Ini Ewe ke Odot Owo Ayat Esịt?

BIBLE ọdọhọ ke ECCLESIASTES 7:9 ete ke ‘iyatesịt atak ke ikpanesịt mbon ndisịme.’ Ufan̄ikọ emi owụt ke nnyịn ikpọsọpke iyatesịt ke ini owo eduede nnyịn, edi ke akpana isọp ndifen nnọ owo.

Nte ededi, ndi ikọ Ecclesiastes 7:9 ọwọrọ ke n̄kpọ ekededi m̀mê se ededi oro owo anamde ikpayatke nnyịn esịt, nte ke nnyịn ikpenyene ndidahado ke se ededi oro owo anamde nnyịn ọkpọkọm idiọkn̄kpọ oro okpon adan̄a didie onyụn̄ awak adan̄a didie? Ndi ikọ ọwọrọ ke nnyịn ikpenyeneke ndikere m̀mê se inamde inyụn̄ itịn̄de ayayat owo en̄wen esịt sia ifiọkde ke owo oro iduede ekpenyene ndifen nnọ nnyịn? Baba, idịghe ntre.

Jehovah Abasi edi akakan uwụtn̄kpọ ke nte ẹkpemade ima, nte ẹkpetuade owo mbọm, nte ẹkpefende ẹnọ owo, ye nte ẹkpenyenede anyan ime. Kpa ye oro, Bible awak ndidọhọ ke mme owo ẹma ẹsiyat enye esịt. Ke ini idiọkn̄kpọ ekenen̄erede okpon, enye ama amia mme anamidiọk oro ufen. Yak ineme uwụtn̄kpọ ifan̄.

Ndinam Esịt Ayat Jehovah

Akpa N̄wed Ndidem 15:30 etịn̄ aban̄a idiọkido Jeroboam emi enye ekesịnde “Israel ẹnam, ke ediyat emi enye ayatde Jehovah Abasi Israel esịt.” Kop n̄ko se Bible etịn̄de ke 2 Chronicles 28:25 aban̄a Edidem Ahaz eke Judah: “Enye anam edikon̄ ebiet ke kpukpru obio Judah kiet kiet, man ọfọp uwa ọnọ abasi efen, ndien ayat Jehovah Abasi mme ete esie esịt.” Ẹkụt uwụtn̄kpọ efen ke Judges 2:11-14 emi ọdọhọde ete: “Israel ẹnam idiọk ke enyịn Jehovah, ẹnyụn̄ ẹnam n̄kpọ Baalim . . . , ẹnyụn̄ ẹyat Jehovah esịt. . . . Ndien Jehovah ayat esịt ye Israel, ndien emen mmọ esịn ke ubọk mbon n̄wo.”

Odu mme n̄kpọ efen oro mme owo ẹkenamde emi ẹkeyatde Jehovah esịt, anamde enye amia mmọ ufen. Ke uwụtn̄kpọ, nnyịn ikot ke Exodus 22:18-20 ite: “Kûyak ebre-idiọn̄ an̄wan odu uwem. Owo ekededi anade ina ye unam, okûtre ndikpa. Yak ẹsobo owo eke awade uwa ọnọ ndem, ke mîbọhọke Jehovah ikpọn̄-ikpọn̄.”

Jehovah ikakaha iso ifen inọ idụt Israel eke eset ke ikpọ idiọkn̄kpọ oro mmọ ẹkekade iso ẹnam ndiyat enye esịt ye unana edinen̄ede n̄kabade esịt. Ke ini mmọ mîkanamke n̄kpọ ndiwụt ke imatua n̄kpọfiọk inyụn̄ iwọn̄ọrede ibịne Jehovah, Abasi ama osobo mme anamidiọk oro. Emi ama etịbe ọnọ ofụri idụt Israel ke isua 607 M.E.N., ke ini mbon Babylon ẹkesobode mmọ, ye ke isua 70 E.N., ke ini mbon Rome ẹkesobode mmọ n̄ko.

Ih, Jehovah esiyat esịt aban̄a ndiọi n̄kpọ oro mme owo ẹtịn̄de ẹnyụn̄ ẹnamde, ndien enye esikam osobo mbon oro ẹnamde akwa idiọkn̄kpọ, edi mîkabakede esịt. Edi ndi emi owụt ke Jehovah esịne ke otu mbon oro Ecclesiastes 7:9 etịn̄de aban̄a? Baba. Enye enen ndiyat esịt ke ini owo anamde akwa idiọkn̄kpọ ndien ikpe esie esidi edinen kpukpru ini. Kop se Bible etịn̄de aban̄a Jehovah: “Utom esie ọfọn ama: koro kpukpru usụn̄ esie ẹnende: Abasi akpanikọ emi mînamke ukwan̄n̄kpọ, enye edi eti ye edinen.”—Deuteronomy 32:4.

Ndinam Owo Akwa Idiọkn̄kpọ

Ke Ibet oro Abasi ọkọnọde Israel eset, ẹma ẹsinọ owo akamba ufen ke akwa idiọkn̄kpọ  oro owo akanamde ekemmọ owo. Ke uwụtn̄kpọ, edieke inọ odụkde ufọk owo okoneyo, ndien enyeneufọk owot enye, iyịp esie ikọkọbọke enyeneufọk oro. Ẹkebat enyeneufọk nte owo oro mîduehe, oro ẹkenamde enye akwa idiọkn̄kpọ. Ntre, nnyịn ikot ite: “Edieke ẹkụtde inọ nte enye obụn̄de (ufọk), ẹnyụn̄ ẹmiade enye ẹwot, ikọ iyịp ibiomke [enyeneufọk].”—Exodus 22:2.

N̄wan oro ẹkedan̄de ke n̄kanubọk ama enyene unen ndinen̄ede nyat esịt ye owo oro akadan̄de enye, sia Abasi adade edidan̄ owo ke n̄kanubọk nte akwa idiọkn̄kpọ. Ke Ibet Moses, eren oro akadan̄de n̄wan ke n̄kanubọk ekenyene ndikpa “kpa nte emi owo adahade ke enyọn̄ etiene mbọhọidụn̄ esie owot.” (Deuteronomy 22:25, 26) Okposụkedi Ibet Moses mîbọpke nnyịn mfịn, enye anam nnyịn ifiọk nte Jehovah esede utọ enyene-ndịk idiọkn̄kpọ nte edidan̄ owo ke n̄kanubọk.

Ke eyo nnyịn, edidan̄ owo ke n̄kanubọk osụk ededi akwa idiọkn̄kpọ oro asan̄ade ye akwa ufen. Owo oro ẹdan̄de ke n̄kanubọk enyene unen nditọt nnọ mme bodisi. Ntem, ukara ekeme ndinọ owo oro akadan̄de enye ufen. Edieke ẹdan̄de eyenọwọn̄ ke n̄kanubọk, ete ye eka ẹkeme nditọt nnọ mme bodisi.

N̄kpri Idiọkn̄kpọ

Nte ededi, idịghe kpukpru idiọkn̄kpọ ke ẹyom ẹda ẹbịne ukara. Ntre, nnyịn ikpenyeneke  ndiyat esịt nte mîdotke ke n̄kpri idiọkn̄kpọ oro mme owo ẹnamde nnyịn, edi nnyịn ikpenyene ndifen nnọ mmọ. Ikafan̄ ke ikpefen inọ owo? Apostle Peter ama obụp Jesus ete: “Ọbọn̄, ikafan̄ ke eyenete mi edinam mi idiọkn̄kpọ ndien ami mfen enye? Tutu esịm utịm ikatiaba?” Jesus ama ọbọrọ enye ete: “Ndọhọ fi nte, idịghe, Tutu esịm utịm ikatiaba, edi, Tutu esịm utịm ike-ata-ye-efịteba.”—Matthew 18:21, 22.

Ke n̄kan̄ eken, oyom nnyịn ika iso inam ukpụhọde ke edu uwem nnyịn nte mme Christian mbak idisọp iyat owo esịt. Ke uwụtn̄kpọ, ke ini anamde n̄kpọ ye mbon en̄wen, ndi emesitịn̄ ikọ isa isa ndusụk ini, ke usụn̄ oro mîwụtke eti ibuot, edi esuenede owo? Utọ edu oro ekeme ndiyat owo esịt. Utu ke ndiduọhọ owo oro ayatde esịt ke ntak emi afo etịn̄de ikọ ntre ye enye onyụn̄ ekere ke akpana enye efen ọnọ imọ, afo enyene ndifiọk ke imọ inam owo oro ayat esịt. Ke akpa ifet, afo enyene ndikpeme nte anamde n̄kpọ ye nte etịn̄de ikọ mbak udunam esịt ayat owo. Ndinam ntem idiyakke nnyịn iyat mme owo esịt kpukpru ini. Bible eti nnyịn ete: “Enyene mmọ eke ẹken̄de inua nte ofụt ekịmde: edi edeme mbon eti ibuot ọkọk unan.” (Mme N̄ke 12:18) Ke ini inamde esịt ayat mbon en̄wen, idem ke nnyịn mîkohokoi, ndikpe mmọ ubọk ayan̄wam nnyịn ikọk mfịna oro.

Ikọ Abasi owụt ke nnyịn ikpenyene ndibịne “mme n̄kpọ eke ẹnamde emem odu ye mme n̄kpọ oro ẹbọpde-bọp kiet eken ẹnam ọkọri.” (Rome 14:19) Ke ini inamde n̄kpọ ke mbufiọk ye ke mfọnido, nnyịn ida n̄ke emi isịn ke edinam: “Ikọ eke ẹtịn̄de ke ekem ini, edi apple o-gold ke usan e-silver.” (Mme N̄ke 25:11) Nso eti utịp ke utọ ikọ emi ekeme ndinyene ntem! Sụn̄sụn̄ ikọ oro ẹtịn̄de ye mbufiọk ekeme ndikam n̄kpụhọde mbon emi ẹsọn̄de ido. N̄ke Bible ọdọhọ ete: “Mmem-mmem edeme onyụn̄ obụn̄ ọkpọ.”—Mme N̄ke 25:15.

Ntem, Ikọ Abasi eteme nnyịn ete: “Ẹyak ikọ mbufo enyene inem kpukpru ini, nte n̄kpọ eke ẹsịnde inụn̄, man mbufo ẹfiọk nte ẹkpenọde owo kiet kiet ibọrọ.” (Colossae 4:6) Ndinam ikọ nnyịn etie nte “n̄kpọ eke ẹsịnde inụn̄” ọwọrọ nditịn̄ ikọ ke usụn̄ oro enemde mbon en̄wen, ke ntem itrede ndiyat mme owo esịt kpukpru ini. Ke ikọ ye ke edinam mmọ, mme Christian ẹkpedomo ndida item Bible emi nsịn ke edinam: ‘Ẹyom emem ẹnyụn̄ ẹbịne enye.’—1 Peter 3:11.

Ntem ikọ Ecclesiastes 7:9 ọwọrọ ke nnyịn ikpenyeneke ndiyat esịt ke n̄kpri idiọkn̄kpọ oro mbon en̄wen ẹnamde nnyịn. Unana mfọnmma ekeme ndidi ntak n̄kpri idiọkn̄kpọ emi, mîdịghe, ekeme ndidi ẹkokoi ẹyat nnyịn esịt okposụkedi mîdịghe ikpọ idiọkn̄kpọ. Nte ededi, ke ini ẹnamde owo akwa idiọkn̄kpọ, an̄wan̄a ntak emi enye akpayatde esịt onyụn̄ emekde ndinam n̄kpọ mban̄a oro nte odotde.—Matthew 18:15-17.

[Ndise ke page 14]

Jehovah ama ayak mbon Rome ẹsobo nditọ Israel oro mîkakabakede esịt ke isua 70 E.N.

[Ndise ke page 15]

“Ikọ eke ẹtịn̄de ke ekem ini, edi apple o-gold”