“Ofụt Jehovah ye eke Gideon”!

MMỌ ẹwak nte n̄kukun̄kpọyọriyọ ẹnyụn̄ ẹbiat isọn̄ emi on̄wụmde mbun̄wụm. N̄kpọ emi etịbe ke ini mme ebiereikpe ẹkarade Israel, nditọ Israel ẹnyụn̄ ẹdu ke nnanenyịn. Ke ofụri isua itiaba, ndondo oro n̄kpasịp emi nditọ Israel ẹtọde ẹtọn̄ọde nditịbe, akwa udịm mbon Midian, Amalek, ye nditọ Edem Usiahautịn oro ẹwatde camel ẹyom se ẹbụmede ẹyedọk ẹdi ekọn̄ ye nditọ Israel. Ufene mbon n̄wo emi ẹyesuana ẹyọhọ in̄wan̄ nditọ Israel ẹnyụn̄ ẹta kpukpru awawa ikọn̄. Edi nditọ Israel inyeneke ass, ayaraenan̄, m̀mê erọn̄ ndomokiet. Mbon Midian ẹnen̄ede ẹfịk nditọ Israel oro ẹbuenede etieti mi tutu mmọ ẹfen̄e ẹkedụn̄ ke mme ebeden̄ emi ẹdude ke ikpọ obot, ye mme obube, ye n̄kpọsọn̄ ebiet.

Nso inam utọ nnanenyịn emi ọwọrọ nditọ Israel? Mmọ ẹdi mbon mfiakedem oro ẹtuakde ibuot ẹnọ mme nsunsu abasi. Ntre, Jehovah ayak mbon ufịk ẹfịk mmọ. Ke ini nditọ Israel mîkemeke aba ndiyọ ufịk emi, mmọ ẹseme ẹnọ Jehovah ẹyom un̄wam. Ndi enye oyokop eseme mmọ? Nso ke nnyịn ikeme ndikpep nto nnanenyịn oro esịmde Israel?—Judges 6:1-6.

Enyene-Mbufiọk Ọtọin̄wan̄ m̀mê “Owo Uko”?

Nditọ Israel oro ẹdide mme ọtọin̄wan̄ ẹsiwak ndida n̄kpọ udịghi n̄kpasịp oro ayaraenan̄ odụride ndịghi wheat ke an̄wan̄wa ebiet man ke adan̄aemi ẹsakde wheat ofụm ọkpọkpọri mbio osion̄o ke idem wheat. Edi ndịk oro mbon n̄wo emi ẹyomde ndibiat isọn̄ Israel ẹsịnde nditọ Israel ke idem iyakke mmọ ẹtie ke an̄wa ẹdịghi wheat. Ntre, etie nte Gideon edịbe ke akwa abaitiat udịghi wine eyịbi wheat mbak mbon Midian ẹdikụt imọ. (Judges 6:11) Etie nte ẹkeme nditie mi nda eto nyịbi wheat nsịtnsịt. Ke ntak ndịk mbon Midian, Gideon etie mi eyịbi wheat nsịtnsịt.

Kere nte idem akpade Gideon ke ini angel Jehovah ọbiọn̄ọrede enye ke iso onyụn̄ ọdọhọ ete: “Jehovah [odu] ye afo owo uko.” (Judges 6:12) Sia Gideon edịbede ke ọtọ udịghi wine eyịbi wheat, enye ikereke ke imọ idi owo uko. Kpa ye oro, ikọ angel oro owụt ke Abasi enyene mbuọtidem ke Gideon ekeme ndidi enyene-uko adausụn̄ ke Israel. Idem kpa ye oro, Gideon oyom idiọn̄ọ man ọfiọk ke Abasi odu ye imọ.

Ke ini Jehovah ọdọhọde ke enye ayanyan̄a “Israel osio ke ubọk Midian,” Gideon osụhọde idem obụp ete: “O Ọbọn̄ mi, ami ndida nso nnyan̄a Israel? Sese, tọsịn mi ekpri akan ke Manasseh; ami nnyụn̄ ndi eyenọwọn̄ ke ufọk ete mi.” Gideon oro anamde n̄kpọ ye mbufiọk mi eben̄e Abasi ọnọ imọ idiọn̄ọ oro ediwụtde ke enye ayan̄wam imọ ikan Midian, ndien Jehovah enyịme ndinam eben̄e Gideon oro owụtde eti ibuot mi. Ntre Gideon anam udia ọnọ angel oro ọkọbiọn̄ọrede enye ke iso, ndien ikan̄ obuberede ke itiat ata udia oro. Ke Jehovah ama ọkọsọn̄ọ Gideon idem, enye anam itieuwa ke itie oro ikan̄ okobuberede ke itiat.—Judges 6:12-24.

“Yak Baal Ọtọhọ”

Idịghe ufịk mbon Midian edi ata akpan mfịna nditọ Israel. Ata akpan mfịna mmọ edi ke mmọ ẹsịn idem ẹtuak ibuot ẹnọ Baal. Jehovah edi “Abasi ufụp,” ndien enye inyịmeke owo ekededi oro akade iso atuak ibuot ọnọ mme abasi en̄wen atuak ibuot ọnọ imọ. (Exodus 34:14) Ke ntre, Jehovah ọdọhọ Gideon owụri itieuwa Baal oro enyenede ete esie onyụn̄ asiak eto-n̄kpe oro odude ke itieuwa oro. Sia Gideon efehede ete esie ye mbio obio, enye inamke n̄kpọ  emi uwemeyo, edi enye ada ikọt esie owo duop aka akanam okoneyo.

Gideon ama enen ndinam n̄kpọ emi okoneyo, koro ke ini mme andituak ibuot nnọ Baal ẹdide ẹdikụt ke enye owụri itieuwa Baal, mmọ ẹyom enye ndiwot. Nte ededi, Joash ete Gideon ọkọk ibuot ye mmọ ke usụn̄ oro mmọ mîkemeke ndifan̄a onyụn̄ ọdọhọ edieke Baal edide Abasi yak enye ọtọhọ ke idemesie. Ntem, Joash okot eyen esie Jerubbaal, ọwọrọde “Yak Baal ọtọhọ ye enye.”—Judges 6:25-32.

Abasi esidiọn̄ mme asan̄autom esie kpukpru ini ke ndin̄wana uko uko nnọ utuakibuot akpanikọ. Ke ini mbon Midian ye nsan̄a mmọ ẹfiakde ẹda ekọn̄ ẹtiene nditọ Israel, “spirit Jehovah odoro Gideon ke idem.” (Judges 6:34) Spirit, m̀mê anamutom odudu Abasi ada Gideon usụn̄, ntre enye osio mbonekọn̄ ke otu nditọ Abiezer ke esien Manasseh, Asher, Zebulun, ye Naphtali.—Judges 6:35.

Ndiben̄e Idem Ekọn̄

Okposụkedi Gideon enyenede mbonekọn̄ 32,000 idahaemi, enye eben̄e Abasi ọnọ imọ idiọn̄ọ. Edieke mbara ebịtde ideterọn̄ oro ẹnịmde ke ọtọ-ubek ibokpot ke adan̄aemi isọn̄ asatde, emi oyowụt ke Abasi ayada imọ anyan̄a Israel. Jehovah anam utịben̄kpọ emi, edi Gideon oyom idiọn̄ọ efen ke ndidọhọ Abasi anam ideterọn̄ oro ẹnịmde ke ọtọ-ubek ibokpot asat edi mbara ebịt isọn̄; Jehovah anam kpasụk ntre. Ndi Gideon inamke nte ke imọfiọk n̄kpọ ikaha? Ke akpanikọ inamke, koro Jehovah anam eben̄e Gideon ndiwụt ke imọ iyodu ye enye. (Judges 6:36-40) Nnyịn idorike enyịn ndikụt utọ utịben̄kpọ oro mfịn. Kpa ye oro, Ikọ Jehovah ekeme ndinọ nnyịn ndausụn̄ esie onyụn̄ owụt ke enye odu ye nnyịn.

Idahaemi Abasi asian Gideon ke mbonekọn̄ esie ẹwak ẹkaha. Edieke nditọ Israel ẹdade akwa udịmekọn̄ emi ẹkan mme asua mmọ, mmọ ẹkeme ndinam inua ke mmimọ ikanyan̄a idem mmimọ. Edi Jehovah enyene ndibọ itoro ke ekọn̄ oro mmọ ẹdikande. Nso ke ẹdinam ke emi? Gideon etiene ndutịm oro odude ke Ibet Moses onyụn̄ ọdọhọ mbon oro ẹfehede ndịk ẹnyọn̄ọ. Emi anam mbonekọn̄ esie 22,000 ẹnyọn̄ọ, osụhọde mbonekọn̄ 10,000 kpọt.—Deuteronomy 20:8; Judges 7:2, 3.

Edi Abasi ọdọhọ ke mbonekọn̄ ẹsụk ẹwawak ẹkaha. Ntre enye ọdọhọ Gideon ada mmọ osụhọde aka mmọn̄. Ewetmbụk owo Jew oro Josephus ọdọhọ ke Abasi ọkọdọhọ Gideon ada udịmekọn̄ esie osụhọde aka akpa ke ini anainai eyo akadade. Inamke n̄kpọ m̀mê ini ewe ke edi, Gideon ese nte mbonekọn̄ esie ẹn̄wọn̄de mmọn̄. Owo 300 kpọt ẹda ubọk mmọ ẹkoi mmọn̄ ẹsịn ke inua ke adan̄aemi ẹyepde mme asua. Sụk owo 300 oro ẹnyenede uko mi ẹditiene Gideon ẹka ekọn̄. (Judges 7:4-8) Kam kere nte afo okpodude ke otu mmọ. Sia mme asua mbufo ẹdide mbonekọn̄ 135,000, ke akpanikọ afo ekpenịm ke odudu Jehovah kpọt ke ẹdida ẹkan ke ekọn̄ emi, idịghe odudu idem mbufo!

Abasi ọdọhọ Gideon ada owo kiet adian idem aka ekeyep nna mbon Midian. Ke Gideon esịmde nna mbon Midian, enye okop nte owo kiet  etịn̄de ndap oro enye akadabade ọnọ mbọhọidụn̄ esie, ndien mbọhọidụn̄ owo oro asiak ndap oro iwiwa ete ke Abasi ayada mbon Midian esịn Gideon ke ubọk. Emi edi ikọ nsịnudọn̄ oro Gideon enen̄erede oyom. Enye enen̄ede enịm ke Jehovah ayanam imọ ye owo 300 oro ẹsan̄ade ye imọ ikan mbon Midian.—Judges 7:9-15.

Usọ Un̄wana Ekọn̄

Ẹbahade owo 300 oro ẹsịn ke udịm ita emi owo 100 ẹdude ke udịm kiet kiet. Ẹnọ kpukpru owo obukpon̄ ye akamba ukpọk aban̄. Mmọ ẹdọn̄ nsadan̄ikan̄ ke aban̄. Gideon ọnọ mmọ akpa ewụhọ ete: ‘Mbufo ẹse mi, ẹnyụn̄ ẹnam kpa nte ami nnamde. Ke adan̄aemi mfride obukpon̄, mbufo n̄ko n̄ko ẹnyụn̄ ẹfri obukpon̄, ẹnyụn̄ ẹfiori ẹte, “Ofụt Jehovah ye eke Gideon.”’—Judges 7:16-18, 20.

Ekem nditọ Israel 300 oro ẹn̄wọn ẹka mben nna mme asua. Edi n̄kpọ nte n̄kanika duop okoneyo—ibịghike ẹkekpụhọ mbon ukpeme. Etie nte emi edi mfọnn̄kan ini nditọn̄ọ ekọn̄, koro ayada ini esisịt mbemiso mbufa mbon ukpeme emi ẹtịmde ẹmehe ye n̄kann̄kụk mmọ ke okoneyo oro.

Nso nnanenyịn ọwọrọ mbon Midian ntem! Owo 300 oro ẹnuak aban̄ mmọ, ẹfri obukpon̄ ẹnyụn̄ ẹfiori n̄kpo. Idem akpa mbon Midian ke ini mmọ ẹkopde nte ẹfioride “Ofụt Jehovah ye eke Gideon”!, ntre mmọ n̄ko ẹtọn̄ọ nditiene mfiori n̄kpo. Ọkpọsọn̄ ndutịme emi iyakke mmọ ẹfiọk ikọt mmọ m̀mê asua mmọ. Owo 300 oro ẹtuak ẹda ke itie mmọ ẹnyụn̄ ẹse nte Abasi anamde mme asua ẹda ofụt mmọ ẹwot kiet eken. Ẹsuan nna mbon Midian, owo iyakke mmọ ẹfen̄e ẹbọhọ, ẹnyụn̄ ẹbịne mbon oro ẹfehede ẹyom ndibọhọ ẹmụm ẹwot, ntem ke ufịk mbon Midian etre ofụri ofụri. Ih, afai afai ufịk oro ẹfịkde nditọ Israel ke anyan ini edisịm utịt ke akpatre.—Judges 7:19-25; 8:10-12, 28.

Idem ke ama akakan mbon Midian, Gideon osụk ososụhọde idem. Ke ini nditọ Ephraim ẹtọhọde ye Gideon ke owo ikokotke mmimọ itiene idin̄wana ye mbon Midian, enye ọbọrọ mmọ ikọ ke sụn̄sụn̄ ido. Sụn̄sụn̄ ibọrọ esie anam esịt osụhọde mmọ.—Judges 8:1-3; Mme N̄ke 15:1.

Idahaemi nditọ Israel ẹnyene emem, ntre mmọ ẹkpek Gideon ẹte edi edidem mmimọ. Nso idomo ke emi edi ntem! Edi Gideon inyịmeke. Enye ọfiọk enye emi akanamde mmọ ẹkan mbon Midian. Enye ọdọhọ nditọ Israel ete: “Ami ndidaha ubọn̄ mbufo, eyen mi idinyụn̄ idaha ubọn̄ mbufo: Jehovah eyedi andida ubọn̄ mbufo.”—Judges 8:23.

Nte ededi, sia Gideon edide anana-mfọnmma owo, enye inamke nti ubiere kpukpru ini. Ke ntak oro owo mîtịn̄ke, enye ada gold ye n̄kpọ mbana oro ẹkebụmede anam ephod onyụn̄ enịm enye ke obio esie. Judges 8:27 ọdọhọ ke ofụri Israel “ẹwaha ẹtiene” ephod oro. Mmọ ẹtuak ibuot ẹnọ ephod emi, ndien enye akam akabade edi afia ọnọ Gideon ye ufọk esie. Edi emi inamke ẹda Gideon nte okpono ndem, koro N̄wed Abasi abat enye nte owo emi ọbuọtde idem ye Jehovah.—Judges 8:27; Mme Hebrew 11:32-34.

Se Nnyịn Ikpepde

Mbụk Gideon ọdọn̄ọ item ye nsịnudọn̄. Enye odụri nnyịn utọn̄ ete ke edieke Jehovah ọbọde nnyịn spirit ye edidiọn̄ esie ke ntak nsọn̄ibuot nnyịn, idaha nnyịn ke n̄kan̄ eke spirit editie nte mme ubuene oro ẹdụn̄de ke isọn̄ oro n̄kukun̄kpọyọriyọ abiatde. Sia nnyịn idude uwem ke ndiọkeyo, nnyịn ikpedehede ifre ke edidiọn̄ Jehovah “ofori owo, enye inyụn̄ idianke afanikọn̄ ke esịt.” (Mme N̄ke 10:22) Abasi ọdiọn̄ nnyịn ke ntak oro inamde “n̄kpọ esie ke ofụri esịt, ye ke ima ukpọn̄.” Mîkpedịghe ntre, enye ekpemen nnyịn otop ọduọk.—1 Chronicles 28:9.

Mbụk Gideon ekeme ndinọ nnyịn nsịnudọn̄, koro enye owụt ke Jehovah ekeme ndinyan̄a ikọt esie nsio ke afanikọn̄ ekededi, idem adade mbon oro ẹtiede nte ke inyeneke odudu anam ntre. Gideon ye owo 300 esie ndikekeme ndikan mbonekọn̄ Midian 135,00 owụt ke Abasi enyene akakan odudu. Nnanenyịn ekeme ndisịm nnyịn, ndien ekeme nditie nte ke mme asua nnyịn ẹnen̄ede ẹwak ẹkan nnyịn. Edi, mbụk Bible aban̄ade Gideon esịn udọn̄ ọnọ nnyịn ndibuọt idem ke Jehovah, koro enye ọyọdiọn̄ onyụn̄ anyan̄a kpukpru mbon oro ẹbuọtde idem ye enye.