Utom​—Edidiọn̄ m̀mê Isụn̄i?

‘Baba n̄kpọ kiet ifọnke ye owo, ikan enye ndidia se ifọnde ke utom esiemmọ.’ —Ecclesiastes 2:24.

 KE NDỤN̄ỌDE oro ẹkenamde ke ndondo emi, owo 1 ke otu mbonutom 3 ẹkedọhọ ke “mmimọ imesikpa mba ke ini utom asuanade.” Emi idịghe n̄kpọ n̄kpaidem ke ererimbot emi mme owo ẹkopde mfịghe mi; mmọ ẹsinam utom ẹbe ini ẹnyụn̄ ẹda ediwak ẹnyọn̄ ufọk—kpa ye oro mme eteutom isiwakke nditoro mmọ.

Edinyene masịn emi ekemede ndinam akpakịp n̄kpọ ini kiet amanam ediwak mbonutom ẹkabade ẹtie nte inụn̄ ke nsia ebiọn̄. Owo isịnke aba udọn̄ inọ owo ofori usọ esie. Ndien emi anam mme owo ẹnyene idiọk ekikere ẹban̄a utom. Owo isịnke aba udọn̄ inọ owo ndinyene udọn̄ ke utom oro enye anamde. Ndien emi ekeme ndiwot udọn̄ edinam eti ubọkutom. Mme utọ n̄kpọ  oro ẹkeme ndinam mme owo ẹsua utom mmọ.

Ndidụn̄ọde Edu Nnyịn

Edi akpanikọ, nnyịn ikemeke ndikpụhọde mme idaha nnyịn kpukpru ini. Edi, ndi afo ukereke ke nnyịn imekeme ndikpụhọde edu nnyịn? Edieke afo enyenede etikwo etikwo ekikere aban̄a utom, ọkpọfọn afo ekere aban̄a ekikere ye mme edumbet Abasi oro ẹban̄ade utom. (Ecclesiastes 5:18) Ediwak owo ẹkụt ke emi an̄wam mmimọ ikop inemesịt ye uyụhọ ke utom mmimọ.

Abasi edi Akakan Anamutom. Abasi edi anamutom. Ekeme ndidi nnyịn ikekereke ke enye esinam utom, edi nte enye ekebemde iso etịn̄ aban̄a idemesie edi oro ke Bible. Mbụk Genesis ọtọn̄ọ ke ndidọhọ ke Jehovah okobot enyọn̄ ye isọn̄. (Genesis 1:1) Kere ban̄a nsio nsio utom oro Abasi akanamde ke ini enye ọkọtọn̄ọde ndibot mme n̄kpọ—enye eketie nte andiwet mbuwed, anam ndutịm, ọdiọn̄-ndudiọn̄, ewet ndise, etịm n̄kpọutom, ọbọpn̄kpọ, abuakibọk, ekpeme unam, ata usem, ke ndisiak ibat ibat.—Mme N̄ke 8:12, 22-31.

Utom Abasi eketie didie? Bible ọdọhọ ke ama “ọfọn” ẹnyụn̄ “ẹfọn eti eti.” (Genesis 1:4, 31) Ke akpanikọ, mme edibotn̄kpọ ke “ẹbụk ubọn̄ Abasi,” ndien akpana nnyịn n̄ko itoro enye!—Psalm 19:1; 148:1.

Nte ededi, utom Abasi iketreke ke enye ama okobot enyọn̄ ye isọn̄ ye akpa eren ye n̄wan. Jesus Christ, Eyen Jehovah, ọkọdọhọ ete: “Ete mi ke ananam utom tutu esịm emi.” (John 5:17) Ih, Jehovah aka iso ndinam utom edinọ se mme edibotn̄kpọ esie ẹyomde nnyụn̄ nnịm mmọ uwem, nnyụn̄ nnyan̄a mme anam-akpanikọ andituak ibuot nnọ enye. (Nehemiah 9:6; Psalm 36:6; 145:15, 16) Enye esikam ada mme owo oro ẹdide “nsan̄autom” esie anam ndusụk utom.—1 Corinth 3:9.

Utom ekeme ndidi edidiọn̄. Ndi Bible idọhọke ke utom edi isụn̄i? Ekeme nditie nte Genesis 3:17-19 owụt ke Abasi ọkọnọ Adam ye Eve ọkpọsọn̄ utom nte n̄kpọ ndida mmia mmọ ufen nsọn̄ibuot mmọ. Ke ini ekebierede ikpe ọnọ akpa owo iba oro, Abasi ọkọdọhọ Adam ete: “Ke ibibiak iso fo ke afo edidia udia tutu edifiak ke ntan.” Ndi oro ọkọwọrọ ke kpukpru utom ẹdi isụn̄i?

Baba. Utu ke oro, nsọn̄ibuot Adam ye Eve ikayakke ẹtat Paradise Eden ini oro. Abasi ama osụn̄i isọn̄. Akana owo ọkọrọde esịme mbemiso enyenede se adiade.—Rome 8:20, 21.

Utu ke ndida utom nte isụn̄i, Bible owụt ke enye edi edidiọn̄ oro ẹkpemade-ma. Nte ẹwụtde ke enyọn̄ emi, Abasi ke idemesie edi ifịk ifịk anamutom. Jehovah ọnọ owo oro enye obotde ke mbiet esie ukeme ye odudu ndikara mme edibotn̄kpọ esie eke isọn̄. (Genesis 1:26, 28; 2:15) Abasi ama ọnọ mmọ utom oro mbemiso enye ọkọnọde ubiereikpe oro ẹwetde ke Genesis 3:19. Edieke utom ekpedide isụn̄i onyụn̄ edide idiọkn̄kpọ, Jehovah ikpọkọdọhọke mme owo ẹnam utom. Noah ye ubon esie ẹma ẹnyene ekese utom ndinam mbemiso ukwọ ye ke ukwọ ama ekebe. Ke eyo mme Christian, ẹma ẹsịn udọn̄ ẹnọ mme mbet Jesus ẹte ẹnam utom.—1 Thessalonica 4:11.

Kpa ye oro, nnyịn imetịm ifiọk ke utom ekeme ndikama mfịghe idahaemi. Ndusụk ke otu “akpap ye mbara n̄kukwọ-inọ” oro ẹkụtde ke utom mfịn ẹdi mfịghe, n̄kpọndịk, mba, edikpu, ndomoidem, abian̄a, ye ufịk. Edi utom ke idemesie idịghe isụn̄i. Bible ọdọhọ ke Ecclesiastes 3:13 ke utom ye udori esie edi enọ Abasi.—Se ekebe oro “Ndiyọ Mfịghe Utom.”

Utom fo ekeme ndinọ Abasi ubọn̄. Ẹsiwak nditoro eti utom ke itieutom. Edinam eti utom edi kiet ke otu n̄kpọ oro Bible etịn̄de aban̄a utom. Abasi ke idemesie esinam ata eti utom. Enye ọnọ nnyịn enọ ye ukeme, ndien enye oyom nnyịn ida mmọ inam nti utom. Ke uwụtn̄kpọ, ke ini ẹkebọpde ataya ke Israel eset, Jehovah ama ọnọ Bezalel ye Oholiab  ọniọn̄, mbufiọk, ye ifiọk ndinam san̄asan̄a utomusọ do. (Exodus 31:1-11) Emi owụt ke Abasi ama enyene san̄asan̄a udọn̄ ke utom, usọ, mbuwed, ye mme akpan n̄kpọ eken ke utom oro mmọ ẹkenamde.

Emi enen̄ede otụk nte nnyịn isede ọkpọkpọ ukeme ye edu unam utom nnyịn. Enye an̄wam nnyịn ise emi nte enọ Abasi, kpa n̄kpọ oro anade ibat ke akpan n̄kpọ. Do, ẹsịn udọn̄ ẹnọ mme Christian, ndinam utom mmọ nte n̄kpọ eke Abasi odụn̄ọrede utom mmọ, ẹte: “Se ededi eke mbufo ẹnamde, ẹnam ke ofụri ukpọn̄ nte ẹnam ẹnọ Jehovah, inamke inọ owo.” (Colossae 3:23) Ẹteme mme asan̄autom Abasi ẹte ẹsịn ifịk ke utom mmọ, ndien ndinam oro anam ekemmọ mbonutom ye mbon en̄wen ẹma etop Christian.—Se ekebe oro “Ndida Mme Edumbet Bible Nsịn ke Edinam ke Itieutom.”

Ke ikerede iban̄a emi, oyom nnyịn ibụp  idem nnyịn adan̄a nte utom nnyịn ọfọnde ye adan̄a nte nnyịn isịnde ifịk. Nte Abasi ama ukeme oro nnyịn isịnde? Nte nnyịn imenen̄ede ikop uyụhọ ke usụn̄ oro inamde utom nnyịn? Ke mîdịghe ntre, nnyịn ikpenyene ndinam n̄kọri.—Mme N̄ke 10:4; 22:29.

Nam utom odu ke n̄kemuyo ye idaha eke spirit fo. Okposụkedi edinam utom ifịk ifịk ọfọnde, odu akpan n̄kpọ en̄wen oro anamde ikop uyụhọ ke utom ye ke uwem. Enye edi edikere mban̄a itie ebuana nnyịn ye Abasi. Edidem Solomon, oro akanamde utom ọkpọsọn̄ okonyụn̄ enyenede ekese inyene ye n̄kpọ udu uwem, ọkọdọhọ ete: “Bak Abasi, nyụn̄ nịm mbet esie: koro emi edi eke kpukpru owo.”—Ecclesiastes 12:13.

Nte an̄wan̄ade, ana ikere iban̄a uduak Abasi ke kpukpru n̄kpọ oro inamde. Nte nnyịn ke inam utom ke n̄kemuyo ye uduak esie, mîdịghe ndi utom nnyịn atatuaha ye uduak esie? Nte nnyịn ke idomo ukeme ndinem Abasi esịt, mîdịghe nte nnyịn idomo ukeme  ndinem idem nnyịn esịt? Edieke nnyịn mînamke uduak Abasi, nnyịn iyokop mfịghe ye ndobo, idinyụn̄ ikopke inemesịt.

Steven Berglas ama ọnọ ekikere ete yak ikpọ mbonutom oro ẹkpade mba ke ntak utom ‘ẹyom n̄kpọ efen oro mmọ ẹmade ẹnam ẹnyụn̄ ẹnam enye edi ubak uwem mmọ.’ Idụhe n̄kpọ efen oro ọfọnde akan edinam n̄kpọ nnọ Owo oro ọkọnọde nnyịn ifiọk ye ukeme unam utom oro ọnọde uyụhọ. Nnyịn ikemeke ndinana inemesịt ke ntak oro inamde utom oro enemde Andibot nnyịn esịt. Utom oro Jehovah ọkọnọde Jesus ama enem onyụn̄ oyụhọ enye nte udia. (John 4:34; 5:36) N̄ko-n̄ko, ti ke Abasi oro edide Akakan Anamutom okot nnyịn ete idi “nsan̄autom” imọ.—1 Corinth 3:9.

Ndituak ibuot nnọ Abasi nnyụn̄ n̄kọri ke n̄kan̄ eke spirit etịm nnyịn idem ọnọ utom ye ifetutom oro ẹnyenede ufọn. Sia ẹsiyomde mbonutom ẹnam ekese utom, mfịghe ye utọk ẹsinyụn̄ ẹyọhọde ke itieutom, ọkpọsọn̄ mbuọtidem ye idaha eke spirit nnyịn ẹkeme ndinọ nnyịn ukeme oro iyomde man idi nti mbonutom m̀mê eti eteutom. Ke n̄kan̄ eken, ndifiọk nte uwem etiede ke idiọk ererimbot emi ekeme ndinam nnyịn ifiọk ebiet oro oyomde ikọri ke mbuọtidem.—1 Corinth 16:13, 14.

Ini Emi Utom Edidide Edidiọn̄

Mbon oro ẹnen̄erede ẹsịn ofụri ukeme ẹnam n̄kpọ Abasi idahaemi ẹtie ẹbet ini oro enye edidade Paradise edi, kpa ini oro nti utom ẹdiyọhọde ofụri isọn̄. Isaiah, prọfet Jehovah ama ebem iso etịn̄ aban̄a nte uwem editiede ini oro ete: “Mmọ ẹyebọp ufọk ẹnyụn̄ ẹdụn̄ ke esịt: ẹyenyụn̄ ẹtọ in̄wan̄-vine, ẹnyụn̄ ẹdia mfri mmọ. Mmọ idibọpke, ndien owo en̄wen odụn̄; iditọhọ, ndien owo efen adia: . . . edimek ikọt mi ẹyedia se ubọk mmọ ẹnamde.”—Isaiah 65:21-23.

Nso edidiọn̄ ke utom edidi ntem ini oro! Ebe ke ndikpep se Abasi aduakde ọnọ fi nnyụn̄ nnam n̄kpọ ekekem ye oro, afo akpakam odu ke otu mbon oro Jehovah ọdiọn̄de onyụn̄ ‘aka iso ndikụt eti n̄kpọ ke kpukpru ọkpọsọn̄ utom fo.’—Ecclesiastes 3:13.

[Se Ẹwetde ke Ikpọ Abisi ke page 8]

Abasi edi Akakan Anamutom: Genesis 1:1, 4, 31; John 5:17

[Se Ẹwetde ke Ikpọ Abisi ke page 8]

Utom ekeme ndidi edidiọn̄: Genesis 1:28; 2:15; 1 Thessalonica 4:11

[Se Ẹwetde ke Ikpọ Abisi ke page 8]

Utom fo ekeme ndinọ Abasi ubọn̄: Exodus 31:1-11; Colossae 3:23

[Se Ẹwetde ke Ikpọ Abisi ke page 8]

Nam utom odu ke n̄kemuyo ye idaha eke spirit: Ecclesiastes 12:13; 1 Corinth 3:9

[Ekebe/Ndise ke page 6]

NDIYỌ MFỊGHE UTOM

Nta ibọkusọbọ ẹdọhọ ke mfịghe utom edi n̄kpọndịk oro asan̄ade ye utom. Enye ekeme ndinam owo ọdọn̄ọ ebende idịbi onyụn̄ okop mfụhọ, onyụn̄ akam ekeme ndinam owo owot idem. Mbon Japan ẹkot enye karoshi, “n̄kpa ebeubọk utom.”

Ediwak n̄kpọ ẹban̄ade utom ẹkeme ndinam owo okop mfịghe. Emi esịne edikpụhọde ini m̀mê mme idaha utom, edinyene mfịna ye eteutom, edikpụhọde ifetutom m̀mê orụk utom, edikpọn̄ utom, ye edibịn owo ke utom. Ndusụk owo ẹsikpụhọ utom m̀mê itieutom man ẹfep mme orụk mfịghe oro. Ndusụk owo ẹsidomo ndin̄wana ye utọ mfịghe oro, edi enye esifịna mmọ ke ikpehe eken ke uwem, akpan akpan ke ubon. Emi esinen̄ede otụk ndusụk owo, anamde mmọ ẹkop mfụhọ ẹnyụn̄ ẹnana idotenyịn.

Ẹtịm mme Christian idem ndiyọ mfịghe utom. Bible ọdọn̄ọ nti edumbet oro ekemede ndisọn̄ọ nnyịn idem ke ini afanikọn̄ inyụn̄ iyakke n̄kpọ afịna nnyịn ke n̄kan̄ eke spirit ye eke ntụk. Ke uwụtn̄kpọ, Jesus ọkọdọhọ ete: “Ẹkûtịmede esịt ẹban̄a n̄kpọn̄, koro n̄kpọn̄ eyenyene editịmede esịt esie. Afanikọn̄ usen ekem ye usen.” Ẹsịn udọn̄ mi ẹnọ nnyịn ẹte ise iban̄a mfịna mfịn, idịghe eke n̄kpọn̄. Ke ndinam ntre nnyịn idikereke ke mfịna nnyịn okpon akaha, emi ekemede ndinam mfịghe nnyịn ọdọdiọn̄ okpon.—Matthew 6:25-34.

Enen̄ede oyom mme Christian ẹberi edem ke odudu Abasi idịghe ke odudu idemmọ. Ini ekededi oro ikerede ke nnyịn ikemeke ndiyọ aba, Abasi ekeme ndinam nnyịn inyene emem ye idatesịt, onyụn̄ ọnọ nnyịn ọniọn̄ ndiyọ afanikọn̄ ekededi. Apostle Paul ekewet ete: “Ẹka iso ẹkop odudu ke Ọbọn̄ ye ke ọkpọsọn̄ ukeme esie.”—Ephesus 6:10; Philippi 4:7.

Ke akpatre, mme idaha oro ẹkamade mfịghe ẹkeme ndida nti utịp ndi. Idomo ekeme ndinam nnyịn iyom, inyụn̄ ibuọt idem ye Jehovah. Enye n̄ko ekeme ndinam nnyịn inyene nti edu Christian ye ukeme ndiyọ ke ini isobode idomo. Paul eteme nnyịn ete: “Ẹyak nnyịn idara ke adan̄aemi ikụtde ukụt, sia nnyịn ifiọkde ite ukụt anam ime odu; ime anam ẹnyene eti idaha; eti idaha onyụn̄ anam idotenyịn odu.”—Rome 5:3, 4.

Do, mfịghe akam ekeme ndinam nnyịn ikọri ke n̄kan̄ eke spirit utu ke ndinam nnyịn inana idotenyịn inyụn̄ ikop mfụhọ.

[Ekebe/Ndise ke page 7]

Ndida Mme Edumbet Bible Nsịn Ke Edinam Ke Itieutom

Edu Christian ke itieutom ekeme ndinam ekemmọ mbonutom ye mbon eken ẹma etop Bible. Ke n̄wed oro enye ọkọnọde ẹsọk Titus, apostle Paul eteme mbonutom ete “ẹsụk ibuot ẹnọ mme [eteutom] mmọ ke kpukpru n̄kpọ, ẹnyụn̄ ẹtịm ẹnem mmọ esịt, ẹkûda ẹbọrọ mmọ ikọ, ẹkûyịp n̄kpọ, edi ẹtịm ẹnam akpanikọ ọyọhọ ọyọhọ, man mmọ ẹkpenam ukpepn̄kpọ Abasi, Andinyan̄a nnyịn, enyene uku ke kpukpru n̄kpọ.”—Titus 2:9, 10.

Ke uwụtn̄kpọ, kere ban̄a se anam mbubehe kiet ekewetde ọnọ ẹsọk ibuot itieutom Mme Ntiense Jehovah: “Ami n̄wet mben̄e ndida Mme Ntiense Jehovah ke utom. Nyom ndida mmọ ke utom koro ntịmde mfiọk ke mmọ ẹsinam akpanikọ, ẹtie in̄wan̄-in̄wan̄, ẹnyụn̄ ẹdi se ẹberide edem, mmọ idinyụn̄ iyịpke n̄kpọ mi. Mme Ntiense Jehovah ẹdi n̄kukụre mbon oro nnen̄erede mberi edem. Mbọk ẹn̄wam mi.”

Kyle edi Christian emi anamde utom ke itie udara isenowo ke ufọkn̄wed emi owo enyenede. Ke ntak ndutan̄uyo, nsan̄autom ama osụn̄i enye ke iso nditọ ufọkn̄wed. Kyle ọdọhọ ete: “Mma nnen̄ede n̄kpeme idem mbak ndida bụt nsọk enyịn̄ Jehovah.” Ke usen ition oro ẹketienede, Kyle ama ekere nte imọ idikemede ndida mme edumbet Bible nsịn ke edinam. Ẹkụt kiet ke otu mme edumbet emi ke Rome 12:18: “Edieke usụn̄ odude, adan̄a nte mbufo ẹkekeme, ẹtie ke emem ye kpukpru owo.” Enye ama ọnọ leta ilektrọnik ẹsọk nsan̄autom esie onyụn̄ ekpe enye ubọk aban̄a ndutan̄uyo oro. Kyle ama ọdọhọ nsan̄autom oro ebet ke utom asuanade man inyene nneme inyụn̄ ikọk mfịna oro. Ke mmọ ẹma ẹkekọk mfịna oro, esịt ama osụhọde nsan̄autom Kyle, enye onyụn̄ okụt ọniọn̄ oro odude ke edinam Kyle. Enye ama ọdọhọ Kyle ete, “Anaedi emi enyene n̄kpọ ndinam ye ido ukpono fo,” onyụn̄ afat enye ke ini mmọ ẹkekọmde kiet eken unyọn̄. Kyle ekeberi ete: “Ndida mme edumbet Bible nsịn ke edinam ọfọfọn kpukpru ini.”

[Ndise ke page 4, 5]

Ediwak mbonutom ẹkabade ẹtie nte inụn̄ ke nsia ebiọn̄

[Ebiet Ẹdade N̄kpọ Ẹto]

Japan Information Center, Consulate General of Japan in NY

[Ebiet Ẹdade Ndise Ẹto ke page 8]

Ekondo: Foto NASA