Mbụk Eyouwem

Okposụkedi N̄kopde Mmemidem, Mmokop Odudu

NTE LEOPOLD ENGLEITNER OBỤKDE

Akwa owo SS ama osio ikan̄ owụk mi ke utaisịp, onyụn̄ obụp mi ete: “Ndi emeben̄e idem ndikpa? Mmọn̄ ntop fi sia afo edide ikwọt ikpaha ntịm.” Mma mbọrọ “ih, mmeben̄e idem,” nnyụn̄ ndomo ndikụt ke uyo mi inyekke. Mma n̄kot idem ndọn̄, mbọp enyịn, nnyụn̄ mbet enye otop mi, edi enye ikotopke. Enye ama ofiori ete: “Afo emesịme akan se ẹwotde,” onyụn̄ owụhọde mi ikan̄ efep ke utaisịp. N̄kasan̄a didie ndidu ke utọ idiọk idaha oro?

N̄KAMANA ke July 23, 1905, ke Aigen-Voglhub, oro odude ke ufọt Ikpọ Obot Alp eke Austria. Ete mi ekedi asiak-eto, ke ini eka mi ekedide eyen ọtọin̄wan̄ ndien ami n̄kedi akpan mmọ. Ete ye eka mi ẹkedi ubuene, edi mmọ ẹma ẹsinam utom ọkpọsọn̄. Ke ini n̄kedide eyenọwọn̄, nnyịn ikodụn̄ ke Bad Ischl, emi ekperede Salzburg, emi ndiye n̄kpọdiọhọ mmọn̄ ye ikpọ obot ẹkande ẹkụk.

Ke ini n̄kedide eyenọwọn̄, mma nsiwak ndikere mban̄a ufịk oro ọyọhọde ke ekondo, idịghe n̄kukụre ke ntak oro nnyịn ikedide ubuene, edi n̄ko ke ntak oro n̄kọdọn̄ọde udọn̄ọ ọkpọ asakedem. Udọn̄ọ emi ama esinam abaedem enen̄ede abiak mi tutu esidi ọkpọsọn̄ n̄kpọ ọnọ mi ndinen̄ede nda. Owo ikesiyakke mi ntiene mbre mbre usịn̄ede idem ke ufọkn̄wed, ndien nditọ ubet ukpepn̄kpọ nnyịn ẹma ẹsisak mi nsahi.

Akayak esisịt ami ndiyọhọ isua 14 ke ini akpa ekọn̄ ererimbot eketrede, ndien mma mbiere ke akpana nyom utom nnam mbak ndikpa ubuene. Biọn̄ ama esinen̄ede ọdọn̄ mi kpukpru ini, ndien efiomnsa oro okowotde  ediwak miliọn owo ama esinam mi ọkpọsọn̄ ufiopidem ke ini ke ini, ndien emi ama ọbọ mi odudu. Ke ini n̄kesikade n̄koyom utom ke in̄wan̄, ediwak mme enyene-in̄wan̄ ẹkesidọhọ ẹte: “Nso ke ukwet nte afo edikeme ndinam?” Nte ededi, owo kiet ama ọfọn ido onyụn̄ enyịme mi nnam utom ke in̄wan̄ esie.

Mma Nnen̄ede N̄kop Inemesịt Ndifiọk Ima Abasi

Okposụkedi Mama ekedide ata owo Catholic, n̄kesikaha ufọkabasi, akpan akpan sia Papa mîkesifịnake idemesie ke n̄kpọ aban̄ade ido ukpono. Edikpono mme mbiet, oro ekenen̄erede edi ọsọ n̄kpọ ke Ufọkabasi Roman Catholic, ama esifịna mi.

Usen kiet ke October 1931, ufan mi ama ọdọhọ ntiene imọ n̄ka mbono esop Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible, nte ẹkediọn̄ọde Mme Ntiense Jehovah ini oro. Do ke ẹkeda Bible ẹbọrọ mme akpan mbụme mi, utọ nte: Ndi Abasi ama ẹkpono mbiet? (Exodus 20:4, 5) Ndi hell ikan̄ odu? (Ecclesiastes 9:5) Ndi ẹyenam mme akpan̄kpa ẹset?—John 5:28, 29.

Se ikenemde mi ikan ekedi ndifiọk ke Abasi imaha ekọn̄, idem ọkpọkọm ẹdọhọ ke ẹn̄wana ke enyịn̄ Esie. Mma ndifiọk ke “Abasi edi ima,” nnyụn̄ ndifiọk ubọn̄ ubọn̄ enyịn̄ esie, Jehovah. (1 John 4:8; Psalm 83:18) Esịt ama enen̄ede enem mi ndifiọk ke Obio Ubọn̄ Jehovah ayanam mme owo ẹdu uwem inemesịt ke nsinsi ke isọn̄ oro edide Paradise. Mma nnyụn̄ n̄kpep mban̄a utịbe utịbe idotenyịn oro anade ọnọ ndusụk anana-mfọnmma owo oro Abasi emekde nditiene Jesus n̄kara ke Obio Ubọn̄ Abasi eke heaven. Mma mbiere ndisịn ofụri ukeme man nda Obio Ubọn̄ oro nnyene. Ntre ke May 1932, mma nna baptism nte kiet ke otu Mme Ntiense Jehovah. Oro ama oyom uko sia mme owo ẹma ẹnen̄ede ẹsua mme ido ukpono en̄wen ke Austria oro Catholic ekenen̄erede ọdọn̄ n̄kam ini oro.

Ndiyọ Emiom ye Ubiọn̄ọ

Esịt ama enen̄ede ayat ete ye eka mi ke ini n̄kọkpọn̄de Ufọkabasi Catholic, ndien oku ufọkabasi ama ọsọsọp ada ke n̄kpoto asian kpukpru owo ke mmọkpọn̄ ufọkabasi. Mme mbọhọidụn̄ nnyịn ẹma ẹsifiari etap ke isọn̄ ke iso mi ndiwụt nte mmọ ẹsuade edinam mi. Kpa ye oro, mma mbiere ndidụk utom uyọhọ ini, ntre mma ntọn̄ọ utom usiakusụn̄ ke January 1934.

Ndutịm ukara ama enen̄ede etie mfịna mfịna ke ntak odudu oro n̄ka ukara Nazi ekenyenede ke ikpehe oro ikodụn̄de. Ke ini n̄kanamde utom usiakusụn̄ ke Itịghede Styria ke Enns, mme bodisi ẹkesiyom mi nte inọ, ndien akana ‘nnyene mbufiọk nte urụkikọt.’ (Matthew 10:16) Ọtọn̄ọde ke 1934 esịm 1938, n̄kesisobo ukọbọ kpukpru ini. Okposụkedi mmen̄kenyeneke utom, owo ikesinọhọ mi okụk ekpatọfọn̄ oro ẹkesinọde mbon oro mîkenyeneke utom, ke adianade do, ẹma ẹsisịn mi ibio ibio ini ke ufọk-n̄kpọkọbi ediwak ini, ẹnyụn̄ ẹkọbi mi ikanan̄ ke anyan ini ke ntak emi n̄kọkwọrọde ikọ.

Mbonekọn̄ Hitler Ẹda Austria Ẹnyene

Ke March 1938, mbonekọn̄ Hitler ẹma ẹdụk Austria. Ke ufan̄ ọfiọn̄ ifan̄, ẹma ẹmụm se iwakde ibe owo 90,000—emi edide n̄kpọ nte mbahade 2 eke ikie ke otu ikpọ owo emi ẹkedude ke Austria—ẹkedọn̄ ke mme ufọk-n̄kpọkọbi ye mme itienna ekikere, ẹdọhọde ke mmọ ẹbiọn̄ọ ukara Nazi. Mme Ntiense Jehovah ẹma ẹben̄e idem ẹbet se iditịbede. Ke ndaeyo 1937, ediwak mbon esop oro n̄kebemde iso ndu ẹma ẹwat enan̄ukwak kilomita 350 ẹka Prague ndikodụk akamba mbono ofụri ererimbot. Mmọ ẹma ẹkop ke mbono oro ẹban̄a ibak ibak usụn̄ oro ẹkenamde n̄kpọ ye nditọete nnyịn ke Germany. Nte an̄wan̄ade, ini ukọbọ nnyịn ama edisịm ndien.

Toto ke usen emi mbonekọn̄ Hitler ẹketọde ikpat ke Austria, Mme Ntiense Jehovah ẹkenam utom ukwọrọikọ mmọ ẹnyụn̄ ẹdụk mme mbono esop ke ndịbe. Okposụkedi ẹkesidịbede ẹda mme n̄wed Bible ẹbe ke Switzerland ẹdi, n̄wed emi ikesikemke kpukpru owo. Ntre, nditọete ke Vienna ẹma ẹsidịbe ẹmịn̄ mme n̄wed. Ami mma nsitiene mmen mme n̄wed oro nsọk Mme Ntiense.

 Ndika Itienna Ekikere

Ke April 4, 1939, Mme Ndedịbe Bodisi ẹma ẹmụm mi ye nditọete ita en̄wen ke ini ikosụk inịmde Editi n̄kpa Christ ke Bad Ischl. Ẹma ẹmen kpukpru nnyịn ke ubomisọn̄ ẹka ibuot itieutom mme bodisi ke Linz. Ata akpa ini emi n̄kodụkde ubomisọn̄ ekedi oro, edi editịmede esịt ikayakke n̄kop inem ubomisọn̄ oro. Ẹma ẹbụp mi ediwak n̄kpọsọn̄ mbụme ke Linz, edi n̄kakan̄ke mbuọtidem mi. Ke ọfiọn̄ ition ẹma ẹkebe, ẹma ẹda mi ẹka iso ayaraiwat ke Upper Austria. Ke unana idotenyịn, owo ikọdọhọke aba ke ndi abiatibet; kpa ye oro, afanikọn̄ mi iketreke. Kan̄a ke emi, ẹma ẹnọ nditọete ita eken ẹka itienna ekikere, do ke mmọ ẹkekpan̄a nte mme anam-akpanikọ.

Ẹma ẹsịn mi ke ufọk-n̄kpọkọbi, ndien ke October 5, 1939, ẹma ẹsian mi ke ẹmọn̄ ẹmen mi ẹka itienna ekikere Buchenwald ke Germany. Ẹma ẹnịm san̄asan̄a tren ẹbet nnyịn emi ikedide mbon n̄kpọkọbi ke itiembehe tren ke Linz. Tren oro ekenyene n̄kpri ubet emi owo iba iba ẹdude ke kiet. Owo oro ekesịnede ye ami ke ubet oro n̄kesịnede ekedi Dr. Heinrich Gleissner, akani andikara Upper Austria.

Ami ye Dr. Gleissner ima itọn̄ọ inem inem nneme. Enye ama enen̄ede ekere aban̄a afanikọn̄ oro n̄kodude onyụn̄ ofụhọ aban̄a ediwak mfịna oro Mme Ntiense Jehovah ẹkenyenede ke esopikpe ke stet esie, ke idem ini oro enye akakarade. Enye ama eseme ete: “Ete Engleitner, mmanyan̄a ama ọdọduọhọ ke obu, edi mbọk kûyat esịt ke se iketịbede. Etie nte ukara nnyịn ikekpehe edinen ikpe. Ini ekededi oro afo ediyomde n̄n̄wam fi, nyenen̄ede nnam se ededi oro n̄kemede.” Nnyịn ima ifiak isobo ke ekọn̄ ama eketre. Enye ama an̄wam mi mbọ okụk ukpọn̄ utom oro ẹsinọde mbon oro ukara Nazi okotụhọrede.

“Mmọn̄ Ntop Fi”

Mma ndisịm itienna ekikere Buchenwald ke October 9, 1939. Esisịt ini ke mma n̄kedisịm, ẹma ẹsian andise mban̄a itienna oro ẹte ke Ntiense esịne ke otu mbufa owo oro ẹdade ẹdi, ntre enye ama enen̄ede etịn̄ enyịn ekpeme mi. Enye ama esitịm mi nte inọ. Ekem, ke enye ama ọkọfiọk ke imọ ikemeke ndinam mi n̄kan̄ mbuọtidem, enye ama ọdọhọ ete: “Engleitner, mmọn̄ ntop fi. Edi mbemiso ntopde fi, nyayak fi ewet akpatre ekọm ke kad ọnọ ẹsọk usọ ye uka.” Mma n̄kere ikọ ndọn̄esịt oro n̄kpewetde nnọ ẹsọk ete ye eka mi, edi ini ekededi oro n̄koyomde ndiwet n̄kpọ, enye ama esituak mi ekụn̄ubọk man asabade se n̄kewetde. Ekem enye ama esifiori ete: “Unamikọt n̄kpọ! Ukemeke ndiwet n̄kpọ ndomokiet, edi ekeme ndikot Bible, n̄kọ ntre?”

Ke oro ebede, enye ama osio ikan̄ owụk mi ke utaisịp, onyụn̄ anam nte imọn̄ itop mi, nte n̄kobụkde ke ntọn̄ọ mbụk emi. Ekem enye ama onụk mi afak ke ekpri mfafaha ubet ufọk-n̄kpọkọbi oro mme owo ẹkeyọhọde.  N̄kadada ofụri okoneyo oro. Ọkpọkọm itie okododu, n̄kpekekemeke ndide koro idụhe itie ndomokiet ke idem mi oro mmen̄kokopke ubiak. N̄kukụre “ndọn̄esịt” oro ekemmọ mbon n̄kpọkọbi ẹkenọde mi ekedi ndidọhọ ke ami ndibiere “ndikpa ke ntak nditen̄ ido ukpono edi ata atahade!” Dr. Gleissner ekesịne ke ubet n̄kpọkọbi oro ekperede okịm. Enye ama okop se iketịbede onyụn̄ ọdọhọ mfụhọ mfụhọ ete, “Ọwọrọ ẹfiak ẹtọn̄ọ ndikọbọ mme Christian!”

Ke ndaeyo 1940, ẹma ẹnọ uyo ẹte kpukpru mbon n̄kpọkọbi ẹkenam utom udọk-itiat ke Sunday, okposụkedi mîkanaha nnyịn inam utom ke Sunday. Emi ekedi ufen oro ẹkenọde nnyịn ke ntak “idiọkido” ndusụk mbon n̄kpọkọbi. Ẹma ẹdọhọ nnyịn ibiom ikpọ itiat ito itie udọk-itiat ika itienna. Mbon n̄kpọkọbi iba ẹma ẹdomo ndidori mi ata akamba itiat ke edem, ndien udobi itiat oro ama ekpere ndifịk mi ndian ke isọn̄. Nte ededi, n̄kodorike enyịn ke Arthur Rödl, esenyịn itienna oro ẹkebakde etieti, akpanyan̄a mi nte enye akanyan̄ade mi usen oro. Ke ini okokụtde ufen oro n̄kọbọde ndimen itiat oro, enye ama ọdọhọ mi ete: “Sọsọp yak itiat oro nịm! Ufiọkke ke ayakpa ke usụn̄ edieke odomode ndibiom itiat oro n̄ka itienna!” Ewụhọ enye oro ama enem mi ndinam. Ekem Rödl ama anyan ubọk owụt mi ekpri itiat, onyụn̄ ọdọhọ ete: “Men enye oko di itienna, enye idobike ikaha!” Ke oro ebede, enye ama ọdọhọ andikese mban̄a nnyịn ete: “Yak Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible ẹfiak ke itienna mmọ. Se mmọ ẹnamde mfịn ekem!”

Ke n̄kụrede utom ke usen kiet kiet, mma nsikop inemesịt ndisop idem ye mbonubon mi eke spirit. Nnyịn ima isinam ndutịm ndideme udia eke spirit. Eyenete ama esiwet ufan̄ikọ Bible ke ekpri babru onyụn̄ anyan ọnọ mbon eken. Ẹma ẹdịbe ẹda Bible kiet ẹdi itienna n̄ko. Ẹkekekịbi enye nsịtnsịt ẹda ẹdụk ẹdi. N̄wed Job okodu ye ami ke ofụri ọfiọn̄ ita. N̄kedịp enye ke sọks mi. Mbụk Job ama an̄wam mi nsọn̄ọ nda.

Ke akpatre, ke March 7, 1941, mma nsịne ke akwa udịm owo oro ẹkenọde ẹka itienna ekikere ke Niederhagen. Idaha mi eketetịm ọdiọk kpukpru usen. Usen kiet ẹma ẹdọhọ mi ye nditọete iba itan̄ n̄kpọutom idọn̄ ke ekebe. Ke ima ikanam oro, nnyịn ima itiene otu mbon n̄kpọkọbi en̄wen ifiak ke itienna nnyịn. Owo SS kiet ama okụt ke n̄kọsọpke isan̄. Ntre enye ama enen̄ede ada iyatesịt atịgha mi ibombom, ọnọde mi unan idiọk idiọk. Mma n̄kpa ubiak, edi kpa ye oro, mma n̄ka utom ndan̄nsiere.

Ẹnọ Mi Nnyọn̄ Ufọk ke Unana Idotenyịn

Ke April 1943, ẹma ẹsion̄o mme owo ke itienna ekikere Niederhagen. Ke oro ebede, ẹma ẹnọ mi n̄ka itienna Ravensbrück oro ẹkewotde mme owo ke adiana ke adiana. Ekem ke June 1943, ẹma ẹdọhọ ke mmekeme ndinyọn̄ ufọk, kpa n̄kpọ oro mmen̄kodorike enyịn. Isan̄ emi, owo ikọdọhọke n̄kan̄ mbuọtidem mbemiso  ẹyakde mi nnyọn̄. Se ẹkeyomde ekedi ami ndinyịme ndinam ọkpọsọn̄ utom ke in̄wan̄ ke ofụri eyouwem mi. Mma nnyịme ndinam oro man mbọhọ ọkpọsọn̄ ndịk itienna ekikere. Mma n̄ka mbịne abiausọbọ itienna oro man ese mi idem mbemiso nnyọn̄de. Idem ama akpa abiausọbọ oro ndikụt mi. Enye ama ofiori ete: “Bet ise, ke ededi kiet ke otu Mme Ntiense Jehovah?” Mma mbọrọ nte: “Ih Ete, ke ndedi.” Enye ama ọdọhọ ete: “Ke edide ntre, n̄kwe ntak oro ikpayakde fi ọnyọn̄. Edi ayakam ọfọn ye nnyịn ndiyak obukpo n̄kpọ nte afo ọnyọn̄.”

Ndikot mi obukpo n̄kpọ ikedịghe ikọ n̄kponinua. Idem mi ama ọdiọk etieti. Idan̄ ama ata mi abiat idem, ndien ẹma ẹtịm mi tutu n̄kekemeke ndikop n̄kpọ aba ke utọn̄ n̄kan̄ kiet, n̄ko inia ẹkeyọyọhọ mi ofụri idem. Ke ẹma ẹkefiomo mi, ẹnịm mi biọn̄ kpukpru ini, ẹnyụn̄ ẹnyịk mi nnam ọkpọsọn̄ utom ke n̄kpọ nte isua inan̄, n̄kedidobi kilogram 28 kpọt. Nte idem mi eketiede edi oro ke ini ẹkesiode mi unyọn̄ ke itienna Ravensbrück ke July 15, 1943.

Ẹma ẹsịn mi ke tren ẹnọ nnyọn̄ obio emana mi, ndien owo ikọnọhọ owo ukpeme etiene mi, edi n̄kenyene ndibem iso n̄kesịm ibuot itieutom Mme Ndedịbe Bodisi ke Linz. Akwa owo Ndedịbe Bodisi ama ọnọ mi n̄wed oro owụtde ke ẹsio mi unyọn̄ onyụn̄ odụri mi utọn̄ ete: “Edieke afo ekerede ke isio fi unyọn̄ man aka iso ke utom ekịm fo, ọwọrọ amabian̄a idem! Ọyọkọrọde esịme edieke ifiakde imụm fi nte ọkwọrọde ikọ.”

Mma ndisịm ufọk ke akpatre! Tọn̄ọ ke akpa usen oro ẹkemụmde mi ke April 4, 1939, eka mi ikokpụhọke nte n̄kobonde n̄kpọ ke ubet mi. Bible mi okosụk ana in̄wan̄ nte n̄kenịmde ke okpokoro oro ekperede bed mi! Mma ntọn̄ọ edọn̄ mbọn̄ akam ke ofụri esịt n̄kọm Abasi.

Ẹma ẹsọsọp ẹnọ mi n̄kanam utom ke in̄wan̄ oro okodude ke obot. Enyene-in̄wan̄ oro ekedi ufan ini uyen mi, ndien enye ama esikpe mi ekpri okụk utịtọfiọn̄ okposụkedi mîkanaha enye esikpe mi okụk. Mbemiso ekọn̄ akan̄wanade, enye ama enyịme nsidịp mme n̄wed Bible ke in̄wan̄ esie. Esịt ama enem mi ndida ibat ibat n̄wed oro n̄kobonde ke in̄wan̄ oro mbọk idem mi ke n̄kan̄ eke spirit. Mma nnyene kpukpru se n̄koyomde, ndien mma mbiere ndidu ke in̄wan̄ oro tutu ekọn̄ etre.

Ndidịbe ke Ikpọ Obot

Nte ededi, ifụre mi ikebịghike. Ke ufọt ufọt August 1943, ẹma ẹdọhọ n̄ka man abiausọbọ ekọn̄ ekese mi idem. Akpa, enye ọkọdọhọ ke n̄kemeke ndidụk ekọn̄ ke ntak udọn̄ọ ọkpọ asakedem oro n̄kenyenede. Edi ke urua kiet ama ekebe, abiausọbọ oro ama akabade ewet ete: “Idem esie enen̄ede ọsọn̄ edi se enye an̄wanade ekọn̄ ke iso ekọn̄.” Mma ndịbe mbonekọn̄ ke enyịn ke ndusụk ini, edi ke April 17, 1945, esisịt ini mbemiso ekọn̄ eketrede, ẹma ẹdimụm mi ndien. Ẹma ẹsịn mi ke ata iso ekọn̄.

Mma nda ekpri udia ye ọfọn̄ ọkọrọ ye Bible n̄kedịbe ke ikpọ obot oro ẹkedude ẹkpere. Ke akpa, n̄kesina ke an̄wa nde idap, edi tuep ama enen̄ede ọsọn̄ ubọk ke ntak uwak snow oro ọkọduọde. Ofụri idem mi ama enen̄ede ebịt. Mma n̄n̄wana n̄ka n̄kesịm ekpri ufọk kiet ke obot oro, emi okokon̄de mita 1,200. Ke ntak tuep, mma mbara ikan̄ n̄webe nnyụn̄ n̄wan ọfọn̄ mi. Mma nsụhọde nna ke anyan n̄kpọitie ke iso ikan̄ oro, ndien mmemidem ama anam idap emen mi. Ikebịghike, ọkpọsọn̄ ubiak ama edemede mi ke idap inikiet inikiet. Ikan̄ akata mi! Mma n̄were ke isọn̄ man ikan̄ enịme mi ke idem. Ofụri edem mi ama obụp.

 Okposụkedi ẹkekemede ndimụm mi, mma mfiak n̄wọrọ n̄ka in̄wan̄ oro okodude ke obot mbemiso eyo esierede, edi idem ama enen̄ede enyek n̄wan enyene-in̄wan̄ oro tutu enye ebịn mi, ọdọhọde ke mme owo ke ẹyom mi ndimụm. Ntre, mma nnyọn̄ ufọk nnyịn. Ke akpa, idem ete ye eka mi ikamaha ndiyak mi ndụk ufọk, edi ke akpatre mmọ ẹma ẹyak nna ke ebiet oro ikesibonde nnyanyan̄a, ndien eka mi ama ọtọn̄ọ ndisọbọ unan mi. Nte ededi, ke ọfiọn̄ iba ẹma ẹkebe, idem ama ọtọn̄ọ ndinyek ete ye eka mi, ntre mma mbiere ke ọyọfọn mfiak n̄kedịbe ke ikpọ obot oro n̄kedịbede ke mbemiso.

Ke May 5, 1945, akwa uyom ama edemede mi ke idap. Mma nda n̄kụt mme ubomofụm Mbuaha Udịmekọn̄ ẹfede ẹkpere isọn̄. Do ke n̄kọfiọk ke ukara Hitler ama ọduọ! Spirit Jehovah ama ọsọn̄ọ mi idem ndiyọ ndiọi idaha oro inua mîkemeke ndibụk. Ikọ oro ẹwetde ke Psalm 55:22 ama osu mi ke idem, ndien emi ama enen̄ede ọnọ mi ndọn̄esịt ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ ini idomo mi. Mma ‘ntop mbiomo mi nnọ Jehovah’ ndien okposụkedi n̄kokopde mmemidem ke obụkidem, enye ama ọsọn̄ọ mi idem nte n̄kasan̄ade “ke itịghede mfụt n̄kpa.”—Psalm 23:4.

Odudu Jehovah “Ọfọn Ama ke Mmemidem”

Ke ekọn̄ ama eketre, n̄kpọ ama ọtọn̄ọ ndifiak mfọn. Ke akpa, n̄kanam utom ke in̄wan̄ enyọn̄ obot ufan mi oro. Ekedi ke mbonekọn̄ United States ẹma ẹkedisịm ke April 1946 ke ẹkesio mi ke ufụn edinam ọkpọsọn̄ utom ke in̄wan̄ ke ofụri eyouwem.

Ke ekọn̄ oro ama eketre, nditọete nnyịn ke Bad Ischl ye ke mbọhọ oro ẹma ẹtọn̄ọ ndinịm mme mbono esop kpukpru ini. Mmọ ẹma ẹfiak ẹtọn̄ọ ndikwọrọ ikọ ye ọkpọsọn̄ ifịk. Ẹma ẹda mi ke utom nte ekpeme okoneyo ke usiakifia kiet ndien oro ama ọnọ mi ifet ndika iso ke utom usiakusụn̄. Ke akpatre, mma n̄kodụn̄ ke ikpehe St. Wolfgang, ndien ke 1949, mma ndọ Theresia Kurz, emi ama akamaman eyen ọnọ akpa ebe esie. Ndọ nnyịn ama ebịghi ke isua 32 tutu esịm usen oro edima an̄wan mi akakpade ke 1981. Mma nse enye enyịn ke se ibede isua itiaba oro enye ọkọdọn̄ọde.

Ke Theresia ama akakpa, mma mfiak ntọn̄ọ utom usiakusụn̄, emi akan̄wamde mi ndikan mfụhọ oro. Ami nnam utom idahaemi nte asiakusụn̄ ye ebiowo ke esop ke Bad Ischl. Sia nsidade n̄kpọitie mbon n̄kpọnnam nsan̄a isan̄, mmesinọ mme n̄wed Bible nnyụn̄ mbuana idotenyịn Obio Ubọn̄ ye mme owo ke itie unọ idem nduọkodudu Bad Ischl m̀mê ke iso ufọk mi. Eti nneme Bible oro nsinyenede esinọ mi akwa idatesịt.

Ke mfiakde nse edem, mmekeme ndidọhọ ke n̄kayatke esịt mban̄a ndiọi idaha oro n̄kọyọde. Edi akpanikọ, mme idomo emi ẹma ẹsinam mi n̄kop mfụhọ ndusụk ini. Nte ededi, ufiop ufiop itie ebuana oro n̄kenyenede ye Jehovah Abasi ama an̄wam mi ndiyọ ndiọi idaha oro. Mma n̄kụt nte ikọ oro Ọbọn̄ eketịn̄de ọnọ Paul osude mi n̄ko ke idem. Enye ọkọdọhọ ete: “Ẹnam odudu mi ọfọn ama ke mmemidem.” Idahaemi, oro ayakde esisịt ami ndisịm isua 100 mi, mmekeme nditiene ntịn̄ se apostle Paul eketịn̄de ete: “[Mmokop] inemesịt ke mmemidem, ke usọn̄enyịn, ke idaha unana, ke ukọbọ ye afanikọn̄, kaban̄a Christ. Koro ke adan̄aemi n̄kopde mmemidem, adan̄aoro ke n̄kop odudu.”—2 Corinth 12:9, 10.

[Mme ndise ke page 25]

Mme Ndedịbe Bodisi ẹmụm mi ke April 1939

N̄wed oro Mme Ndedịbe Bodisi ẹkewetde idiọkn̄kpọ oro ẹkedoride mi, May 1939

[Ebiet Ẹdade N̄kpọ Ẹto]

Ndise mbiba: Privatarchiv; B. Rammerstorfer

[Ndise ke page 26]

N̄kesidịbe ke ikpọ obot emi

Ebiet Ẹdade Ndise Ẹto ke page 23]

Foto Hofer, Bad Ischl, Austria