Mbụk Eyouwem

Mmokop Inemesịt Ndibuana ke Utom Unọ Ukpep Bible eke Ofụri Ererimbot

NTE ANNA MATHEAKIS OBỤKDE

Ikan̄ ama obụbede ke nsụn̄ikan̄ oro n̄kodụkde. Nsụn̄ikan̄ oro ọkọniọn̄ ke mita 171. Edieke n̄kpekesịnede ke esịt nsụn̄ikan̄ emi ke ini oro enye ekesịpde, ọwọrọ n̄kpakakpa ke mmọn̄. Mma n̄wọk ke mbrenyịn, n̄n̄wanade ye ọkpọsọn̄ mbufụt mmọn̄. N̄kukụre n̄kpọ oro n̄kenyenede ndinam mbak ndiden̄ ekedi ndisọn̄ọ mmụm jaket unyan̄a uwem oro n̄wan kiet ekesịnede. Mma mbọn̄ akam mben̄e Abasi ukeme ye uko. N̄kukụre se n̄kekemede ndinam ekedi oro.

N̄KPỌ emi eketịbe ke 1971, ke ini n̄kakade ọyọhọ efakutom ita oro ẹkenọde mi ke Italy. Mma ntaba ke ekperede ndidi kpukpru n̄kpọ oro n̄kenyenede ke nsụn̄ikan̄ oro ekesịpde. Edi n̄katabake mme ata akpan n̄kpọ—uwem mi, ima ima otu nditọete Christian, ye ifet edinam n̄kpọ Jehovah. Utom Jehovah ama adada mi aka ata akamba ubak isọn̄ ita, afanikọn̄ nsụn̄ikan̄ emi edi kiet kpọt ke otu ediwak n̄kpọ oro ẹketịbede ẹnọ mi.

N̄kamana ke 1922. Ubon nnyịn okodụn̄ ke Rām Allāh, emi okoyomde usụn̄ ke n̄kpọ nte kilomita 16 ọkpọn̄ edem edere Jerusalem. Ete ye eka mi ẹketo Isuo Crete, edi ete mi ọkọkọri okpon ke Nazareth. Ami n̄kedi ekperedem ke otu nditọ ition—iren ita ye iban iba. Nnyịn ima inen̄ede ikop mfụhọ ke ini udọeka mi akakpade ke Akpa Jordan ke adan̄aemi eketienede ufọkn̄wed mmọ aka isan̄ inemesịt. Ke n̄kpọ mmọn̄eyet emi ama eketịbe, eka mi ikamaha ndidụn̄ ke Rām Allāh, ntre nnyịn ima iwọrọ ikodụn̄ ke Athens ke Greece, n̄kedi isua ita ini oro.

Ubon Nnyịn Ọbọ Akpanikọ Bible

Esisịt ini ke ima ikesịm Greece, Nikos akpaneka mi emi ekedide isua 22, ama osobo ye Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible, nte ẹkediọn̄ọde Mme Ntiense Jehovah ini oro. Akpanikọ Bible oro  enye ọkọbọde ama anam enye enen̄ede okop idatesịt onyụn̄ etetịm enyene ifịk ke utom ukwọrọikọ Christian. N̄kpọ emi ama enen̄ede ayat ete mi esịt, ntre enye ama ebịn Nikos osio ke ufọk. Nte ededi, ini ekededi oro ete mi akakade Palestine, ami, eka mi, ye adiahaeka mi ima isitiene Nikos ika mme mbono esop Christian. Nsụk nteti nte eka mi ekesitịn̄de ye nduaidem aban̄a mme n̄kpọ oro enye ekesikopde ke mme mbono esop oro. Edi esisịt ini ke oro ebede, kansa ama owot enye ke edide isua 42. Ke ini mfụhọ oro, Ariadne adiahaeka mi ama ese aban̄a nnyịn ke ima ima usụn̄. Okposụkedi enye ekedide ekpri n̄kaiferi, enye eketie nte eka ọnọ mi ke ediwak isua.

Ete mi ama esida mi kpukpru ini aka Ufọkabasi Orthodox ke ini enye okodude ke Athens, ndien mma n̄ka iso ndika ufọkabasi oro ke enye ama akakpa, okposụkedi mmen̄kesikaha kpukpru ini. Sia mme aka ufọkabasi mîkodụhe uwem ikekem ye mme edumbet Abasi, mma ntre ndika.

Ke ete mi ama akakpa, mma nnyene utom ke itieutom esede n̄kpọ aban̄a okụk. Nte ededi, akpaneka mi ama ayak ofụri uwem esie esịn ke utom edikwọrọ Obio Ubọn̄, ọkwọrọde ikọ ediwak isua ke Greece. Enye ama ọwọrọ aka Isuo Cyprus ke 1934. Ntiense Jehovah ndomokiet oro akanade baptism ikodụhe ke isuo oro ini oro, ntre enye ama anam utom ukwọrọikọ atara do. Ke enye ama ọkọdọ ndọ, Galatia n̄wan esie ama anam utom uyọhọ ini n̄ko ke ediwak isua. * Nikos ama esiwak ndinọ mme n̄wed ye mme magazine ẹkọn̄ọde ke Bible ẹsọk nnyịn, edi akananam nnyịn ikokotke mmọ. Enye ama odu ke Cyprus tutu akpa.

Ndida Nnọ Akpanikọ

Ke 1940, George Douras, enyene-ifịk Ntiense ke Athens emi onyụn̄ edide ufan Nikos, ama edi edise nnyịn onyụn̄ okot nnyịn ete iditiene ibuana ye ekpri otu oro esidụkde ukpepn̄kpọ Bible ke ufọk imọ. Nnyịn ima idat esịt nditiene ndụk. Ikebịghike, nnyịn ima itọn̄ọ ndibuana se nnyịn ikekpepde ye mbon en̄wen. Ifiọk Bible oro ikọbọde ama anam mi ye adiahaeka mi iyak idem nnyịn inọ Jehovah. Ariadne ama ana baptism ke 1942, ke adan̄aemi ami n̄kanade ke 1943.

Ke ọyọhọ ekọn̄ ererimbot iba ama okokụre, Nikos ama ọdọhọ nnyịn iwọrọ ididụn̄ ke Cyprus, ntre nnyịn ima iwọrọ ikodụn̄ ke Cyprus ke 1945. Sia Cyprus mîkebietke Greece, nnyịn ima inyene ifụre ndikwọrọ ikọ do. Nnyịn ima isikwọrọ ikọ ke ufọk ke ufọk inyụn̄ inọ ikọ ntiense efak.

Isua iba ke ukperedem, Ariadne ama afiak ọnyọn̄ Greece. Do ke enye okosobo eren oro enye ọkọdọde, kpa ekemmọ andituak ibuot nnọ Jehovah, ntre enye ama odụn̄ ke Athens. Ikebịghike, eyeneka mi ye ebe esie ẹma ẹsịn udọn̄ ẹnọ mi ẹte nnyọn̄ ndi Greece ndinam utom uyọhọ ini ke Athens, kpa ibuot obio Greece. Sia ekedide utịtmbuba mi ndinam utom usiakusụn̄, mma n̄ka Athens emi udọn̄ okokponde akan.

Mbufa Ifet Ẹbererede Ndinam Utom

Mma ntọn̄ọ utom usiakusụn̄ ke November 1, 1947, n̄kwọrọde ikọ hour 150 kpukpru ọfiọn̄. Efakutom esop nnyịn ama okpon etieti, ntre mma nsisan̄a anyan isan̄. Kpa ye oro, mma nnyene ediwak edidiọn̄. Mme bodisi ẹma ẹsiwak ndimụm Mme Ntiense oro mmọ ẹkekụtde ẹkwọrọde ikọ m̀mê ẹdụkde mme mbono esop Christian, ntre ikebịghike ẹma ẹmụm mi n̄ko.

Ẹkedọhọ ke mmọkwọrọ ikọ n̄kabade owo  esịt, ndien emi ekedi akwa idiọkn̄kpọ ini oro. Ẹma ẹkọbi mi ọfiọn̄ iba ke Ufọk-N̄kpọkọbi Iban ke Averof ke Athens. Ẹma ẹkọkọbi n̄wan Ntiense en̄wen do, ndien nnyịn mbiba ima inyene inem inem itie ebuana Christian oro ọkọsọn̄ọde nnyịn idem kpa ye oro ẹkekọbide nnyịn. Ke n̄kpọkọbi ọfiọn̄ iba oro ẹkebierede ẹnọ mi ama okokụre, mma nnem esịt ndika iso nsiak usụn̄. Ediwak mbon oro n̄kekpepde Bible ini oro ẹsụk ẹdedi mme anam-akpanikọ asan̄autom Jehovah, ndien emi enen̄ede adat mi esịt.

Ke 1949, ẹma ẹkot mi ntiene ndidụk ọyọhọ otu 16 eke Ufọkn̄wed Enyọn̄-Ukpeme Ukpep Bible eke Gilead ke United States, kpa ufọkn̄wed oro ẹsinọde mme asan̄autom uyọhọ ini ukpep utom isụn̄utom. Ami ye iman mi ima inen̄ede ikop nduaidem. Mma nnam ndutịm man ndụk akamba mbono ofụri ererimbot ke New York City ke ndaeyo 1950, ndien ke mbono okụrede mma mbe n̄ka Gilead.

Ke mma n̄kesịm United States, mma nnyene ifet ndinam utom nte akamaufọk ke ọfiọn̄ ifan̄ ke ibuot itieutom ofụri ererimbot eke Mme Ntiense Jehovah ke New York City. Ibuot itieutom ama asana, eye, onyụn̄ edemede owo udọn̄, ndien nditọete do ẹma ẹnen̄ede ẹkop idatesịt. Nyaka iso nditi inem inem ọfiọn̄ itiokiet oro n̄kodude do. Ekem ini ama edisịm ndidụk Ufọkn̄wed Gilead, ndien ikebịghike ifịk ifịk ukpepn̄kpọ ọfiọn̄ ition ama esịm utịt. Nnyịn nditọ ufọkn̄wed ima idikụt adan̄a nte ifiọk N̄wed Abasi ọsọn̄de urua onyụn̄ ọfọnde, ndien oro ama anam nnyịn itetịm ikop idatesịt inyụn̄ inen̄ede inyene udọn̄ ndida ifiọk akpanikọ oro ọnọde uwem mi nsọk mbon en̄wen.

Akpa Efakutom Oro Ẹkenọde Mi

Ke Ufọkn̄wed Gilead, ẹma ẹyak nnyịn isimek nsan̄a ukwọrọikọ nnyịn mbemiso ẹnọde nnyịn efakutom. Nsan̄a mi ekedi Ruth Hemmig (idahaemi ekerede Ruth Bosshard), kpa enyene-ido eyenete an̄wan. Esịt ama enen̄ede adat mi ye Ruth ke ini ẹkenọde nnyịn ika Istanbul ke Turkey—kpa obio emi odude ke isobo usụn̄ oro ẹsan̄ade ẹka Asia ye Europe! Nnyịn ima ifiọk ke ibet idụt oro ikenyịmeke utom ukwọrọikọ nnyịn, edi nnyịn ima idiọn̄ọ ke Jehovah ayan̄wam nnyịn.

Istanbul edi ediye akwa obio emi mme owo ẹtode nsio nsio idụt ẹdụn̄de. Nnyịn ima ikụt ikpọ ufọkurua, ndiye usụn̄ utem udia eke nsio nsio ikpehe ererimbot, mme itie ubon n̄kpọeset oro ẹduaide owo idem, ndiye n̄kann̄kụk ye mbenesụk. Ke edide akpan n̄kpọ akan, nnyịn ima ikụt ediwak mbon oro ẹnyenede esịt akpanikọ emi ẹkeyomde ndikpep mban̄a Abasi. Mbon Armenia, Greece, ye mme Jew ẹkenam ekpri otu Mme Ntiense oro okodude ke Istanbul. Nte ededi, ediwak owo oro ẹtode mme idụt en̄wen ẹma ẹdu n̄ko ke Istanbul, ntre ama enen̄ede ọfọn ndifiọk ediwak usem, esịnede usem Turkish. Ama esinen̄ede enem nnyịn ndisobo ye mme owo ẹtode nsio nsio idụt, emi ẹkekopde nsatitọn̄ akpanikọ Bible. Ediwak ke otu mmọ ẹka iso ndisọn̄ọ nda nnam n̄kpọ Jehovah.

Ke ndiọkiso, Ruth ikekemeke ndibọ obufa n̄wed oro ọnọde enye unen ndidụn̄ ke Istanbul, ntre ẹma ẹdọhọ enye ọkpọn̄ Turkey. Enye aka iso ndinam utom uyọhọ ini ke Switzerland. Mmataba inem inem ye ufiop ufiop itie ebuana esie ke mme isua emi ẹbede.

Ndiwọrọ N̄ka Idụt En̄wen

Ke 1963, owo ikenyịmeke ndifiak nnọ mi obufa n̄wed oro ọnọde mi unen ndidụn̄ ke Turkey. N̄kokopke inemesịt ndikpọn̄ ekemmọ mme Christian oro n̄kokụtde ẹnamde n̄kọri eke spirit ke adan̄aemi mmọ ẹkesụk ẹn̄wanade  ndikan ekese afanikọn̄. Iman mi ẹma ẹdọn̄ mi esịt ke ndikpe okụk ukpeusụn̄ nnọ mi nnyọn̄ n̄ka New York City n̄kodụk akamba mbono do. Owo ikọnọhọ mi obufa efakutom kan̄a.

Ke mbono oro ama okokụre, ẹma ẹnọ mi n̄ka Lima ke Peru. Mma nsan̄a ye n̄kaiferi eyenete oro ekedide obufa nsan̄a mi nto New York n̄ka obufa efakutom mi. Mma n̄kpep usem Spanish n̄konyụn̄ ndụn̄ ke ufọkidụn̄ isụn̄utom oro okodude ke enyọn̄ ufọk oro ọfis n̄kọk itieutom Mme Ntiense Jehovah okodude. Ama enen̄ede enem ndisikwọrọ ikọ ke Lima nnyụn̄ mmehe ye nditọete oro ẹkedụn̄de do.

Efakutom En̄wen, Usem En̄wen

Nte ini akakade, iman mi oro ẹkedụn̄de ke Greece ikokopke idem aba ke ntak afanikọn̄ ini usọn̄ ye unana nsọn̄idem. Kpa ye oro, mmọ ikedehede idọhọ ntre utom uyọhọ ini nnyụn̄ ndidu inua-okot ata uwem man nse mmimọ enyịn. Nte ededi, ke mma n̄kenen̄ede n̄kere mban̄a n̄kpọ emi nnyụn̄ mbọn̄ akam, mma ndikụt ke ọyọfọn nnam utom uyọhọ ini n̄kpere ebiet oro iman mi ẹdụn̄de. Nditọete oro ẹkamade utom ẹma ẹnyịme ndinọ mi n̄ka Italy, ndien iman mi ẹma ẹkpe usụn̄ ẹnọ mi n̄ka obufa efakutom mi. Ke nditịn̄ akpanikọ, ẹma ẹnen̄ede ẹyom mme ọkwọrọ eti mbụk ke Italy.

N̄kenyene nditọn̄ọ ntak n̄kpep obufa usem efen—usem Italian. Akpa efakutom mi ke Italy ekedi obio Foggia. Ekem, ẹma ẹnọ mi n̄ka Naples, emi udọn̄ okokponde akan. Efakutom mi do ekedi Posilipo, kiet ke otu nye-n̄kan ebiet ke Naples. Efakutom emi ama okpon etieti, ndien asuanetop Obio Ubọn̄ kiet kpọt okodu. Ama enen̄ede enem mi ndikwọrọ ikọ mi, Jehovah ama onyụn̄ an̄wam mi ntọn̄ọ ediwak ukpepn̄kpọ Bible. Nte ini akakade, ẹma ẹsiak akamba esop ke ikpehe emi.

Mma kiet ye nditọ esie inan̄ ke n̄kebem iso n̄kpep Bible ke efakutom emi. Enye ye nditọ esie iban iba ke ẹdedi Mme Ntiense Jehovah. Mma nnyụn̄ n̄kpep n̄kpọ ye ebe ye n̄wan oro ẹkenyenede ekpri eyenan̄wan. Ofụri ubon oro ẹma ẹnam n̄kọri ke akpanikọ ẹnyụn̄ ẹyarade uyakidem mmọ ke baptism mmọn̄. Idahaemi eyenan̄wan mmọ oro ọdọ anam-akpanikọ asan̄autom Jehovah, ndien mmọ ẹdiana kiet ẹnam n̄kpọ Abasi ifịk ifịk. Mma nnen̄ede n̄kop inemesịt mban̄a odudu oro Ikọ Abasi enyenede ke adan̄aemi n̄kekpepde Bible ye akamba ubon kiet. Ke ini ikokotde ediwak itie N̄wed Abasi oro ẹwụtde ke Abasi inyịmeke ẹda ndisọi mbiet ẹtuak ibuot ẹnọ imọ, eka mmọ ikakam ibetke ukpepn̄kpọ oro okụre. Iwiwa, enye ama osion̄o kpukpru ndisọi mbiet oro ẹkedude ke ufọk esie ọduọn̄ọ!

N̄kpọndịk ke Inyan̄

Nsisan̄a ke nsụn̄ikan̄ kpukpru ini oro nsitode Italy ndika Greece. Isan̄ emi ama esinem etieti. Edi isan̄ kiet oro n̄kakade ke ndaeyo 1971 ama oyom ndida mi ibuot. N̄kasan̄a ke nsụn̄ikan̄ oro ẹkotde Heleanna nto Greece ndika Italy. Ke tụhi-tụhi usenubọk August 28, 1971, ikan̄ ama obụbede ke itie utem udia nsụn̄ikan̄ oro. Nte ikan̄ oro akatarade, ntre ke n̄kpen̄eyen̄ eketetịm omụm mme akaisan̄. Iban ẹma ẹsụhọ, nditọwọn̄ ẹtuan̄a, ndien iren ẹma ẹyat esịt ẹnyụn̄ ẹsịn editịm. Mme owo ẹma ẹfen̄e ẹkedụk ubom unyan̄a-uwem oro ẹkedude ke n̄kan̄ nsụn̄ikan̄ mbinan̄. Nte ededi, jaket unyan̄a-uwem ikekemke owo, ndien n̄kpọ oro esimende ubom unyan̄a-uwem esịn ke mmọn̄ ikọfọnke. N̄kenyeneke jaket unyan̄a-uwem, edi edeme ikan̄ oro ama etetịm okpon, ntre n̄kukụre n̄kpọ oro okowụtde eti ibuot ndinam ekedi ndifrọ ndụk mmọn̄.

 Ke mma n̄kọfrọ ndụk mmọn̄, mma n̄kụt n̄wan oro ekesịnede jaket unyan̄a-uwem nte ọfiọrọde ekpere mi. Eketie nte ke enye ikemeke ndiwọk ewọk, ntre mma mmụm enye ke ubọk ndụri n̄kpọn̄ nsụn̄ikan̄ oro okoyomde ndisịp. Inyan̄ ama etetịm adama idat, ndien idem ama enen̄ede emem mi nte n̄kesịnde ofụri ukeme ndifiọrọ ke enyọn̄ mmọn̄. Eketie nte ke okịm okụre, edi mma n̄ka iso ndiben̄e Jehovah ọnọ mi uko, ndien emi ama ọnọ mi odudu. Mma nti se iketịbede inọ apostle Paul ke ini ubom oro enye okodụkde ekesịpde.—Utom, ibuot 27.

Mma n̄ka iso ndimụm jaket unyan̄a-uwem mma oro n̄kama, n̄n̄wanade ye mbufụt mmọn̄ ke hour inan̄, n̄wọkde ke ini oro nnyenede ukeme nnyụn̄ mbọn̄ akam nnọ Jehovah nte an̄wam mi. Ke akpatre, mma nda n̄kụt ekpri ubom awatde edi. Ẹma ẹdisio mi ke mmọn̄ ẹsịn ke ubom oro, edi mma oro ama akpakpa. Ke ini nnyịn ikesịmde obio Bari ke Italy, ẹma ẹmen mi ẹka ufọkibọk ẹkenọ usọbọ. Mma ndu ke ufọkibọk usen ifan̄, ndien ediwak Ntiense ẹma ẹdi ẹdise mi ẹnyụn̄ ẹfọn ido ye ami ke ndinọ mi mme n̄kpọ oro n̄koyomde. Ima Christian oro mmọ ẹkewụtde mi ama enen̄ede otụk mbon en̄wen oro ẹkedude ke ubet ufọkibọk oro. *

Ke idem ama ekenen̄ede ọsọn̄ mi, ẹma ẹnọ mi n̄ka Rome. Ẹkedọhọ n̄kwọrọ ikọ ke efakutom mbubehe ke ufọt obio Rome, ndien Jehovah ama an̄wam mi nnam oro ke isua ition. Mma n̄kop inem ndikwọrọ ikọ ke Italy ke isua 20, mma nnyụn̄ ndi ndima mbon Italy.

Ndifiak N̄ka Ebiet Oro N̄kọtọn̄ọde Utom Uyọhọ Ini

Nte ini akakade, idem ama enen̄ede ọdiọk Ariadne ye ebe esie. Mma mfiọk ke edieke ndude n̄kpere mmọ, ke nyekeme ndisio utịp mfọnido oro mmọ ẹkefọnde mi. Ke nditịn̄ akpanikọ, esịt ikenemke mi ndikpọn̄ Italy. Nte ededi, nditọete oro ẹkamade utom ẹma ẹnyịme n̄kpọn̄ Italy, ntre mmanam utom usiakusụn̄ ke Athens toto ke ndaeyo 1985, kpa ebiet oro n̄kọtọn̄ọde utom uyọhọ ini ko ke 1947.

N̄kesikwọrọ ikọ ke efakutom oro ẹdemede ẹnọ esop nnyịn, ndien mma mben̄e nditọete ke ọfis n̄kọk itieutom nte ẹyak nsikwọrọ ikọ n̄ko ke efakutom mbubehe ke ufọt obio. Mma nsan̄a ye nsan̄a usiakusụn̄ mi nnam emi ke isua ita. Nnyịn ima isinọ mbon oro esisọn̄de ndikụt ke ufọk ọyọhọ ikọ ntiense.

Nte ededi, nte isua ebede, etetịm ọdọn̄ mi ndika iso ke utom uyọhọ ini, edi ntịmke n̄kop nsọn̄idem aba. Idahaemi ebe eyeneka mi ebet efere. Ariadne, emi etiede nte eka ọnọ mi, ikwe aba usụn̄. Amaedi ami, idem ama ọsọn̄ mi ke mme isua oro n̄kanamde utom uyọhọ ini. Nte ededi, ke ndondo emi, mma nduọ ke udịghi ukot ufọkenyọn̄ mbụn̄ ubọk nnasia. Ekem mma mfiak nduọ mbụn̄ ekikoi. Ntre, mma n̄ka usiakidem nnyụn̄ nna ke nna udọn̄ọ mbịghi. Idahaemi n̄kemeke aba ndisan̄a isan̄ edifọn edifọn. Ndikama eto nsan̄a isan̄ nnyụn̄ n̄kemeke ndiwọrọ an̄wautom ibọhọke owo asan̄a ye ami. Kpa ye oro, ke nnam ofụri se n̄kemede, ndoride enyịn ke nyokop nsọn̄idem. Ndibuana ke utom unọ ukpep Bible, idem ọkpọkọm nnam ekpri se ukeme mi ayakde, anam mi n̄ka iso n̄kop inemesịt ye uyụhọ.

Mmesinen̄ede n̄kọm Jehovah ke ini ntide mme inem inem isua oro nsịnde ke utom uyọhọ ini. Enye ye ikpehe esop esie ke isọn̄ ẹnọ mi nti ndausụn̄ ye ọsọn̄urua un̄wam, ẹn̄wamde mi nda ofụri ukeme mi nnam n̄kpọ esie ke ofụri eyouwem mi. Akam ofụri esịt mi edi Jehovah akpakam ọsọn̄ọ mi idem n̄ka iso nnam utom esie. Mmokop inemesịt ke ekpri n̄kpọ oro ntịpde nsịn ke utom unọ ukpep Bible eke ofụri ererimbot oro enye adade usụn̄.—Malachi 3:10.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

[Ndise ke page 9]

Ami ye Ariadne eyeneka mi, ye Michalis ebe esie, ke ini n̄koyomde ndidaha Gilead

[Ndise ke page 10]

Ẹkenọ mi ye Ruth Hemmig ika Istanbul ke Turkey

[Ndise ke page 11]

Ke Italy ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ iduọk isua 1970

[Ndise ke page 12]

Ami ye Ariadne, adiahaeka mi, mfịn