Mme Akpan N̄kpọ Ẹtode Akpa N̄wed Samuel
Ikọ Jehovah Enyene Uwem
Mme Akpan N̄kpọ Ẹtode Akpa N̄wed Samuel
EDI isua 1117 M.E.N. N̄kpọ nte isua ikie ita ẹbe tọn̄ọ nte Joshua akakan Isọn̄ Un̄wọn̄ọ ofụri ofụri. Mbiowo Israel ẹbịne prọfet Jehovah ẹkenịm enye ata akamba eben̄e ke iso. Prọfet oro ada eben̄e emi ebịne Jehovah ke akam, ndien Jehovah ayak mmọ ẹnam se mmọ ẹkerede ke ọfọn. Ini Mme Ebiereikpe etre ke emi, ndien nditọ Israel ẹtọn̄ọ ndinyene ndidem. Akpa N̄wed Samuel obụk mme aduai-owo-idem n̄kpọntịbe oro ẹkedade itie ke ini akamba ukpụhọde emi ke idụt Israel.
Samuel, Nathan, ye Gad ẹkewet Akpa Samuel, ndien enye ọdọn̄ọ mme n̄kpọ oro ẹketịbede ke ufan̄ isua 102—ọtọn̄ọde ke isua 1180 esịm 1078 M.E.N. (1 Chronicles 29:29) Enye edi mbụk aban̄ade mme adausụn̄ inan̄ ke Israel. Iba ke otu mme adausụn̄ emi ẹdi mme ebiereikpe, iba eken ẹdi ndidem; iba ẹkop item Jehovah, iba eken ikopke. Enye etịn̄ n̄ko aban̄a iban iba oro ẹnịmde nti uwụtn̄kpọ ye an̄wanaekọn̄ oro enyenede uko, edi osụhọrede idem. Mbụk emi owụt nnyịn nti edu oro ikpekpebede ye mbon oro ikpọsọnde. Mbụk oro ọdọn̄ọde ke Akpa Samuel ekeme nditụk nte ikerede inyụn̄ inamde n̄kpọ.—Mme Hebrew 4:12.
SAMUEL ADA ITIE ELI NTE EBIEREIKPE
Ini Usọrọ Ukpen̄e ekem, ndien esịt enen̄ede enem Hannah emi odụn̄de ke Ramah. * Jehovah ọbọrọ akam esie, ndien enye aman eyeneren. Man osu akan̄a esie, Hannah ada Samuel eyen esie, ekenịm ke “ufọk Jehovah.” Do ke eyen oro “anam n̄kpọ Jehovah ke iso Eli oku.” (1 Samuel 1:24; 2:11) Jehovah etịn̄ ikọ ọnọ Samuel ke ini enye osụk edide eyenọwọn̄, onyụn̄ atan̄a ubiomikpe odori ufọk Eli. Nte Samuel ọkọride okpon, kpukpru owo ke Israel ẹdi ẹdidiọn̄ọ ke enye edi prọfet Jehovah.
Nte ini akade, mme Philistine ẹdi ẹdin̄wana ekọn̄ ye Israel. Mmọ ẹmen ekebe Abasi ẹnyọn̄ ẹnyụn̄ ẹwot nditọ Eli iba. Eli akpa ke okopde mbụk emi, “enye ama onyụn̄ ekpe ikpe Israel ke isua aba.” (1 Samuel 4:18) Ekebe oro ada afanikọn̄ ọsọk mme Philistine, ntre mmọ ẹmen Ekebe oro ẹfiak ẹsọk nditọ Israel. Samuel edi ebiereikpe Israel idahaemi, ndien emem odu ke obio.
Mme Mbụme N̄wed Abasi Oro Ẹbọrọde:
2:10—Ntak emi Hannah ọkọbọn̄de akam ọdọhọ Jehovah “ọnọ edidem esie nsọn̄idem” ke ini Israel mîkenyeneke edidem emi edide owo? Ẹma ẹbebem iso ẹtịn̄ ke Ibet Moses ke Israel eyenyene edidem emi edide owo. (Deuteronomy 17:14-18) Jacob ọkọdọhọ ke ntịn̄nnịm ikọ oro enye eketịn̄de mbemiso enye akpade ete: “Mmọnyọ [idiọn̄ọ odudu ubọn̄] idikpọn̄ke Judah.” (Genesis 49:10) Ke adianade do, Jehovah ama etịn̄ aban̄a Sarah emi ekenyenede ndidi eka eka nditọ Israel ete: “Ndidem idụt ẹyeto enye ke idem.” (Genesis 17:16) Mmọdo, Hannah ọkọbọn̄ akam aban̄a edidem ini iso.
3:3—Ndi Samuel ekesina ke Ata Edisana ede idap? Baba, enye ikesinaha do. Samuel ekedi Levite oro mîkotoho ubon Kohath oro ẹkedide mme oku. (1 Chronicles 6:33-38) Ntem, enye ikenyeneke unen ‘ndidụk n̄kese ndisana n̄kpọ.’ (Numbers 4:17-20) N̄kukụre ikpehe edisana ebiet oro Samuel ekenyenede unen ndidụk ekedi okụre ataya. Anaedi enye ekesina do ede. Enyene ndidi Eli n̄ko ama esiyom itie ana ke okụre oro. Etie nte ikọ oro “idụn̄ Jehovah emi ekebe Abasi odude” ada aban̄a n̄kann̄kụk ataya.
7:7-9, 17—Ntak emi Samuel akawade uwa ke Mizpah onyụn̄ anamde itieuwa ke Ramah ke ini ẹkenyenede ndiwa uwa kpukpru ini ke itie oro Jehovah ekemekde? (Deuteronomy 12:4-7, 13, 14; Joshua 22:19) Ke ẹma ẹkemen edisana Ekebe oro ẹsio ke ataya Shiloh, Jehovah ikodụhe do aba. Ntre nte andida ke ibuot Abasi, Samuel ama awa uwa ọnọ Abasi ke Mizpah onyụn̄ anam itieuwa ke Ramah. Etie nte Jehovah ama enyịme edinam emi.
Se Nnyịn Ikpepde:
1:11, 12, 21-23; 2:19. Hannah ndikesima ndibọn̄ akam, nsụhọdeidem esie, esịtekọm oro enye ekenyenede aban̄a mfọnido Jehovah, ye ima oro enye akamade eyen esie ẹdi nti edu oro iban emi ẹten̄ede Abasi ẹkpekpebede.
1:8. Nso uwụtn̄kpọ ke Elkanah ekenịm ntem ke nditịn̄ ikọ oro ọsọn̄ọde owo idem! (Job 16:5) Akpa kan̄a, enye ama obụp Hannah mbụme emi owụtde ke imọ iduọhọke enye: “Nsinam esịt ọdiọkde fi ntre n̄ko-n̄ko?” Emi ama anam Hannah etịn̄ nte etiede enye ke idem. Ekem Elkanah ama ọsọn̄ọ owụt ke imama enye ke ndidọhọ ete: “N̄kọm ami mmọfọn ye afo n̄kan nditọ duop?”
2:26; 3:5-8, 15, 19. Edieke nnyịn isọn̄ọde ida inam utom oro Abasi ọnọde nnyịn, isịnde idem ibọ ukpep eke spirit, inyenede nti edu uwem inyụn̄ ikponode owo, Abasi ye mme owo ‘ẹyema’ nnyịn.
4:3, 4, 10. Edisana n̄kpọ nte ekebe ediomi ikakam idịghe ibọk n̄kpeme idem. Ana nnyịn ‘ikpeme idem ke ndem.’—1 John 5:21.
NDI AKPA EDIDEM ISRAEL AMA OKỤT UNEN?
Samuel anam akpanikọ ọnọ Jehovah ke ofụri eyouwem esie, edi nditọ esie isan̄ake ke usụn̄ Abasi. Ke ini mbiowo Israel ẹdọhọde ke imoyom owo akara mmimọ, Jehovah enyịme ọnọ mmọ. Samuel etiene ndausụn̄ Jehovah onyụn̄ ada aran eyet Saul, ediye eyen Benjamin, nte edidem. Saul owụt ke imọ idi edidem ke ndikan nditọ Ammon.
Jonathan, kpa enyene-uko eyen Saul, akan udịmekọn̄ mme Philistine. Mme Philistine ẹda ata uwak udịmekọn̄ ẹdi ndin̄wana ye Israel. Saul enyek idem onyụn̄ ọsọn̄ ibuot awa uwa ke idemesie. Jonathan adaha uko uko asan̄a kpọt ye andibiom n̄kpọekọn̄ esie afiak akan̄wana ye mbonekọn̄ Philistine efen. Edi ewụhọ oro Saul owụkde ke ibụmede iyakke ẹnen̄ede ẹkan mme asua. Ntem ke Saul “an̄wana ekọn̄” ye kpukpru mme asua esie. (1 Samuel 14:47) Nte ededi, ke ini enye akande mbon Amalek, enye ọsọn̄ ibuot ye Jehovah “inyụn̄ inyịmeke ndisobo” se ẹkedọhọde enye osobo. (1 Samuel 15:8, 9) Ntre, Jehovah esịn Saul nte edidem.
Mme Mbụme N̄wed Abasi Oro Ẹbọrọde:
9:9—Nso ke ikọ emi ọwọrọ, “owo emi ekerede prophet ke emi, [akakam] ekere owo n̄kukụt ke eyo oko”? Ikọ emi ekeme ndiwụt ke nte mme prọfet ẹketọn̄ọde ndiwak ke eyo Samuel ye ke eyo ndidem Israel, mme owo ikokotke mmọ aba ‘mme okụt n̄kukụt’ edi ẹkekot mmọ mme “prophet.” Samuel ke ẹda nte akpa ke otu mme prọfet emi.—Utom 3:24.
14:24-32, 44, 45—Ndi Abasi ama ayat esịt ye Jonathan ke ndikabiat ewụhọ Saul nnyụn̄ ndia aran ọkwọk? Etie nte Abasi ikayatke esịt ye Jonathan ke ndikadia aran ọkwọk oro. Akpa kan̄a, Jonathan ikọfiọkke ke ete imọ owụk ewụhọ. Akan oro, etie nte Saul okowụk ewụhọ oro man mme owo ẹkere ke imọ imenyene ifịk mîdịghe man owụt odudu esie nte edidem. Ke adianade do, ewụhọ oro ama ada ekese afanikọn̄ ọsọk mme owo. Didie ke Abasi ekpenyịme utọ ewụhọ oro? Okposụkedi Jonathan ekenyịmede ndikpa ke ndikabiat ewụhọ oro, owo ikowotke enye.
15:6—Ntak emi Saul ọkọfọnde ido ntre ye mme Kenite? Mme Kenite ẹkedi ukot Moses. Mmọ ẹken̄wam nditọ Israel ke nditọ Israel ẹma ẹkekpọn̄ Obot Sinai. (Numbers 10:29-32) Mme Kenite ẹma ẹnyụn̄ ẹdụn̄ ye nditọ Judah ke ndusụk ini ke Canaan. (Judges 1:16) Okposụkedi mmọ ke ukperedem ẹkedụn̄de ke otu mbon Amalek ye mme nsio nsio owo eken, mme Kenite ẹkesụk ẹtie ufan ufan ye nditọ Israel. Ntak edi oro Saul mîkosoboke mmọ.
Se Nnyịn Ikpepde:
9:21; 10:22, 27. Nsụhọdeidem oro Saul ekenyenede ke ini ẹkemekde enye edidem obufa obufa ikayakke enye anam n̄kpọ ndisịme ndisịme ke ini ndusụk “mme oburobụt owo” mîkadaha enye nte edidem. Ke akpanikọ, utọ edu oro isiyakke owo anam nditen̄!
12:20, 21. Kûyak “ikpîkpu n̄kpọ,” utọ nte edikọn̄ mbuọtidem ke owo, ke odudu un̄wana ekọn̄ oro mme idụt ẹnyenede, m̀mê ke ukpono ndem, ọwọn̄ọde fi ọkpọn̄ ndinam n̄kpọ nnọ Jehovah.
12:24. Akpan n̄kpọ oro ekemede ndin̄wam nnyịn ika iso ibak Jehovah inyụn̄ inam n̄kpọ esie ke ofụri esịt edi ndise “orụk ikpọ n̄kpọ emi enye akanamde” ọnọ ikọt esie ke eset ye se enye anamde ọnọ ikọt esie mfịn.
13:10-14; 15:22-25, 30. Kûseri iseri—edide ndisọn̄ ibuot m̀mê ndikohode idem.—Mme N̄ke 11:2.
ẸMEK EKPRI EKPEMERỌN̄ NDIDI EDIDEM
Samuel eyet David eyen esien Judah aran nte edidem oro edikarade ke ini iso. Esisịt ini ke oro ebede, David ada sụk ikan̄ ọkpọ owot Goliath, edikon̄ owo Philistine. David ye Jonathan ẹkabade ata ndima ufan. Saul enịm David nte etubom mbonekọn̄ esie. Ediwak ekọn̄ oro David akande anam iban Israel ẹkwọ ẹte: “Saul ama owot mme tọsịn esie, David ama onyụn̄ owot mme tọsịn esie duop.” (1 Samuel 18:7) Ufụp anam Saul oyom ndiwot David. Ke Saul ama okodomo ndiwot enye utịm ikata, David efehe onyụn̄ akabade edi nyon̄.
Ke mme isua oro enye edide nyon̄, David enịm Saul uwem utịm ikaba. Ekem enye osobo ye ediye Abigail onyụn̄ ada enye ọdọ. Nte mme Philistine ẹdahade ẹdi ekọn̄ ye Israel, Saul obụp Jehovah se iditịbede. Edi Jehovah idụhe aba ye enye. Samuel inyụn̄ idụhe aba ke uwem. Enyịn anan Saul, anamde enye okosobo ye nsan̄a ekpo, ndien ẹsian enye ke ẹyewot enye ke ekọn̄ oro enye edin̄wanade ye mme Philistine. Ẹnọ Saul unan idiọk idiọk ke ekọn̄, ẹnyụn̄ ẹwot nditọ esie. Mbụk oro eberi ke ndiwụt ke Saul akakpa nte owo emi mîkwe unen. David ke osụk edi nyon̄.
Mme Mbụme N̄wed Abasi Oro Ẹbọrọde:
16:14—Ewe idiọk spirit okotụhọde Saul? Idiọk spirit emi mîkayakke Saul enyene emem ekedi ndiọi udọn̄ esịt esie—kpa ndiọi udọn̄ oro ẹkenụkde enye anam idiọkn̄kpọ. Ke Jehovah ama ọkọbọ enye edisana spirit esie, spirit emi ikekpemeke Saul aba, ntre idiọk spirit, m̀mê ndiọi edu emi Saul ekenyenede, ẹma ẹkabade ẹkara enye. Sia edide Abasi akayak idiọk edu m̀mê spirit emi odụk Saul idem, ntak edi oro ẹkotde enye “idiọk spirit emi otode Jehovah.”
17:55—Ke ikerede iban̄a se 1 Samuel 16:17-23 etịn̄de, ntak emi Saul okobụpde m̀mê David edi eyen anie? Saul okoyom ndifiọk n̄kpọ efen efen mban̄a ete David. Enen̄ede etie nte enye okoyom ndifiọk utọ owo oro okobonde ekpri eyen oro ekekemede ndinam orụk n̄wọrọnda n̄kpọ oro—ediwot Goliath, emi ekedide ata edikon̄ owo.
Se Nnyịn Ikpepde:
16:6, 7. Utu ke ndima mbon en̄wen ke ntak se mmọ ẹdide ke enyọn̄ enyọn̄ m̀mê ndida oro nsọsọp mbiere utọ owo oro mmọ ẹdide, nnyịn ikpenyene ndidomo ndise mmọ nte Jehovah esede.
17:47-50. Edieke mbon oro ẹbietde Goliath ẹbiọn̄ọde m̀mê ẹkọbọde nnyịn, nnyịn imekeme ndikan mmọ uko uko koro “ekọn̄ enyenede Jehovah.”
18:1, 3; 20:41, 42. Ẹkeme ndikụt mme ufan akpanikọ ke otu mbon oro ẹmade Jehovah.
21:12, 13. Jehovah oyom nnyịn ida mfre ye ukeme nnyịn ise iban̄a n̄kpọsọn̄ idaha ke uwem. Enye ọnọ nnyịn Ikọ esie eke odudu spirit, emi ekemede ndinọ owo ọniọn̄, ifiọk ye nti ekikere. (Mme N̄ke 1:4) Mbiowo Christian ẹkeme ndin̄wam nnyịn n̄ko.
24:6; 26:11. Nso eti uwụtn̄kpọ ke David ekenịm ntem ke ndinen̄ede n̄kpono enye oro Jehovah eyetde aran!
25:23-33. Eti ibuot Abigail edi se ẹkpekpebede.
28:8-19. Ndiọi spirit ẹkeme ndinam nte idi mme akpan̄kpa man ẹbian̄a m̀mê ẹbak nnyịn ibak. Ana nnyịn ifep kpukpru orụk ubụpekpo.—Deuteronomy 18:10-12.
30:23, 24. Ubiere oro ọkọn̄ọde ke Numbers 31:27 mi owụt ke Jehovah enen̄ede ama mbon oro ẹberede ye ndutịm esop. Ntre, se ededi oro inamde, ẹyak ‘inam ke ofụri ukpọn̄ nte inam inọ Jehovah, inamke inọ owo.’—Colossae 3:23.
Nso ‘Ifọn Ikan Uwa?’
Nso akpanikọ ke ẹsio ẹwụt ke se iketịbede inọ Eli, Samuel, Saul, ye David? Akpanikọ oro edi emi: “N̄kopuyo ọfọn akan uwa, n̄kpan̄utọn̄ onyụn̄ ọfọn akan ikpọn̄ okukịm. Koro emiom ebietde idiọn̄, itụn onyụn̄ ebiet idiọk ido ye [ukpono ndem].”—1 Samuel 15:22, 23.
Nso akwa ifet ke inyene ntem ndibuana ke utom ukwọrọikọ Obio Ubọn̄ ye utom edinam mme mbet oro akade iso ke ofụri ererimbot! Nte nnyịn inọde Jehovah “uwa n̄kpọk-inua nnyịn,” ana nnyịn isịn ofụri ukeme inam item oro enye ọnọde ke N̄wed esie ye ke esop esie eke isọn̄.—Hosea 14:2; Mme Hebrew 13:15.
[Ikọ idakisọn̄]
^ ikp. 7 Ke oyomde ndifiọk mme ebiet oro ẹtịn̄de ẹban̄a ke Akpa Samuel, se ediye uduot ekpri n̄wed oro ‘Kụt Eti Isọn̄,’ page 18-19, emi Mme Ntiense Jehovah ẹsiode.
[Ndise ke page 23]
Akpa edidem Israel ekedi owo nsụhọdeidem edi ekem akabade atan̄ idem onyụn̄ eseri iseri
[Ndise ke page 24]
Mbuọtidem nnyịn ọkpọkọn̄ọ ke nso ke ini mme asua oro ẹbietde Goliath ẹbiọn̄ọde nnyịn?