Mme Utịbe Utịbe N̄kpọ-Obot Ẹtoro Jehovah

JEHOVAH ABASI omokpon akan nte anana-mfọnmma owo ekemede ndikere. Mme n̄kpọ-obot esie ke heaven ye ke isọn̄ ẹtoro enye ẹnyụn̄ ẹdoro nnyịn uten̄e.—Psalm 19:1-4.

Ke akpanikọ, enen̄ede odot nnyịn ikop se Jehovah etịn̄de, sia enye edide Andibot ye Andikara Ekondo. Edi idem akpakpa nnyịn didie ntem edieke enye ekpetịn̄de ikọ ọnọ nnyịn mme ikpîkpu owo mi ke isọn̄! Nso edieke enye akpadade angel etịn̄ ikọ ọnọ fi? Ke akpanikọ, afo akpakpan̄ utọn̄. Anaedi Job, edinen owo oro, ama enen̄ede akpan̄ utọn̄ ke ini Abasi eketịn̄de ikọ ọnọ enye ke n̄kpọ nte isua 3,500 emi ẹkebede. Nso ke nnyịn ikeme ndikpep nto se Abasi eketịn̄de ọnọ Job aban̄a ererimbot ye ikpaenyọn̄?

Anie Akanam Ererimbot, Anie Onyụn̄ Akara Inyan̄?

Abasi etie ke oyobio obụp Job mbụme aban̄a ererimbot ye akwa mmọn̄, m̀mê inyan̄. (Job 38:1-11) Idụhe ewet mbuwed ufọk emi ekebierede nte ererimbot okpokponde onyụn̄ an̄wam ndinam enye. Abasi ama emen ererimbot odomo ye ufọk onyụn̄ obụp Job ete: “Anie okonyụn̄ enịm itiat inụk esie?” Idịghe eyen owo ndomokiet! Nditọ Abasi, m̀mê mme angel, ẹma ẹse ẹnyụn̄ ẹsio n̄kpo idara ke ini Jehovah okobotde ekondo.

Abasi ama odu ata anyan ini mbemiso okobotde inyan̄, emi Abasi ke ndamban̄a usụn̄ esịnede enye edisịnen̄kpọ. “Enye [ama] obụmerede ọwọrọ ke idịbi.” Abasi anam inyan̄ etre ke ọtọ esie nte n̄kpọ eke esịnde usụn̄ ye itịm abaha enye; ọfiọn̄ ye utịn ẹnyụn̄ ẹda ọtọ ye ekebe ẹdi.

The World Book Encyclopedia ọdọhọ ete: “Ofụm esidi ntak ekese awawa ke inyan̄ibom, ọtọn̄ọde ke n̄kpri mbufụt tutu esịm ata ikpọ mbufụt emi ẹkon̄de ke n̄kpọ nte ikpat 100 (mita 30). . . . Ke ofụm ama okodobo, awawa emi ẹsika iso ẹsan̄a ke enyọn̄ inyan̄ibom, ẹnyụn̄ ẹkeme ndinen̄ede n̄ka usụn̄ oyom. Mmọ ẹsitehede ube ẹnyụn̄ ẹnen̄ede ẹniọn̄. Ke akpatre, mmọ ẹsida ẹkeberi ke mbenesụk ẹnyụn̄ ẹkabade ẹtie efot efot.” Inyan̄ibom esinam ewụhọ Abasi emi: “Mi ke afo edisịm, edi ubehe do: ndien mi ke ẹdinyụn̄ ẹnịm adan̄a ẹnọ iseri odụt [awawa] fo.”

Anie Anam Usiere?

Ekem Abasi obụp Job mbụme aban̄a mme utịp un̄wana ye mme n̄kpọ-obot eken. (Job 38:12-18) Idụhe owo oro ekemede ndiwụk nte okoneyo ye usenubọk ẹsan̄ade. Un̄wana usenubọk esimụm mme utịt ererimbot ke  ndamban̄a usụn̄ eken̄ mme idiọkowo ke esịt efep. Mme anamidiọk ẹkeme ndinam ukwan̄n̄kpọ ke “mbubịteyo.” (Job 24:15, 16) Edi usiere esibịn mme anamidiọk efep.

Un̄wana usenubọk etie nte ufịkn̄kpọ emi Abasi adade anam ererimbot eye. Un̄wana utịn esision̄o nsio nsio uduot, anamde etie nte ẹsịne ekondo ata ediye edisịnen̄kpọ. Idịghe Job akanam n̄kpọ emi, enye ikonyụn̄ isan̄ake ke udem inyan̄ibom man ọfiọk se idọn̄ọde do. Kamse, tutu esịm mfịn emi, mme anam-ndụn̄ọde ẹfiọk ata esisịt n̄kpọ ẹban̄a mme odu-uwem n̄kpọ oro ẹdude ke inyan̄ibom!

Anie Enyene Ebiet Unịm Snow ye Edịmitiat?

Idụhe owo emi akanam adade un̄wana m̀mê ekịm akayak ke ufọk esie m̀mê emi akanam odụkde mme ebiet unịm snow ye edịmitiat emi Abasi enịmde ebet “usen en̄wan ye ekọn̄.” (Job 38:19-23) Ke ini Jehovah akadade edịmitiat an̄wana ye mme asua esie ke Gibeon, ‘mme andikakpan̄a ke edịm itiat ẹma ẹwak ẹkan mme mmọ emi nditọ Israel ẹkewotde ke ofụt.’ (Joshua 10:11) Ekeme ndidi enye ayada edịmitiat emi owo mîfiọkke nte ukot ẹdikponide iketre owot ndiọi owo oro Gog, m̀mê Satan, adade usụn̄.—Ezekiel 38:18, 22.

Ukot edịmitiat emi ẹkponide nte nsenunen ẹma ẹwot owo 25 ẹnyụn̄ ẹnọ owo 200 unan ke Mbahade Obio Ukara Henan ke China ke July 2002. Benvenuto Cellini, akapn̄kpọ eyen Italy, ekewet ntem aban̄a edịmitiat ke 1545: “Usen kiet nnyịn ima idu iyom usụn̄ ikpọn̄ obio Lyons ke France . . . ke ini enyọn̄ ọkọtọn̄ọde ndikpot. . . . Ke ọkpọsọn̄ edikpot emi ama okodobo, enyọn̄ ama anam enyene-ndịk uyom tutu n̄kere ke ererimbot ọmọn̄ esịm utịt; ntre mma ntuak nda kan̄a esisịt, ke adan̄aemi edịmitiat emi mîsan̄ake ye ntọi mmọn̄ baba kiet ekedepde. . . . Ukot edịmitiat emi ẹma ẹtọn̄ọ ndikponi nte sokoro ntantan. . . . Enye ama edep ebịghi, edi ama ebiere ke akpatre . . . Nnyịn ima iwụt kiet eken mbọn ye unan nnyịn; edi ke ima ikasan̄a n̄kpọ nte itiat kiet, nnyịn ima ikụt se ikande se iketịbede inọ nnyịn, emi inua mînyụn̄ ikemeke ndibụk. Edịmitiat emi ama awamade ikọn̄ ke kpukpru eto efep; ama owot mme ufene ke in̄wan̄; ediwak mme ekpeme ufene ẹma ẹkpan̄a n̄ko; nnyịn ima ikụt ikpọ itiat emi ekaubọk iba mîkemeke ndikara.”—Autobiography (Udiana N̄wed, 50), Harvard Classics, Eboho 31, page 352-353.

Nso iditịbe ke ini Jehovah ebererede ebiet unịm snow ye edịmitiat esie ada an̄wana ye mme asua esie? Mmọ idikemeke ndibọhọ ke ini enye adade snow m̀mê edịmitiat anam uduak esie.

Anie Akanam Edịm, Mbara, Frost, ye Ice?

Ekem, Jehovah obụp Job aban̄a edịm, mbara, frost, ye ice. (Job 38:24-30) Abasi edi Andinam edịm, ndien idem “wilderness eke owo mîdụhe ke esịt” etiene ọbọ ufọn edịm. Idịghe eyen owo ndomokiet edi ete m̀mê andinam edịm, ice, ye frost.

 N̄wed oro Nature Bulletin ọdọhọ ete: “N̄kpọ kiet [aban̄ade ice] emi akpade owo idem akan, emi onyụn̄ etiede nte edi akpan n̄kpọ akan, edi ke mmọn̄ esitọt ke ama akakabade ice . . . Ice oro esifiọrọde ke enyọn̄ idịm ke ini etuep esinam mbiet ye mme odu-uwem n̄kpọ eken emi ẹdude ke mmọn̄ (utọ nte iyak) ẹka iso ẹdu uwem ke idak mmọn̄. Edieke . . . mmọn̄ ekpenen̄erede ọsọn̄ onyụn̄ oboro ke ini enye akabarede ice, ice okpodobi akaha ndifiọrọ ke enyọn̄ mmọn̄ onyụn̄ eden̄ akana ke isọn̄ mmọn̄. Enyọn̄ idịm akpaka iso ndidi ice tutu ofụri idịm akabade ice. . . . Mme akpa, idịm, n̄kpọdiọhọ mmọn̄, ye idem inyan̄ibom oro ẹdude ke mme ikpehe oro ẹnen̄erede ẹbit ke ererimbot ẹkpekabade ice taktak.”

Nnyịn iwụt esịtekọm didie ntem sia mme akpa mmọn̄ ererimbot mîsikabakede ice! Nnyịn imonyụn̄ inen̄ede iwụt esịtekọm ke emi edịm ye mbara, kpa mme n̄kpọ-obot Jehovah, ẹsibịtde mme mbiet ye eto.

Anie Ekenịm Mme Ewụhọ Ikpaenyọn̄?

Ekem Abasi obụp Job aban̄a ikpaenyọn̄. (Job 38:31-33) Pleiades edi otu emi esịnede ikpọ ntantaọfiọn̄ itiaba ye ediwak n̄kpri ntantaọfiọn̄ emi ẹyomde usụn̄ ke anana-ibat kilomita ẹkpọn̄ utịn. Owo ikemeke “nditebe Pleiades ke ubọp-n̄kpọ,” man ọbọp mmọ adian nte otu kiet. Idụhe owo emi ‘ekemede nditat urụk Orion,’ emi edide otu ntantaọfiọn̄ oro ẹkesikotde Kesil. Okposụkedi nnyịn mîfiọkke otu ntantaọfiọn̄ oro Abasi okokotde Mazzaroth ye Arcturus, owo ikemeke ndikara nnyụn̄ nnọ mmọ ndausụn̄. Mme owo ikemeke ndikpụhọde “mme ewụhọ ikpa-enyọn̄,” oro edi mme mbet oro ẹkarade ekondo.

Abasi ọkọnọ mbet oro ẹnọde mme ekondo ikpaenyọn̄ ndausụn̄, ndien mmọ ẹkara idaha eyo, ọtọ ye ekebe, ofụm, ye uwem emi ẹdude ke isọn̄. Kere ban̄a utịn. The Encyclopedia Americana (Nsiondi eke 1996) etịn̄ ntem aban̄a enye: “Uyama utịn ọnọ isọn̄ ufiop ye un̄wana, anam mme eto ẹkọri, anam mmọn̄ inyan̄ibom ye mme akpa mmọn̄ eken ẹdaha ẹdọk enyọn̄ nte uye, anam ofụm efịme, onyụn̄ anam ekese n̄kpọ en̄wen emi anamde uwem ekeme ndidu ke isọn̄.” N̄wed oro aka  iso ọdọhọ ete: “Man owo ọfiọk nte odudu oro utịn enyenede okponde, ana enye ọdiọn̄ọ ke ofụri odudu ofụm ye ukpehemmọn̄ ye akpa ye kpukpru odudu oro n̄kpọ nte ifia, ukan̄, ye aran ẹnyenede akam edi odudu emi ekpri ekondo [isọn̄] ọbọde oto utịn emi oyomde usụn̄ ọkpọn̄ isọn̄ ke [kilomita miliọn 150].”

Anie Esịn Ifiọk ke Obubịt Enyọn̄?

Jehovah ọdọhọ Job ekere aban̄a ekpụt, oro edi obubịt enyọn̄. (Job 38:34-38) Owo ikemeke ndiwụk obubịt enyọn̄ ọwọrọ edi onyụn̄ edep edịm. Mme owo ẹnen̄ede ẹberi edem ke nte mmọn̄ isọn̄ esisan̄ade akanade, kpa n̄kpọ oro Andibot akanamde.

Mmọn̄ esisan̄a didie akanade? N̄wed ndụn̄ọde kiet ọdọhọ ete: “Mmọn̄ ndisan̄a n̄kanade abuana akpan ikpehe inan̄: edidu ke ebiet, edidaha ndọk enyọn̄ nte uye, edidep nte edịm, ye ediwet n̄kodụk inyan̄. Mmọn̄ ekeme ndidu ke ibio ini ke isọn̄; ke inyan̄ibom, n̄kpọdiọhọ mmọn̄, ye akpa; ye ke mme ice. Enye esidaha ọkpọn̄ isọn̄ nte uye, akabarede obubịt enyọn̄, onyụn̄ afiak edep nte edịm m̀mê snow ke isọn̄, ndien ke akpatre afiak ewet okodụk inyan̄ m̀mê adaha ọdọk enyọn̄ nte uye. Ekpere ndidi ofụri mmọn̄ ke isọn̄ esisan̄a akanade ntem ediwak ini.”—Microsoft Encarta Reference Library 2005.

Obubịt enyọn̄ oro edịm ọdọn̄ọde etie nte aban̄ mmọn̄ ikpaenyọn̄. Ke ini Jehovah an̄wan̄ade aban̄ emi, ekese mmọn̄ ekeme ndifụk isọn̄ tutu ntan akabade mbat, ebok ntan onyụn̄ adiana ke ebok ntan. Abasi ekeme ndinam edịm edep onyụn̄ ekeme ndinam enye okûdep.—James 5:17, 18.

Edịm esiwak ndisan̄a ye emịnen̄mịnen̄, edi owo ikemeke ndinam emịnen̄mịnen̄ anam se owo aduakde. Ẹdọhọ ke obuma, m̀mê “emịnen̄mịnen̄” (NW) ẹdọhọ Abasi ẹte, “Se nnyịn mi.” Compton’s Encyclopedia ọdọhọ ete: “Emịnen̄mịnen̄ esikpụhọde ediwak n̄kpọ ke ofụm. Ke ini emịnen̄mịnen̄ ekepde, enye esision̄o ekese ufiop emi esinamde ofụm emi ẹkotde nitrogen adiana kiet ye oxygen anam orụk inụn̄ emi ẹkotde nitrate ye mme n̄kpatan̄a n̄kpọ en̄wen. Mme n̄kpọ emi ẹsisan̄a kiet ye edịm ẹdep ke isọn̄. Ntem ke ofụm ekeme ndika iso nnọ se isọn̄ oyomde man eto ọkọri.” Owo isụk itịmke ifiọk n̄kpọ iban̄a emịnen̄mịnen̄, edi Abasi ọfiọk.

Mme Utịbe Utịbe N̄kpọ-Obot Ẹtoro Abasi

Mme utịbe utịbe n̄kpọ-obot ẹnen̄ede ẹtoro Andibot kpukpru n̄kpọ. (Ediyarade 4:11) Anaedi ikọ Jehovah aban̄ade isọn̄, ọfiọn̄, utịn, ye mme ekondo ikpaenyọn̄ eken ama enen̄ede otụk Job!

Mme utịbe utịbe n̄kpọ-obot oro inemede mi idịghe n̄kukụre n̄kpọ oro ẹkebụpde Job mbụme ẹban̄a. Kpa ye oro, idem mbon oro nnyịn inemede mi ẹnam nnyịn ifiori ite: “Sese, Abasi omokpon, nnyịn inyụn̄ ifiọkke enye.”—Job 36:26.

[Ebiet Ẹdade Ndise Ẹto ke page 14]

Snow: snowcrystals.net

[Mme Ebiet Ẹdade Ndise Ẹto ke page 15]

Pleiades: NASA, ESA ye AURA/Caltech; iyak: U.S. Fish & Wildlife Service, Washington, D.C./William W. Hartley