Ndidi Mme Asan̄autom Oro Ẹnamde N̄kọri Ẹnyụn̄ Ẹkpụhọrede Ẹkekem ye Idaha

“Mma n̄kabade ndi kpukpru n̄kpọ nnọ kpukpru orụk owo, man ke usụn̄ ekededi n̄kpanyan̄a ndusụk mmọ.”—1 CORINTH 9:22.

1, 2. (a) Ke mme usụn̄ ewe ke apostle Paul ekedi asan̄autom emi enyenede uforo? (b) Paul ke idemesie ọkọdọhọ ke imọ ikanam utom imọ didie?

 ENYE ikokopke ndịk ke ini odude ye ikpọ mme ọfiọkn̄wed m̀mê ndikokop bụt ke ini odude ye mme anam ufọkọfọn̄ oro ẹkedide usụhọde owo. Enye ama esikpek ikpọ owo ukara Rome ye mme ọtọin̄wan̄ ẹtode Phrygia. Mbon Greece oro ẹkemade kpukpru owo ye mme Jew emi mîkamaha ido mbon en̄wen ẹma ẹma n̄wed esie. N̄kọkibuot esie ama enen̄ede okop odudu ukem ukem nte ima esie. Enye ama esiyom n̄kpọ oro edem mbiba ẹdinyịmede man enye akpanam ndusụk owo ẹkabade esịt ẹtiene Christ.—Utom 20:21.

² Apostle Paul ke itịn̄ iban̄a, ndien nte eyịghe mîdụhe enye ekedi asan̄autom emi enyenede uforo onyụn̄ anamde n̄kọri. (1 Timothy 1:12) Jesus ama emek enye ete “akama enyịn̄ [Christ] aka ke iso mme idụt ọkọrọ ye ndidem ye nditọ Israel.” (Utom 9:15) Enye akanam n̄kpọ didie aban̄a utom emi? Enye ọkọdọhọ ete: “Mma n̄kabade ndi kpukpru n̄kpọ nnọ kpukpru orụk owo, man ke usụn̄ ekededi n̄kpanyan̄a ndusụk mmọ. Edi nnanam kpukpru n̄kpọ kaban̄a eti mbụk, man n̄kpabuana enye ye mbon en̄wen.” (1 Corinth 9:19-23) Nso ke nnyịn ikeme ndikpep nto uwụtn̄kpọ Paul emi ekemede ndinam nnyịn inen̄ede inyene uforo ke utom ukwọrọikọ nnyịn?

Eren Emi Okokpụhọrede Ama Akan N̄kpọ-Ata

3. Paul ekesinam n̄kpọ didie ye mme Christian mbemiso enye akakabarede esịt?

³ Mbemiso ini emi, ndi Paul ekedi owo mfaraidem, emi esikerede aban̄a owo, onyụn̄ odotde ndinam utom oro ẹkenọde enye? Ikekpetke-kpet! Ukwan̄ ifiopesịt ido ukpono ama anam Saul (nte ẹkebemde iso ẹdiọn̄ọ Paul) esikọbọ mme anditiene Christ ke ibak ibak usụn̄. Ke ini enye ekedide akparawa, enye ama enyịme ẹwot Stephen. Ke oro ebede, Paul ama ebịne mme Christian nte unam. (Utom 7:58; 8:1, 3; 1 Timothy 1:13) Enye ama aka iso “efịme ikọ ndịghe ye ikọ uwotowo adian mbet Ọbọn̄.” Sia ndibịne mme andinịm ke akpanikọ ke Jerusalem mîkoyụhọke enye, enye ama ọtọn̄ọ ndida usua emi n̄ka edem edere ko ke Damascus.—Utom 9:1, 2.

4. Nso ukpụhọde ke Paul akanam man anam utom esie?

⁴ Etie nte akpan ntak emi akanamde Paul asua Ido Ukpono Christ ntre edi koro enye ekekerede ke obufa ido ukpono emi ayada ndiọi ekikere isenidụt abuak ye Ido Ukpono Mme Jew onyụn̄ asabade enye. Kamse, Paul ke idem esiemmọ ekedi “Pharisee,” emi ọwọrọde “owo oro adianarede ada.” (Utom 23:6) Kere nte idem akakpade Paul ke ini Abasi ekemekde enye ete ọkwọrọ Christ ọnọ mme Gentile, kpa mme owo oro enye akasuade! (Utom 22:14, 15; 26:16-18) Kamse, mme Pharisee ikesikam idiaha udia ye mbon oro mmọ ẹkedade nte mme anamidiọk! (Luke 7:36-39) Eyịghe idụhe ke ama oyom akwa ukeme man enye ekeme ndikpụhọde ekikere esie ekekem ye uduak Abasi emi edide ke ẹkpenyene ndinyan̄a kpukpru orụk owo.—Galatia 1:13-17.

5. Didie ke nnyịn ikeme ndikpebe Paul ke utom ukwọrọikọ nnyịn?

⁵ Ekeme ndiyom nnyịn inam mme ukem ukpụhọde oro. Nte nnyịn ikade iso ndisobo nsio nsio owo ke efakutom ofụri ererimbot oro ẹsemde  ediwak usem, oyom nnyịn inen̄ede isịn ukeme idụn̄ọde edu nnyịn inyụn̄ itre asari ekededi. (Ephesus 4:22-24) Edide imọfiọk m̀mê ifiọkke, nnyịn isinam n̄kpọ itiene nte ẹkebọkde nnyịn ye idaha ifiọkn̄wed nnyịn. Emi ekeme ndinam nnyịn inyene edu asari ye ukpọtiọ. Ana nnyịn ikan mme orụk edu oro edieke anade iyom inyụn̄ in̄wam mbon mbieterọn̄. (Rome 15:7) Se Paul akanamde edi oro. Enye ama enyịme nditat utom ukwọrọikọ esie. Ke ntak ima, enye ama ofori mme usọ unọ ukpep oro odotde nnyịn ikpebe. Ke akpanikọ, ndidụn̄ọde utom ukwọrọikọ ‘apostle mme idụt’ emi owụt ke enye ama esitịn̄ enyịn, okpụhọde ada ekekem ye idaha oro enye okosobode, onyụn̄ enyene mbufiọk ke ndikwọrọ ikọ nnyụn̄ nnọ ukpep. *—Rome 11:13.

Nte Paul Okokpụhọrede Ada Ekekem ye Idaha

6. Didie ke Paul eketịn̄ enyịn ese idaha mme andikpan̄ utọn̄ nnọ enye, ndien nso ikedi utịp?

⁶ Paul ama esitịn̄ enyịn ese idaha mme andikpan̄ utọn̄ nnọ enye ye ke se mmọ ẹkenịmde ke akpanikọ. Ke ini eketịn̄de ikọ ọnọ Edidem Agrippa II, Paul ama ọdọhọ ke edidem oro “[etịm] ọfiọk kpukpru ido ye eneni eke ẹdude ke otu mme Jew.” Sia Paul ọkọfiọkde se Agrippa enịmde ke akpanikọ, enye ama ada usọ eneme mme n̄kpọ oro edidem emi eketịmde ọfiọk. Nte Paul ọkọkọkde ibuot ama enen̄ede an̄wan̄a onyụn̄ anam ẹnịm ikọ esie ke akpanikọ tutu Agrippa ọdọhọ ete: “Ke ekpri ini afo ayanam mi n̄kabade ndi Christian.”—Utom 26:2, 3, 27, 28.

7. Didie ke Paul okokpụhọrede ada ekekem ye idaha ke ini enye ọkọkwọrọde ikọ ọnọ otuowo ke Lystra?

⁷ Paul ama okpụhọde n̄ko ada ekekem ye idaha oro enye okosobode. Tịm fiọk nte enye akanamde n̄kpọ ke ini enye okodomode ndikpan otuowo ke obio Lystra ndituak ibuot nnọ enye ye Barnabas  nte mme abasi. Ẹdọhọ ke mme owo emi, oro ẹkesemde usem Lycaonian, ẹkenana ifiọkn̄wed ẹnyụn̄ ẹma nsunsu ekikere ẹkan. Nte Utom 14:14-18 ọdọhọde, Paul ama eneme aban̄a edibotn̄kpọ ye akpakịp n̄kpọ-obot ndida n̄wụt ke ata Abasi edi Andikon̄ N̄kan. N̄kọkibuot emi ama ọsọp an̄wan̄a owo, ndien etie nte emi ama “[akpan] otuowo ndiwa uwa nnọ” Paul ye _Barnabas.

8. Ke mme usụn̄ ewe ke Paul ekesikpụhọde ada ekekem ye idaha kpa ye oro enye ekesiyatde esịt ndusụk ini?

⁸ Edi akpanikọ, Paul ikedịghe mfọnmma owo ndien ndusụk ini esịt ama esiyat enye aban̄a ndusụk n̄kpọ. Ke uwụtn̄kpọ, isan̄ kiet ke ini ẹketọkde enye ke ata idiọk usụn̄, enye ama ọtọk owo Jew emi ekekerede Ananias. Edi ke ini ẹkebụpde Paul m̀mê enye ikọfiọkke ke akwa oku ke enye ọkọtọk oro, enye ama ekpe ubọk iwiwa. (Utom 23:1-5) Ke Athens, “esịt [ama] ayat enye ndikụt nte ndem ọyọhọde ke obio.” Kpa ye oro, ke ini enye ọkọnọde utịn̄ikọ ke Obot Mars, enye ikọnọhọ ke iyatesịt. Utu ke oro, nte enye ekenyenede nneme ye mbon Athens ke mboho obio, enye ama ada n̄kpọ emi kpukpru mmọ ẹkefiọkde ọkọk ibuot ye mmọ ebe ke nditịn̄ mban̄a itieuwa mmọ emi ‘Enyenede Abasi Emi Owo Mîfiọkke.’—Utom 17:16-28.

9. Didie ke Paul okowụt mbufiọk ke nte enye akanamde n̄kpọ ye nsio nsio owo?

⁹ Paul ama esida n̄wọrọnda mbufiọk anam n̄kpọ ye nsio nsio owo. Enye ama ọfiọk ke ido edinam ye ebiet emi mme andikpan̄ utọn̄ nnọ imọ ẹdụn̄de ẹnam mmọ ẹkere n̄kpọ nte mmọ ẹkerede. Ke ini enye ekewetde leta ọnọ ẹsọk mme Christian ke Rome, enye ama enen̄ede ọfiọk ke mmọ ẹkedụn̄ ke ibuot obio akakan ukara eyo oro. Akpan n̄kpọ oro Paul eketịn̄de ke leta oro enye ekewetde ọnọ mme Christian ke Rome edi ke odudu oro Christ enyenede ndifak owo akan odudu oro idiọkn̄kpọ Adam enyenede ndibiat owo. Enye akada ikọ oro edisịmde owo esịt ewet mme Christian ke Rome ye mbon oro ẹkedụn̄ọde ẹkpere mmọ.—Rome 1:4; 5:14, 15.

10, 11. Didie ke Paul akanam mme uwụtn̄kpọ esie ẹkekem ye mme andikpan̄ utọn̄ nnọ enye? (Se n̄ko ikọ idakisọn̄.)

¹⁰ Nso ke Paul ekesinam ke ini enye okoyomde nditat nditụn̄ọ akpanikọ Bible nnọ mme andikpan̄ utọn̄ nnọ enye? Apostle Paul ama enyene usọ ke ndida mme ọsọ uwụtn̄kpọ oro ẹsọpde ẹn̄wan̄a owo nnam n̄kpọsọn̄ n̄kpọ eke spirit ẹn̄wan̄a. Ke uwụtn̄kpọ, Paul ama ọfiọk ke mme owo ke Rome ẹma ẹnen̄ede ẹfiọk mme n̄kpọ ẹban̄ade ufụn ke ofụri Obio Ukara Rome. Ke nditịm ntịn̄, etie nte ediwak owo ke otu mbon oro enye ekewetde mme leta esie ọnọ ẹkedi ifịn. Mmọdo, Paul akada ufụn nte uwụtn̄kpọ ndida nsọn̄ọ akpan n̄kpọ oro enye eketịn̄de aban̄a owo ndimek ndisụk ibuot nnọ idiọkn̄kpọ m̀mê edinen ido.—Rome 6:16-20.

¹¹ N̄wed ndụn̄ọde kiet ọdọhọ ete: ‘Mbon Rome ẹma ẹkeme ndisana ofụn mmọ nyak ofụri ofụri, mîdịghe ofụn ama ekeme ndikpe andinyene enye okụk man enyene ifụre. Ẹma ẹkeme ndidiomi man ofụn enyene ifụre edieke ẹkeyakde ofụn oro ẹnọ abasi.’ Ofụn oro ekenyenede ifụre ama ekeme ndika iso nnam utom nnọ eteufọk esie mbọ okụkutom. Etie nte emi ke Paul akada nte uwụtn̄kpọ ke ini enye ekewetde aban̄a owo ndimek enye emi enye edisụkde ibuot ọnọ—idiọkn̄kpọ m̀mê edinen ido. Ẹma ẹsio mme Christian ke Rome ke ufụn idiọkn̄kpọ ndien ke ntem Abasi ekenyene mmọ. Mmọ ẹma ẹnyene ifụre ndinam n̄kpọ Abasi, edi mmọ ẹma ẹkeme ndimek ndidụk ufụn nnọ idiọkn̄kpọ—kpa akani eteufọk mmọ—edieke mmọ ẹkemekde oro. Mmemmem uwụtn̄kpọ oro ẹketịmde ẹmehe do ama anam mme Christian ke Rome ẹbụp idemmọ ẹte, ‘Anie ke ami nnam n̄kpọ nnọ?’ *

 Ndikpebe Uwụtn̄kpọ Paul

12, 13. (a) Nso ukeme ke ẹyom mfịn man ikeme ndisịm esịt nsio nsio owo oro ẹkpan̄de utọn̄ ẹnọ nnyịn? (b) Afo okụt ke nso isinam nsio nsio owo oro ọkwọrọde ikọ ọnọ ẹkpan̄ utọn̄?

¹² Ukem nte Paul, nnyịn inyene nditịn̄ enyịn, ndikpụhọde nda ekekem ye idaha oro isobode, nnyụn̄ nnyene mbufiọk man ikeme ndisịm esịt nsio nsio owo oro ẹkpan̄de utọn̄ ẹnọ nnyịn. Man inam eti mbụk an̄wan̄a mme andikpan̄ utọn̄ nnọ nnyịn, nnyịn inyene ndinam se ikande enyọn̄ enyọn̄ edika n̄kese mme owo, editịn̄ etop oro iketịmde, m̀mê edinọ mmọ mme n̄wed Bible. Nnyịn ikpenyene ndifiọk se idọn̄de mmọ ye se ibehede mmọ, se mmọ ẹmade ye se mmọ mîmaha, ye se itịmerede mmọ esịt. Okposụkedi emi oyomde ọkpọsọn̄ ukeme ye edikere mban̄a, mme asuanetop Obio Ubọn̄ ke ẹsịn ifịk ẹnam emi ke ofụri ererimbot. Ke uwụtn̄kpọ, n̄kọk itieutom Mme Ntiense Jehovah ke Hungary ọtọt ete: “Nditọete ẹkpono ido ye edu mbon oro ẹtode idụt en̄wen inyụn̄ ikereke ke akpana mmọ ẹkpụhọ ẹkabade ẹdu uwem nte mmimọ.” Mme Ntiense ẹdomo ndinam kpa ntre ke mme ebiet en̄wen.

¹³ Ke idụt kiet ke Nsannsan Edem Usiahautịn, se ibehede ata ediwak owo edi nsọn̄idem, edibọk nditọ, ye ubọ ukpep. Mme asuanetop Obio Ubọn̄ do ẹsidomo ndineme mban̄a mme n̄kpọ emi utu ke ndineme mme utọ n̄kpọ nte ndiọi idaha ererimbot m̀mê awak-n̄kukọhọ mfịna n̄kaowo. Kpasụk ntre, mme asuanetop ke ata akamba obio kiet ke United States ẹkụt ke se inen̄erede ibehe mme owo ke mbọhọ kiet ke efakutom mmọ edi mme utọ n̄kpọ nte udia n̄wo, n̄kpọisan̄ ndiwak n̄kaha ke usụn̄, ye ubiatibet. Mme Ntiense ẹsida mme ibuot nneme emi ẹtọn̄ọ nneme Bible uforo uforo. Inamke n̄kpọ m̀mê nso idi ibuotikọ emi mme andikpep Bible emi ẹnyenede uforo ẹmekde, mmọ ẹtịm ẹkụt ẹte ke mmimọ imetie in̄wan̄-in̄wan̄ inyụn̄ inọ nsịnudọn̄, isọn̄ọ itịn̄ ufọn edida mme edumbet Bible nsịn ke edinam idahaemi ye ata eti idotenyịn oro Abasi ọnọde kaban̄a ini iso.—Isaiah 48:17, 18; 52:7.

14. Tịn̄ nsio nsio usụn̄ oro nnyịn ikemede ndikpụhọde nda ekekem ye idaha mme owo oro isobode.

¹⁴ Esifọn ndikpụhọ nte nnyịn isinemede nneme ke an̄wautom, sia mme owo ẹnyenede ata nsio nsio ido edinam, nsio nsio ifiọkn̄wed, ye nsio nsio ido ukpono. Nte nnyịn inemede nneme ye owo emi enịmde ke Abasi odu edi mînịmke Bible ke akpanikọ edidi isio ye eke owo emi mînịmke ke Abasi odu. Nte nnyịn inemede nneme ye owo emi ekerede ke kpukpru n̄wed ido ukpono edi n̄kpọ ndida n̄kabade mme owo esịt edidi isio ye eke owo emi amade se Bible ekpepde. Oyom ikpụhọde nneme n̄ko itiene nsio nsio  idaha ifiọkn̄wed mme owo oro idade inyene nneme. Mme andikpep oro ẹnyenede usọ ẹsida n̄kọkibuot ye mme uwụtn̄kpọ oro ẹkemde ye idaha oro mmọ ẹsobode.—1 John 5:20.

Un̄wam Ẹnọde Mbufa Asan̄autom

15, 16. Ntak emi oyomde ẹnọ mbufa asan̄autom ukpep?

¹⁵ Paul ikekereke iban̄a ndifori mme usụn̄ unọ ukpep esiemmọ kpọt. Enye ama okụt ke ọfọn ndikpep nnyụn̄ nteme mbufa owo, utọ nte Timothy ye Titus, man ẹkabade ẹdi mme asan̄autom oro ẹnyenede uforo. (2 Timothy 2:2; 3:10, 14; Titus 1:4) Kpasụk ntre, enen̄ede oyom ẹnọ mme owo ukpep mfịn.

¹⁶ Ke 1914, n̄kpọ nte mme asuanetop Obio Ubọn̄ 5,000 ẹkedu ke ofụri ererimbot; mfịn, n̄kpọ nte owo 5,000 ẹsina baptism kpukpru urua! (Isaiah 54:2, 3; Utom 11:21) Ke ini mbufa owo ẹtọn̄ọde ndibuana ye esop Christian, ẹnyụn̄ ẹyomde nditiene mbuana ke utom ukwọrọikọ, oyom ẹnọ mmọ ukpep ye ndausụn̄. (Galatia 6:6) Enen̄ede ọfọn ida mme usụn̄ oro Eteufọk nnyịn, kpa Jesus, akadade ke ini ikpepde inyụn̄ itemede mme mbet se ẹkpenamde. *

17, 18. Didie ke nnyịn ikeme ndin̄wam mbufa owo ẹnyene uko ke utom ukwọrọikọ?

¹⁷ Ikedịghe Jesus okokụt otuowo enye ọdọhọ mme apostle esie ẹnyene nneme ye mmọ. Enye ekebem iso ọsọn̄ọ etịn̄ ke oyom ẹnam utom ukwọrọikọ onyụn̄ esịn udọn̄ ọnọ mmọ ete ẹnen̄ede ẹbọn̄ akam ẹban̄a emi. Ekem enye ama ọnọ mmọ akpan n̄kpọ ita man an̄wam mmọ: nsan̄a, efakutom, ye etop emi ẹdikwọrọde. (Matthew 9:35-38; 10:5-7; Mark 6:7; Luke 9:2, 6) Nnyịn imekeme ndinam ntre n̄ko. Edide nnyịn in̄wam eyen nnyịn, obufa eyen ukpepn̄kpọ, m̀mê owo emi mîwọrọke an̄wautom aba, odot isịn ukeme inọ ukpep ntem.

¹⁸ Mbufa owo ẹyom ekese un̄wam man ẹkeme ndinyene uko ndinọ etop Obio Ubọn̄. Ndi emekeme ndin̄wam mmọ ẹtịm ẹnyụn̄ ẹnam ndomonse ke mmemmem etop emi edemerede owo udọn̄? Ke an̄wautom, yak mmọ ẹse nte afo ọkwọrọde ikọ ke akpa ufọk ifan̄. Afo emekeme ndikpebe uwụtn̄kpọ Gideon, emi ọkọdọhọde mbon oro ẹketienede enye ẹn̄wana ekọn̄ ete: “Mbufo ẹse mi, ẹnyụn̄ ẹnam kpa nte ami nnamde.” (Judges 7:17) Ke oro ebede, yak obufa owo etiene ọkwọrọ ikọ. Nen̄ede toro mbufa owo ke ukeme oro mmọ ẹsịnde, ndien edieke odotde, nọ mbio mbio ekikere ban̄a nte ẹkpenamde n̄kọri.

19. Nso idi ubiere fo nte odomode ‘ndinam utom fo mma’?

¹⁹ Man ‘inam utom nnyịn ima,’ nnyịn imebiere ndikpụhọde nda ekekem ye idaha oro isobode ke ini inyenede nneme, imonyụn̄ iyom ndikpep mbufa mbet ẹnam ntre n̄ko. Ke ini ikerede iban̄a nte utịtmbuba nnyịn edide akpan n̄kpọ—ndinam mme owo ẹnyene ifiọk Abasi emi adade esịm edinyan̄a—nnyịn imenen̄ede inịm ke odot isịn ukeme man ‘ikabade idi kpukpru n̄kpọ inọ kpukpru orụk owo, man ke usụn̄ ekededi ikpanyan̄a ndusụk mmọ.’—2 Timothy 4:5; 1 Corinth 9:22.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

Nte Afo Emeti?

• Mme usụn̄ ewe ke nnyịn ikeme ndikpebe Paul ke utom ukwọrọikọ nnyịn?

• Anaedi mme ukpụhọde ewe ke oyom inam ke nte isikerede n̄kpọ?

• Didie ke nnyịn ikeme ndinam etop nnyịn etie in̄wan̄-in̄wan̄?

• Nso ke mbufa mme asan̄autom ẹyom man ẹnyene uko?

[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]

[Se Ẹwetde ke Ikpọ Abisi ke page 29]

Apostle Paul ama esitịn̄ enyịn, okpụhọde ada ekekem ye idaha oro enye okosobode, onyụn̄ enyene mbufiọk ndikwọrọ ikọ nnyụn̄ nnọ ukpep

[Se Ẹwetde ke Ikpọ Abisi ke page 31]

Jesus ama ọnọ mme mbet esie akpan n̄kpọ ita: nsan̄a, efakutom, ye etop emi ẹdikwọrọde

[Mme ndise ke page 28]

Paul ama ekeme ndikwọrọ ikọ nnọ nsio nsio owo ebe ke ndikpụhọde nda ekekem ye idaha oro enye okosobode

[Ndise ke page 30]

Mme asan̄autom emi ẹnyenede uforo ẹsikere ẹban̄a ido edinam mbon oro ẹkpan̄de utọn̄ ẹnọ mmọ

[Ndise ke page 31]

Mme asan̄autom oro ẹsikpụhọrede ẹkekem ye idaha oro mmọ ẹsobode ẹsin̄wam mbufa owo ẹtịm idem ẹnọ utom ukwọrọikọ