Mbụk Eyouwem

Uwụtn̄kpọ Ete ye Eka Mi Ama Ọsọn̄ọ Mi Idem

NTE JANEZ REKELJ OBỤKDE

Ekedi ke 1958. Ami ye Stanka n̄wan mi ikodu ke Ikpọ Obot Alp Karawanken ke adan̄a Yugoslavia ye Austria, idomo ndifehe n̄ka Austria. Ndibe ndụk Austria ekedi ata n̄kpọndịk, sia mbon oro ẹkekamade ikan̄ ẹkpeme adan̄a Yugoslavia ẹma ẹnen̄ede ẹbiere ke mmimọ idiyakke owo ndomokiet ebe. Nte nnyịn ikakade, nnyịn ima ikesịm ata editụn̄ọ ebeden̄. Akanam ami ye Stanka ikekwe nte obot oro etiede ke n̄kan̄ Austria. Nnyịn ima iwọn̄ọde ika edem usiahautịn inyụn̄ isan̄a tutu ikesịm usụhọde emi ikpọ itiat ye n̄kwaitiat ẹdude. Okposụkedi nnyịn mîkọfiọkke se iditịbede inọ nnyịn, ima ibọp idem nnyịn ke ọfọn̄itai oro ikakamade iwet isụhọde obot oro.

YAK ntịn̄ se ikanamde nnyịn ididu ke utọ idaha oro ye nte uwụtn̄kpọ edinam akpanikọ ete ye eka mi ekesịnde udọn̄ ọnọ mi ndisọn̄ọ nda nnam akpanikọ nnọ Jehovah ke ini afanikọn̄.

N̄kọkọri n̄kpon ke Slovenia, emi idahaemi edide ekpri idụt ke Ufọt Ufọt Europe. Enye odu ke Ikpọ Obot Alp ke Europe, ndien Austria odu ke edem edere esie, ke adan̄aemi Italy odude ke edem usoputịn, Croatia odu ke edem usụk, Hungary onyụn̄ odu ke edem usiahautịn. Nte ededi, ke ini Franc ye Rozalija Rekelj, oro edi ete ye eka mi ẹkemanade, Slovenia ekedi ubak Obio Ukara Austria ye Hungary. Ke akpa ekọn̄ ererimbot ama okokụre, Slovenia ama akabade edi ubak obufa idụt oro ẹkekotde Kingdom of the Serbs, Croats, and Slovenes (Obio Ubọn̄ Mbon Serbia, Croatia, ye Slovenia). Ke 1929, ẹma ẹkpụhọ enyịn̄ idụt oro ẹkot Yugoslavia, emi ke ata ata usụn̄ ọwọrọde “Edem Usụk Slavia.”  Ami n̄kamana ke January 9, 1929, ke mbọhọ obio Podhom, emi ekperede ediye N̄kpọdiọhọ Mmọn̄ Bled.

Ẹkebọk eka mi nte ata owo Catholic. Kiet ke otu udọeka ete esie ekedi oku, ndien ita ke otu nditọeka ete esie iban ẹkedi mme nun. Ama enen̄ede ọdọn̄ enye ndinyene Bible, ndikot, ndinyụn̄ mfiọk enye. Edi, ete mi ikenen̄ekede inyene udọn̄ ke ido ukpono. Esịt ama enen̄ede ọdiọk enye aban̄a udeme oro ido ukpono ekenyenede ke akpa ekọn̄ ererimbot oro ẹken̄wanade ke 1914 esịm 1918.

Ndikpep Akpanikọ

Ke ekọn̄ oro ama okokụre, Janez Brajec, eyen eyeneka ete eka mi ye Ančka n̄wan esie, ẹma ẹkabade ẹdi Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible, nte ẹkediọn̄ọde Mme Ntiense Jehovah ini oro. Mmọ ẹkedụn̄ọ ke Austria ini oro. Ọtọn̄ọde ke 1936, Ančka ama esidi edise eka mi ediwak ini. Enye ama ọnọ Mama Bible, Mama onyụn̄ ọsọsọp okot enye ọkọrọ ye ediwak Enyọn̄-ukpeme ye mme n̄wed Bible eken ke usem Slovenian. Ke akpatre, ke ntak emi Hitler akadade Austria enyene ke 1938, Janez ye Ančka ẹma ẹfiak ẹnyọn̄ọ ẹdi Slovenia. Mmeti ke mmọ ẹkedi ebe ye n̄wan oro ẹfiọkde n̄wed, ẹnyenede mbufiọk, ẹnyụn̄ ẹmade Jehovah. Mmọ ẹma ẹsiwak ndineme akpanikọ Bible nnọ Mama, ndien emi ama anam enye ayak idemesie ọnọ Jehovah. Enye ama ana baptism ke 1938.

N̄kpoyo ama ofụt ke obio ke ini Mama eketrede ndinịm mme usọrọ oro mîkemke ye N̄wed Abasi, utọ nte usọrọ Christmas, ye ke ini enye eketrede ndita iyịp, ye akpan akpan ke ini enye ọkọfọpde kpukpru ndisọi mbiet esie. Ikebịghike ubiọn̄ọ ama ọtọn̄ọ. Nditọeka ete esie, mme nun oro, ẹma ẹsịn ifịk ndisiwet enye, ẹdomode ndinam enye afiak etiene “Edisana Mary” ye Ufọkabasi Catholic. Edi Mama ama ewet mmọ oyom ẹbọrọ mme akpan mbụme Bible, edi mmọ ikọbọrọke. Ete Mama n̄ko ama enen̄ede ọbiọn̄ọ Mama. Enye ikedịghe idiọk owo, edi iman nnyịn ye obio ẹkesịn enye anam kpukpru oro. Emi ama anam enye awak mme n̄wed Bible Mama ediwak ini, edi ikotụkke Bible Mama. Enye ama ọtọn̄ọ edọn̄ ekpe Mama ubọk ete afiak ọnyọn̄ edi ufọkabasi. Enye ama akam ọdọhọ ke imọ imọn̄ ikịm enye ke ikwa. Nte ededi, ete mi ama enen̄ede anam ete eka mi ọfiọk ke imọ idiyọhọ orụk ido eke etiede ntre.

Papa ama aka iso ndisọn̄ọ Mama idem nte ke enye enyene unen ndikot Bible nnyụn̄ mmek se enye enịmde ke akpanikọ. Enye ama ana baptism n̄ko ke 1946. Ke ini n̄kokụtde nte Jehovah ọkọsọn̄ọde Mama idem anam enye ọsọn̄ọ ada uko uko ọnọ akpanikọ kpa ye ubiọn̄ọ, ye nte Jehovah ọkọdiọn̄de enye ke ntak  mbuọtidem esie, emi ama anam mi n̄ko ntọn̄ọ ndinyene itie ebuana ye Abasi. Mma nnen̄ede mbọ ufọn n̄ko nto Mama ndikesikot Bible ye mme n̄wed Bible uyo ọwọrọ nnọ mi.

Mama ama esinyene nnyan nneme n̄ko ye Marija Repe udun̄wan eka esie, ndien ami ye udun̄wan eka esie ikana baptism usen kiet ke July 1942. Eyenete eren kiet ama edi edinọ ibio ibio utịn̄ikọ, ami ye Marija inyụn̄ ina baptism ke akwa uyeremmọn̄ eto ke ufọk nnyịn.

Utom Ufịk ke Ini Udiana Ekọn̄ Ererimbot

Ke 1942, ke ini udiana ekọn̄ ererimbot okosụk an̄wanade, Germany ye Italy ẹma ẹdụk Slovenia, ẹdeme enye ẹda, ẹnyụn̄ ẹnọ Hungary ubak. Ete ye eka mi ikodụkke Volksbund, oro edi n̄ka mbon Nazi. Ami n̄kesidọhọke “Edinyan̄a Enyene Hitler,” ke ufọkn̄wed. Enen̄ede etie nte andikpep ama asian ukara n̄kpọ emi.

Ẹma ẹdọn̄ nnyịn ke tren ẹwat ẹka akwa ufọk ubọn̄ emi okodude ekpere obio Hüttenbach ke Bavaria, emi ẹkedade ẹnam n̄kpọ nte itienna utom ufịk. Papa ama anam ndutịm man n̄kpanam utom ye etem e-bred ke obio oro nnyụn̄ ndụn̄ ye enye ye ubon esie. Mma nda ifet emi n̄kpep nte ẹtemde bred, ndien emi ama enyene ufọn ke ini iso. Nte ini akakade, ẹma ẹnọ ofụri ubon nnyịn (esịnede Marija eyeneka eka mi ye ubon esie) ẹka itienna ke Gunzenhausen.

Ke ekọn̄ oro ama okokụre, mma nyom ndisan̄a ye otu kiet n̄ka ebiet emi ete ye eka mi ẹkedude. Ke unana idotenyịn, Papa ama edi okoneyo oro ekesierede usen oro n̄koyomde ndidaha. Mfiọkke se ikpeketịbede inọ mi edieke n̄kpakasan̄ade ye otu oro, sia mmọ mîkedịghe nti owo. Mma ntọn̄ọ ntak n̄kụt ke Jehovah ese aban̄a mi onyụn̄ ama mi, ke ndikada ete ye eka mi n̄kpeme nnyụn̄ nnọ mi ukpep. Ami ye Papa ikasan̄a ke ukot usen ita man ikesịm ubon nnyịn. Kpukpru nnyịn ima isịm ufọk ke June 1945.

Ke ekọn̄ ama okokụre, mbon Communist ẹkekara Yugoslavia, ndien andikara ekedi Josip Broz Tito. Mmọdo, n̄kpọ ama ọsọn̄ etieti ye Mme Ntiense Jehovah.

Eyenete kiet ama oto Austria edi edise nnyịn onyụn̄ adia udia ye nnyịn ke 1948. Mme bodisi ẹma ẹtiene enye ke ebiet ekededi oro enye akakade, ẹnyụn̄ ẹmụm nditọete oro enye akakade ekese. Ẹma ẹmụm Papa n̄ko ke ntak emi akakamade enye esen, mîkonyụn̄ itọtke enye inọ mme bodisi; emi ama anam Papa abiat isua iba ke ufọk-n̄kpọkọbi. Idịghe ntak emi Papa mîkodụhe kpọt akanam ini emi edi ata ini afanikọn̄ ọnọ Mama, edi n̄ko koro enye ama ọfiọk ke ami ye udọeka mi iyọsọp ndisobo udomo edida san̄asan̄a.

N̄kpọkọbi ke Macedonia

Ẹma ẹkot mi ndidụk utom ekọn̄ ke November 1949. Mma n̄ka man n̄kanam an̄wan̄a ke ubieresịt mi idiyakke mi nnam utọ utom oro. Edi ukara ikenyịmeke ndikop oro, ẹnyụn̄ ẹsịn mi ke tren ye mbon oro ẹkedade ke ekọn̄ ẹdaha Macedonia, Yugoslavia n̄kan̄ oko.

N̄kokopke n̄kpọ ndomokiet nto ubon nnyịn ye nditọete ke ufan̄ isua ita, n̄konyụn̄ nnyeneke n̄wed ndomokiet, ukpọk Bible. N̄kpọ ama ọsọn̄ etieti. Nditie n̄kere mban̄a Jehovah ye uwụtn̄kpọ Eyen esie, Jesus Christ, ama ọsọn̄ọ mi idem. Uwụtn̄kpọ ete ye eka mi n̄ko ama ọsọn̄ọ mi idem. Ke adianade do, akam oro n̄kesibọn̄de kpukpru ini mben̄e odudu ikayakke idem emem mi.

Nte ini akakade, ẹma ẹnọ mi n̄ka ufọk-n̄kpọkọbi ke Idrizovo, emi ekperede Skopje. Mbon n̄kpọkọbi ẹma ẹsinam nsio nsio utom ke ufọk-n̄kpọkọbi  emi. Ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ, n̄kanam utom nte enịm-ebiet asana ye nte andisida n̄wed n̄kọnọ ke mme ọfis. Okposụkedi owo n̄kpọkọbi kiet emi ekedide akani ndedịbe bodisi ekesifiomode mi, n̄kenyeneke mfịna ye owo ekededi—mme ekpeme ufọk-n̄kpọkọbi, mbon n̄kpọkọbi, idem mme akamautom ke usiakifia ufọk-n̄kpọkọbi.

Ekem, mma ndikop ke ẹyom etem e-bred ke itie utem bred ufọk-n̄kpọkọbi. Usen ifan̄ ke oro ebede, akamautom ama edi ndikot mme owo enyịn̄. Enye ama asan̄a ebe udịm owo, atuak ada mi ke iso, onyụn̄ obụp ete, “Ndi afo edi etem e-bred?” Mma mbọrọ “Ih.” Enye ama ọdọhọ ete: “Tọn̄ọ utom ke itie utem bred usenubọk n̄kpọn̄.” Owo n̄kpọkọbi oro ekesifiomode mi ama esisan̄a ebe ke itie utem bred ediwak ini edi ikenyeneke se enye ekekemede ndinam. N̄kanam utom do tọn̄ọ ke February esịm July 1950.

Ekem ẹma ẹnọ mi n̄ka itieidụn̄ emi ẹkekotde Volkoderi, ke edem usụk Macedonia, ke mbọhọ N̄kpọdiọhọ Mmọn̄ Prespa. Mma nsika n̄kọnọ leta ke obio Otešovo emi mîyomke usụn̄ ẹka ufọk. N̄kanam utom ye mbon oro ẹsidiọn̄de usụn̄, edi ekese ini, n̄kesinam utom ke itie utem bred, ndien emi ama esifere mi ke idem. Ẹkesana mi ẹyak ke November 1952.

Ẹma ẹsiak esop ke Podhom ke ini oro mmen̄kodụhe. Ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ, esop oro ẹkesisop idem ke ufọkisen ke Spodnje Gorje. Ekem, Papa ama ọnọ ubet kiet ke ufọk nnyịn man esop oro ẹkpesisop idem do. Ama enen̄ede enem mi esịt ndisisop idem ye mmọ ke ini n̄kotode Macedonia ndi. Mma mfiak ntọn̄ọ ufan ye Stanka, oro n̄kosobode mbemiso n̄kakade n̄kpọkọbi. Nnyịn ima idọ ndọ ke April 24, 1954. Nte ededi, ini ifụre mi ama asan̄a ekpere utịt.

N̄kpọkọbi ke Maribor

Ẹma ẹfiak ẹkot mi ndidụk ekọn̄ ke September 1954. Isan̄ emi, ẹma ẹbiere n̄kpọkọbi emi ebede isua ita ye ubak ẹnọ mi ke ufọk-n̄kpọkọbi Maribor, emi odude ke edem usiahautịn Slovenia. Mma ndep babru ye benetap ke ndondo oro n̄kenyenede ifet. Mma ntọn̄ọ ndiwet kpukpru n̄kpọ oro n̄kekemede nditi—mme itie N̄wed Abasi, n̄kpọ oro ẹtode Enyọn̄-Ukpeme ye mme n̄wed Christian. Mma nsikot se n̄kewetde nnyụn̄ n̄wet mme n̄kpọ efen oro n̄ketide ndọn̄. Etisịm ini oro n̄kokụrede n̄kpọkọbi, mma n̄wet n̄kpọ nyọhọ n̄wed oro, ndien emi ama an̄wam mi nsọn̄ọ nda nnyụn̄ nsọn̄ idem ke n̄kan̄ eke spirit. Akam ye editie n̄kere mme n̄kpọ eke spirit n̄ko ẹkedi mme akpan n̄kpọ oro ẹken̄wamde mi nsọn̄ idem ke n̄kan̄ eke spirit, emi ẹma ẹnọ mi uko ndibuana akpanikọ Bible ye mbon en̄wen.

Isan̄ enye emi, ẹma ẹnyịme nsibọ leta kiet kpọt ke ọfiọn̄, ẹsinyụn̄ ẹdi ẹdise mi minit 15 kpọt ini kiet ke ọfiọn̄. Stanka ama esisan̄a ke tren ofụri okoneyo man ekpedisịm ufọk-n̄kpọkọbi tụhi-tụhi, okụt mi onyụn̄ afiak ọnyọn̄ kpasụk usen oro. Enye ndisidi ndise mi ama esinen̄ede esịn udọn̄ ọnọ mi. Ekem mma ndiomi nte ndisan̄ade nnyene Bible. Ami ye Stanka iketie isak iso ise kiet eken, ẹnyụn̄ ẹnọ ekpeme ufọk-n̄kpọkọbi edikpeme nnyịn. Ke ini ekpeme ufọk-n̄kpọkọbi oro mîkesehe, mma nsịn leta ke ekpat Stanka, ndien leta oro ọkọdọhọ enye esịn Bible ke ekpat esie isan̄ efen oro oyomde ndidi ndise mi.

Stanka, ọkọrọ ye ete ye eka mi ẹma ẹkere ke ekedi ata enyene-ndịk n̄kpọ ndinam oro, ntre mmọ ẹma ẹwak ndusụk ikọn̄ N̄wed Abasi Christian Usem Greek ẹdọn̄ ke esịt ekara ekara bred ẹda ẹsọk mi. Ntem ke mmọ ẹkenam tutu  nnyene Bible oro n̄koyomde. Kpasụk ntem ke Stanka akada Enyọn̄-Ukpeme oro enye okosion̄ode ewet ke ubọk ọsọk mi. Ke ndondo oro mbọde, mma nsifiak nsion̄o n̄wet ke ubọkn̄wed mi nnyụn̄ n̄wak akpa oro mbak ẹdifiọk ebiet oro n̄kadade mmọ.

Ke ntak emi n̄kesinọde ikọ ntiense ifịk ifịk, ekemmọ mbon n̄kpọkọbi ẹma ẹdọhọ ke ami nditreke ndidụk mfịna. Isan̄ kiet, mma nnyene ata inem inem nneme Bible ye nsan̄a ufọk-n̄kpọkọbi. Nnyịn ima ikop ẹsịnde eyen ukpọhọde ke usụn̄, ekpeme ufọk-n̄kpọkọbi onyụn̄ ebe odụk. Mma nsọsọp n̄kere ke ẹmọn̄ ẹsịn mi ikpọn̄ ke ubet kiet. Edi idịghe oro akanam ekpeme ufọk-n̄kpọkọbi oro edi. Enye ama okop nneme oro, ndien ama oyom nditiene mbuana. Enye ama oyụhọ ye ibọrọ mbụme esie oro n̄kọnọde onyụn̄ afiak ọkọbi usụn̄ ubet oro ọnyọn̄.

Ke akpatre ọfiọn̄ oro n̄kodude ke ufọk-n̄kpọkọbi, andise enyịn mban̄a edin̄wam mbon n̄kpọkọbi ẹnam ukpụhọde ama otoro mi ke ntak oro n̄kọsọn̄ọde nda nnọ akpanikọ. N̄kada emi nte eti utịp ukeme oro n̄kesịnde ndinam ẹfiọk enyịn̄ Jehovah. Ẹma ẹfiak ẹsio mi ke ufọk-n̄kpọkọbi ke May 1958.

Ndifehe N̄ka Austria, Ekem Australia

Mama ama akpa ke August 1958. Enye ama ọdọn̄ọ ebịghi. Ekem, ẹma ẹfiak ẹkot mi ọyọhọ utịm ikata ẹte ndidụk ekọn̄ ke September 1958. Ami ye Stanka ima inam akpan ubiere oro akanamde nnyịn ibe adan̄a idụt ke n̄wọrọnda usụn̄, oro n̄ketịn̄de ke ntọn̄ọ. Nnyịn ikasianke owo ndomokiet, ima imen ọfọn̄itai inyụn̄ itan̄ n̄kpọ ifan̄ idọn̄ ke ekpat oro ẹkọn̄ọde ke abaedem, idịbe iwọrọ ke window ika adan̄a Austria ke edem usoputịn Obot Stol. Etie nte Jehovah akasiak usụn̄ ubọhọ ọnọ nnyịn ke ini enye ọkọfiọkde ke nnyịn ima iyom ubọhọ.

Ukara Austria ama ọnọ nnyịn ika itienna mbon itọkekọn̄ emi ekperede Salzburg. Ke ọfiọn̄ itiokiet oro nnyịn ikodude do, nnyịn ikesiwak ndidu ye Mme Ntiense, ntre nnyịn ikenen̄ekede idu ke itienna oro. Idem ama akpa mbon en̄wen ke itienna oro aban̄a nte nnyịn ikọsọpde inam ufan ntre. Akpa ini oro ikodụkde mbono ekedi emi. Emi okonyụn̄ edi akpa ini oro ikekemede ndikwọrọ ikọ ifụre ifụre ke ufọk ke ufọk. Ikenemke nnyịn ndinyọn̄ n̄kpọn̄ ndima ufan emi ke ini ama ekedikem ndinyọn̄.

Ukara Austria ama ọnọ nnyịn ifet ndiwọrọ n̄ka Australia. Nnyịn ikedehede ikere ke imekeme ndika usụn̄ oyom ntre. Nnyịn ikasan̄a ke tren ika Genoa ke Italy, ndien ekem idụk nsụn̄ikan̄ do ika Australia. Nnyịn ikedidụn̄ ke Wollongong ke New South Wales. Mi ke Philip akpan nnyịn akamana ke March 30, 1965.

Ndidụn̄ ke Australia emebererede ekese ifet ọnọ nnyịn ndinam utom, esịnede ifet ndikwọrọ ikọ nnọ mbon oro ẹtode mme obio oro ẹkesidiọn̄ọde nte Yugoslavia. Nnyịn imọkọm Jehovah iban̄a mme edidiọn̄ esie, emi esịnede ndikeme ndinam n̄kpọ esie nte ubon oro adianade kiet. Philip ye Susie n̄wan esie ẹnam utom ke ọfis n̄kọk itieutom Mme Ntiense Jehovah ke Australia, mmọ ẹma ẹnyụn̄ ẹnam utom isua iba ke ọfis n̄kọk itieutom ke Slovenia.

Kpa ye mme mfịna oro ẹtọde usọn̄ ye udọn̄ọ, ami ye n̄wan mi ke ika iso ndikop inem utom oro inamde inọ Jehovah. Mmenen̄ede n̄wụt esịtekọm mban̄a eti uwụtn̄kpọ ete ye eka mi! Uwụtn̄kpọ emi aka iso ndisọn̄ọ mi idem, an̄wam mi nnam se apostle Paul eketịn̄de, ete: “Ẹdat esịt ke idotenyịn. Ẹyọ ke ini ẹdude ke ukụt. Ẹkọbọ ke akam.”—Rome 12:12.

[Ndise ke page 16, 17]

Ete ye eka mi ke utịt utịt iduọk isua 1920

[Ndise ke page 17]

Eka mi, ke utịt utịt nnasia, ye Ančka emi ekekpepde enye akpanikọ

[Ndise ke page 18]

Ami ye Stanka n̄wan mi, esisịt ini ke ima ikọdọ ndọ

[Ndise ke page 19]

Esop oro ẹkesisopde idem ke ufọk nnyin ke 1955

[Ndise ke page 20]

Ami ye n̄wan mi, Philip akpan nnyịn, ye Susie n̄wan esie