Anie Ekedi Pontius Pilate?

“PILATE emi ekedide owo nsahi ye owo eyịghe, ekedi ata owo ndien mme owo ẹka iso ndinyene nsio nsio ekikere mban̄a enye. Ndusụk owo ẹda enye nte edisana owo, mbon eken ẹda enye nte ata akpatre idiọk mbe, n̄wọrọnda andikara emi ekenyịmede ndiwot owo kiet man emem odu.”—Oto n̄wed oro Pontius Pilate, emi Ann Wroe ewetde.

Edide afo emenyịme ekededi ke otu ekikere oro m̀mê unyịmeke, Pontius Pilate ọwọrọ idiọk etop etiene nte enye akanamde n̄kpọ ye Jesus Christ. Anie ekedi Pilate? Nso ke ẹfiọk ẹban̄a enye? Nditịm mfiọk idaha esie ayanam nnyịn inen̄ede ifiọk mme akakan n̄kpọ oro akanam ẹtịbede ke isọn̄.

Idaha, Utom, ye Odudu Esie

Akwa Edidem Tiberius eke Rome ekemek Pilate nte andikara mbahade obio ukara Judaea ke isua 26 E.N. Mme utọ andikara oro ẹkedi mme andibuana ke inua-okot n̄ka mbonekọn̄ oro ẹwatde enan̄-mbakara—kpa ukeuke mbon imọ emi mîkenyeneke uku nte mme andito ufọk ubọn̄ oro ẹkedide mme anam-mbet. Etie nte Pilate okodụk ekọn̄ nte ekpri etubom; ẹma ẹmenede enye itie ediwak ini nte enye okosụk anamde utom, ẹnyụn̄ ẹmek enye nte andikara mbemiso esịmde isua 30.

Ke ini Pilate ekesịnede ọfọn̄ekọn̄, enye ekesịne ọfọn̄ ikpa oro enyenede ukwak ikpanesịt. Edieke mîsịneke ọfọn̄ekọn̄, enye ekesiwan̄ afia ọfọn̄ emi enyenede uduot mmọn̄ibọn̄ ke mben. Osụk etie nte enye ama esifat idet adiana onyụn̄ okporode ntan̄ebek esie kpukpru ini. Okposụkedi ndusụk owo ẹkerede ke enye okoto Spain, enyịn̄ esie owụt ke enye okoto ubon mme Pontii—ubon mme enyene-n̄kpọ owo ke usụk usụk Italy.

Ẹkesiwak ndinọ mbon oro ẹdude ke n̄ka mme awat enan̄-mbakara ẹka mme ikpehe emi mîtatke enyịn. Mbon Rome ẹkebat ke Judaea ikatatke enyịn. Utom Pilate ekedi ndinam obio ẹnịm ewụhọ ọkọrọ ye ndibọ mme tax. Esopikpe mme Jew ekesikpe ikpe, edi etie nte ẹkesida ikpe oro oyomde ẹbiere n̄kpa ẹnọ owo, ẹsọk andikara, emi ekedide akakan ebiereikpe.

Pilate ye n̄wan esie ọkọrọ ye ibat ibat mme ewetn̄wed, mbonutom, ye mme isụn̄utom esie ẹkedụn̄ ke Caesarea emi ekenyenede esụk mbehe. Pilate ekedi etubom udịmekọn̄ ition emi ẹsan̄ade ke ukot, emi udịm kiet ekedide n̄kpọ nte owo 500 esịm 1,000, ọkọrọ ye udịmekọn̄ emi ẹdorode ke enan̄-mbakara, emi ekedide n̄kpọ nte owo 500. Mbonekọn̄ esie ẹma ẹsiwak ndikọn̄ mme abiatibet ke eto. Ke ini emem, ẹkesiwot mme abiatibet ke ẹma ẹkekpe ibio ibio ikpe, edi ke ini ndutịme, ẹkesiwot mmọ ke ọkwọkudịm ye unana ubiatini. Ke uwụtn̄kpọ, mbon Rome ẹma ẹwot ifịn 6,000 man ẹtre nsọn̄ibuot oro Spartacus ọkọtọn̄ọde. Edieke  mfịna okodude ke Judaea, andikara ama ekeme ndiyom un̄wam nto andikara ke Syria, emi ekedide etubom akamba udịmekọn̄. Nte ededi, ke ekese ini oro Pilate akakarade, andikara akamba udịmekọn̄ ke Syria ikodụhe, ndien Pilate ekesinyene nditre ndutịme usọp usọp.

Mme andikara ẹma ẹsinyene nneme kpukpru ini ye akwa andikara. Ama esiyom ẹtọt mme n̄kpọ oro ẹban̄ade akwa edidem m̀mê n̄kpọ ekededi oro ẹkpefịnade ukara Rome, ẹnọ akwa edidem, ndien enye ama esinọ ewụhọ. Etie nte ama esidọn̄ andikara nditọt se itịbede ke obio ukara esie nnọ akwa edidem mbemiso mbon en̄wen ẹtọtde. Ke ini ntịme ọkọtọn̄ọde ke Judaea, emi ama enen̄ede afịna Pilate.

Ke ẹsiode mbụk Gospel ẹfep, Flavius Josephus ye Philo emi ẹdide mme ewetmbụk eset ẹdi akpan mbon emi ẹwetde n̄kpọ ẹban̄a Pilate. Tacitus, ewetmbụk eset eyen Rome etịn̄ n̄ko ke Pilate ama owot Christus, emi enyịn̄ oro Christian otode.

Obom Mme Jew Ayat Enye Esịt

Josephus ọdọhọ ke ntak emi mme Jew ẹkesịnde editịm ẹte mmimọ iyomke ndisọi mbiet, mme andikara ẹtode Rome ikesidaha mme ọfọn̄ etakubom mbonekọn̄ emi ẹnyenede ndise akwa edidem idụk Jerusalem. Sia Pilate akayakde ẹmen ọfọn̄ etakubom ẹdụk Jerusalem, mme Jew oro esịt akayatde ẹma ẹfen̄e ẹka Caesarea ndikọdọhọ ke mmimọ imaha edinam oro. Ke ofụri usen ition Pilate ikanamke baba n̄kpọ kiet. Ke ọyọhọ usen itiokiet, enye ama ọdọhọ mbonekọn̄ esie ẹkan mbon ntịme oro ẹkụk onyụn̄ ọdọhọ ke iyowot mmọ edieke mmọ mînyọn̄ke. Ke ini mme Jew ẹkedọhọde ke ọfọn mmimọ ndikpan̄a akan ndikụt ẹbiatde Ibet mmimọ, Pilate ama ọkọn̄ọ mfan̄ onyụn̄ ọdọhọ ẹda mme ọfọn̄ etakubom oro ẹwọrọ.

Pilate ama ekeme ndida odudu mbịn mmọ. Ke n̄kpọntịbe kiet oro Josephus obụkde, Pilate ama ọtọn̄ọ ndibọp afua man ada mmọn̄ edi Jerusalem, ndien akada okụk emi ẹsion̄ode ke usịnetịbe temple anam utom oro. Pilate ikadaha okụk oro ke odudu, sia enye ama ọfiọk ke ndibụme temple ekedi n̄kpọ mbubiam ndien ke oro akpakanam mme Jew oro esịt akayatde ẹdọhọ Tiberius ọnọ imọ inyọn̄. Ntre, etie nte mme akamautom temple ẹma ẹnyịme ye Pilate. Ẹma ẹkeme ndida okụk enyenede Abasi, oro ẹkekotde “corban,” nnam utom oro edidade ufọn ọsọk obio. Edi ediwak mme Jew ẹma ẹsop idem ndiwụt ke mmimọ ikamaha oro.

Pilate ama ọdọhọ mbonekọn̄ ẹdụk otuowo oro onyụn̄ ọnọ mmọ uyo ete ẹkûkpi owo ke akan̄kan̄ edi ẹda eto ẹmia mbon ntịme oro. Etie nte enye okoyom ndisụk mme owo oro ide ye unana ediwot owo. Okposụkedi ndusụk owo ẹkekpan̄ade, etie nte emi ama ọfọn. Ekeme ndidi afanikọn̄ emi ke ndusụk owo ẹketịn̄ ẹban̄a ke ini mmọ ẹkesiande Jesus ke Pilate ama ada iyịp mbon Galilee abuak ye uwa mmọ.—Luke 13:1.

“Nso Idi Akpanikọ”

Se inamde Pilate ọwọrọ idiọk etop edi nte enye ekekpede ikọ oro mbọn̄ oku mme Jew ye nyobiowo ẹkedoride Jesus ẹte enye enịm idemesie ke Edidem. Ke ini Pilate okokopde ke utom Jesus ekedi nditie ntiense nnọ akpanikọ, enye ama okụt ke Jesus ikafịnake ukara Rome ke baba usụn̄ kiet. “Nso idi akpanikọ?” ntre ke enye okobụp, eyedi ekerede ke akpanikọ ekedi n̄kpọ oro ayan̄ade owo ifiọk, ndien ke ntre ke ufọn ikodụhe ndikere mban̄a enye. Nso ikedi ubiere esie? “Ami n̄kwe enye ndudue ke idem.”—John 18:37, 38; Luke 23:4.

 Utịt ikpe oro ekpekedi oro, edi mme Jew ẹma ẹsọn̄ọ ẹyịre ẹte ke Jesus abiat idụt mmimọ. Isịnenyịn ekedi akpan ntak oro akanamde mbọn̄ oku ẹda Jesus ẹnọ, Pilate ama onyụn̄ ọfiọk oro. Enye ama onyụn̄ ọfiọk n̄ko ke ndisana Jesus nyak ayada afanikọn̄ edi, kpa n̄kpọ oro enye mîkoyomke. Barabbas ye mbon en̄wen ndikodu ke ufọk-n̄kpọkọbi ke ntak emi ẹkesọn̄de ibuot ye ukara ẹnyụn̄ ẹwotde owo owụt ke ekese afanikọn̄ ama ododu. (Mark 15:7, 10; Luke 23:2) Akan oro, akani mfịna emi Pilate ekenyenede ye mme Jew ama abiat enyịn̄ esie ke iso Tiberius, emi ekesisọn̄de ido etieti ye mme idiọk andikara. Edi, ndinyịme se mme Jew ẹtịn̄de ọkpọwọrọ ke enye edi mbe. Ntem, Pilate ikọfiọkke m̀mê ikpanam ewe.

Ke ini ọkọfiọkde ebiet emi Jesus otode, Pilate ama odomo ndiyak ikpe emi nnọ Herod Antipas, emi ekedide andikara ikpehe Galilee. Ke ini Herod mîkanamke se enye okoyomde, Pilate ama odomo ndinam mbon oro ẹkesopde idem ke an̄wa okụre esie ẹdọhọ imọ isana Jesus iyak, nte ẹsikam ẹsanade owo n̄kpọkọbi kiet ẹyak ke ini usọrọ Passover. Otuowo ẹkeyom ẹsana Barabbas ẹyak.—Luke 23:5-19.

Ekeme ndidi ama ọdọn̄ Pilate ndinam se inende, edi ama ọdọn̄ enye n̄ko ndisọn̄ọ mmụm ifịm ukara esie n̄kama nnyụn̄ nnam se otuowo ẹkeyomde. Ke akpatre, enye ama ama ifịm ukara esie akan ubieresịt esie ye unenikpe. Enye ama ọdọhọ ẹnọ imọ mmọn̄, eyet ubọk, onyụn̄ ọdọhọ ke imọ imasana ke n̄kpa emi enye ke idemesie ọnọde unyịme. * Okposụkedi enye ekenịmde ke Jesus ikeduehe, Pilate ama amia enye onyụn̄ ayak mbonekọn̄ ẹsak, ẹmia, ẹnyụn̄ ẹfiari enye etap.—Matthew 27:24-31.

Pilate ama afiak odomo ndisana Jesus nyak, edi otuowo ẹma ẹfiori ke edieke enye asanade Jesus ayak ke enye idịghe ufan Caesar. (John 19:12) Oro ama anam Pilate enyịme ọnọ mme Jew. Eyen ukpepn̄kpọ kiet etịn̄ ntem aban̄a ubiere Pilate: “Mmemmem ubiere ekedi ndiwot eren oro. N̄kukụre se ikatakde ekedi uwem eyen Jew kiet emi etiede nte ikedịghe akpan owo; okpokowụt unana ifiọk ndiyak afanikọn̄ etịbe ke ntak esie ikpọn̄.”

Nso Iketịbe Inọ Pilate?

Akpatre n̄kpọ oro ẹwetde ẹban̄a Pilate ekedi en̄wan n̄ko. Josephus ọdọhọ ke akwa udịm mbon Samaria oro ẹkekamade n̄kpọ afai ẹma ẹsop ibuot ke Obot Gerizim ye idotenyịn ndifiọhọ mme n̄kpọuto oro ẹdọhọde ke Moses ekedịp do. Ke ini Pilate ekesịnde idem, mbonekọn̄ esie ẹma ẹwot ediwak owo. Mbon Samaria ẹma ẹtọt ẹnọ eteufọk Pilate, Lucius Vitellius emi akakarade Syria. Owo itịn̄ke m̀mê Vitellius ekekere ke Pilate ama aka anyan akaha. Ke usụn̄ ekededi, enye ama owụk Pilate aka Rome man ọkọbọrọ n̄kpọ emi ke iso akwa edidem. Nte ededi, Tiberius ama akpa mbemiso Pilate ekesịmde Rome.

N̄wed kiet ọdọhọ ete: “Ọtọn̄ọde ke ini oro, owo itịn̄ke n̄kpọ aba iban̄a Pilate, ke mîbọhọke ke n̄ke.” Edi ediwak owo ẹdomo nditịn̄ n̄kpọ oro owo mîfiọkke iban̄a enye. Ẹdọhọ ke Pilate ama akabade edi Christian. Ẹdọhọ ke mme inua-okot Christian ke Ethiopia ẹkeda enye nte “edisana owo.” Eusebius, emi ekewetde n̄wed ke utịt utịt ọyọhọ isua ikie ita ye ntọn̄ọ ntọn̄ọ ọyọhọ isua ikie inan̄, ekedi akpa ke otu ediwak owo oro ẹkedọhọde ke Pilate ama eyịri idem owot ukem nte Judas Iscariot. Nte ededi, owo ndomokiet inen̄ekede ifiọk se iketịbede inọ Pilate.

Ekeme ndidi Pilate ekedi itụn, esitịn̄ ikọ nte amama, onyụn̄ ọsọn̄ ido. Edi enye ama akara ke isua duop, ke ini ata ediwak mme andikara Judaea ẹkesikarade ke ata ibio ini. Ke ntem, mbon Rome ẹkekere ke Pilate ekedi andikara oro odotde. Ẹdọhọ ke enye edi mbe emi ekenyịmede ẹtụhọde ẹnyụn̄ ẹwot Jesus man enye ọsọn̄ọ omụm itie esie akama. Mbon en̄wen ẹdọhọ ke akpan utom Pilate ikedịghe ndikpe ikpe, edi ke ekedi ndisịn emem nnyụn̄ nyom ufọn ukara Rome.

Eyo Pilate ama enen̄ede okpụhọde ye eyo nnyịn. Kpa ye oro, idụhe ebiereikpe emi ekpenende ke ndibiere ikpe n̄kpa nnọ owo emi mîduehe. Mîkpedịghe emi enye ekenyenede mbubehe ye Jesus, Pontius Pilate okpokonyụn̄ etie nte mbon eken oro isikotde iban̄a ke mbụk.

[Ikọ idakisọn̄]

[Ndise ke page 11]

Ẹkefiọhọ uwetn̄kpọ emi owụtde ke Pontius Pilate ekedi Andikara Judaea ke Caesarea