Ndi Ọmọfiọk Idiọn̄ọ Edidu Jesus?

IDỤHE owo oro amade ndidọn̄ọ n̄kpa-n̄kpa m̀mê amade mbabuat unọmọ esịm imọ. Man efep utọ unọmọ oro, owo ọniọn̄ esitịn̄ enyịn ke mme idiọn̄ọ oro ẹwụtde ke afanikọn̄ ọmọn̄ etịbe onyụn̄ anam n̄kpọ aban̄a oro. Jesus Christ ama etịn̄ aban̄a idiọn̄ọ kiet oro anade nnyịn ifiọk. Ẹkụt idiọn̄ọ oro enye eketịn̄de aban̄a ke ofụri ekondo, idiọn̄ọ emi onyụn̄ otụk ofụri ubonowo. Idiọn̄ọ oro ebehe fi ye ubon fo.

Jesus ama etịn̄ aban̄a Obio Ubọn̄ Abasi, emi edisiode idiọkido efep onyụn̄ anam isọn̄ akabarede edi Paradise. Ama enen̄ede ọdọn̄ mme mbet esie ndifiọk ini emi Obio Ubọn̄ oro edidide. Mmọ ẹma ẹbụp ẹte: “Nso idinyụn̄ idi idiọn̄ọ edidu fo ye eke utịt editịm n̄kpọ emi?”—Matthew 24:3.

Jesus ama ọdiọn̄ọ ke imọ ima ikpa inyụn̄ iset, ediwak isua ẹyebe mbemiso ẹdoride imọ ke ebekpo ubọn̄ ke heaven nte Edidem Messiah emi edikarade ofụri ubonowo. Sia owo mîdidaha enyịn ikụt ini oro ẹdidoride enye ke ebekpo ubọn̄, Jesus ama ọnọ idiọn̄ọ oro edin̄wamde mme anditiene enye ẹfiọk “edidu” esie ye “utịt editịm n̄kpọ emi.” Idiọn̄ọ oro enyene ediwak ikpehe, emi ẹdianade kiet ẹnam idiọn̄ọ edidu Jesus.

Matthew, Mark, ye Luke emi ẹkewetde Gospel ẹma ẹtịn̄ enyịn ẹwet ibọrọ Jesus. (Matthew, ibuot 24 ye 25; Mark, ibuot 13; Luke, ibuot 21) Mbon en̄wen oro ẹketienede ẹwet Bible ẹma ẹnọ ọyọhọ ntọt ẹban̄a idiọn̄ọ oro. (2 Timothy 3:1-5; 2 Peter 3:3, 4; Ediyarade 6:1-8; 11:18) Ufan̄ idụhe mi ikem ndidụn̄ọde ọyọhọ ntọt emi, edi iyodụn̄ọde akpan n̄kpọ ition emi ẹnamde idiọn̄ọ oro Jesus eketịn̄de aban̄a. Afo oyokụt ke emi ebehe fi onyụn̄ enyene ufọn ọnọ fi.—Se ekebe ke page 6.

“Ukpụhọde Oro Ọkọtọn̄ọde Obufa Emana”

“Idụt ayadaha an̄wana ye idụt, obio ubọn̄ kiet oyonyụn̄ adaha an̄wana ye obio ubọn̄ en̄wen.” (Matthew 24:7) N̄wedmbụk n̄kpọntịbe Germany oro Der Spiegel ọdọhọ ke mbemiso 1914, mme owo “ẹkenịm ke utịbe utịbe ini iso oyodu emi mme owo ẹdinen̄erede  ẹnyene ifụre, ẹnam n̄kọri, ẹnyụn̄ ẹforo.” Edi kpukpru n̄kpọ ẹma ẹkpụhọde ke ediyịp enyịn. N̄wedmbụk n̄kpọntịbe oro GEO ọdọhọ ke “ekọn̄ oro ọkọtọn̄ọde ke August 1914 onyụn̄ etrede ke November 1918 ekedi n̄wọrọnda n̄kpọntịbe. Ekọn̄ oro ama okpụhọde mbụk ubonowo ke mbuari, etre akani emana onyụn̄ ọtọn̄ọ obufa emana.” Se iwakde ibe mbonekọn̄ miliọn 60 emi ẹtode akamba ubak isọn̄ ition ẹken̄wana ibak ibak ekọn̄ oro. Ẹma ẹwot n̄kpọ nte mbonekọn̄ 6,000 kpukpru usen, ke ẹbaharede ukem ukem. Toto ke ini oro, mme ewetmbụk eset ke emana kiet kiet ye kpukpru n̄ka ukaraidem ẹda “isua 1914 esịm isua 1918 nte ini ukpụhọde oro ọkọtọn̄ọde obufa emana.”

Akpa ekọn̄ ererimbot ama okpụhọde n̄kaowo ofụri ofụri adade ubonowo ekesịm mme akpatre usen eke editịm n̄kpọ emi. Ediwak ekọn̄, en̄wan, ye edinam oyomonsia ẹma ẹdu ke utịt utịt ọyọhọ isua ikie-20. N̄kpọ osụk etie ntre idem ke ntọn̄ọ ọyọhọ isua ikie-21 emi. Ke ẹsiode ekọn̄ ẹfep, ẹkụt mme n̄kpọ efen oro ẹnamde idiọn̄ọ edidu Christ.

Akan̄, Idiọk Udọn̄ọ, ye Unyekisọn̄

‘Akan̄ oyodu.’ (Matthew 24:7) Akan̄ ama ọnọmọ Europe ke ini akpa ekọn̄ ererimbot, ndien toto ke ini oro akan̄ osụk ọnọnọmọ ubonowo. Ewetmbụk eset oro Alan Bullock, ama ewet se iketịbede ke Russia ye Ukraine ke 1933 ete: “Ata ediwak mbon ọ-biọn̄ ẹma ẹyo ke mme obio-in̄wan̄ . . . Ẹma ẹtan̄ okpo owo ẹbok ke mben usụn̄.” Ke 1943, ọkọmbụk n̄kpọntịbe oro T. H. White ekedi kiet ke otu mbon oro akan̄ ọkọnọmọde ke Henan, mbahade obio ukara China. Enye ekewet ete: “Ke ini akan̄, n̄kpọ ekededi ekeme ndikabade ndi udia, ẹnyụn̄ ẹkeme ndikọk nnyụn̄ ndia mme n̄kpọ emi, ndien idem owo ayanam mmọ ẹnọ owo odudu. Ndịk n̄kpa kpọt ekeme ndinam owo oyom ndidia se owo mîkpadiaha.” Edi n̄kpọ mbọm nditịn̄ ke akan̄ ekpere ndidi ọsọ n̄kpọ ke Africa ke mme isua ndondo emi. Okposụkedi isọn̄ ọnọde udia oro ekemde kpukpru owo, Esop Kaban̄a Udia ye Utọin̄wan̄ eke Edidiana Mme Idụt ọdọhọ ke n̄kpọ nte owo miliọn 840 ke ofụri ererimbot ẹnyene ata esisịt udia ndidia.

‘Ndiọi udọn̄ọ ẹyedu ke nsio nsio ebiet.’ (Luke 21:11) N̄wedmbụk n̄kpọntịbe oro Süddeutsche Zeitung ọtọt ke “udọn̄ọ efiomnsa ama owot n̄kpọ nte owo miliọn 20 esịm miliọn 50 ke 1918, oro awakde akan se akpa ekọn̄ ererimbot okowotde. Toto ke ini oro, mme utọ udọn̄ọ nte utoenyịn, isọti, akpaikpai ikọn̄, mbụn̄ọ nseknditọ, ye utọrọ ẹnọmọ ata ediwak owo. Idem akpa ererimbot ndikụt nte AIDS akade iso nditara nsuana. Idahaemi, owo ifiọkke ntak emi ọsọn̄de ndikọk mme udọn̄ọ  oro ẹma ẹkesikọkọk okposụkedi ẹnamde akwa n̄kọri ke ibọkusọbọ. Mme utọ n̄kpọ emi, oro akanam mîtịbeke ke mbụk ubonowo, ẹnam nnyịn idiọn̄ọ ke idu uwem ke n̄wọrọnda ini.

“Unyekisọn̄.” (Matthew 24:7) Unyekisọn̄ omowot ediwak tọsịn owo ke isua 100 emi ẹbede. Nte n̄wed ndụn̄ọde kiet ọdọhọde, unyekisọn̄ oro enyenede odudu ndibiat ufọk nnyụn̄ nsiak isọn̄ ẹma ẹtịbe utịm ike-18 ke isua kiet kiet, ke ẹbaharede ukem ukem, ọtọn̄ọde ke 1914. Ata n̄kpọsọn̄ unyekisọn̄, emi ẹkemede ndiwụri ufọk ofụri ofụri, ẹtịbe n̄kpọ nte ini kiet kpukpru isua. Kpa ye n̄kọri oro ẹnamde ke ifiọk ubotn̄kpọ, ibat owo oro ẹkpan̄ade ke ntak unyekisọn̄ aka iso ndikọri, koro ediwak ikpọ obio oro ibat mme owo ọkọride usọp usọp ẹdu ke ikpehe isọn̄ emi unyekisọn̄ esiwakde nditịbe.

Inem Inem Mbụk!

Ata ediwak ikpehe idiọn̄ọ eke mme akpatre usen emi ẹsan̄a ye nnanenyịn. Edi Jesus ama etịn̄ n̄ko aban̄a inem inem mbụk.

‘Ẹyekwọrọ eti mbụk obio ubọn̄ emi ke ofụri isọn̄ nte ntiense ẹnọ kpukpru mme idụt.’ (Matthew 24:14) Utom oro Jesus ọkọtọn̄ọde—edikwọrọ eti mbụk Obio Ubọn̄—edisịm akakan udomo ke mme akpatre usen emi. Ndien ke ẹnam oro idahaemi. Mme Ntiense Jehovah ke ẹkwọrọ etop Bible, ke ẹnyụn̄ ẹkpep mbon oro ẹnyenede udọn̄ ndida se ẹkpepde mmọ nsịn ke edinam kpukpru usen. Idahaemi, Mme Ntiense ẹwakde ẹbe owo miliọn itiokiet ẹkwọrọ ikọ ke idụt 235 ke usem awakde ebe 400.

Tịm fiọk ke Jesus ikọdọhọke ke nnanenyịn ererimbot ayanam mme owo ẹtre mme edinam mmọ eke usen ke usen. Enye ikonyụn̄ idọhọke ke ikpehe idiọn̄ọ kiet kpọt ke ẹdikụt ke ofụri ererimbot. Edi enye ama ebem iso etịn̄ aban̄a ediwak n̄kpọntịbe emi ẹdinamde ẹfiọk idiọn̄ọ oro ke ebiet ekededi ke isọn̄.

Utu ke ndiwụk ntịn̄enyịn ke mme n̄kpọntịbe kiet kiet m̀mê ndikere ke mme n̄kpọntịbe emi inyeneke ebuana ye kiet eken, ndi omokụt ntan̄ndian idiọn̄ọ oro enen̄erede enyene se ọwọrọde ke ofụri ekondo? Se itịbede ke ererimbot  otụk fi ye ubon fo. Edi nnyịn imekeme ndibụp, Ntak emi mbon oro ẹfiọkde idiọn̄ọ oro mîwakke?

Ẹnam Udọn̄ Idemowo Edi Akpa

“Kûwọk Ewọk Mi,” “Kûsan̄a Ukpere Mbak Odudu Ikan̄ Ilektrik,” “Sụhọde Ubọk Uwat.” Emi ẹdi ndusụk idiọn̄ọ ye ntọt oro isikụtde, edi emi mme owo ẹsiwakde ndifụmi. Ntak-a? Edi mmemmem n̄kpọ ndinam se nnyịn ikerede ke edi ke ufọn nnyịn. Ke uwụtn̄kpọ, ekeme ndidọn̄ nnyịn ndiwat uwat ọsọp akan nte ibet etemede, m̀mê ndinen̄ede ndọn̄ nnyịn ndiwọk ewọk ke ebiet oro ẹkpande. Edi iwụtke ifiọk ndifụmi idiọn̄ọ.

Ke uwụtn̄kpọ, mi ke Nigeria, unọmọ ubomisọn̄ ẹsiwot ata ediwak owo kpukpru isua onyụn̄ obiomo ediwak owo eken nsinsi ndo. Nte obufa n̄wed ibet uwat idụt Nigeria oro ẹkotde Highway Code ọdọhọde, ediwak unọmọ emi ẹsitịbe koro ediwak mme awat-uwat ẹsifụmi idiọn̄ọ ke usụn̄ ẹnyụn̄ ẹbiat ibet uwat. Edi n̄kpọ mfụhọ nditịn̄ ke ndifụmi idiọn̄ọ ekeme ndisụn̄ọ ke n̄kpọ mmọn̄eyet.

Nso isinam mme owo ẹfụmi idiọn̄ọ oro Jesus eketịn̄de aban̄a? Ekeme ndidi udọn̄ inyene ekịm mmọ enyịn, unana udọn̄ ke ikọ Abasi anam esịt mmọ odori ufiọn, unana iwụk iyakke mmọ ẹnam ubiere, edinam ofụri usen ada mmọ idem, mîdịghe mmọ ẹyak ndịk ediduọk uku mmọ akan mmọ ubọk. Ndi n̄kpọ ekededi ke otu emi anam fi ofụmi idiọn̄ọ edidu Jesus? Nte ikpenen̄ekede iwụt ọniọn̄ ndifiọk idiọn̄ọ edidu Jesus nnyụn̄ nnam n̄kpọ nte odotde?

Uwem ke Paradise Isọn̄

Ata ediwak owo ke ẹnam n̄kpọ ẹban̄a idiọn̄ọ edidu Jesus. Kristian, akparawa kiet ke Germany emi ama ọkọdọ ndọ ewet ete: “Emi edi ini afanikọn̄. Ke akpanikọ, nnyịn idu uwem ke ‘mme akpatre usen.’” Enye ye n̄wan esie ẹsida ediwak ini ẹsian mbon en̄wen ẹban̄a Obio Ubọn̄ Messiah. Frank odụn̄ ke Germany n̄ko. Enye ye n̄wan esie ẹsida eti mbụk Bible ẹdọn̄ mbon en̄wen esịt. Frank ọdọhọ ete: “Nte n̄kpọ etiede ke ererimbot anam ediwak owo mfịn ẹtịmede esịt ẹban̄a ini iso. Nnyịn imesidomo ndida ntịn̄nnịm ikọ Bible aban̄ade Paradise isọn̄ ndọn̄ mmọ esịt.” Ntem, Kristian ye Frank ẹtiene ẹsu kiet ke otu idiọn̄ọ edidu Jesus—edikwọrọ eti mbụk Obio Ubọn̄.—Matthew 24:14.

Nte mme akpatre usen ẹsan̄ade ẹkpere utịt, Jesus oyosobo akani editịm n̄kpọ emi ye kpukpru mbon oro ẹnọde enye ibetedem, efep. Ekem Obio Ubọn̄ Messiah eyese aban̄a isọn̄, onyụn̄ anam isọn̄ akabade edi Paradise oro ẹkebemde iso ẹtịn̄ ẹban̄a. Ubonowo ọyọbọhọ udọn̄ọ ye n̄kpa, mme akpan̄kpa ẹyenyụn̄ ẹset ẹdidu uwem ke isọn̄. Kpukpru emi ẹdi inem inem idotenyịn oro ẹnade ẹbet mbon oro ẹfiọkde idiọn̄ọ ini oro mmọ ẹdude uwem. Nte ikpowụtke eti ibuot ndikpep n̄kpọ efen efen mban̄a idiọn̄ọ oro ye se anade owo anam man ọbọhọ utịt editịm n̄kpọ emi? Ke akpanikọ, kpukpru owo ẹkpenyene ndinam emi ye unana ubiatini.—John 17:3.

[Se Ẹwetde ke Ikpọ Abisi ke page 4]

Jesus ama ebem iso etịn̄ aban̄a ediwak n̄kpọntịbe emi ẹdinamde ẹfiọk idiọn̄ọ oro ke ebiet ekededi ke isọn̄

[Se Ẹwetde ke Ikpọ Abisi ke page 6]

Ndi omokụt ntan̄ndian idiọn̄ọ oro enen̄erede enyene se ọwọrọde ke ofụri ekondo?

[Ekebe/Mme ndise ke page 6]

NDIFIỌK IDIỌN̄Ọ MME AKPATRE USEN

Anana-mbiet ekọn̄.—Matthew 24:7; Ediyarade 6:4

Akan̄.—Matthew 24:7; Ediyarade 6:5, 6, 8

Ndiọi udọn̄ọ.—Luke 21:11; Ediyarade 6:8

Ukwan̄ido nditọt.—Matthew 24:12

Unyekisọn̄.—Matthew 24:7

Ndiọkeyo.—2 Timothy 3:1

Ọkpọsọn̄ uma okụk.—2 Timothy 3:2

Edisọn̄ ibuot ye ete ye eka.—2 Timothy 3:2

Edinana ndammana ima.—2 Timothy 3:3

Edima inemesịt utu ke edima Abasi.—2 Timothy 3:4

Edinana mfara ke idem.—2 Timothy 3:3

Imaha eti ido.—2 Timothy 3:3

Unana edifiọk m̀mê edidọn̄ enyịn mban̄a afanikọn̄ oro edide.—Matthew 24:39

Mbon nsahi ẹsịn uyarade owụtde ke mme ukperedem usen ẹdi emi.—2 Peter 3:3, 4

Edikwọrọ Obio Ubọn̄ Abasi ke ofụri ekondo.—Matthew 24:14

[Mme Ebiet Ẹdade Ndise Ẹto ke page 5]

Mbonekọn̄ akpa ekọn̄ ererimbot: Ẹda ẹto n̄wed oro The World War—A Pictorial History, 1919; ubon ubuene: AP Photo/Aijaz Rahi; eyenọwọn̄ mbụn̄ọ: © WHO/P. Virot