Mbụk Eyouwem

Jehovah Ama An̄wam Mi N̄kụt Imọ

NTE FLORENCE CLARK OBỤKDE

Mma mmụm ebe mi oro ọkọdọn̄ọde n̄kpa-n̄kpa ubọk n̄kama. Sia n̄kedide owo Anglican, mma mbọn̄ akam nnọ Abasi nte anam idem ọsọn̄ ebe mi, nnyụn̄ n̄n̄wọn̄ọ ke edieke ebe mi mîkpaha, ke nyoyom Abasi tutu n̄kụt enye, nnyụn̄ n̄kabade ndi asan̄autom esie.

ẸKESIO mi Florence Chulung ke ini n̄kamanade ke September 18, 1937, ke Obio Australia oro ẹkotde Oombulgurri, ke nsannsan Unaisọn̄ Obot Kimberley, ke Edem Usoputịn Australia.

Ke nteti nte uwem ekesinemde ini n̄kedide eyenọwọn̄. Mma n̄kpep mme akpan n̄kpọ ifan̄ mban̄a Abasi ye Bible ke ufọkabasi, edi eka mi ekekpep mi mme edumbet Christian. Enye ama esikot Bible ọnọ mi kpukpru ini, ndien mma ntọn̄ọ ndima n̄kpọ Abasi toto ke uyen. Mma nsinyụn̄ mma eyeneka eka mi oro ekedide isụn̄utom ufọkabasi mmọ. Mma mfiọk ke ọwọn̄esịt mi ke n̄koyom nditiene nde ikpat esie.

Obio nnyịn oro ẹkediọn̄ọde akpa nte Forrest River Mission, ama enyene ufọkn̄wed ọtọn̄ọde ke abisi esịm n̄wed ition. N̄kesidụk ufọkn̄wed hour iba kpọt kpukpru usenubọk. Emi ọwọrọ ke n̄kesinen̄ekede n̄ka n̄wed, ndien emi ama enen̄ede afịna ete mi. Enye okoyom nditọ esie ẹnen̄ede ẹfiọk n̄wed, ntre enye ama ebiere ndimen ubon nnyịn n̄wọrọ n̄kpọn̄ Oombulgurri n̄kodụn̄ ke obio Wyndham. Ikenemke mi ke idem usen oro ikọkpọn̄de Oombulgurri, edi mma n̄kenen̄ede n̄ka n̄wed ke Wyndham ke isua inan̄, ọtọn̄ọde ke 1949 esịm 1952. Esịt enem mi ke ete mi ndikanam n̄ka n̄wed ntre.

Mama akanam utom ye abiausọbọ n̄kann̄kụk,  ndien ke mma n̄kokụre n̄wed ke ini n̄kedide isua 15, abiausọbọ emi ama ọdọhọ ndinam utom nte nurse ke ufọkibọk ke Wyndham. Esịt ama enem mi ndinyene utom oro, sia mîkememke ndinyene utom ini oro.

Nte ini akakade, mma nsobo Alec, afiaowo oro esibọkde ufene. Nnyịn ima idọ ndọ ke 1964 ke obio Derby, mma nsinyụn̄ ndụk Ufọkabasi Anglican do kpukpru ini. Usen kiet, Mme Ntiense Jehovah ẹma ẹkọn̄ usụn̄ ufọk nnyịn. Mma ndọhọ mmọ ke nnyeneke udọn̄, nnyụn̄ ndọhọ mmọ ẹkûwaha ufọk nnyịn aba. Edi n̄kpọ kiet oro mmọ ẹketịn̄de ama enen̄ede otụk mi—oro edi ke Abasi enyene enyịn̄, Jehovah.

“Ndi Ukemeke Ndibọn̄ Akam ke Idemfo?”

N̄kpọ ama ọtọn̄ọ ndinen̄ede nsọn̄ ke 1965. Ebe mi ama enyene enyene-ndịk mbabuat unọmọ utịm ikata—ikaba ekedi ke enan̄-mbakara esie, ini kiet edi ke ubomisọn̄ esie. Ke mfọniso, idem ama afiak ọsọn̄ enye, enye onyụn̄ afiak ọtọn̄ọ utom. Nte ededi, esisịt ini ke oro ebede, enye ama afiak enyene mbabuat unọmọ ke enan̄-mbakara esie. Isan̄ enye emi, enye ama ada unan idiọk idiọk ke ibuot. Ke ini n̄kesịmde ufọkibọk, abiausọbọ ama asian mi ke ebe mi ididụhe uwem. Ibuot ama ebe mi. Nurse kiet ama ọdọhọ oku Catholic edise mi, oku oro ama ọbọrọ ete: “Ndikemeke ndidi idahaoro; ndidi n̄kpọn̄!”

Mma nsian nun ke n̄koyom oku ufọkabasi odu ekpere mi onyụn̄ ọbọn̄ akam ọnọ mi. Nun oro ama ọdọhọ ete: “Nso ifafịna fi? Ndi ukemeke ndibọn̄ akam ke idemfo?” Ntre, mma ntọn̄ọ ndibọn̄ akam nnọ ndisọi mbiet ufọkabasi nte ẹn̄wam mi—edi ufọn ikodụhe. Eketie nte ebe mi ọmọn̄ ebet efere. Mma n̄kere m̀mê ndinam didie edieke ebe mi akpade. Mma n̄kere n̄ko mban̄a nditọ mi ita—Christine, Nanette, ye Geoffrey. N̄kpọ editie didie ye mmọ edieke ete mmọ akpade? Ke mfọniso, ke usen ita ẹma ẹkebe, ebe mi ama afiak ọdiọn̄ọ idem, ẹma ẹnyụn̄ ẹsio enye ke ufọkibọk ke December 6, 1966.

Kpa ye oro idem ama ekenen̄erede ọsọn̄ ebe mi, enye ama enyene unan ke mfre. Emi ama anam enye esifre n̄kpọ esinyụn̄ ọsọp ọduọ obom, ndien ekeme ndidi ke asasak ye afo, ete ibọp enyịn itat edidi iyatesịt. Enye ikesikemeke ndinam n̄kpọ ye nditọ, ekesinyụn̄ anam n̄kpọ ekọn̄ ekọn̄ ke mmọ mînamke n̄kpọ nte ikpọ owo. Ikememke utom ndise enye enyịn. Iwakke n̄kpọ oro mmen̄kesinamke-nam nnọ enye. N̄kakam mfafiak n̄kpep enye nte ẹwetde ẹnyụn̄ ẹkotde n̄kpọ. Ufen edise enye enyịn ọkọrọ ye edinam mme utom eken ke ufọk ama ọbọ mi odudu, tutu akayak nsịn̄ ibuot ekpebe mi. Ke isua itiaba ẹma ẹkebe tọn̄ọ ebe mi ekenyene mbabuat unọmọ oro, nnyịn ima inyịme ndidianade ntie ke esisịt ini man idem ọsọn̄ mi.

Mma nda nditọ nnyịn n̄kpọn̄ ufọk n̄kodụn̄ ke edem usụk ke obio Perth. Eyeneka mi an̄wan ama ọtọtọn̄ọ ndikpep Bible ye Mme Ntiense Jehovah ke ekpri obio Kununurra ke Edem Usoputịn Australia mbemiso n̄kọkpọn̄de ufọk. Enye ama owụt mi ndise Paradise isọn̄ ke n̄wed Akpanikö oro Adade osim Nsinsi Uwem, * onyụn̄ ada n̄wed emi owụt mi ke Abasi enyene enyịn̄, Jehovah. Esịt ama enem mi ndifiọk oro. Sia owo mîkasianke mi emi ke ufọkabasi nnyịn, mma mbiere ndikot Mme Ntiense Jehovah ke urụk ukopikọ ke ndondo oro n̄kade n̄kesịm Perth.

Nte ededi, mma mmen̄e ndikot mmọ. Ekem ima ikop n̄kanika enyịnusụn̄ nnyịn amiade mbubịteyo usen kiet. Eyen mi ama aka ndise m̀mê anie ke edi, edi ọsọsọp afiak edidọhọ mi ete, “Mama, mbon oro okoyomde ndikot ke urụk ukopikọ ẹdisịm.” Idem ama akpa mi, ntre mma ndọhọ enye ọdọhọ mmọ ke ndụhe ke ufọk. Edi enye ama ọbọrọ mi ete: “Mama, idịghe ọmọfiọk ke ifọnke nsu nsu.” Nsuannọ emi ama anam mi n̄wọrọ n̄kosobo ye mmọ. Nte n̄kosụk n̄kọmde mmọ, mma  n̄kụt ke idem ama akpa mmọ. Mmọ ẹkedi ndise owo oro ekesidụn̄de do, emi mîkodụn̄ke do aba. Mma ndọhọ mmọ ẹdụk ẹdi nnyụn̄ ntọ mmọ mbụme, mmọ ẹnyụn̄ ẹda Bible ẹbọrọ mbụme mi edinen edinen.

Urua oro eketienede, Mme Ntiense ẹma ẹtọn̄ọ ndida n̄wed Akpanikö oro Adade osim Nsinsi Uwem n̄kpep mi Bible kpukpru ini. Ukpepn̄kpọ emi ama anam mfiak ntọn̄ọ ndima Abasi. Ke urua iba ẹma ẹkebe, mma ndụk Editi n̄kpa Christ Jesus. Mma ntọn̄ọ ndidụk mme mbono esop kpukpru Sunday, ndien ikebịghike, mma nsidụk mme mbono esop ufọturua. Mma nnyụn̄ ntọn̄ọ ndisibuana se n̄kekpepde ye mbon en̄wen. Mma ndifiọk ke ndin̄wam mbon en̄wen ẹkpep akpanikọ Bible ama anam n̄kop nsọn̄idem. Ke ọfiọn̄ itiokiet ẹma ẹkebe, mma nna baptism ke mbono district ke Perth.

Nte n̄kanamde n̄kọri ke n̄kan̄ eke spirit, mma ndifiọk ke Jehovah ada ndọ ke edisana, nnyụn̄ ndifiọk edumbet Bible oro ẹkụtde ke 1 Corinth 7:13, emi ọdọhọde ete: “N̄wan emi enyenede ebe eke mînịmke ke akpanikọ, edi ebe oro enyịme ndidụn̄ ye enye, yak enye okûdianade ọkpọn̄ ebe esie.” Itie N̄wed Abasi emi ama anam mfiak mbịne Alec ebe mi.

Ndifiak Nnyọn̄ Derby

Mma mfiak nnyọn̄ ndi Derby ke June 21, 1979, ke mma n̄kọkpọn̄ ebe mi ke se ibede isua ition. Nte ededi, ekikere akasiaha mi iba nnyụn̄ n̄kere m̀mê ebe mi edinam n̄kpọ didie. Idem ama akpa mi ndikụt enye enemde esịt ami ndinyọn̄ ndi, okposụkedi enye mîkenemke esịt iban̄a ami ndidi kiet ke otu Mme Ntiense Jehovah. Enye ama ọsọsọp ọdọhọ ntiene n̄ka ufọkabasi mmimọ, emi n̄kesikade mbemiso n̄kakade Perth. Mma nnam enye ọfiọk ntak emi mmen̄kemeke ndinam oro. Mma nnen̄ede ndomo ndikpono enye nte ibuotufọk nnyụn̄ nnam ofụri ukeme mi nte n̄wanndọ emi edide Christian. Mma nsidomo ndineme n̄kpọ mban̄a Jehovah ye mme utịbe utịbe un̄wọn̄ọ Esie kaban̄a ini iso nnọ ebe mi, edi enye ikamaha ndikop.

Nte ededi, nte ini akakade, ebe mi ama enyịme n̄kpono Abasi mi onyụn̄ akam ọtọn̄ọ ndisinọ mi okụk nda n̄ka ikpọ ye n̄kpri mbono, ọkọrọ ye mme mbono esop eke urua ke urua. Esịt ama enen̄ede enem mi ke ini enye ekedepde ubomisọn̄—kpa se ẹkedade nte ata ọsọn̄urua inyene ke esịt esịt obio Australia oro—man nsiwat n̄ka ukwọrọikọ. Nditọete iren ye iban ọkọrọ ye esenyịn circuit ẹma ẹsiwak ndidan̄ ke ufọk nnyịn ediwak usen. Emi ama anam ebe mi emehe ye ediwak Mme Ntiense, ndien etie nte enye ama ama ndidu ye mmọ.

Eketie Mi ke Idem nte Eketiede Ezekiel

Ama esinem mi ini ekededi oro nditọete emi ẹdide ẹdise mi, edi ama odu n̄kpọ-ata oro n̄kosobode. Ami ikpọn̄ n̄kedi Ntiense ke Derby. Esop oro ekekperede mi usụn̄ akan okodu ke Broome, ndien tọn̄ọ do sịm ufọk nnyịn edi kilomita 220. Ntre mma mbiere ndisịn ofụri ukeme nsuan eti mbụk. Jehovah ama an̄wam mi nnam ndutịm ntọn̄ọ ndinọ ikọ ntiense ke enyịnusụn̄ ke enyịnusụn̄. Emi ikememke utom, edi mma nsiti ikọ apostle Paul emi: “Ke kpukpru n̄kpọ mmenyene ukeme ebe ke enye emi ọnọde mi odudu.”—Philippi 4:13.

Mme ọkwọrọ ederi mbọhọ nnyịn ikokopke inemesịt iban̄a utom mi, akpan akpan ke ini nnọde nditọ obio nnyịn ikọ ntiense. Mmọ ẹma ẹdomo ndisịn mi ndịk ke idem nnyụn̄ nnam ntre utom ukwọrọikọ. Edi ubiọn̄ọ mmọ akakam enenen̄ede anam mi mbiere ndika iso n̄kwọrọ ikọ, ndien mma nsibọn̄ akam ndien ndien nnọ Jehovah nte an̄wam mi. Mma nsiti ikọ nsịnudọn̄ oro ẹkenọde Ezekiel,  ẹte: “Sese, mmanam iso fo ọsọn̄ ekem ye iso mmọ, ye ọkpọ-iso fo ọsọn̄ ekem ye ọkpọ-iso mmọ. Mmanam ọkpọ-iso fo etie nte adamant ọsọn̄ akan afransi: kûbak mmọ, kûnyụn̄ udịghe uban̄a iso mmọ.”—Ezekiel 3:8, 9.

Ediwak ini, iren iba oro ẹdide mbon n̄ka ofụri ufọkabasi Australia ẹma ẹsisan̄a ẹkpere mi ke ini ndepde n̄kpọ. Mmọ ẹma ẹsiyomo mi, ẹdomode ndinam mme owo oro ẹkedide ndidep n̄kpọ ẹwọn̄ọde enyịn. Mma nsio utọn̄ mfep. Isan̄ kiet, ke adan̄aemi n̄kafiakde n̄ka ndise owo oro ekenyenede udọn̄, ọkwọrọ ederi mbọhọ oro ama edi edidọhọ ke ami nnịmke ke Jesus odu. Enye ama awamade mi Bible ọbọ onyụn̄ ada ofụn̄ mi ke iso, ekem afiak ayak afak mi ke ubọk. Mma n̄wụk enyịn nse enye nnyụn̄ nda sụn̄sụn̄ ido ntịn̄ John 3:16 ke ibuot, ndọhọ enye ke mmenyene mbuọtidem ke Jesus. Uko uko ibọrọ mi ikayakke enye ekeme ndisioro uyo, ntre enye ama asan̄a adaha.

Ama esinem mi ndikwọrọ ikọ nnọ mme amanaisọn̄ Australia ke Derby. Oku mbọhọ oro ama odomo ndikpan mi ndikwọrọ ikọ ke obio kiet, edi ẹma ẹnọ enye aka ebiet en̄wen. Ntem, mma nsikatan̄a etop Bible do. Udọn̄ mi kpukpru ini ekedi ndinam utom isụn̄utom nte eyeneka eka mi, ndien idahaemi ke n̄kanam utom isụn̄utom, nnyụn̄ n̄n̄wam ediwak owo ẹkpep Ikọ Abasi. Ekese mme amanaisọn̄ Australia ẹma ẹsinen̄ede ẹkpan̄ utọn̄, mma nnyụn̄ ntọn̄ọ ndikpep Bible ye ediwak mmọ.

Ndikere Mban̄a Unana Mi ke N̄kan̄ eke Spirit

Ami ikpọn̄ n̄kedi Ntiense Jehovah ke Derby ke ofụri isua ition. Ikememke utom nditie ke ufọk nsọn̄ idem ke n̄kan̄ eke spirit, ye unana edidụk mbono esop man mbọ nsịnudọn̄ nto ekemmọ nditọete. Idem ama enen̄erede emem mi isan̄ kiet, ntre mma mmen ubomisọn̄ n̄wat n̄wọrọ. N̄kọnyọnyọn̄ ndikụt  eyenete an̄wan kiet ye nditọ esie itiaba ẹtiede ẹbet mi mbubịteyo oro. Mmọ ẹkeda mme n̄wed ẹto esop Broome, emi oyomde usụn̄ ediwak kilomita, ẹsọk mi. Tọn̄ọ ke usen oro, eyenete an̄wan emi, Betty Butterfield, ama esidi Derby utịturua kiet kpukpru ọfiọn̄ edidu ye ami. Nnyịn ima isisan̄a kiet iwọrọ an̄wautom inyụn̄ ikpep Enyọn̄-Ukpeme ọtọkiet ke ufọk. Ami n̄ko mma nsika Broome ini kiet ke ọfiọn̄.

Nditọete ke Broome ẹma ẹsin̄wam mi etieti ẹnyụn̄ ẹsiwat utọ anyan usụn̄ oro ẹdi Derby ke ini ke ini man ẹditiene mi ẹkwọrọ ikọ. Mmọ ẹma ẹsisịn udọn̄ ẹnọ nditọete iren ye iban ke mme obio en̄wen ẹte edieke mmọ ẹsan̄ade ẹbe Derby, yak mmọ ẹwaha ẹse mi ẹnyụn̄ ẹtiene mi ẹwọrọ an̄wautom. Mme akaisan̄ emi ẹma ẹsida tape oro ẹkemụmde utịn̄ikọ an̄wa ẹdọn̄ ẹsọk mi. Ndusụk mmọ ẹma ẹsitie ye ami ẹkpep Enyọn̄-Ukpeme. Esisịt ini oro mmọ ẹkesitiede ye ami ama esinen̄ede ọnọ mi nsịnudọn̄.

Un̄wam En̄wen ke Ekedi ke Iso

Mma mbọ un̄wam efen efen ke ediwak isua, ke ini Arthur ye Mary Willis n̄wan esie, emi ẹma ẹkekpọn̄ utom, ẹketode usụk usụk n̄kan̄ Edem Usoputịn Australia ẹdi ke ini ọkpọsọn̄ etuep ẹditiene mi ẹkwọrọ ikọ ke ọfiọn̄ ita. Brọda Willis ama esinịm ekese mbono esop onyụn̄ ada usụn̄ ke utom ukwọrọikọ. Nnyịn ima isisan̄a kiet ika nsannsan ikpehe Unaisọn̄ Obot Kimberley, ikọkwọrọ ikọ ke mme itie ubọk ufene oro ẹdude ke ata esịt esịt obio. Ekesitie mi nte iman mi akpa, ini ekededi oro Brọda Willis ye n̄wan esie ẹnyọn̄ọde.

Ke akpatre, ke utịt utịt isua 1983, esịt ama enem mi ndikop ke Danny Sturgeon ye Denise n̄wan esie, ye nditọ mmọ mbinan̄, ẹmọn̄ ẹnyọn̄ọ ẹdidụn̄ ke Derby. Ke mmọ ẹma ẹkedi ẹdisịm, nnyịn ima isinịm kpukpru mbono esop kpukpru ini, inyụn̄ isisan̄a kiet iwọrọ an̄wautom. Ẹma ẹtọn̄ọ esop ke Derby ke isua 2001. Idahaemi, imenyene ọsọn̄idem esop oro mme anditan̄a Obio Ubọn̄ 24 ẹdude ye mbiowo iba ye asan̄autom unamutom kiet oro ẹnen̄erede ẹse nnyịn enyịn ke n̄kan̄ eke spirit. Ndusụk ini, n̄kpọ nte owo 30 ẹsidụk mbono esop nnyịn.

Mma mfiak nti ediwak isua oro ẹbede, esịt esinem mi ndikụt nte Jehovah akan̄wamde mi nnam n̄kpọ esie. Okposụkedi ebe mi mîtieneke mi ikpono Jehovah kan̄a, enye aka iso ndinọ mi ibetedem ke mme usụn̄ en̄wen. Owo ition ke ubon nnyịn ẹdi Mme Ntiense oro ẹnade baptism—nditọiban mi iba, nditọ nditọ mi iba, ye eyen eyeneka mi. Ke adianade do, ediwak iman mi ke ẹkpep Bible ye ikọt Jehovah.

Esịt enen̄ede enem mi nte Jehovah akan̄wamde mi n̄kụt imọ. Mmebiere ndidi asan̄autom esie ke nsinsi.—Psalm 65:2.

[Ikọ idakisọn̄]

[Ndise obio/Mme ndise ke page 15]

(Ama oyom ndikụt nte enye enen̄erede etie, se n̄wed)

AUSTRALIA

Wyndham

Unaisọn̄ Obot Kimberley

Derby

Broome

Perth

[Ebiet Ẹdade N̄kpọ Ẹto]

Kangaroo and lyrebird: Lydekker; koala: Meyers

[Ndise ke page 14]

Ini n̄kedide nurse ke ufọkibọk ke Wyndham ke 1953

[Ndise ke page 15]

Esop Derby ke 2005