Ndinam Utom ye Esop Oro Ẹsemde Usem En̄wen

APOSTLE John ekewet ete: “Ndien n̄kụt angel efen efede ke ufọt enyọn̄, enye onyụn̄ enyene nsinsi eti mbụk ete itan̄a nte etop idatesịt inọ mbon emi ẹdụn̄de ke isọn̄, ye kpukpru idụt ye esien ye usem ye obio.” (Ediyarade 14:6) Ntịn̄nnịm ikọ emi osu, koro ke ẹkwọrọ eti mbụk Obio Ubọn̄ Abasi ke ofụri ererimbot ke nsio nsio usem. Mme ododụn̄ oro ẹdụn̄de ke ebiet emi oyomde usụn̄ ọkpọn̄ obio emana mmọ ẹsem ediwak ke otu nsio nsio usem emi. Mme enyene-ifịk Ntiense Jehovah oro ẹma ẹkekpep usem en̄wen ẹkwọrọ eti mbụk ẹnọ mme owo emi.

Ndi afo emesịne ke otu Mme Ntiense oro ẹnamde utom ye esop oro ẹsemde usem en̄wen, m̀mê akam ekekere ndinam ntre? Man ekeme ndinam oro, oyom enyene eti uduak ye nnennen edu. Sia uduak fo edide ndin̄wam mbon en̄wen ẹkpep akpanikọ oro odude ke Ikọ Abasi, ọwọrọ ke afo emenyene ata eti ntak ndinam oro—kpa ima Abasi ye eke mbọhọidụn̄. (Matthew 22:37-39; 1 Corinth 13:1) Udọn̄ oro nnyịn inyenede ndin̄wam mbon en̄wen ẹfiọk Abasi enen̄ede edi ntak oro iyomde ndibuana ke esop oro ẹsemde usem en̄wen idịghe sụk ndinam ufan ye mbon oro ẹtode idụt m̀mê ekpụk en̄wen, ndikop inem udia mmọ, nnyụn̄ n̄kpep ido unam n̄kpọ mmọ. Ndi ekere ke udukemeke ndikpep usem en̄wen? Edieke ekerede ntre, ndinyene nnennen edu ayan̄wam fi. James emi ekekpepde usem Japanese ọdọhọ ete: “Kûkop ndịk uban̄a usem oro oyomde ndikpep.” Ndifiọk ke mbon en̄wen ẹma ẹkpep usem en̄wen ayan̄wam fi aka iso ekpep onyụn̄ enyene nnennen edu. Didie ndien ke afo ekeme ndikpep obufa usem? Nso idin̄wam fi ekeme ndinam utom ye esop oro ẹsemde usem en̄wen? Ndien nso ke afo enyene ndinam man ọsọn̄ idem ke n̄kan̄ eke spirit?

Ndisịn Ifịk N̄kpep Usem En̄wen

Ediwak usụn̄ ẹdu ndikpep usem. Nditọ ufọkn̄wed ye mme andikpep ẹnyene nsio nsio usụn̄ oro ẹdade ẹkpep usem. Ata ediwak owo ẹkeme ndida usen ifan̄ n̄kpep obufa usem edieke ẹnyenede eti andikpep. Ndikot Bible ye mme n̄wed oro ẹkọn̄ọde ke Bible ke obufa usem oro ekpepde nnyụn̄ n̄kpan̄ utọn̄ n̄kop nte ẹsemde usem oro ke n̄kpọ umụmikọ, ayan̄wam fi ọfiọk ekese ikọ ke usem oro onyụn̄ ọdiọn̄ọ ikọ ukara Abasi. Se ẹtịn̄de ke ekebe ukopikọ, ekebe ndise, ye vidio ẹkeme ndin̄wam fi enen̄ede ọfiọk usem oro ye ido mbon oro ẹsemde usem oro. Kaban̄a nte ini ukpepn̄kpọ ekpebịghide, ọfọn ndikpep nsịtnsịt kpukpru usen akan ndinam ukpepn̄kpọ oro enen̄ede ebịghi tutu efek fi edi ukpepke kpukpru ini.

Ndikpep usem etie nte ndikpep ewọk. Udukemeke ndiwọk ewọk ebe ke ndikot ke n̄wed kpọt. Ana afo odụk mmọn̄ onyụn̄ ekpep nte ẹwọkde. Ukem ntre ke edi ye ndikpep usem. Udukemeke ndikpep usem edieke okotde ke n̄wed kpọt. Oyom emehe ye mme owo nte ekekeme—kpan̄ utọn̄ kop nte mmọ ẹtịn̄de ikọ, san̄a kpere mmọ, nyụn̄ domo  nte ekekeme nditọn̄ọ nneme! Mme edinam Christian ẹnen̄ede ẹdi ata eti ifet ndida nnam emi. Ediwak ini, emekeme ndida se ekpepde n̄kwọrọ ikọ ye unana ubiatini. Midori oro ekpepde usem Chinese ọdọhọ ke “emi ekeme ndinam owo ndịk, edi mme enyeneufọk ẹsikụt ukeme oro nnyịn Mme Ntiense isịnde ndikpep usem mmọ. Ndien emi ekeme ndinam mmọ ẹkpan̄ utọn̄ ẹnọ nnyịn. N̄kukụre se oyomde itịn̄ ke usem mmọ edi, ‘Enem mi esịt ndikụt fi,’ ndien emi eyenem mmọ esịt!”

Mme mbono esop Christian ẹsinen̄ede ẹn̄wam n̄ko. Domo ndibọrọ mbụme ke nsụhọde n̄kaha ini kiet ke kpukpru mbono esop. Inamke n̄kpọ m̀mê oro ọsọn̄ adan̄a didie ke ntọn̄ọ, kûyak oro afịna fi. Kpukpru owo ke esop ẹyom fi ọfiọk ndisem usem emi! Monifa emi ekpepde usem Korean ọdọhọ ete: “Mmenen̄ede n̄kọm eyenete an̄wan oro esitiede ekpere mi ke mme mbono esop, onyụn̄ ewet owụt mi se ndusụk ikọ oro ẹtịn̄de ẹwọrọde. Ufan ufan edu esie ye ime esie ẹnen̄ede ẹn̄wam mi.” Nte afo ọfiọkde ekese ikọ ke usem emi, afo eyekeme nditọn̄ọ ndikere n̄kpọ nte okop-usem—ọfiọk se ikọ kiet kiet adade aban̄a utu ke ndidada n̄kabade ikọ kiet kiet ke ibuot.

Ata akpa uduak fo ke ndikpep usem ekpedi man ekeme nditịn̄ “ikọ eke ememde owo ndifiọk.” (1 Corinth 14:8-11) Okposụkedi mme owo ẹdinyenede ime ye afo, ndinam ndudue m̀mê ndikot ikọ nte mîfọnke ekeme ndinam mme owo inen̄ekede ikpan̄ utọn̄ ke etop fo. Nditịn̄ enyịn ke nte okotde ikọ ye nte obonde ikọ toto ke ini emi ọtọn̄ọde ndikpep usem idiyakke esitịn̄ ikọ ukwan̄ ukwan̄. Mark emi ekekpepde usem Swahili ọnọ ekikere ete: “Dọhọ mbon oro ẹnen̄erede ẹfiọk ndisem usem oro ẹnen̄ede fi ke ini anamde ndudue ndien kọm mmọ ke ini ẹnamde oro!” Nte ededi, kûnen̄ede uda ini mbon oro ẹn̄wamde fi. Okposụkedi ekemede ndidọhọ owo ese se ewetde, domo ndida ikọ oro ama ọkọfọfiọk tịm utịn̄ikọ ye ibọrọ fo. Emi ayanam fi ọsọp ọfiọk usem oro onyụn̄ etịn̄ ikọ ye uko.

Ka Iso Nam N̄kọri

Monifa ọdọhọ ete: “Ndikpep usem en̄wen ọsọn̄ akan n̄kpọ ekededi oro akanam nnamde. Odu ini oro nsiyomde nditre, edi mmesiti adan̄a nte eyen ukpepn̄kpọ Bible mi esimade ndikop ntotụn̄ọ akpanikọ eke spirit oro nsidade ekpri se mfiọkde ke usem Korean n̄kpep enye, ye nte ke nditọete ẹsima n̄kọri oro nnamde idem ọkpọkọm edi ekpri.” Akpan n̄kpọ oro ikpepde edi-o, kûsọp nditre. Uduak fo edi ndikeme ndikpep mbon en̄wen akpanikọ N̄wed Abasi oro ọnọde uwem. (1 Corinth 2:10) Ntre man ekeme ndikpep mme owo Bible ke usem en̄wen, oyoyom enen̄ede etịn̄ enyịn ekpep usem oro ke anyan ini. Nte akade iso ndinam n̄kọri, kûda idem fo udomo ye mbon en̄wen. Mbon oro ẹkpepde obufa usem isinamke n̄kọri ukem ukem. Nte ededi, ọfọn ọfiọk n̄kọri oro anamde. (Galatia 6:4) Joon emi ọtọn̄ọde ndikpep usem Chinese ọdọhọ ete: “Ndikpep usem etie nte ndidọk udịghi ukot. Ke ekekere ke imọ inamke n̄kọri, edi etise, afo okụt ke imanam n̄kọri.”

Ndikpep usem en̄wen edi edinam ofụri eyouwem. Mmọdo, kop inem ndikpep usem en̄wen, kûnyụn̄ ukere ke udunamke  ndudue. (Psalm 100:2) Idụhe nte afo editrede ndinam ndudue. Oro osụk esịne ke otu ukpep oro ọbọde. Ke ini Christian kiet ọkọtọn̄ọde ndikwọrọ ikọ ke usem Italian, enye ama obụp enyeneufọk ete, “Ndi afo ọmọfiọk ayan̄ uwem?” Enye okoyom ndidọhọ “uduak uwem.” Ntiense kiet oro ekekpepde usem Polish ama ọdọhọ yak esop ẹkwọ ebua utu ke ndidọhọ ẹkwọ ikwọ. Ndien ke okotde ikọ okpụhọrede esisịt ọkpọn̄ nte ẹsikotde, owo kiet oro ekekpepde usem Chinese ama ọdọhọ otuowo ete ẹbuọt idem ke n̄kpọ udọn̄ n̄wed Jesus utu ke ndidọhọ ẹbuọt idem ke ufak. Ndudue esinam ikpep ndikot ikọ nte enende inyụn̄ isọpke ifre.

Ndinam Utom ye Esop

Idịghe usem kpọt esibahade mme owo. Ido edinam, orụk, ye idụt oro owo otode ẹsiwak ndinen̄ede mbahade mme owo. Nte ededi, ẹkeme ndikan mme n̄kpọ ubiọn̄ọ emi. Eyen ukpepn̄kpọ kiet oro okodụn̄ọrede mme otu ido ukpono ke Europe oro ẹsisemde usem Chinese ama okụt ke Mme Ntiense Jehovah edi ido ukpono ofụri ererimbot. Enye ọkọdọhọ ke “ekpụk oro owo otode idịghe mfịna [ke otu Mme Ntiense], ndien ke usem akam an̄wan̄wam mme owo ẹfiọk ikọ Abasi.” Ke akpanikọ, ndinam se Bible ekpepde an̄wam ata mme Christian ẹkan ubahade eke idụt. Amaedi mbon oro ‘ẹmende obufa owo ẹsịne, ukpụhọde idụhe m̀mê mmọ ẹdi Greek m̀mê Jew, m̀mê esenowo.’—Colossae 3:10, 11.

Ke ntre kpukpru owo ke esop ẹkpenyene ndidiana kiet. Emi ọwọrọ ndinyene in̄wan̄-in̄wan̄ ekikere ye in̄wan̄-in̄wan̄ esịt man ekeme ndikere nnyụn̄ nnam n̄kpọ ke obufa usụn̄. Ubahade ididụhe ke esop edieke mûsọn̄ọke uyịre ke nte ẹsinamde n̄kpọ ke edem mbufo. (1 Corinth 1:10; 9:19-23) Kpep ndima nti ido edinam mbon en̄wen. Ti ke ima oro mîsan̄ake ye ibụk anam ẹkeme ndinyene eti itie ebuana ye ata edidianakiet.

Ata ediwak esop oro ẹsemde usem en̄wen ẹsitọn̄ọ nte n̄kpri otu, ndien mbon oro ẹkpepde obufa usem ẹsiwak ẹkan, ọkọrọ ye ndusụk mbon oro ẹtọn̄ọde-tọn̄ọ ndikpep mme edumbet Bible. Ntre, ndutan̄uyo esiwak ndidu ke mme utọ otu oro akan nte esidude ke ikpọ esop oro ẹma ẹkedodu ke ediwak isua. Ntre, akpana mme Christian oro ẹma ẹkekọri ẹsịm ọyọhọ idaha ẹdomo ndinam edidianakiet odu ke esop. Nditetịn̄ nnyụn̄ nnanam n̄wụt ke imama inyụn̄ ifọn ido ye mme owo ke esop ayanam mbufa owo ẹkeme ndinam n̄kọri ke esop.

Mbon oro ẹnọde idem unyịme unyịme ndin̄wam ke esop oro ẹsemde usem en̄wen ikpenyeneke ndiyom mfọnmma nto mbon en̄wen. Rick emi edide ebiowo ke utọ esop oro ọdọhọ ete: “Ekeme ndidi ndusụk mbufa Ntiense ke mme esop oro ẹsemde usem en̄wen idinen̄ekede ifiọk nte ẹtịmde esop nte mme amanaisọn̄ oro ẹma ẹkedodu ke esop ẹbịghi. Edi mmọ ẹsinyene ima ye ifiopesịt inamke n̄kpọ m̀mê se mmọ ẹfiọkde ekpri adan̄a didie. Ndien ediwak mbon oro ẹnyenede udọn̄ ke ẹdụk akpanikọ.” Edieke abuanade ke mme edinam esop kpukpru ini onyụn̄ anamde se ededi oro ekemede, afo eyenen̄ede an̄wam esop, idem ke ini emi osụk ekpepde obufa usem. Edieke kpukpru owo ẹdianade kiet ẹnam utom, oro ayanam esop ọkọri.

Ndika Iso Nnyene Ukeme eke Spirit

Eyenete kiet oro ekedide obufa owo ke esop oro ẹsemde usem en̄wen ama okop nte eka eketịmde eyen esie idem man ọkpọbọrọ mbụme ke mbono esop. Eyen oro ama obụp eka esie ete: “Mama, nte n̄kemeke ndinam ibọrọ mbụme mi edi mbio mbio? Eka ama ọbọrọ ete: “Ih ih eyen mi, nnyịn inyene ndikpọn̄ mbio mbio ibọrọ nnọ mbon oro ẹkpepde-kpep usem.”

Edieke akwa owo mîkemeke ndisem usem en̄wen udọn udọn ke ediwak ọfiọn̄ m̀mê ke ediwak isua, emi ekeme ndinen̄ede mfịna enye ke idem ye ke n̄kan̄ eke spirit. Janet emi esemde usem Spanish udọn udọn idahaemi ọdọhọ ete: “Mma nsisọp mfụhọ ke  ini mmen̄kanamke ọfọn.” Hiroko emi ekekpepde Ikọmbakara eti ini oro enye ekekerede ke ‘ebua ye an̄wa ke efakutom mmimọ ẹkam ẹkop Ikọmbakara ẹkan imọ.’ Ndien Kathie ọdọhọ ete: “Mma nsinyene ediwak ukpepn̄kpọ Bible ye mfiakn̄ka, edi ke ini n̄kọwọrọde n̄ka esop oro ẹsemde usem Spanish, n̄kenyeneke aba ndomokiet. Eketie mi ke idem nte n̄kanamke n̄kpọ ndomokiet.”

Utọ idaha emi ke enen̄ede oyom owo enyene idotenyịn. Ke ini Hiroko ekekerede ke imọ idikemeke aba ndikpep usem en̄wen, enye ama ọdọhọ ete: “Edieke mbon en̄wen ẹkemede ndikpep, ami n̄ko mmekeme.” Kathie ọdọhọ ete: “Mma nti nte ebe mi enen̄erede anam n̄kọri ye nte emi an̄wamde enye anam ekese utom ke esop, emi n̄ko esisịn udọn̄ ọnọ mi n̄ka iso n̄kpep. Osụk oyoyom nnen̄ede nsịn ifịk, edi mmekeme ndikwọrọ ikọ nnyụn̄ n̄kpep owo n̄kpọ nsịtnsịt, ndien oro anam esịt enem mi.” Jeff ebe esie adian do ete: “Ekeme ndidiọk owo esịt ke ini enye mîfiọkke kpukpru ntọt oro ẹnọde ye se ẹnemede ke mbono mbiowo. Mmesisụhọrede idem ndọhọ ke ofụri esịt nte ẹnam n̄kpọ an̄wan̄a mi, ndien nditọete ẹsikop inemesịt ndin̄wam mi.”

Ana ọnọ akpan ntịn̄enyịn ke nsọn̄idem eke spirit fo mbak udukpa mba ke n̄kan̄ eke spirit ke ini anamde utom ye esop oro ẹsemde usem en̄wen. (Matthew 5:3) Kazuyuki, emi ama akanam utom ediwak isua ke efakutom oro ẹsemde usem Portuguese, ọdọhọ ete: “Edi akpan n̄kpọ nnyịn ndidia udia eke spirit edifọn edifọn. Ntak edi oro nnyịn isinịmde ukpepn̄kpọ ubon inyụn̄ itịmde idem inọ mbono esop ke usem nnyịn ye ke usem Portuguese.” Ndusụk owo ẹsika ẹkedụk mbono esop ke usem mmọ ke ini ke ini. Akan oro, ọfọn ndinen̄ede nduọk odudu.—Mark 6:31.

Bat Se Iditakde

Edieke afo oyomde ndiwọrọ n̄ka esop oro ẹsemde usem en̄wen, enyene ndibat se iditakde. (Luke 14:28) Ntem, ata akpan n̄kpọ oro anade ekere aban̄a edi idaha eke spirit fo ye itie ebuana fo ye Jehovah. Sịn se oyomde ndinam emi ke akam. Kere ban̄a nsan̄a ndọ ye nditọ fo. Bụp idemfo ete, ‘Ndi mmenyene ifet ye ukeme eke spirit ye eke ntụk ndida anyan ini n̄kpep usem en̄wen?’ Enen̄ede owụt eti ibuot ndinam se idikam inen̄erede ifọn ye afo ye ubon fo ke n̄kan̄ eke spirit. Afo emekeme ndinam ekese ke ebiet ekededi oro odụn̄de nnyụn̄ nnen̄ede n̄kop idatesịt nte anditan̄a Obio Ubọn̄.

Mbon oro ẹkemede ndinam utom ke esop oro ẹsemde usem en̄wen ẹnyene ekese edidiọn̄. Barbara emi eketienede ebe esie ọwọrọ aka esop oro ẹsemde usem Spanish ọdọhọ ete: “Idụhe se inemde mi ntre ke ofụri uwem mi. Etie nte ndifiak ndụk esop obufa. Enen̄ede enem mi ndinyene ifet emi, akpan akpan sia nnyịn mîkemeke ndidi mme isụn̄utom ke idụt en̄wen.”

Ata ediwak owo—n̄kpri ye ikpọ—ke ofụri ererimbot ẹnyịme ndikpep usem en̄wen man ẹkpekwọrọ eti mbụk ẹnọ mbon en̄wen. Edieke afo edide kiet ke otu mmọ, nam oro ye eti uduak nyụn̄ nyene nnennen edu. Ke edide akpan n̄kpọ akan, nen̄ede nịm ke Jehovah ọyọdiọn̄ ukeme oro afo esịnde.—2 Corinth 4:7.

[Ndise ke page 18]

Ndibọ ukpep nto eti andikpep esinam emem ndisọp mfiọk usem

[Ndise ke page 20]

Inaha ofụmi nsọn̄idem eke spirit fo ke ini ekpepde usem en̄wen