Ini Christmas Enye Aban̄a Nso?

ATA ediwak owo ẹda ini Christmas nte ini ndidu ye ubon ye mme ufan mmọ, ini ndiwụt ke mmimọ isụk imama kiet eken. Ediwak owo en̄wen ẹda enye nte ini nditie n̄kere mban̄a emana Jesus Christ ye udeme oro enye enyenede ke edinyan̄a ubonowo. Mme owo ikesinyeneke ifụre ndidia Christmas ke Russia nte ẹsidiade ke ediwak idụt en̄wen. Okposụkedi mbon Ufọkabasi Orthodox eke Russia ẹma ẹkedia Christmas ke ediwak isua ikie ifụre ifụre, owo ikayakke mmọ ẹdia ke ata ediwak isua ke ọyọhọ isua ikie 20. Ntak ukpụhọde emi?

Ikebịghike ke mbon n̄ka Communist Bolshevik ẹma ẹkebọ ukara ke 1917, ukara Soviet ama enen̄ede esịn idem ndinam kpukpru owo ẹtre ndinịm ke Abasi odu. Ẹma ẹkpan nduọkodudu Christmas ye mme edinam ido ukpono oro ẹsisan̄ade ye enye. Ukara ama ọtọn̄ọ ndinọ ntọt mbiọn̄ọ usọrọ Christmas ye eke Obufa Isua. Ẹma ẹkam ẹkpan idiọn̄ọ ini nduọkodudu emi—eto Christmas ye Ded Moroz, m̀mê Ete Ete Ice, nte mbon Russia ẹkotde Father Christmas—ke eferife.

Ke 1935, ẹma ẹnen̄ede ẹkpụhọde nte mbon Russia ẹkediade Christmas. Mbon Soviet ẹma ẹfiak ẹnyịme Ete Ete Ice, eto Christmas, ye usọrọ Obufa Isua—edi emi akasan̄a ye akamba ukpụhọde. Ẹkedọhọ ke Ete Ete Ice edida enọ edi ke Obufa Isua, idịghe ke Christmas. Kpasụk ntre n̄ko, eto Christmas ikenyeneke ndidu aba. Enye edidi eto Obufa Isua! Ntem, se ini Christmas aban̄ade ama enen̄ede okpụhọde ke Soviet Union. Ke akpanikọ, usọrọ Obufa Isua ama ada itie Christmas.

Ini Christmas ama akabade edi ini udia uwem ererimbot emi mînyeneke n̄kpọ ndomokiet ndinam ye ido ukpono. Owo ikadaha n̄kpọmbana ido ukpono ibana eto Obufa Isua, edi ẹkeda mme n̄kpọmbana ererimbot emi ẹwụtde n̄kọri emi Soviet Union akanamde. N̄wedmbụk Russia oro Vokrug Sveta (Se Itịbede ke Ofụri Ererimbot) ọdọhọ ete: “Ẹkeme ndida nte ẹkebanade eto Obufa Isua ke nsio nsio iduọk ukara Soviet mfiọk ini emi ẹketọn̄ọde n̄ka Communist. Ẹma ẹnam mme eto emi ẹkedade mme n̄kpọ emi ẹbana: n̄kpri eku, ice, ekara ekara bred, ofụt, ukọn̄n̄kpọ, ye ubomisọn̄ utom in̄wan̄. Nte ini akakade, eto Obufa Isua ẹkedi mbiet mme ọdọk ukan̄ ye mme aka ọfiọn̄, n̄kpọutom usio aranisọn̄, rọket, ye ubom emi ẹsiwatde ke ọfiọn̄.”

Nso kaban̄a Usen Christmas ke idemesie? Owo ikenyịmeke ẹfiak ẹtọn̄ọ enye. Utu ke oro, ukara Soviet akanam enye edi ikpîkpu usen utom. Mbon oro ẹkeyomde ndidia Christmas nte usọrọ ido ukpono ẹkenyene ndinam ntre ke ata mbufiọk, mbak ẹdidụk ata akamba mfịna ye ukara. Ih, ke Russia eke ọyọhọ isua ikie 20, ini nduọkodudu emi ikedịghe aba ini edinam ido ukpono edi ekedi ini usọrọ ererimbot.

Ukpụhọde eke Ata Ndondo Emi

Soviet Union ama ọduọ ke 1991, mme owo ẹnyụn̄ ẹnen̄ede ẹnyene ifụre. Ukara ikekemeke ndinam mme owo ẹnịm aba ke Abasi idụhe. Ediwak mbufa idụt oro ẹkewọn̄ọde ẹto Soviet Union ikesịnke idem  ke mbubehe ido ukpono, Ufọkabasi okonyụn̄ ada isio ọkpọn̄ ukara. Ke emi, mbon oro ẹkemade ido ukpono ẹma ẹkeme ndisịn idem ke mme edinam ido ukpono mmọ. Mmọ ẹkekere ke usụn̄ kiet ndinam emi ekedi ndidia Christmas nte usọrọ ido ukpono. Nte ededi, ikebịghike ediwak ke otu mmọ ẹma ẹnen̄ede ẹkụt edikpu. Ntak-a?

Ẹtetịm ẹda ini nduọkodudu emi ẹnam mbubịne kpukpru isua. Ih, kpa nte edide ke mme idụt Edem Usoputịn, ini Christmas amakabade edi mfọnn̄kan ini oro mme obot-n̄kpọ ye mme anyam n̄kpọurua ẹsidade ẹnam okụk ke Russia. Ẹsibon mme n̄kpọmbana Christmas ke ebiet oro ẹkemede ndisọp n̄kụt ke ufọkurua. Ẹsikop ke mme ufọkurua Russia mme ikwọ Christmas idụt Edem Usoputịn emi owo mîkọfiọkke ke Russia. Mme anyamurua emi ẹkamade ikpọ ekpat emi mme n̄kpọmbana Christmas ẹdọn̄ọde ẹsinyam n̄kpọ emi ke esịt tren ye ke n̄kpọisan̄ eken. Se afo edikụtde idahaemi edi oro.

Edida ọkpọsọn̄ mmịn mbe ubọk ye ndiọi utịp esie ẹsifịna mbon oro mîkwe se idiọkde ye edida ini emi nnam mbubịne. Abiausọbọ emi anamde utom ke itie mbabuat n̄kpọntịbe ke ufọkibọk kiet ke Moscow ọkọdọhọ ete: “Mbiausọbọ ẹnen̄ede ẹfiọk ke ẹsida ekese unan ke ini usọrọ Obufa Isua, ọtọn̄ọde ke ekpụk ye edifiọn idem esịm unan emi ikwa ye itiat ikan̄ ẹnọde, emi ata ediwak ẹtode afai ufọk ufọk, ekikak un̄wọn̄ n̄kpọ, ye unọmọ ubomisọn̄.” Akwa ataifiọk ke n̄kọk N̄ka Ntaifiọk Russia ọkọdọhọ ete: “Ibat mbon oro ẹkpan̄ade ke ntak ọkpọsọn̄ mmịn ọkọri usọp usọp. Ama enen̄ede ọkọri ke isua 2000. Ibat mbon oro ẹkewotde idem ye ibat owo oro ẹkewotde ẹma ẹnen̄ede ẹkọri n̄ko.”

Ke mfụhọ, odu n̄kpọ efen emi anamde orụk edu oro ọdọdiọn̄ ọdiọk ke ini nduọkodudu ke Russia. Ke ibuotikọ oro “Mbon Russia Ẹsidia Christmas Ikaba,” n̄wedmbụk n̄kpọntịbe oro Izvestiya ọdọhọ ete: “Ekpere ndidi owo 1 ke otu owo 10 ke Russia esidia Christmas ikaba. Ke ndụn̄ọde oro Itieutom Ubọ Ekikere Mbio Obio ye Ndụn̄ọde Unyamurua Idụt Russia akanamde, mbahade 8 eke ikie ke otu mbon oro ẹkedade ẹnam ndụn̄ọde ẹma ẹnyịme ke mmimọ imesidia Christmas ke December 24, nte ekemde ye usenọfiọn̄ Christmas eke Catholic, ye ke January 7, nte ekemde ye eke Orthodox . . . Ediwak owo ẹnen̄ede ẹma Christmas ke ntak usọrọ oro ẹsidiade, idịghe ke ntak emana Eyen Abasi.” *

 Ndi Se Christmas Aban̄ade Idahaemi Enen̄ede Okpono Christ?

Ke akpanikọ, ẹsinam ekese ndiọi edinam ke ini nduọkodudu Christmas. Okposụkedi emi ọdiọkde etieti, ediwak owo ẹkere ke mmimọ ikpenyene ndisụk nnịm mme usọrọ emi ke ntak Abasi ye Christ. Ọfọn ndinyene udọn̄ ndinem Abasi esịt. Edi ndi ini Christmas esinen̄ede enem Abasi ye Christ esịt? Kere ban̄a nte enye ọkọtọn̄ọde.

Ke uwụtn̄kpọ, ọkpọkọm owo ekere nso aban̄a edu mbon Soviet kaban̄a Christmas, owo ikemeke ndineni akpanikọ oro ẹtịn̄de ke n̄wed ofụri orụk ifiọk emi Great Soviet Encyclopedia: “Ẹkeda Christmas . . . ẹto ido ukpono oro okodude mbemiso eyo mme Christian, emi ẹkesituakde ibuot ẹnọ mme abasi ‘emi ẹkpan̄ade ẹnyụn̄ ẹsetde,’ emi ekedide ọsọ n̄kpọ akpan akpan ọnọ mme ọtọin̄wan̄, emi mîkesikaha n̄kpọ ke ini etuep emi okoneyo esiniọn̄de akan uwemeyo, ọtọn̄ọde ke December 21 esịm 25; ẹkesidia usọrọ emi kpukpru isua ndidara inua-okot emana Abasi-Andinyan̄a, emi esifiakde anam n̄kpọ enyene uwem.”

Afo emekeme ndikụt ke se n̄wed ofụri orụk ifiọk oro etịn̄de enen onyụn̄ enyene se ọwọrọde: “Ido Ukpono Christ eke mme akpa isua ikie ikesidiaha Christmas. . . . Ọtọn̄ọde ke ufọt ufọt ọyọhọ isua ikie inan̄, Ido Ukpono Christ ama ada usọrọ ini etuep emi okoneyo esiniọn̄de akan uwemeyo oto utuakibuot Mithra, onyụn̄ anam enye akabade edi usọrọ Christmas. Mbon ido ukpono ke Rome ẹkedi akpa mbon oro ẹkediade Christmas. Ke akpa tọsịn isua E.N., Christmas ọkọrọ ye Ido Ukpono Christ ẹma ẹtara ẹsịm Russia, ndien ẹma ẹbuak enye ye usọrọ ini etuep emi okoneyo esiniọn̄de akan uwemeyo, emi mbon Edem Usiahautịn Europe eset ẹkesidiade ndida n̄kpono spirit mme ete ete.”

Afo emekeme ndibụp ete, ‘Nso ke Ikọ Abasi, kpa Bible, etịn̄ aban̄a Jesus ndimana ke December 25?’ Ke nditịm ntịn̄, Bible isiakke usen emi Jesus akamanade, Bible inyụn̄ itịn̄ke ke Jesus ke idemesie ama asiak, n̄wan̄wadise edidọhọ ẹdia usọrọ esie. Nte ededi, Bible anam nnyịn ifiọk ini emi Jesus akamanade.

Nte Gospel Matthew, ibuot 26 ye 27, ọdọhọde, ẹkewot Jesus ke Nisan 14, ke utịt utịt usen Passover mme Jew, emi ọkọtọn̄ọde ke March 31, 33 E.N. Gospel Luke anam nnyịn ifiọk ke Jesus ekedi n̄kpọ nte isua 30 ke ini enye akanade baptism onyụn̄ ọtọn̄ọde utom ukwọrọikọ esie. (Luke 3:21-23) Enye akanam utom oro ke isua ita ye ubak. Ke ntem, Jesus ekedi n̄kpọ nte isua 33 1/2 ke ini enye akakpade. Enye ekpekedi isua 34 ke n̄kpọ nte October 1, 33 E.N. Luke ọdọhọ ke ini Jesus akamanade, ke mme ekpemerọn̄ ẹkedu “ke an̄wa ẹkpeme otuerọn̄ mmọ ke okoneyo.” (Luke 2:8) Mme ekpemerọn̄ ikpokodụhe ke an̄wa ye mme erọn̄ mmọ ke December, sia snow ekpekedep ke ọfiọn̄ oro ke Bethlehem. Edi mmọ ẹkpekedu do ye mme erọn̄ mmọ ke October 1, emi uyarade owụtde ke ini oro ke Jesus akamana.

 Edi nso kaban̄a usọrọ Obufa Isua? Nte nnyịn ima ikokụt, usọrọ emi ọyọhọ ye etịme etịme ido. Kpa ye oro ẹdomode ndinam enye etie nte edinam ererimbot, enye n̄ko ọkọtọn̄ọ ke idiọk usụn̄.

Nte an̄wan̄ade, ke ikerede iban̄a ofụri uyarade oro ẹban̄ade ini nduọkodudu Christmas, ndidọhọ ke ẹkpeda utọ ini emi ẹkpono Jesus iwọrọke n̄kpọ ndomokiet. Edieke afo okopde idiọkesịt aban̄a mbubịne ye ndiọi edinam oro ẹsisan̄ade ye ini Christmas, ọkọrọ ye enye nditọn̄ọ nto mme okpono ndem, kûyak idem emem fi. Odu ata eti usụn̄ emi nnyịn ikemede ndituak ibuot nnọ Abasi  nnyụn̄ n̄kpono Christ, nnyụn̄ n̄wụt ke imenen̄ede ima mbonubon nnyịn.

Eti Usụn̄ Ndikpono Abasi ye Christ

Bible asian nnyịn ke Jesus Christ ekedi man “ọnọ ukpọn̄ esie nte ufak ke ibuot ediwak owo.” (Matthew 20:28) Enye ama enyịme ẹwot imọ, man imọ ikpa ke ibuot idiọkn̄kpọ nnyịn. Ndusụk owo ẹkpema ndikpono Christ, ẹkerede ke imekeme ndinam emi ke ini Christmas. Edi nte nnyịn ima ikokụt, Christmas ye Obufa Isua inyeneke n̄kpọ ndomokiet ndinam ye Christ; ẹkenyụn̄ ẹtọn̄ọ ẹto usọrọ mme okpono ndem. N̄ko-n̄ko, ọkpọkọm ini Christmas enem ndusụk owo didie, enye asan̄a ye ubi ubi mbubịne. Akan oro, idịghe edịbe n̄kpọ ke ẹsinam oburobụt ido emi ẹsuenede-suene Abasi ye Christ ke ini Christmas.

Owo emi oyomde ndinem Abasi esịt akpanam n̄kpọ didie? Utu ke ndisọn̄ọ nyịre ke mme ekikere owo, emi ẹkemede ndinam owo ekere ke inam n̄kpọ inọ Abasi, edi emi mîkemke ye N̄wed Abasi, owo emi enyenede eti esịt okpoyom nnennen usụn̄ ndikpono Abasi ye Christ. Nso idi nnennen usụn̄ oro, ndien nso ke nnyịn ikpanam?

Christ ke idem esiemmọ asian nnyịn ete: “Nsinsi uwem ọwọrọ mmọ ndinyene ifiọk mban̄a fi, ata Abasi kierakiet, ye enye emi afo okosiode ọdọn̄, kpa Jesus Christ.” (John 17:3) Ih, esidọn̄ owo emi enen̄erede enyene eti esịt ndikọ nnennen ifiọk aban̄ade nte ẹkpekponode Abasi ye Christ. Ekem enye ada ifiọk oro esịn ke edinam ke uwem esie eke usen ke usen, idịghe ke akpan ini ke isua kpọt. Abasi enen̄ede ama orụk ukeme oro, emi ekemede ndida nsịm nsinsi uwem.

Ndi afo akpama ubon fo esịne ke otu mbon oro ẹnen̄erede ẹkpono Abasi ye Christ nte ekemde ye N̄wed Abasi? Mme Ntiense Jehovah ẹmen̄wam ata ediwak ubon ke ofụri ererimbot ẹkọ akpan ifiọk Bible. Nnyịn imenen̄ede isịn udọn̄ inọ fi ite osobo ye Mme Ntiense Jehovah ke edem mbufo mîdịghe ewet n̄wed ọnọ ẹsọk mmọ ke nnennen adres oro odude ke page 2 ke magazine emi.

[Ikọ idakisọn̄]

[Ekebe/Ndise ke page 7]

Ntọn̄ọ Usọrọ Obufa Isua

Owo N̄ka Mọn̄k Orthodox eke Georgia Etịn̄ Ekikere Esie Uko Uko Aban̄a

“Ini nduọkodudu Obufa Isua ọtọn̄ọ oto ediwak ini nduọkodudu mme okpono ndem ke Rome eset. Ẹkesida January 1 ẹkpono ndem oro ẹkotde Janus, ndien ẹda enye ẹkot akpa ọfiọn̄ isua. Mme mbiet Janus ẹnyene iso ke edem mbiba, emi ọwọrọde ke enye ama ekeme ndikụt se iketịbede ke eset ye se iditịbede ke ini iso. Ẹkesidọhọ ke owo emi okopde idatesịt onyụn̄ enyenede ekese udia ke January 1, eyenyene inemesịt ye mfọnọn̄kpọ ke ofụri isua oro. Ediwak mbon idụt nnyịn ẹsụk ẹnenịm nsunsu ekikere emi ke ini mmọ ẹdiade usọrọ obufa isua . . . Ke ini usọrọ mme okpono ndem, mme owo ẹma ẹsida uwa ẹsọk ndem. Ẹma ẹsinen̄ede ẹsịn idem ke oburobụt ido, efịbe, ye use ke ndusụk usọrọ emi. Ke mme ini en̄wen, ke uwụtn̄kpọ, ke ini nduọkodudu Janus, ẹma ẹsidia ẹnyụn̄ ẹn̄wọn̄ n̄kpọ ẹbe ubọk, ẹkpa mmịn, ẹsinyụn̄ ẹnam kpukpru orụk mbubiam ido emi asan̄ade ye mme usọrọ emi. Edieke nnyịn ke idem nnyịn itide nte ikesidiade usọrọ Obufa Isua ke ini edem, do nnyịn inyene ndinyịme ke kpukpru nnyịn imetiene ibuana ke usọrọ mme okpono ndem emi.”—N̄wedmbụk n̄kpọntịbe Georgia.

[Ndise ke page 6]

Christendom ama ada utuakibuot Mithra enyene

[Ebiet Ẹdade N̄kpọ Ẹto]

Itie Ubon N̄kpọeset ke Wiesbaden

[Ndise ke page 7]

Mme ekpemerọn̄ ikpokodụhe ke an̄wa ye mme erọn̄ mmọ ke ini etuep December