Jehovah Ọnọ Samson Odudu Ndikan!

MBON ibak oro ẹkemụmde enye ẹtịbi enye enyịn ẹnyụn̄ ẹnọ enye ọkpọsọn̄ utom ke ufọk-n̄kpọkọbi. Ekem ẹsio enye ke ufọk-n̄kpọkọbi ẹdi temple ndem mmọ man enye edision̄o ndyọ ọnọ otuowo. Mmọ ẹnam enye asan̄a ebe ke iso ediwak tọsịn owo, ẹnyụn̄ ẹsak enye nsahi. Owo emi idịghe abiatibet inyụn̄ idịghe etubom udịmekọn̄ mme asua. Enye edi andituak ibuot nnọ Jehovah ndien enye amanam utom nte ebiereikpe ke Israel ke isua 20.

Didie ke Samson—kpa owo oro okopde odudu akan ke mbụk—akasan̄a edidia utọ esuene emi? Ndi ọkpọsọn̄ odudu esie ayanyan̄a enye? Nso ikọnọ Samson odudu? Ndi odu se nnyịn ikemede ndikpep nto mbụk uwem esie?

“Enye Ọyọtọn̄ọ Ndinyan̄a Israel”

Nditọ Israel ẹma ẹsikpọn̄ utuakibuot akpanikọ ediwak ini. Ntre ke ini mmọ ẹketọn̄ọde ‘ntak ẹnam idiọk ke iso Jehovah; Jehovah ama ada mmọ esịn mme Philistine ke ubọk ke ofụri isua aba.’—Judges 13:1.

Mbụk Samson ọtọn̄ọ ke ini angel Jehovah okowụtde n̄wan Israel edide ada, emi ebe esie ekekerede Manoah, idem onyụn̄ ọdọhọ ke enye ayaman eyeneren. Angel oro ama owụk enye ete: “Baba akadan̄ kiet okûnyụn̄ otụk enye ibuot: koro eyen oro eyedi Nazirite Abasi toto ke emana esie: ndien enye ọyọtọn̄ọ ndinyan̄a Israel nsio mme Philistine ke ubọk.” (Judges 13:2-5) Idem mbemiso ẹkeyomode Samson, Jehovah ama ebebiere ke enyene akpan utom oro Samson edinamde. Toto ke usen emi enye amanade, enye ekenyene ndidi Nazirite—kpa enye emi ẹmekde man anam san̄asan̄a edisana utom.

Enye Edi N̄wan Oro “Enemde Mi Esịt”

Nte Samson ọkọkọride okpon, ‘Jehovah ama ọdiọn̄ enye.’ (Judges 13:24) Usen kiet, Samson ama edidọhọ ete ye eka esie ete: “Mma n̄kụt n̄wan kiet ke otu nditọ mme Philistine iban ke Timnah: mbufo ẹda enye ndien ẹnọ mi ndọ.” (Judges 14:2) Kere nte idem akakpade mmọ. Utu ke ndinyan̄a Israel nsio ke ubọk mbon oro ẹkefịkde mmọ, eyen mmọ akakam oyom ndidi ukot mmọ. Ibet Abasi ama akpan owo ndidọ okpono ndem. (Exodus 34:11-16) Ke ntem, ete ye eka esie ẹma ẹbụp ẹte: “Nte baba n̄wan kiet idụhe ke otu  nditọ-iban nditọ-ete fo, ye ke otu ofụri orụk nnyịn, eke esịnde fi aka ndida n̄wan ke otu mme Philistine edụt?” Kpa ye oro, Samson ama eyịre ete: “Da enye nọ mi: koro enye enemde mi esịt.”—Judges 14:3.

Ntak emi n̄wan Philistine emi ekenemde Samson esịt? Cyclopedia eke McClintock ye Strong ọnọ ekikere ete ke idịghe “uyai esie ekenem enye esịt, edi enye ekenem esịt koro ndidọ n̄wan oro eyeberede usụn̄ ọnọ enye ndinam akpan uduak.” Nso uduak ikedi oro? Judges 14:4 owụt ke enye okoyom “usụn̄ nte anamde mme Philistine.” Se ikanamde Samson oyom n̄wan oro edi oro. Nte Samson ọkọkọride ọwọrọ owo, “spirit Jehovah [ama] ọtọn̄ọ ndidemede enye” m̀mê ndinụk enye anam n̄kpọ. (Judges 13:25) Ntre, spirit Jehovah okonụk Samson ọdọhọ ete ye eka esie ẹda n̄wan Philistine ẹnọ imọ idọ, spirit emi okonyụn̄ onụk enye ndinam ofụri utom esie nte ebiereikpe ke Israel. Ndi ifet oro Samson okoyomde ama ebererede ọnọ enye? Ẹyak ibem iso ise nte Jehovah ọkọn̄wọn̄ọde ọnọ enye ete ke iyodu ye enye.

Samson ama osụhọde aka edem n̄wan oro enye oyomde ndidọ ke Timnah. “Ndien adan̄aemi enye esịmde ke vine Timnah,” N̄wed Abasi ọdọhọ ke “abak lion kiet ọbiọn̄ọ enye okụni. Ndien spirit Jehovah odụk enye ke idem, ndien enye awai lion nte akpawaide eyen ebot.” N̄wọrọnda n̄kpọ emi eketịbe ke ini Samson okodude ikpọn̄. Owo ndomokiet ikekwe. Ndi Jehovah akada emi ọsọn̄ọ Samson idem nte ke enye ekeme ndinam utom oro imọ inọde enye nte Nazirite? Bible itịn̄ke, edi Samson ama enen̄ede ọfiọk ke utọ odudu oro ikotoho imọ, ke anaedi enye okoto Abasi. Emi ama anam enye enyene mbuọtidem ke Jehovah ayan̄wam imọ ke utom oro akanade ebet imọ. N̄kpọntịbe emi ama ọsọn̄ọ Samson idem, ntre enye ama “osụhọde aka ọkọdọhọ ye n̄wan oro: enye onyụn̄ enem Samson esịt.”—Judges 14:5-7.

Ke ini Samson akafiakde aka ndimen n̄wan oro nnyọn̄, enye ama “awaha, ete ise okpo lion oro: ndien, sese, otu ọkwọk ye aranọkwọk odu ke esịt okpo lion oro.” Ekem Samson ama ada n̄kpọ emi otop n̄ke ọnọ Philistine 30 oro ẹkesiode ẹnịm nte mme ufan ebendọ, ete: “Udia okoto ke andidia, inịn̄e okonyụn̄ oto ke se idide ọkpọsọn̄.” Edieke mmọ ẹsiakde n̄ke oro, Samson ekenyene ndinọ mmọ ọfọn̄idem 30 ye mme ukpụhọ-ọfọn̄. Edi edieke mmọ mîkemeke, mmọ ẹkenyene ndinọ enye ukem oro. Mme Philistine ẹma ẹtịme ke ofụri usen ita edi ikemeke ndisiak n̄ke oro. Ke ọyọhọ usen inan̄, (m̀mê ọyọhọ usen itiaba nte ndusụk edikabade ẹdọhọde) mmọ ẹma ẹtọn̄ọ ndisịn n̄wan oro Samson okoyomde ndidọ ndịk ke idem. Mmọ ẹma  ẹdọhọ enye ẹte: “Tap uberi, man enye asiak n̄ke emi ọnọ nnyịn, mbak nnyịn idifọp fi ye ufọk usọ ke ikan̄.” Nso ibak ke mmọ ẹkedi ntem! Edieke mme Philistine ẹkenamde ntem ye ikọt mmọ, kere ndien nte uwem eketiede ye nditọ Israel oro mmọ ẹkefịkde!—Judges 14:8-15.

Ndịk ama anam n̄wan oro afịna Samson uwem tutu Samson asiak n̄ke oro ọnọ enye. Sia enye mîkamaha Samson mîkonyụn̄ ibereke ye enye, n̄wan emi ama ọsọsọp akasian iren oro se n̄ke oro ọwọrọde. Mmọ ndien ẹma ẹsiak n̄ke oro, Samson onyụn̄ ọfiọk ke n̄wan imọ akasiak ọnọ mmọ. Ntem Samson ama ọdọhọ mmọ ete: “Ke mbufo mîkpadaha uman enan̄ mi ifụn̄ isọn̄, [mbufo] ikpasiakke n̄ke mi.” Ifet oro Samson eketiede ebet ama ebererede ke emi. “Spirit Jehovah odụk enye ke idem, ndien enye osụhọde aka ke Ashkelon, okowot owo mmọ edịp ye duop, onyụn̄ ada mbụme mmọ, ndien emen ukpụhọ edisịne-n̄kpọ ọnọ mme andisiak n̄ke.”—Judges 14:18, 19.

Ndi se Samson akanamde ke Ashkelon ekedi ndida nsio mmọ usiene? Baba. Sia enye ekedide andinyan̄a emi Abasi emekde, Abasi akada enye anam n̄kpọ emi. Jehovah akada Samson an̄wana ekọn̄ ye mbon ibak oro ẹkefịkde ikọt Esie. Ekọn̄ oro iketreke do. Ifet efen ama ebererede ke ini Samson akakade ndise n̄wan esie.

Ndida Ikpọn̄ N̄n̄wana Ekọn̄

Ke afiakde edisịm Timnah, Samson ama okụt ke ete n̄wan imọ ama ada n̄wan imọ ọnọ owo efen ọdọ, ekerede ke imọ ikamaha enye. Esịt ama ayat Samson etieti. Enye ama omụm jackal m̀mê, ebuaikọt 300 ada nsadan̄ikan̄ kiet ọbọp mmọ iba iba adian isịm ye isịm. Odomo ikan̄ ke nsadan̄ikan̄ oro onyụn̄ ebịn mme ebuaikọt oro ọdọn̄ ke in̄wan̄ ibokpot ye in̄wan̄ olive mme Philistine, ke ntem osobode ofụri akpan mbun̄wụm mme Philistine ke isua oro. Mme Philistine ẹduọ obom ke ntak iyatesịt. Ẹmụm n̄wan Samson ye ete n̄wan esie ẹfọp ke ikan̄, ẹdọhọde ke mmọ ẹdi ntak ntakurua oro esịmde mmimọ. Obom mmọ ama ọnọ Samson ifet ndinam se enye okoyomde. Nte utịp, enye ama adaha ada owot mmọ edehe.—Judges 15:1-8.

Ndi nditọ Israel ẹma ẹnyịme ndikụt ke Jehovah Abasi ama ọdiọn̄ Samson ẹnyụn̄ ẹbere ye enye man ẹtre ukara ufịk mme Philistine? Baba. Mbak mmọ ẹdidụk afanikọn̄, nditọ Judah ẹma ẹdọn̄ owo 3,000 ẹkemụm Samson, kpa adausụn̄ oro Abasi ekemekde, ẹnyụn̄ ẹmen enye ẹkeyak ẹsịn mme asua ke ubọk. Nte ededi, nditọ Israel ndiketre ndida ye Samson ama ọnọ enye ifet efen efen ndiwot mme asua esie. Nte nditọ Judah ẹkesụk ẹyomde ndiyak enye nsịn mme Philistine ke ubọk, “spirit Jehovah odụk enye ke idem, ndien urụk emi ọbọbọde enye ke ubọk, akabade etie nte mfịbe eke ẹfọpde ke ikan̄, ndien urụk ọkpọhọ enye ke ubọk.” Do, enye ama anyan ubọk emen mban̄ ass ada owot tọsịn mme asua esie.—Judges 15:10-15.

Ekem Samson ama eseme ọnọ Jehovah ete: “Afo ama ada akwa edinyan̄a emi esịn owo fo ke ubọk: ndien ke emi mmọn̄ nyom ndikpa nsatitọn̄, nyonyụn̄ nduọ ke ubọk mbon edụt emi.” Jehovah ama okop akam Samson onyụn̄ eyere enye. “Abasi [ama] asiak odudu . . . , mmọn̄ onyụn̄ ọwọrọ ke esịt; ndien adan̄aemi enye ọn̄wọn̄de, spirit esie afiak edi, enye onyụn̄ eset.”—Judges 15:18, 19.

Samson ama ebịne uduak esie ke ofụri esịt, oro edi, ndin̄wana ye mme Philistine. Enye ama awaha ufọk akpara kiet ke Gaza man enyene ifet an̄wana ye mme asua Abasi. Samson okoyom ebiet oro enye akpadan̄de okoneyo oro ke obio mme asua, ndien ebiet oro enye okokụtde ekedi ke ufọk akpara. Samson ikakaha do man akadan̄ ye akpara oro. Enye ama ọkpọn̄ ufọk akpara oro ke ufọt okoneyo, ekedịbede itịm otop obio, ye obubọk itịm mbiba odori ke afara asan̄a ke n̄kpọ nte kilomita 60 ọdọk aka ibuot obot emi asakde iso ese Hebron. Abasi ama ama se enye akanamde, Enye okonyụn̄ ọnọ Samson odudu ndinam emi.—Judges 16:1-3.

 Etiene idaha oro okodude, edisana spirit ama ada Samson anam n̄kpọ ke ata n̄wọrọnda usụn̄. Mme anam-akpanikọ asan̄autom Abasi mfịn ẹkeme ndiberi edem ke spirit Abasi man ọnọ mmọ odudu n̄ko. Jesus ama ọn̄wọn̄ọ ọnọ mme anditiene enye ete ke Jehovah ayayak “edisana spirit ọnọ mbon oro ẹben̄ede enye.”—Luke 11:13.

Ntak Emi Jehovah ‘Ọkọkpọn̄de Samson’?

Edikem, Samson ama n̄wan kiet oro ekerede Delilah. Mbọn̄ obio mme Philistine ition ẹma ẹnen̄ede ẹyom nte ẹkpewotde Samson, ntre mmọ ẹma ẹdọhọ Delilah an̄wam mmimọ. Mmọ ẹma ẹka ẹbịne Delilah ẹkedọhọ enye ẹte: “Tap enye, nyụn̄ fiọk ebiet emi akwa odudu esie odude, ye usụn̄ nte nnyịn idikemde ubọk ye enye.” Mbọn̄ mbition ẹma ẹbiere ndinọ enye “mbak silver ikie, ikie, ke itie duopekiet.”—Judges 16:4, 5.

Edieke mbak silver oro ẹkedide shekel, oro ọwọrọ ke ubọkedem oro ama enen̄ede odobi inua, shekel 5,500. Abraham ekedep itie oro enye okobụkde n̄wan esie ke shekel 400, ndien ẹkesinyam ofụn ke shekel 30 kpọt. (Genesis 23:14-20; Exodus 21:32) Mbọn̄ obio Philistine ition ndikenyịme ndinọ Delilah okụk utu ke ndidọhọ enye an̄wan mmimọ ke mfọn ke ufọn obio esie anam owo ekere ke ekeme ndidi n̄wan oro ekedi eyen Israel. Edide enye ekedi eyen Israel m̀mê ikedịghe, Delilah ama enyịme ndin̄wam mmọ.

Utịm ikata oro Delilah okobụpde Samson ebiet oro odudu esie otode, enye ama onyụn̄ odomo ndida Samson nnọ, edi Samson ikamaha ndinọ enye nnennen ibọrọ. Edikem ‘n̄wan ọkọbọ enye kpukpru usen ke ikọ esie, onyụn̄ eyịre enye, onyụn̄ ayat enye esịt, tutu enye oyom ndikpa.’ Ke akpatre, Samson ama ọnọ enye nnennen ibọrọ—akananam owo isịbeke idet ibuot imọ. Edieke ekpesịbede imọ idet ibuot, idem ekpemem imọ ndien imọ ikponyụn̄ itie nte owo efen.—Judges 16:6-17.

Iduọ Samson ọkọtọn̄ọ do. Delilah ama anam enye ede idap onyụn̄ okot owo edikporode enye idet ibuot. Nte ededi, odudu Samson ikenen̄ekede ito idet esie. Idet esie n̄kukụre akada aban̄a san̄asan̄a itie ebuana oro enye ekenyenede ye Abasi nte Nazirite. Ke ndikanam n̄kpọ oro osụn̄ọde ke ndifat enye idet, Samson ama abiat idaha esie nte Nazirite, ntre ‘Jehovah ama ọkpọn̄ enye.’ Mme Philistine ẹma ẹdi ẹdimụm Samson, ẹtịbi enye enyịn, ẹnyụn̄ ẹsịn enye ke ebuka.—Judges 16:18-21.

Nso akwa n̄kpọ ke emi ekpep nnyịn ntem! Nte nnyịn ikpadaha itie ebuana nnyịn ye Jehovah ke ata ọsọn̄urua? Edieke nnyịn iyakde n̄kpọ ekededi abiat uyakidem nnyịn nte mme Christian, ndi nnyịn ikpodori enyịn ke Abasi ayaka iso ọdiọn̄ nnyịn?

“Yak N̄kpa N̄kpa ye Mme Philistine”

Mme Philistine ẹkpa idatesịt ẹnyụn̄ ẹkọm Dagon abasi mmọ ke ndikan Samson. Mmọ ẹnam usọrọ ndida ndara edikan emi, ẹnyụn̄ ẹda Samson ẹdi temple Dagon. Edi Samson ama ọfiọk ata ntak iduọ esie. Enye ama ọfiọk ntak emi Jehovah ọkọkpọn̄de imọ, ntre enye ama atua n̄kpọfiọk aban̄a ndudue esie. Ke ini Samson okodude ke ufọk-n̄kpọkọbi, idet ibuot esie ama ọtọn̄ọ ndikọri etieti. Ke emi enye okodude ke iso ediwak tọsịn mme Philistine do, nso ke enye ekenyene ndinam?

Samson ama ọbọn̄ akam ete: “Ọbọn̄ Jehovah, ti mi, mbọk, nyụn̄ sọn̄ mi idem, ini kiet emi, mbọk Abasi, man nsio usiene ye mme Philistine mban̄a enyịn mi mbiba.” Ekem enye afat ufọt ufọt obubọk mbiba emi ufọk oro odorode ke esịt, onyụn̄ “onụk ọkpọsọn̄ ọkpọsọn̄.” Nso iketịbe? “Ufọk [oro ama] ọduọ ofụk mbọn̄, ye kpukpru owo oro ẹdude ke esịt. Ntre mme akpan̄a n̄kpa emi enye okowotde ke n̄kpa esie, ẹwak ẹkan mme mmọ emi enye okowotde ke uwem esie.”—Judges 16:22-30.

Idụhe owo oro okokopde odudu nte Samson. Mme n̄kpọ odudu oro enye akanamde ẹdi n̄wọrọnda. Edi ata akpan n̄kpọ edi ke Ikọ Jehovah abat Samson esịn ke otu mbon oro ẹkenyenede ọkpọsọn̄ mbuọtidem.—Mme Hebrew 11:32-34.

[Ndise ke page 26]

Nso ikọnọ Samson odudu?