:26.
12, 13. Nso idi nnennen ekikere oro ẹkpenyenede ẹban̄a ndọ?
12 Ke ntre, ọfọn enen̄ede ada ini emehe ye owo emi afo oyomde ndidọ. Eyenete an̄wan kiet emi ama ọkọdọ ndọ ebịghi ama etịn̄ ini kiet ete: “Ke ini afo ekerede aban̄a owo emi oyomde ndidọ, kere ban̄a akpan n̄kpọ duop oro afo oyomde ndikụt ke idem owo oro. Edieke afo okụtde itiaba kpọt ke otu n̄kpọ duop oro, bụp idemfo ete, ‘Ndi mmenyịme ndifre mban̄a ita oro mmen̄kwe? Ndi nyesiyọ mmeme ita oro kpukpru usen?’ Edieke enyenede eyịghe, tuak da nnyụn̄ fiak kere.” Nte ededi, afo ukpoyomke mme n̄kpọ oro ẹkponde ẹkaha. Edieke afo oyomde ndidọ ndọ, fiọk ete ke tutu amama afo udukwe mfọnmma nsan̄a ndọ. Afo n̄ko udunyụn̄ udịghe mfọnmma nsan̄a unọ owo emi afo ọdọde!—Luke 6:41.
13 Ndọ oyom n̄waidem. Paul eketịn̄ aban̄a emi ke ini enye ọkọdọhọde ete: “Nyomke mbufo ẹnyene editịmede esịt. Erenowo emi mîdọhọ ndọ ekere aban̄a mme n̄kpọ Ọbọn̄, nte enye edisan̄ade enyene unyịme Ọbọn̄. Edi erenowo emi ọdọde ndọ ekere mme n̄kpọ ererimbot, nte enye edisan̄ade enyene unyịme n̄wan esie, ndien ekikere asiaha enye iba. N̄ko-n̄ko, n̄wan emi mîdọhọ ndọ, ye eyenan̄wan emi mîfiọkke erenowo, ekere mme n̄kpọ Ọbọn̄, nte enye akpasanade ke ikpọkidem ye ke spirit. Nte ededi, n̄wan emi ọdọde ndọ ekere mme n̄kpọ ererimbot, nte edisan̄ade enyene unyịme ebe.”—1 Corinth 7:32-34.
Ntak Emi Ndusụk Ndọ Ẹbiarade
14, 15. Nso ikeme ndinam mbọbọ ndọ emem?
14 Ke ndondo emi, Christian an̄wan kiet ama okụt nte usiondọ esibiakde owo ke ini ebe esie ọkọkpọn̄de enye okodu ye n̄wan efen ke mmọ ẹma ẹkedọ ndọ ke isua 12. Ndi enye ama ebem iso okụt idiọn̄ọ oro okowụtde ke ebe esie ayanam oro? Enye ọdọhọ ete: “Ama esịm ini oro ebe mi mîkesibọn̄ke akam aba. Enye ikesinyeneke akpan ntak ndifiak mme mbono esop ye ukwọrọikọ. Enye ekesidọhọ ke imọ ima inana ini ikaha m̀mê ke idem ama emem imọ akaha nditie ye ami. Enye ikesinemeke nneme ye ami, ikesinyụn̄ inemeke aba mme n̄kpọ eke spirit ye ami. Mbọm esie ama anam mi. Edu esie ama enen̄ede okpụhọde.”
15 Mbon en̄wen ẹma ẹtọt ke mmimọ ima ikụt ukem idiọn̄ọ oro, emi esịnede editre ukpepn̄kpọ Bible idemowo, akam, m̀mê mme mbono esop. Ke ikọ en̄wen, ediwak owo oro ẹkekpọn̄de nsan̄a ndọ mmọ ke akpatre, ikenyeneke aba eti itie ebuana ye Jehovah. Nte utịp, enyịn mmọ eke spirit ama ekịm. Mmọ ikadaha aba Jehovah nte odu-uwem Abasi. Obufa ererimbot oro ẹn̄wọn̄ọde ikedịghe aba ata idem n̄kpọ inọ mmọ. Ke ndusụk idaha, mmemidem eke spirit ama ododu mbemiso nsan̄a oro mînamke akpanikọ ọkọtọn̄ọde ebuana ye owo en̄wen ke an̄wa.—Mme Hebrew 10:38, 39; 11:6; 2 Peter 3:13, 14.
16. Nso isinam mbọbọ ndọ enen̄ede ọsọn̄?
16 Ke edide isio ye ndiọi uwụtn̄kpọ emi, ebe ye n̄wan kiet emi ẹnen̄erede ẹkop inemesịt ẹkedọhọ ke se inamde mmimọ ikụt unen ke ndọ mmimọ edi eti idaha eke spirit. Mmọ ẹsibọn̄ akam ẹnyụn̄ ẹkpep n̄kpọ ọtọkiet. Ebe ọdọhọ ete: “Nnyịn imesikot Bible ọtọkiet. Isisan̄a ntre ke an̄wautom. Esinem nnyịn ndinam n̄kpọ ọtọkiet.” Se ikpepde ana in̄wan̄-in̄wan̄: Ndinyene eti itie ebuana ye Jehovah esinam mbọbọ ndọ enen̄ede ọsọn̄.
Yom Se Ekemede Ndikụt Nyụn̄ Neme Nneme
17. (a) Nso n̄kpọ iba ẹsinam ndọ okụt unen? (b) Paul ọdọhọ ke ima Christian etie didie?
17 N̄kpọ iba efen ẹsinam ndọ okụt unen: Ima Christian ye nneme. Ke ini owo iba ẹmade kiet eken, mmọ ẹsifụmi ndudue kiet eken. Mmọ ẹkeme ndinen̄ede n̄kere ke ndọ mmimọ editie nte se mmimọ isikotde ke mme n̄wed mbụk ima m̀mê se isikụtde ke mme ndise senima. Edi nte ini akade, ebe ye n̄wan emi ẹyedifiọk se ndọ enen̄erede edi. Ini oro, n̄kpri ndudue m̀mê mme edu oro owo mîmaha ẹkeme ndikabade ndi ikpọ mfịna. Edieke oro etịbede, ana mme Christian ẹda mbun̄wụm spirit, emi kiet ke otu esie edide ima, ẹsịn ke edinam. (Galatia 5:22, 23) Ke akpanikọ, ima oro enen̄erede okop odudu akan edi ima Christian, idịghe ima eren ye n̄wan. Paul eketịn̄ ntem aban̄a utọ ima Christian oro: “Ima enyenyene anyanime onyụn̄ ọfọn ido. . . . Iyomke ufọn esiemmọ, iyatke esịt. Inịmke ibat idiọk. . . . Enye ememe kpukpru n̄kpọ, enenịm kpukpru n̄kpọ ke akpanikọ, ododori enyịn ke kpukpru n̄kpọ, ọyọyọ kpukpru n̄kpọ.” (1 Corinth 13:4-7) Nte an̄wan̄ade, ata ima esifen ndudue ekemmọ owo. Enye isiyomke mfọnmma.—Mme N̄ke 10:12.
18. Didie ke nneme ekeme ndisọn̄ọ mbọbọ ndọ?
18 Nneme edi ata akpan n̄kpọ n̄ko. Inamke n̄kpọ m̀mê ndọ mmọ ebịghi adan̄a didie, ebe ye n̄wan ẹnyene ndineme nneme ye kiet eken nnyụn̄ nnen̄ede n̄kpan̄ utọn̄ nnọ kiet eken. Ebe kiet ọdọhọ ete: “Nnyịn imesida ufan ufan edu itịn̄ ekikere nnyịn ata in̄wan̄-in̄wan̄.” Mbufiọk ekpenyene ndinam ebe m̀mê n̄wan okop se enye eken etịn̄de onyụn̄ ọfiọk mme n̄kpọ oro enye mîmaha ndisio ntịn̄. Ke ikọ en̄wen, nte ndọ mmọ ebịghide, ebe ye n̄wan emi ẹkopde inemesịt ẹkpenyene ndifiọk ekikere emi nsan̄a ndọ mmọ mîsioho itịn̄. Ndusụk iban ẹdọhọ ke ebe mmimọ isinen̄ekede ikpan̄ utọn̄ inọ mmimọ. Ndusụk ebe ẹte ke iban mmimọ ẹsiyom ndineme nneme ke ini oro mîfọnke. Nneme oyom edikere mban̄a ọkọrọ ye mbufiọk. Inem inem nneme enyene ufọn ọnọ ebe ye n̄wan.—James 1:19.
19. (a) Ntak emi ekemede ndisọn̄ owo ndikpe ubọk? (b) Nso idinam nnyịn ikpe ubọk?
19 Ndusụk ini esiyom ẹkpe ubọk ke ini ẹnemede nneme. Edi oro isimemke utom. Nsụhọdeidem esinam owo enyịme ndudue esie. Ih, enye ekeme ndinam mbọbọ ndọ enen̄ede ọsọn̄. N̄kpeubọk ofụri esịt ekeme ndinam ẹfre n̄kpọ oro akpadade utọk edi ke ini iso onyụn̄ anam owo enen̄ede efen nsan̄a esie, ẹnyụn̄ ẹkọk mme mfịna. Paul ọkọdọhọ ete: “Ẹka iso ẹyọ kiet eken ẹnyụn̄ ẹfen kiet eken ke ofụri esịt edieke owo ekededi enyenede ntak nditọhọ ye kiet eken. Kpa nte Jehovah ekefende mbufo ke ofụri esịt, ẹfen kpasụk ntre n̄ko. Edi, ke ẹsiode kpukpru n̄kpọ emi ẹfep, ẹsịne ima, koro enye edi mfọnmma mbọbọ edidianakiet.”—Colossae 3:13, 14.
20. Didie ke Christian akpanam n̄kpọ ye nsan̄a ndọ esie ke ufọk ye ke eferife?
20 Ndiberi edem ke kiet eken edi akpan n̄kpọ n̄ko ke ndọ. Akpana ebe ye n̄wan emi ẹdide Christian ẹbuọt idem ẹnyụn̄ ẹberi edem ke kiet eken. Owo ikpesehe nsan̄a esie ke usụhọde, m̀mê ndinam n̄kpọ nsuene enye. Nnyịn ikpenyene ndisitoro nsan̄a ndọ nnyịn, ikponyụn̄ isuaha inọ mmọ uyat uyat. (Mme N̄ke 31:28b) Ke akpanikọ, nnyịn ikposụhọkede nsan̄a nnyịn itie ebe ke nditịn̄ ndisịme m̀mê idiọk ikọ mbubru ye mmọ. (Colossae 4:6) Ndisisian nsan̄a nnyịn ke imama mmọ anam inen̄ede inọ kiet eken ibetedem. Owo nditụk nsan̄a ndọ esie m̀mê nditịn̄ ikọ ima ekeme ndiwọrọ ndidọhọ: “Mmama fi-e. Esịt esinen̄ede adat mi aban̄a fi.” Emi ẹdi ndusụk n̄kpọ oro ẹkemede ndinam ndọ ọfọn ke ererimbot mfịn. N̄kpọ efen efen ẹdu, ndien ibuotikọ oro etienede ọyọnọ n̄kaiso ndausụn̄ N̄wed Abasi ke nte ẹkemede ndikụt unen ke ndọ. *
[Ikọ idakisọn̄]
^ ikp. 20 Ke oyomde ntọt efen efen, se n̄wed oro Ukpọhọde Inemesịt Ubon, emi Mme Ntiense Jehovah ẹsiode.
Nte Afo Emekeme Ndinam An̄wan̄a?
• Nso idi ndusụk n̄kpọ oro ẹkemede ndibiat ndọ?
• Ntak emi mîfọnke ndibak n̄kaha ndidọ ndọ?
• Didie ke edisọn̄ idem ke n̄kan̄ eke spirit otụk ndọ?
• Nso ikeme ndisọn̄ọ ndọ?
[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]
[Ndise ke page 12]
Ndọ akan ima eren ye n̄wan
[Mme ndise ke page 14]
Edinyene eti itie ebuana ye Jehovah anam ebe ye n̄wan ẹkụt unen ke ndọ mmọ