Ediset ke N̄kpa Utịbe Utịbe Idotenyịn

ẸNỊM ediset ke n̄kpa ke ata ediwak ebiet. Koran, edisana n̄wed Ido Ukpono Islam, ada ofụri ibuot kiet etịn̄ n̄kpọ aban̄a ediset ke n̄kpa. Surah 75 ọdọhọ ubak ubak ete: “Maa Usen Ediset ke N̄kpa . . . Ndi owo ekere ke Nnyịn ikemeke ndifiak ntan̄ ọkpọ esie mbok? . . . Enye obụp ete: ‘Nso Usen edi Usen Ediset ke N̄kpa?’ Ndi Enye, (kpa enye), inyeneke odudu ndinọ mme akpan̄kpa uwem?”—Surah 75:1-6, 40.

The New Encyclopædia Britannica ọdọhọ ete: ‘Ido Ukpono Zoroaster ekpep ukpepn̄kpọ aban̄ade edikan Idiọkn̄kpọ ke nsinsi, ediset ke n̄kpa nti ye ndiọi owo, Akpatre Ubiereikpe, ye edifiak n̄wụk ererimbot oro asanade nnọ ndinen owo.’

Encyclopaedia Judaica ọdọhọ ke ediset ke n̄kpa edi “edinịm ke akpanikọ ke mme akpan̄kpa ẹyeset ke obụkidem ẹfiak ẹdidụn̄ ke isọn̄.” N̄wed oro ọdọhọ n̄ko ke Ido Ukpono Mme Jew ndinyịme ke owo enyene ukpọn̄ oro mîkemeke ndikpa anam mme owo ẹnyene eyịghe. Enye ọdọhọ ete: “Ke nditịm ntịn̄, ukpepn̄kpọ ediset ke n̄kpa atatuaha ye ukpepn̄kpọ ukpọn̄ ikpaha ke nsinsi.”

Ido Ukpono Hindu ekpep ke owo esifiak amana ediwak ini. Edieke emi edide ntre, ana owo enyene ukpọn̄ oro akade-ka iso odu uwem ke owo ama akakpa. Bhagavad Gita, edisana n̄wed Ido Ukpono Hindu ọdọhọ ete: “Owo ikemeke ndisobo ukpọn̄ oro odụn̄de ke ofụri idemowo. Owo ndomokiet ikemeke ndisobo ukpọn̄ sia enye mîkemeke ndikpa.”

Ido Ukpono Buddha okpụhọde ye eke Hindu sia enye enyịme ke ukpọn̄ ekeme ndikpa. Kpa ye oro, mfịn ediwak mbon Buddha ke Nsannsan Edem Usiahautịn ẹnịm ke ukpọn̄ oro mîkemeke ndikpa ekeme ndikpụhọde ndi n̄kpọ efen. *

Ndutịme Oro Odude ke Ukpepn̄kpọ Ediset ke N̄kpa

Ẹsitịn̄ ke edinam ubụkowo oro mbon Christendom ẹnịmde ke ukpọn̄ esika iso odu uwem ke owo ama akakpa ẹnyụn̄ ẹtịn̄ ẹban̄a ediset ke n̄kpa. Ke uwụtn̄kpọ, mme ọkwọrọ ederi Ufọkabasi Anglican ẹsitịn̄ mme ikọ emi kpukpru ini ẹte: “Sia edide uduak Ata Ọkpọsọn̄ Abasi ke ntak akwa mbọm esie ndida ukpọn̄ edima eyenete nnyịn oro akpade nnyọn̄, mmọdo nnyịn iyobụk ikpọkidem esie; ntan ke ntan, ntọn̄ ke ntọn̄, obu ke obu; ye ọyọhọ idotenyịn Ediset ke N̄kpa nnyene nsinsi uwem, ebe ke Jesus Christ Ọbọn̄ nnyịn.”—The Book of Common Prayer.

Ikọ emi ekeme ndinam owo ekere m̀mê Bible ekpep ediset ke n̄kpa m̀mê ekpep ke ukpọn̄ ikpaha ke nsinsi. Nte ededi, tịm fiọk ikọ Prọfesọ Oscar Cullmann, owo Ufọkabasi Protestant eke France. Enye ewet ke n̄wed esie  oro Immortality of the Soul or Resurrection of the Dead? ete: “Akwa ukpụhọde odu ke ufọt idotenyịn ediset ke n̄kpa oro mme Christian ẹnyenede ye ukpepn̄kpọ ukpọn̄ ikpaha ke nsinsi eke mbon Greece. . . . Okposụkedi Ido Ukpono Christ akabuakde ukpepn̄kpọ mbiba emi ke ukperedem, anamde Christian mfịn okûkeme ndidiọn̄ọ ukpụhọde oro odude ke ufọt mbiba, ami n̄kwe ntak ndidịp n̄kpọ oro ami ye ediwak nditọ ukpepn̄kpọ ikụtde ke edi akpanikọ. . . . Ofụri ukpepn̄kpọ Obufa Testament aban̄a mbuọtidem ke ediset ke n̄kpa. . . . Abasi ayafiak obot owo oro akakpade, anam enye edidu uwem.”

Enen̄ede an̄wan̄a ntak emi n̄kpa ye ediset ke n̄kpa mîn̄wan̄ake ata ediwak owo. Man ẹkọk mfịna emi, ana ise Bible, kpa n̄wed oro ayararede akpanikọ otode Andibot owo, Jehovah Abasi. Bible ọdọn̄ọ mbụk aban̄ade ediwak ediset ke n̄kpa. Ẹyak nnyịn idụn̄ọde inan̄ ke otu mbụk emi man ise se mmọ ẹyararede ẹban̄a ediset ke n̄kpa.

“Iban Ẹbọ Mme Akpan̄kpa Mmọ ebe ke Ediset ke N̄kpa”

Ke leta oro enye ekewetde ọnọ ẹsọk mme Jew oro ẹkekabarede ẹdi Christian, apostle Paul ọkọdọhọ ke iban mbuọtidem ẹma “ẹbọ mme akpan̄kpa mmọ ebe ke ediset ke n̄kpa.” (Mme Hebrew 11:35) Kiet ke otu iban oro okodụn̄ ke Zarephath, obio Phoenicia oro ekekperede Sidon ke Mbenesụk Mediterranean. Enye ekedi ebeakpa oro akakamade Elijah prọfet Abasi, esen, okonyụn̄ ọnọde enye udia idem ke ini ọkpọsọn̄ akan̄. Ke ndiọkiso, eyen mma emi ama ọdọn̄ọ onyụn̄ akpa. Elijah ama ọsọsọp emen eyen oro ọdọk ubetenyọn̄ oro enye okodude onyụn̄ eben̄e Jehovah anam eyen oro eset. Utịben̄kpọ ama etịbe, ndien eyen oro ama “eset.” Elijah ama ọkpọn̄ enye ọnọ eka esie onyụn̄ ọdọhọ ete: “Sese, eyen fo ke odu uwem.” Eka esie akanam n̄kpọ didie? Enye ama ọdọhọ ke inemesịt ete: “Ke emi ke mfiọk nte ke afo edi owo Abasi, uyo Jehovah emi odude fi ke inua onyụn̄ edi akpanikọ n̄ko.”—1 Ndidem 17:22-24.

Ebe ye n̄wan kiet emi ẹkedide mbon ntatubọk ẹkedụn̄ ke se ikperede ndisịm kilomita 100 ke n̄kan̄ edem usụk Zarephath. Mmọ ẹma ẹse ẹban̄a prọfet Elisha, emi akadade itie Elijah. N̄wan ete emi ekedi ọbọn̄an̄wan ke Shunem obio emana esie. Enye ye ebe esie ẹma ẹnyịme ndinọ Elisha itieidụn̄ ke ubetenyọn̄ ufọk mmọ. Mfụhọ mmọ ke ntak unana eyen ama akabade idatesịt ke ini mma oro akamande eyeneren. Ke eyen oro ama okokpon, enye ama esisan̄a ye mbon ukpen̄e ye ete esie aka in̄wan̄. Usen kiet, n̄kpọ mmọn̄eyet ama etịbe. Eyen oro ama atua ke ibuot ọkọn̄ imọ. Akparawa kiet ama emen eyen oro efehe ọnyọn̄ ufọk. Eka esie ama ọbọ enye etem ke ukot esie, edi eyen oro ama akpa ke akpatre. Eka oro ibuot okoyon̄de ama oyom un̄wam oto Elisha. Enye ama asan̄a ye akparawa esie aka ebiet oro Elisha okodụn̄de, ke ufọt edem edere ye edem usoputịn Obot Carmel.

Prọfet oro ama ọnọ Gehazi asan̄autom esie ebem imọ iso aka, enye ama onyụn̄ okokụt ke eyen oro akpa ke akpanikọ. Ekem, Elisha ye mma oro ẹma ẹdika, edi nso iketịbe ke ini mmọ ẹkesịmde Shunem? Mbụk oro ọdọhọ ke 2 Ndidem 4:32-37 ete: “Ekem ke ini Elisha  odụkde ke ufọk, sese, eyen amakpa, ana ke bed esie. Ndien enye odụk eberi usụn̄ abaha mmọ mbiba, onyụn̄ ekpe Jehovah ubọk. Ndien enye ọdọk akana eyen oro ke idem, adian inua esie ke inua eyen, adiana enyịn esiemmọ ke enyịn eyen, adian ubọk esiemmọ ke ubọk eyen; onyụn̄ okụbọ enye ke idem; ndien idem eyen oro akabade ofiop. Ndien enye afiak akasan̄a ke ufọk ini kiet ke edem emi, ye ini kiet ke edem eken; ndien ọdọk okokụbọ enye ke idem; ndien eyen oro asia utịm ikatiaba, eyen onyụn̄ atat enyịn esie. Ndien enye okot Gehazi, onyụn̄ ọdọhọ ete, Kot Shunammite oro edi. Ndien enye okot enye edi. Ndien adan̄aemi enye odụkde ke ọtọ esie, enye ọdọhọ ete, Men eyen fo. Ndien n̄wan odụk ọkọduọ enye ke ukot, onụhọ ke isọn̄, onyụn̄ emen eyen esie ọwọrọ.”

Ukem nte ebeakpa oro ke Zarephath, n̄wan Shunem oro ama ọfiọk ke n̄kpọntịbe oro ekedi uyarade odudu Abasi. Iban mbiba emi ẹma ẹkop akwa idatesịt ke ini Abasi akanamde ndima nditọ mmọ ẹset.

Ediset ke N̄kpa ke Ini Utom Ukwọrọikọ Jesus

Isua 900 ke ukperedem, ẹma ẹnam owo eset ke mbọhọ obio-in̄wan̄ Nain emi okoyomde usụn̄ esisịt ọkpọn̄ edem edere Shunem. Nte Jesus Christ ye mme mbet esie ẹketode Capernaum ẹdi ẹnyụn̄ ẹkperede inuaotop Nain, mmọ ẹma ẹkụt akwa udịmowo oro ẹkekade ndibụk okpo, ndien Jesus ama okụt ebeakpa oro akatabade ikpọn̄-ikpọn̄ eyen esie. Jesus ama ọdọhọ enye okûtua aba. Luke, abiausọbọ, etịn̄ se iketienede ete: “Enye [Jesus] onyụn̄ asan̄a ekpere otụk ubiomokpo, ndien mme andibiom ẹtuak ẹda, enye onyụn̄ ọdọhọ ete: ‘Akparawa, ndọhọ fi nte, Daha ke enyọn̄!’ Ndien akpan̄kpa oro adaha etetie onyụn̄ ọtọn̄ọ nditịn̄ ikọ, ndien enye ayak enye ọnọ eka esie.” (Luke 7:14, 15) Mbon oro ẹkekụtde utịben̄kpọ oro ẹma ẹnọ Abasi ubọn̄. Mbụk aban̄ade ediset ke n̄kpa emi ama asuana ke Judea ye ofụri n̄kann̄kụk oro. Mbet John Andinịm Owo Baptism ẹma ẹkop ẹnyụn̄ ẹkebụk utịben̄kpọ emi ẹnọ John. Enye ama afiak ọdọn̄ mmọ ẹbịne Jesus ẹkebụp m̀mê Enye ekedi Messiah oro ẹketiede ẹbet. Jesus ama ọdọhọ mmọ ete: “Ẹka, ẹkebụk se mbufo ẹkekụtde ẹkenyụn̄ ẹkopde ẹnọ John: nnan ẹkụt usụn̄, mbụn̄ọ ẹsan̄a isan̄, ẹnam mbon akpamfia ẹsana, inan ẹkop n̄kpọ, ẹnam mme akpan̄kpa ẹset, ẹnyụn̄ ẹkwọrọ eti mbụk ẹnọ mme ubuene.”—Luke 7:14-22.

Utịbe utịbe ediset ke n̄kpa oro Jesus akanamde oro ẹtịmde ẹdiọn̄ọ ẹkan edi enye oro enye akanamde Lazarus edima ufan esie eset.  Ke enye emi, Jesus ikọsọpke ika ufọk mme Lazarus ke Lazarus ama akakpa. Ke ini Jesus ekesịmde Bethany ke akpatre, usen inan̄ ẹma ẹbe tọn̄ọ Lazarus akakpa. Ntre, ke ini Jesus ọkọdọhọde ẹkpat itiat inua udi ẹfep, Martha ama afan̄a, ọdọhọde ete: “Ọbọn̄, anaedi enye etebe ke emi, koro usen inan̄ edi emi.” (John 11:39) Okposụkedi okpo Lazarus akabiarade, oro ikakpanke enye ndiset. Ke Jesus ama okofiori ke ọkpọsọn̄ uyo, “owo oro akakpade mi [ama] ọwọrọ edi ye ọfọn̄ emi ẹkedade ẹbọp enye ukot ye ubọk, onyụn̄ ọbọbọ ọfọn̄ ke iso.” Se mme asua Jesus ẹkenamde ke oro ebede owụt ke Lazarus ekeset ke akpanikọ.—John 11:43, 44; 12:1, 9-11.

Nso ke nnyịn ikpep ito mbụk ediset ke n̄kpa mbinan̄ emi? Owo kiet kiet oro ẹkenamde eset ekedi kpa owo oro akakpade. Kpukpru owo, idem ata n̄kpet n̄kpet iman mmọ ẹma ẹnen̄ede ẹdiọn̄ọ kpukpru mmọ. Idụhe owo ndomokiet ke otu mbon oro ẹkenamde ẹset emi ẹketịn̄de se iketịbede ke ekpri ibio ini oro mmọ ẹkekpade. Idụhe owo mmọ ndomokiet oro ọkọdọhọde ke imọ ima ika ererimbot en̄wen. Kpukpru mmọ ẹkeset ye nsọn̄idem. Eketie nte n̄kpọ eke mmọ ẹkedede idap ke esisịt ini ekem ẹkedemede mmọ, kpa nte Jesus ke idemesie ọkọdọhọde. (John 11:11) Nte ededi, nte ini akakade kpukpru mmọ ẹma ẹfiak ẹkpan̄a.

Edifiak Ndiana ye Mbonima —Utịbe Utịbe Idotenyịn

Esisịt ini ke Owen, oro iketịn̄de iban̄a ke akpa ibuotikọ, ama akakpa, ete esie ama aka ekese mbọhọidụn̄ mmọ. Enye ama okụt n̄wed ikot utịn̄ikọ an̄wa oro Mme Ntiense Jehovah ẹkediomide, nte odorode ke okpokoro. Enye ama enyene udọn̄ ke ibuotikọ utịn̄ikọ an̄wa oro, emi ekedide “Mme Akpan̄kpa Ẹdu M̀mọ̀n̄?” Oro edi ukem mbụme oro akafịnade enye. Enye ama odụk utịn̄ikọ an̄wa oro onyụn̄ ọbọ ata ndọn̄esịt oto Bible. Enye ama edifiọk ke mme akpan̄kpa ikwe ndutụhọ. Mme akpan̄kpa, emi Owen edide kiet ke otu mmọ, ẹdu ke udi ẹbet ediset ke n̄kpa, utu ke ndikụt ndutụhọ ke hell ikan̄ m̀mê Abasi ndida mmọ nnyọn̄ man ẹkedi mme angel ke heaven.—Ecclesiastes 9:5, 10; Ezekiel 18:4.

Ndi n̄kpọ mmọn̄eyet etịbe ke ubon mbufo? Ndi esịt etịmede fi nte eketịmerede ete Owen, aban̄a ebiet emi mbonima fo ẹdude idahaemi, afo onyụn̄ ekere m̀mê idotenyịn edifiak n̄kụt mmọ odu? Ke edide ntre, nnyịn idọhọ fi odụn̄ọde n̄kpọ efen efen oro Bible ekpepde aban̄a ediset ke n̄kpa. Yak idọhọ ke mbụme fo ẹdi: ‘Ini ewe ke mme owo ẹdiset ke n̄kpa? Mmanie ke ẹdinen̄ede ẹnam ẹset?’ Mbọk kot mme ibuotikọ oro ẹtienede man enyene ibọrọ mbụme emi ye eke mbụme eken.

[Ikọ idakisọn̄]

[Ndise ke page 5]

Elijah ama eben̄e Jehovah anam eyen emi eset

[Ndise ke page 5]

Jehovah ama ada Elisha anam eyen n̄wan Shunem eset

[Ndise ke page 6]

Jesus ama anam eyeneren ebeakpa Nain eset

[Ndise ke page 7]

Ediset ke n̄kpa ayanam iman ẹfiak ẹdidiana ye mbonima mmọ