Okụk ye Eti Ido Uwem—Se Ikpepde Ito Eset

KE April 7, 1630, n̄kpọ nte owo ikie inan̄ ẹma ẹdụk ubom inan̄ ke England ẹka America. Ediwak mmọ ẹma ẹnen̄ede ẹfiọk n̄wed. Mbon eken ẹkedi ikpọ mbon mbubehe. Ndusụk ẹkekam ẹdi mbon ufọkmbet. Mbubehe iketịmke ifọn ke England, ndien Ekọn̄ Isua Edịp-ye-Duop (1618-1648) ke Europe ama anam n̄kpọ etetịm ọsọn̄. Ntem, okposụkedi mîkọfiọkke se iditịbede, mmọ ẹma ẹkpọn̄ ufọk, mbubehe, ye mme iman mmọ man ẹkeyom ebiet emi n̄kpọ ọfọnde.

Nte ededi, otu mbon mbubehe emi ikedịghe mbonurua oro ẹsiwode owo. Mmọ ẹkedi ifịk ifịk mbon Puritan oro ẹkefehede ukọbọ ido ukpono. * Ata uduak mmọ ekedi ndisiak obio ikọt Abasi, emi mmọ ye nditọ mmọ ẹkemede ndinyene inyene obụkidem ye unana edibiat mme edumbet Bible. Esisịt ini ke mmọ ẹma ẹkebehe ke obio Salem ke Massachusetts, mmọ ẹma ẹda ekpri ubak isọn̄ ke mbenesụk ẹnyene. Mmọ ẹkekot obufa obio mmọ Boston.

Ikememke Utom Ndinyene Okụk ye Eti Ido Uwem

John Winthrop, emi ekedide adausụn̄ ye andikara mmọ, ama esịn ofụri ukeme ndinam mme owo ẹnyene n̄kpọ ọkpọkpọ ẹnyụn̄ ẹnam ufọn ẹnọ mbio obio ke obufa obio ukara oro. Enye okoyom mme owo do ẹnyene okụk ye eti ido uwem. Edi n̄kpọ mbiba emi ikekemeke ndisan̄a kiet. Sia enye akadade okụt mme mfịna oro ẹdidude, enye ama etịn̄ ekese n̄kpọ ọnọ mme nsan̄a esie aban̄a ufọn inyene ke obio oro ẹbakde Abasi.

Winthrop ekenịm ke ndiyom inyene ikwan̄ake, kpa nte mme andikara eken oro ẹkedide mbon Puritan ẹkenịmde. Enye ọkọdọhọ ke akpan uduak ndinyene inyene edi man ẹn̄wam mbon en̄wen. Ntem, adan̄a nte owo enyenede inyene, ntre ke enye ọdọdiọn̄ anam nti n̄kpọ. Patricia O’Toole emi edide ewet mbụkeset ọdọhọ ke “iwakke n̄kpọ oro ẹketịmerede mbon Puritan ekikere nte inyene.” Enye adian do ete: “Ndinyene inyene ekedi uyarade edidiọn̄ Abasi ye ata n̄kpọ idomo oro ekemede ndinam owo okohode idem . . . onyụn̄ anam se idọn̄de obụkidem.”

 Winthrop ọkọdọhọ ẹnam n̄kpọ ke ufat ẹnyụn̄ ẹfara idem man ẹfep idiọkn̄kpọ oro ẹkemede ndito inyene ye uwem ndunịm. Nte ededi, ikebịghike, mbio obio ndinyene udọn̄ edinyene ọkpọkpọ udori ama ọbiọn̄ọ ukeme oro Winthrop ekesịnde ndinyịk mmọ ẹnyene uten̄e Abasi ẹnyụn̄ ẹma kiet eken. Mbon oro mîkenyịmeke ẹma ẹdọhọ ke Winthrop ọnọhọ ke ọkpọkpọ mbubehe mmimọ akaha. Ndusụk mmọ ẹma ẹtọn̄ọ ndinam mbio obio ẹkere ke oyom ẹmek mbon ufọkmbet man ẹkpetiene ẹnam ubiere. N̄kukụre se mbon eken ẹkenamde ekedi ndiwọrọ n̄kodụn̄ ke Connecticut man ẹnam mbubehe idemmọ.

O’Toole ọdọhọ ete: “Ifet ndinam se ẹmade, uforo, ye ukaraidem ẹkedi ata akpan n̄kpọ ke uwem mbon Puritan eke Massachusetts, ndien kpukpru emi ẹkekam ẹnam mme owo ẹbịne udọn̄ idemmọ utu ke edida inyene n̄n̄wam mbon en̄wen nte Winthrop ọkọdọhọde.” Winthrop akakpa ke 1649 nte ọkpọikpọi ubuene ke ini enye ekedide isua 61. Okposụkedi obio ukara oro eketiede ekikọhọ ekikọhọ do akakade iso ndidu kpa ye ekese nsọn̄ọn̄kpọ, Winthrop ikanamke ererimbot ọfọn.

Ke Ẹsụk Ẹyoyom Eti Ererimbot

Idịghe John Winthrop kpọt okoyom eti ererimbot. Ata ediwak owo ẹsikpọn̄ Africa, Ufọt Edem Usụk ye Edem Usiahautịn Asia, Edem Usiahautịn Europe, ye Latin America kpukpru isua ye idotenyịn ndikodu inem inem uwem ke idụt en̄wen. Ediwak mbufa n̄wed, mbono nneme, Ndutịm Intanet oro ẹsion̄ode ẹdi kpukpru isua, emi ẹn̄wọn̄ọde ndinam mme owo ẹnyene inyene usọp usọp ẹsinam mmọ ẹwọrọ idụn̄. Nte an̄wan̄ade, ediwak owo ẹsụk ẹdodomo ndinyene okụk, ẹnyụn̄ ẹdori enyịn ndika iso nnyene eti ido uwem.

Ke nditịn̄ akpanikọ, isidịghe nte ẹkekerede. Mbon oro ẹyomde inyene ẹsiwak ndibiat eti ido uwem mmọ, ndien ndusụk ini ẹsikam ẹbiat mbuọtidem mmọ ke Abasi ke ntak Mammon. Mmọdo, afo emekeme ndibụp nte enende ete: “Ndi owo ekeme ndidi ata Christian onyụn̄ enyene inyene n̄ko? Ndi tutu amama oyodu obio emi abakde Abasi onyụn̄ oforode ke n̄kan̄ eke obụk ye ke n̄kan̄ eke spirit?” Nte ibuotikọ oro etienede owụtde, Bible ọbọrọ mme mbụme oro.

[Ikọ idakisọn̄]

[Ebiet Ẹdade Ndise Ẹto ke page 3]

Mme ubom: The Complete Encyclopedia of Illustration/J. G. Heck; Winthrop: Brown Brothers