Ke Inyan̄ Galilee

MBỤK Mark 4:35-41 ọdọhọ ke Jesus ye mme mbet esie ẹma ẹdụk ubom man ẹbe Inyan̄ Galilee. Nnyịn ikot ite: “Edi akwa oyobio etịbe, mbufụt onyụn̄ ọtọ odụk ke ubom, tutu ubom ekpere ndisịp. Edi enye [Jesus] odu ke etak ubom, ke ede idap ke udoribuot.”

Emi edi n̄kukụre ebiet emi ikọ Greek oro ọwọrọde “udoribuot” odude ke Bible. Mmọdo, nditọ ukpepn̄kpọ inen̄ekede ifiọk se ikọ oro ọwọrọde. Ata ediwak Bible ẹkabarede ikọ oro “udoribuot.” Edi enye eketie didie? Ke akpasarade usem, Mark eketịn̄ aban̄a udoribuot oro nte n̄kpọ eke enye edide ikpehe ubom oro. Ubom oro ẹkefiọhọde ke mben Inyan̄ Galilee ke 1986 anam ẹfiọk se ikọ Greek oro Mark etịn̄de aban̄a ekemede ndiwọrọ.

Ndụn̄ọde owụt ke ẹkeda afara ye uden̄ ẹwat ubom oro ọniọn̄de mita itiaita do. Ẹkesida enye ẹkọ iyak, ndien etak esie ama enyene utọ-ukot oro ẹsiyịride ekpabụrukụm. Etie nte ntaha ubom emi okodu ke n̄kpọ nte isua 100 M.E.N. esịm isua 70 E.N., ndien etie nte utọ ubom emi ke Jesus ye mme mbet esie ẹkewat. Shelley Wachsmann, emi eketienede obụhọde ubom oro, ekewet n̄wed oro The Sea of Galilee Boat—An Extraordinary 2000 Year Old Discovery. Enye ọdọhọ ke etie nte “udoribuot” oro Jesus okodoride ibuot ede ekedi ekpat ntan emi ẹkesịnde ke ubom mbak ubom editụhọ. Ata ọkọiyak otode Jaffa, emi enen̄erede enyene mbufiọk aban̄a ukọ ekpabụrukụm emi ẹyịride ke etakubom ọkọdọhọ ete: “Ke ini n̄kedide eyenọwọn̄, ẹma ẹsisịn ekpat ntan kiet m̀mê iba ke ubom oro ikesidade ika ọkọ ke Mediterranean. . . . Ẹkesidọn̄ ekpat ntan ke ubom mbak ubom editụhọ. Edi ke ini nnyịn mîkadaha mmọ inam emi, nnyịn ikesidọn̄ mmọ ke idak utọ-ukot etakubom. Ndien ke ini owo akpade mba, enye oyodụk idak utọ-ukot etakubom okodori ibuot ke ekpat ntan oro ede.”

Ediwak nditọ ukpepn̄kpọ ẹnịm ke se Mark eketịn̄de aban̄a ọkọwọrọ ke Jesus ekede ke ekpat ntan emi okodude ke idak utọ-ukot etakubom, kpa ebiet emi enyenede ifụre akan ke ini oyobio. Se ededi oro udoribuot oro ekebietde, ata akpan n̄kpọ edi se iketịbede ke oro ebede. Jesus ama ada odudu Abasi anam akpa oro akadahade ana sụn̄-n̄. Mme mbet ke idemmọ ẹma ẹbụp ẹte: “Anie ededi emi, emi ofụm ye inyan̄ ẹkopde uyo ẹnọ enye?”