Ndi Mbuọtidem Fo Esinụk Fi Anam N̄kpọ?

AKWA owoekọn̄ oro ama enịm ke Jesus ekeme ndikọk ofụn imọ oro ọkọdọn̄ọde akpauben̄. Edi e nye ikokotke Jesus edi ufọk imọ, eyedi enye ekekere ke imọ idotke m̀mê ke ntak emi imọ idide owo Gentile. Utu ke oro, akwa owoekọn̄ oro ama ọdọn̄ mbiowo mme Jew ẹkedọhọ Jesus ẹte: “Ete, ami ndotke afo ndidụk ke idak ọkọm mi, edi kam tetịn̄ ikọ ndien ofụn eren mi oyokop nsọn̄idem.” Ke ini Jesus okokụtde ke akwa owoekọn̄ oro ama enịm ke imọ imakam ikeme ndidu ke anyan ebiet nnam idem ọsọn̄ ofụn esie, Jesus ama asian otuowo oro ẹketienede enye ete: “Ndọhọ mbufo ke akpanikọ nte, Akanam n̄kwe owo ndomokiet emi enyenede utọ mbuọtidem eke okponde ntem ke Israel.”—Matthew 8:5-10; Luke 7:1-10.

N̄kpọntịbe emi ekeme ndin̄wam nnyịn inen̄ede itịn̄ enyịn ke akpan n̄kpọ oro aban̄ade mbuọtidem. Ata mbuọtidem idịghe ikpîkpu edinịm n̄kpọ ke akpanikọ; enye edi mbuọtidem oro asan̄ade ye utom. James, oro eketienede ewet Bible, ọkọdọhọ ete: “Mbuọtidem, edieke mîsan̄ake ye utom, akpa ke idemesie.” (James 2:17) Emi enen̄ede an̄wan̄a ke ini ikerede iban̄a se ikemede nditịbe ke ini mbuọtidem owo etiede ndebe ndebe.

Ke 1513 M.E.N., Ibet ediomi ama anam idụt Israel edinyene itie ebuana ye Jehovah Abasi. Moses, emi ekedide esịne-ufọt ediomi oro, ama asian nditọ Israel se Abasi ọkọdọhọde ete: “Edieke mbufo mîditreke ndikop uyo mi, nnyụn̄ nnịm ediomi mi, mbufo ẹyedi ndien . . . edisana idụt.” (Exodus 19:3-6) Ih, nditọ Israel ẹkenyene ndikop item man ẹdi edisana.

Ediwak isua ikie ke ukperedem, mme Jew ẹma ẹtọn̄ọ ndinen̄ede n̄wụk ntịn̄enyịn ke edikpep Ibet utu ke edida mme edumbet esie  nsịn ke edinam. Alfred Edersheim ama ewet ke n̄wed esie oro The Life and Times of Jesus the Messiah, ete: “[Mme rabbi]—‘mme ọwọrọiso owo ke ererimbot’ ẹma ẹbiere ke anyan ini ẹte ke ndikpep Ibet ekedi akpan n̄kpọ akan edinịm Ibet.”

Edi akpanikọ ke ẹma ẹwụk nditọ Israel eset ẹte ẹsịn ifịk ẹkpep ibet Abasi. Abasi ke idemesie ọkọdọhọ ete: “Yak mme ikọ emi ami ntemede fi mfịn emi, ẹdu fi ke esịt: nyụn̄ dọdiọn̄ siak mmọ nọ nditọ fo, nyụn̄ kama mmọ ke inua fo ke ini afo etiede ke ufọk fo, ye ini afo asan̄ade ke usụn̄, ye ke ini afo anade ke isọn̄, ye ke ini afo adahade ke enyọn̄.” (Deuteronomy 6:6 7) Edi, ndi akanam Jehovah ama aduak ẹda edikpep Ibet nte ata akpan n̄kpọ ẹkan edinam se Ibet eketemede? Ẹyak ise ise.

Ndisịn Ifịk N̄kpep N̄kpọ

Etie nte nditọ Israel ẹkekere ke ama owụt ifiọk ndinen̄ede nsịn idem n̄kpep Ibet, koro mbụk mme Jew kiet ọkọdọhọ ke Abasi ke idemesie esibiat hour ita kpukpru usen ekpep Ibet. Afo emekeme ndikụt ntak emi ndusụk mme Jew ẹkekerede ẹte, ‘Edieke Abasi esikpepde Ibet kpukpru ini, nte mme edibotn̄kpọ esie eke isọn̄ ikpesịnke ifịk inam kpasụk ntre?’

Etisịm akpa isua ikie E.N., mme rabbi ẹma ẹsịn ibuot ẹsịn itọn̄ ke ndidụn̄ọde nnyụn̄ nnam Ibet an̄wan̄a, ndien emi ama etịmerede ekikere mmọ ofụri ofụri. Jesus ọkọdọhọ ete: “Mme ewetn̄wed ye mme Pharisee . . . ẹdọdọhọ edi inamke-nam. Mmọ ẹbọp ndodobi mbiomo ẹdori mme owo ke afara, edi mmọ ke idemmọ inyịmeke ndida nnuenubọk ntụk mmọ.” (Matthew 23:2-4) Mme adaiso ido ukpono oro ẹma ẹda anana-ibat ibet ye mme ewụhọ ẹfịk mme usụhọde owo, edi sia mmọ ẹkedide mbubịk, mmọ ẹkenam mme ibet emi ke usụn̄ oro mîbọpke mmọ. Akan oro, mbon oro ẹkesịnde ibuot ẹsịn itọn̄ ẹkpep Ibet ẹma “ẹfụmi ikpọ n̄kpọ  ke Ibet, oro edi, unenikpe ye mbọm ye edinam akpanikọ.”—Matthew 23:16-24.

Mme ewetn̄wed ye mme Pharisee oro ẹkeyomde ndisọn̄ọ edinen ido mmọ do, ẹkekam ẹbabiat Ibet oro mmọ ẹkedọhọde nte inịmde! Ediwak isua ikie oro mmọ ẹkedade ẹneni eneni ẹban̄a ikọ ye n̄kpri n̄kpọ ke Ibet ikanamke mmọ ẹnen̄ede ẹsan̄a ẹkpere Abasi. Emi akakam ananam mmọ ẹwaha ẹkpọn̄ usụn̄ kpa nte “ikpîkpu ikọ,” “mme ntuaha,” ye nsunsu “ifiọk” oro apostle Paul eketịn̄de aban̄a akanamde mme owo ẹwaha ẹkpọn̄ usụn̄. (1 Timothy 6:20, 21) Nte ededi, anana-utịt ndụn̄ọde mmọ ama ada akamba mfịna en̄wen ọsọk mmọ. Mmọ ikenyeneke mbuọtidem oro ekekemede ndinụk mmọ ẹnam nti n̄kpọ.

Ẹnyene Ifiọk edi Ẹnana Mbuọtidem

Ekikere mme adaiso ido ukpono mme Jew okokpụhọrede didie ntem ye eke Abasi! Esisịt ini mbemiso nditọ Israel ẹkedụkde Isọn̄ Un̄wọn̄ọ, Moses ọkọdọhọ mmọ ete: “Mbufo ẹsịn esịt mbufo ke kpukpru ikọ emi ami ntịn̄de ke otu mbufo mfịn emi, emi mbufo ẹditemede nditọ mbufo, man ẹkpeme ndinam kpukpru ikọ mbet emi.” (Deuteronomy 32:46) Nte an̄wan̄ade, ikanaha ikọt Abasi ẹdi mbon oro ẹsịnde ifịk ẹkpep Ibet kpọt, edi ẹkenyene n̄ko ndinanam se Ibet eketemede.

Nte ededi, idụt Israel ama esinana mbuọtidem ke Jehovah ediwak ini. Utu ke ndinam nti utom, nditọ Israel ‘ikenịmke uyo Abasi ke akpanikọ, ikonyụn̄ ikopke uyo esie.’ (Deuteronomy 9:23; Judges 2:15, 16; 2 Chronicles 24:18, 19; Jeremiah 25:4-7) Ke akpatre, unana edinam akpanikọ mme Jew ama ofri ifiom ke ini mmọ ẹkesịnde Jesus nte Messiah. (John 19:14-16) Ke ntak oro, Jehovah Abasi ama esịn Israel onyụn̄ ọwọn̄ọde ntịn̄enyịn esie ọnọ mme idụt.—Utom 13:46.

Oyom nnyịn inen̄ede ikpeme mbak idinam ukem ndudue oro—ikerede ke imekeme ndida ifiọk ibuot oro mîsan̄ake ye mbuọtidem ntuak ibuot nnọ Abasi. Ke nditịn̄ ke usụn̄ efen, nnyịn ikpekpepke Bible n̄kukụre man inyene ifiọk ibuot. Ana nnennen ifiọk esịm nnyịn esịt man ekeme ndikpụhọde uwem nnyịn. Ndi okpowụt ifiọk ndikpep nte ẹtọde ikọn̄ efere edi akanam nnyịn itọhọ enye? Edi akpanikọ ke ukpep oro ekeme ndinam nnyịn ifiọk nte ikpọtọde in̄wan̄, edi idinamke nnyịn idọk mbun̄wụm in̄wan̄ edieke nnyịn mîtọhọ n̄kpọ! Kpasụk ntre, mbon oro ẹfiọkde se Abasi oyomde ebe ke ndikpep Bible ẹnyene ndiyak n̄kpasịp akpanikọ ẹsịm mmọ esịt man n̄kpasịp emi ẹkọri ẹnyụn̄ ẹnụk mmọ ndinam n̄kpọ.—Matthew 13:3-9, 19-23.

“Ẹkabade Ẹdi Mme Anam Ikọ”

Apostle Paul ọkọdọhọ ke “mbuọtidem oto ke n̄kpọ oro ẹkopde.” (Rome 10:17) Edikop Ikọ Abasi ada esịm edibuọt idem ke Eyen esie, Jesus Christ, ndien emi anam nnyịn inyene idotenyịn nsinsi uwem. Ih, oyom se ikande ikpîkpu edidọhọ, ‘Mmenịm Abasi ye Christ ke akpanikọ.’

Jesus ama eteme mme anditiene enye ete ẹnyene orụk mbuọtidem oro edinụkde mmọ ẹnam n̄kpọ; enye ọkọdọhọ ete: “Ete mi ọbọ ubọn̄ ke emi, nte mbufo ẹkade iso ẹn̄wụm ekese mfri ẹnyụn̄ ẹwụtde idem mbufo nte mbet mi.” (John 15:8) Ke ukperedem, James eyeneka Jesus ama ewet ete: “Ẹkabade ẹdi mme anam ikọ, ẹkûdi mme andikokop kpọt.” (James 1:22) Nte ededi, didie ke nnyịn ikeme ndifiọk se ikpanamde? Jesus ama etịn̄ onyụn̄ ananam owụt se oyomde nnyịn inam man inem Abasi esịt.

Ke adan̄aemi Jesus okodude ke isọn̄, enye ama enen̄ede esịn ifịk anam n̄kpọ ke ufọn Obio Ubọn̄ onyụn̄ ọnọ enyịn̄ Ete esie ubọn̄. (John 17:4-8) Ke nso usụn̄? Ediwak owo ẹkeme nditi nte Jesus akanamde mbon udọn̄ọ ye mme mbụn̄ọ ẹkop nsọn̄idem. Edi Gospel Matthew etịn̄ akpan usụn̄ oro enye akanamde emi, ete: “Jesus ọtọn̄ọ ndinam isan̄ n̄kanade kpukpru mme obio ye mme obio-in̄wan̄, ekpep n̄kpọ ke mme synagogue mmọ onyụn̄  ọkwọrọ eti mbụk obio ubọn̄.” Tịm fiọk ke Jesus ikesikwọrọke ikọ ke mbuari inọ ibat ibat ufan ye mme ọdiọn̄ọ esie m̀mê mbon oro enye ekesisobode ke n̄kann̄kụk oro enye okodụn̄de. Enye ama esịn̄ede idemesie ọkpọsọn̄ ọkpọsọn̄, anamde se ededi oro enye ekekemede man esịm mme owo ke “ofụri Galilee.”—Matthew 4:23, 24; 9:35.

Jesus ama eteme mme anditiene enye ete ẹtiene ẹbuana n̄ko ke utom edinam mme mbet. Ke akpanikọ, enye ama enịm mfọnmma uwụtn̄kpọ ọnọ mmọ ndikpebe. (1 Peter 2:21) Jesus ọkọdọhọ mme anam-akpanikọ mbet esie ete: “Ẹka ẹkenam mme owo ke kpukpru idụt ẹdi mbet mi, ẹnịm mmọ baptism ke enyịn̄ Ete ye Eyen ye edisana spirit, ẹkpep mmọ ẹnam kpukpru n̄kpọ eke n̄ketemede mbufo.”—Matthew 28:19, 20.

Ke nditịn̄ akpanikọ, imemke utom ndikwọrọ ikọ. Jesus ke idemesie ọkọdọhọ ete: “Sese! Mmosio mbufo ndọn̄ nte nditọerọn̄ ke ufọt mme wolf.” (Luke 10:3) Ke ini isobode ubiọn̄ọ, edi ndammana n̄kpọ nditre ukwọrọikọ man ifep n̄kpọ mfụhọ m̀mê editịmede esịt oro mîdotke. Oro ama etịbe okoneyo oro ẹkemụmde Jesus. Ndịk ama anam mme apostle ẹfen̄e. Ekem ke okoneyo oro, Peter ama akan̄ Jesus utịm ikata.—Matthew 26:56, 69-75.

Adianade do, ekeme ndikpa fi idem ndifiọk ke idem apostle Paul ama ọdọhọ ke imọ ikan̄wan̄wana man ikwọrọ eti mbụk. Enye ekewet ọnọ esop ke Thessalonica ete: “[Nnyịn ikada] uko ke Abasi nnyịn itịn̄ eti mbụk Abasi inọ mbufo ye ọkpọsọn̄ en̄wan.”—1 Thessalonica 2:1, 2.

Paul ye ekemmọ mme apostle ẹma ẹkan ndịk edikwọrọ Obio Ubọn̄ Abasi nnọ mbon en̄wen, nnyịn imekeme ndikan n̄ko. Didie? Ata akpan n̄kpọ edi ndiberi edem ke Jehovah. Edieke nnyịn inyenede ọyọhọ mbuọtidem ke Jehovah, mbuọtidem oro oyonụk nnyịn inam n̄kpọ, ndien nnyịn iyekeme ndinam uduak esie.—Utom 4:17-20; 5:18, 27-29.

Ọyọbọ Utịp Utom Fo

Jehovah enen̄ede ọfiọk ukeme oro nnyịn isịnde ndinam n̄kpọ esie. Ke uwụtn̄kpọ, enye ọdiọn̄ọ ini oro nnyịn idọn̄ọde m̀mê ikpade mba. Enye ọfiọk mme n̄kpọ oro ẹsitịmerede nnyịn esịt. Jehovah ọfiọk ini oro nnyịn inyenede mfịna okụk m̀mê ini oro nnyịn mîkopke idem inem m̀mê ini oro ifụhọde.—2 Chronicles 16:9; 1 Peter 3:12.

Anaedi Jehovah esidat esịt didie ntem ke ini mbuọtidem nnyịn onụkde nnyịn ndinam n̄kpọ kpa ye unana mfọnmma nnyịn ye nsọn̄ọn̄kpọ oro isobode! Ima ima usụn̄ oro Jehovah ekerede aban̄a ikọt esie idịghe ndebe ndebe edu—un̄wọn̄ọ esie ọsọn̄ọ emi. Spirit Abasi ama ada apostle Paul usụn̄ ndiwet ete: “Abasi ikwan̄ake nte efrede utom ye ima eke mbufo ẹwụtde ẹban̄a enyịn̄ esie, ke emi mbufo ẹkesan̄ade utom ẹnọ ndisana owo ẹnyụn̄ ẹsụk ẹkade iso ẹsan̄a.”—Mme Hebrew 6:10.

Afo emekeme ndibuọt idem ke ikọ Bible oro ọdọhọde ke Jehovah edi “Abasi akpanikọ emi mînamke ukwan̄n̄kpọ,” onyụn̄ edi “andinọ mmọ eke ẹsịnde ifịk ẹyom enye utịp.” (Deuteronomy 32:4; Mme Hebrew 11:6) Ke uwụtn̄kpọ, n̄wan kiet ke California U.S.A., ọdọhọ ete: “Ete mi ama anam utom uyọhọ ini ke isua duop mbemiso ọkọdọde ndọ onyụn̄ enyene nditọ. Ama esinem mi ndikop enye obụkde nte Jehovah ekesisọn̄ọde imọ idem ke utom  ukwọrọikọ. Ediwak ini enye ama esida akpatre okụk oro enye ekenyenede edep aran uwat esịn ke ubomisọn̄ man ekpekeme ndika ukwọrọikọ. Ediwak ini oro enye ekesinyọn̄de ukwọrọikọ edi, ẹma ẹsinịm udia oro enye mîkodorike enyịn ẹnọ enye ke enyịnusụn̄.”

Ke adianade ye Abasi ndinọ nnyịn n̄kpọ obụkidem, “Ete Ọbọn̄ nnyịn Jesus Christ, kpa Ete mbọm ye Abasi kpukpru ndọn̄esịt” esisọn̄ọ nnyịn idem ke n̄kan̄ eke ntụk ye eke spirit. (2 Corinth 1:3) Ntiense kiet emi ọyọde ekese idomo ke ediwak isua emi ẹbede ọdọhọ ete: ‘Ndiberi edem ke Jehovah esinam owo okop inemesịt. Emi ekeme ndinọ fi ifet ndibuọt idem ke Jehovah nnyụn̄ n̄kụt nte enye anamde n̄kpọ man an̄wam fi.’ Afo emekeme ndisụhọde idem nsan̄a n̄kpere enye “emi okopde akam,” enịmde ke akpanikọ ete ke enye eyese aban̄a mme ọkpọkpọ mfịna fo.—Psalm 65:2.

Edidiọn̄ oro mbon idọk eke spirit ẹbọde ẹwak. (Matthew 9:37, 38) Ediwak owo ẹkop nsọn̄idem ke ndibuana ke utom ukwọrọikọ, afo n̄ko emekeme ndibọ utọ ufọn oro. Ke edide akpan n̄kpọ akan, ndinọ mbon en̄wen ikọ ntiense an̄wam nnyịn ndinyene eti itie ebuana ye Abasi.—James 2:23.

Ka Iso Nam Eti

Ekpedi ndudue asan̄autom Abasi ekededi ndikere ke Jehovah ikopke inemesịt sia udọn̄ọ m̀mê usọn̄ mîyakke imọ inam ekese ke utom ukwọrọikọ nte ikpanamde. Ekpedi ndudue n̄ko edieke mbon oro mîkopke nsọn̄idem, ẹnyenede mbiomo ubon, m̀mê ẹsobode mme mfịna eken ẹkpenyenede ukem ekikere oro.

Ti ke ini udọn̄ọ m̀mê mfịna akanamde idem emem apostle Paul, enye ‘ama ekpe Ọbọn̄ ubọk utịm ikata ete enye adaha ọkpọn̄ imọ.’ Utu ke Jehovah ndikọkọk Paul man enye anam ekese ke utom Esie, Jehovah ọkọdọhọ ete: “Mfọnido mi oro owo mîdotke ekem fi; koro ẹnam odudu mi ọfọn ama ke mmemidem.” (2 Corinth 12:7-10) Ke ntre, nen̄ede nịm ete ke inamke n̄kpọ m̀mê nso nsọn̄ọn̄kpọ ke afo ọyọ, Ete fo eke heaven adara se ededi oro afo ekemede ndinam man utom esie ọkọri.—Mme Hebrew 13:15, 16.

Edima Andibot nnyịn iyomke n̄kpọ ikan se nnyịn ikemede ndinọ. Enye n̄kukụre oyom nnyịn inyene orụk mbuọtidem oro ekemede ndinụk nnyịn inam n̄kpọ.

[Ndise ke page 28]

Ndi ndikpekpep Ibet kpọt ama ekem?

[Mme ndise ke page 31]

Oyom mbuọtidem nnyịn asan̄a ye utom