Mbụk Eyouwem

Nnyịn Imebiere Ndinam N̄kpọ Jehovah

NTE RAIMO KUOKKANEN OBỤKDE

Ọyọhọ ekọn̄ ererimbot iba ama ọtọn̄ọ ke Europe ke 1939, ndien mbon Soviet Union ẹma ẹda ekọn̄ ẹdụk Finland, obio emana nnyịn. Ete mi ama etiene akan̄wana ekọn̄ ọnọ Finland. Ikebịghike, mme ubomofụm ekọn̄ Russia ẹma ẹduọn̄ọ bọmb ke obio oro ikodụn̄de, ntre eka mi ama ọnọ mi n̄kodụn̄ ye ekaeka mi ke ebiet oro okofụrede.

KE 1971, n̄kedi isụn̄utom ke Uganda, ke Edem Usiahautịn Africa. Ke ini n̄kọkwọrọde ikọ usen kiet to ke enyịnusụn̄ sịm enyịnusụn̄, mma n̄kụt ediwak owo oro ẹkekopde ndịk ẹfehede ẹdibe mi. Mma n̄kop uyo ikan̄, ntre mma ntọn̄ọ ndifehe nnyọn̄ ufọk. Nte ẹketopde ikan̄ oro ẹkpere mi, mma mfrọ ndụk ukpe udiọn̄edịm ke mbenusụn̄. Mma nnyọni nnyọn̄ ufọk nte itiat ikan̄ ẹkebede mi ke ibuot.

Idụhe se n̄kpakanamde man mfep afanikọn̄ ọyọhọ ekọn̄ ererimbot iba, edi ntak emi ami ye n̄wan mi ikesịnde uwem nnyịn ke itiendịk inyụn̄ inyịme ndikanam utom ke Edem Usiahautịn Africa emi ndutịme okokponde? Ibọrọ mbụme oro enen̄ede enyene ebuana ye ubiere nnyịn ndinam n̄kpọ Jehovah.

Akpa Ini Oro Ẹkesịnde Udọn̄ Ẹnọ Mi Mbiere Ndinam N̄kpọ Abasi

N̄kamana ke 1934 ke Helsinki, ke Finland. Ete mi ekedi eyet ndom ke ufọk, ndien usen kiet enye ama aka akanam utom ke ufọk oro n̄kọk itieutom Mme Ntiense Jehovah ke Finland okodude. Mme Ntiense ẹma ẹtịn̄ ẹnọ enye ẹban̄a  mme mbono esop mmọ. Ke ini ete mi ọkọnyọn̄de edi, enye ama etịn̄ ọnọ eka mi aban̄a mme mbono emi. Eka mi ikọtọn̄ọke ndidụk mme mbono emi ini oro, edi nte ini akakade, enye ama ọtọn̄ọ ndinyene nneme Bible ye nsan̄autom esie emi ekedide Ntiense. Ikebịghike eka mi ama ọtọn̄ọ ndida se enye ekekpepde ke akpan n̄kpọ, ndien ke 1940 enye ama ana baptism nte kiet ke otu Mme Ntiense Jehovah.

Esisịt ini mbemiso oro, ekaeka mi ama ada mi aka edem esie emi okodude ke obio-in̄wan̄, ndien n̄kodu do ofụri ini oro ẹken̄wanade ọyọhọ ekọn̄ ererimbot iba. Eka mi ama esitie ke Helsinki ewet eka ye udun̄wan eka esie aban̄a se Mme Ntiense Jehovah ẹnịmde ke akpanikọ. Ekaeka ye eyeneka eka mi ẹma ẹnyene udọn̄ ke se mmọ ẹkekpepde ẹnyụn̄ ẹsineme mme n̄kpọ emi ye ami. Mme esenyịn Mme Ntiense Jehovah oro ẹsan̄ade-san̄a ẹma ẹsidi ufọk ekaeka mi ẹnyụn̄ ẹsịn udọn̄ ẹnọ nnyịn, edi ami n̄kebiereke kan̄a ndinam n̄kpọ Abasi.

Mmọtọn̄ọ N̄kpep Ndinam N̄kpọ Abasi

Ke ekọn̄ ama eketre ke 1945, mma nnyọn̄ n̄ka Helsinki, ndien Mama ama ọtọn̄ọ ndida mi n̄ka mme mbono esop Mme Ntiense Jehovah. Ndusụk ini n̄kesikam n̄kese senima utu ke ndidụk mme mbono esop emi. Edi Mama ama esiditịn̄ aban̄a utịn̄ikọ oro enye okokopde ke mbono esop ọnọ mi, ndien enye ama esisọn̄ọ ọdọhọ mi kpukpru ini ete ke Armageddon enen̄ede ekpere. Mma nnịm oro ke akpanikọ nnyụn̄ ntọn̄ọ ndidụk kpukpru mbono esop. Nte akpanikọ Bible oro n̄kekpepde eketịmde an̄wan̄a mi, ntre ke n̄ketetịm nnyene udọn̄ ndibuana ke kpukpru edinam esop.

Ndidụk n̄kpri ye ikpọ mbono ekesinem mi akan. Ke 1948, mma ndụk mbono district oro ẹkenịmde ẹkpere ufọk ekaeka mi, ke ini n̄kakade nduọkodudu ini ndaeyo. Ufan mi okoyom ndina baptism ke akamba mbono oro, ndien enye ama ọdọhọ mi ntiene nna baptism. Mma ndọhọ enye ke n̄kemenke ọfọn̄ uyeremmọn̄, edi enye ama ọdọhọ ke mmekeme ndibọ ọfọn̄ imọ nsịne ke ima ikọwọrọ ke mmọn̄ idi. Mma nnyịme, ntre mma ntiene nna baptism ke June 27, 1948, ke ini n̄kedide isua 13.

Ke akamba mbono oro ama okokụre, ndusụk ufan eka mi ẹma ẹditịn̄ ẹnọ enye ke ami mmana baptism. Ke ini eka mi okokụtde mi, enye ama obụp mi ntak oro n̄kanamde utọ akpan ubiere oro nnyụn̄ nsianke imọ. Mma nnam an̄wan̄a enye ke mma mfiọk akpan ukpepn̄kpọ Bible nnyụn̄ mfiọk ke nnyene ndinam ibat nnọ Jehovah ke nte nnamde n̄kpọ.

Ubiere Mi Enen̄ede Ọsọn̄

Nditọete ke esop ẹma ẹn̄wam mi nnen̄ede mbiere ndinam n̄kpọ Jehovah. Mmọ ẹma ẹsisan̄a ye ami ke utom eke ufọk ke ufọk, ẹsinyụn̄ ẹnọ mi n̄kpọ nnam ke mbono esop ke se ikperede ndidi kpukpru urua. (Utom 20:20) N̄kedi isua 16 akpa ini oro n̄kọnọde utịn̄ikọ an̄wa. Esisịt ini ke oro ebede, ẹma ẹmek mi nte asan̄autom ukpepn̄kpọ Bible ke esop nnyịn. Kpukpru edinam eke spirit emi ẹma ẹnam mi n̄kọri nsịm ọyọhọ idaha. Edi okosụk oyoyom n̄n̄wana mbiọn̄ọ edifehe owo enyịn.

Nnyịn ikesida ikpọ idiọn̄ọ isian mme owo iban̄a mbono district ini oro. Mme idiọn̄ọ emi ẹkedi kad ntọt iba oro ẹkewetde n̄kpọ ke iso ye edem ẹkọn̄ owo ke itọn̄, kiet ke iso, kiet ke edem. Emi ama anam mme owo ẹsikot nnyịn mbon kad usuanetop.

Isan̄ kiet, mma n̄kọn̄ọ kad usuanetop nda ke inụk ndobo ndobo efak kiet ke ini n̄kokụtde otu nsan̄a ubet ukpepn̄kpọ mi nte ẹsan̄ade ẹkpere mi. Bụt ama anam mi nte mmọ ẹkesede mi ke ini ẹkesan̄ade ẹbe. Mma mbọn̄ akam nnọ Jehovah ndọhọ ọnọ mi ukeme, nnyụn̄ ntuak nda do ye kad oro. Ndin̄wana mbiọn̄ọ edifehe owo enyịn ini oro ama eben̄e mi idem ọnọ akamba idomo oro aban̄ade edida san̄asan̄a nte Christian.

Nte ini akakade, ukara ama ọdọhọ mi ye ediwak uyen Ntiense eken ika ikodụk utom ekọn̄. Nnyịn ima ika itieidụn̄ mbonekọn̄ kpa nte ẹkedọhọde, edi ima isịn ukpono ukpono ndisịne ọfọn̄ekọn̄. Mbonekọn̄ ẹma ẹmụm nnyịn ẹsịn ke ufọk ukpeme, ndien esisịt ini ke oro ebede, esop ama ebiere n̄kpọkọbi ọfiọn̄ itiokiet ọnọ nnyịn. Ẹma ẹkọbi nnyịn n̄ko ke ọfiọn̄ itiaita oro ikpakanamde utom ekọn̄. Ntre nnyịn ikodu ke ufọk-n̄kpọkọbi isua kiet ye ọfiọn̄ iba ke ntak oro ikadade san̄asan̄a.

 Nnyịn ima isisop idem ọtọkiet ke itieidụn̄ mbonutom n̄kpọkọbi kpukpru usen ineme Bible. Ke ufan̄ isua kiet ye ọfiọn̄ iba oro ikodude ke ufọk-n̄kpọkọbi, ediwak nnyịn ima ikot ofụri Bible ikụre utịm ikaba. Ke ẹma ẹkesio nnyịn ke ufọk-n̄kpọkọbi, ediwak nnyịn ima inen̄ede ibiere ndika iso nnam n̄kpọ Jehovah. Tutu esịm mfịn emi, ediwak uyen Ntiense oro ẹkedude ke ufọk-n̄kpọkọbi oro ẹka iso ẹsọn̄ọ ẹda ẹnam n̄kpọ Jehovah.

Ke mma n̄kọkpọn̄ ufọk-n̄kpọkọbi, mma n̄ka n̄kodụn̄ ye ete ye eka mi. Ikebịghike, mma ndidiọn̄ọ Veera, enyene-ifịk Ntiense oro akanade baptism obufa. Nnyịn ima idọ ndọ ke 1957.

Mbubịteyo Oro Okokpụhọrede Uwem Nnyịn

Ke ini ikakade ndise ndusụk nditọete oro ẹkamade utom ke n̄kọk itieutom mbubịteyo kiet, owo kiet ke otu mmọ ama obụp nnyịn m̀mê ikpama ndinam utom circuit. Ke ima ikọbọn̄ akam iban̄a oro ke ofụri okoneyo, mma n̄kot n̄kọk itieutom nnyụn̄ ndọhọ mmọ ke ikpama ndinam. Ndidụk utom uyọhọ ini ọkọwọrọ ndikpọn̄ utom oro n̄kanamde oro ẹkekpede mi ediwak okụk, edi nnyịn ima ibiere ndinịm n̄kpọ Obio Ubọn̄ akpa. Ami n̄kedi isua 23, ndien Veera ekedi isua 19 ke ini ikọtọn̄ọde utom oro ẹsan̄ade-san̄a ke December 1957. Nnyịn ima idara ndisan̄a nse nnyụn̄ nsịn udọn̄ nnọ mme esop ikọt Jehovah ke Finland ke isua ita.

Ke utịt utịt isua 1960, ẹma ẹkot mi nditiene n̄ka Ufọkn̄wed Enyọn̄-Ukpeme Ukpep Bible eke Gilead ke Brooklyn ke New York. Nnyịn owo ita oro ikotode Finland ikenyene ndibọ san̄asan̄a ukpep ọfiọn̄ duop ke nte ẹtịmde utom ke n̄kọk itieutom. Iban nnyịn iketieneke nnyịn ika, mmọ ẹkenam utom ke n̄kọk itieutom Finland.

Esisịt ini mbemiso ukpep oro okokụrede, ẹma ẹdọhọ mi n̄ka ọfis Nathan H. Knorr, emi ekesede aban̄a utom Mme Ntiense Jehovah ke ofụri ererimbot ini oro. Brọda Knorr ama ọdọhọ ke ẹyom ndinọ mi ye n̄wan mi ikanam utom isụn̄utom ke Malagasy Republic, ẹfiọkde idahaemi nte Madagascar. Mma n̄wed Veera mbụp ekikere esie, ndien enye ama ọsọsọp ọdọhọ ke imenyịme. Ke ini n̄kọnyọn̄de ndi Finland, ima isọsọp itịm idem ndika Madagascar.

Idara ye Edikpu

Ke January 1962 nnyịn ima idụk ubom ofụm ika Antananarivo, emi edide ibuot obio Madagascar, ndien ikayara itam ikpa inyụn̄ isịne ndodobi kod sia ikọkpọn̄de Finland ke ini etuep. Nnyịn ima isọsọp ikpụhọ nte isisịnede n̄kpọ sia eyo ofiopde etieti ke Madagascar. Akpa ufọkidụn̄ isụn̄utom nnyịn ekedi ekpri ufọk emi ekenyenede ubetnna kiet. Mme isụn̄utom emi ẹkedide n̄wan ye ebe ẹma ẹdodu do, ntre ami ye Veera ikana ke etehe.

Nnyịn ima itọn̄ọ ndikpep usem French, emi edide akpan usem Madagascar. Emi ama ọsọn̄ sia nnyịn ye Sista Carbonneau, andikpep nnyịn, mîkesemke ukem usem. Enye akada Ikọmbakara ekpep nnyịn French, edi Veera ikekemeke nditịn̄ Ikọmbakara. Ntre mma n̄kabade se Sista Carbonneau ekekpepde nsịn ke usem Finnish man an̄wan̄a Veera. Do ndien ke ikedifiọk ke emem utom ndida usem Swedish nnam n̄kpọsọn̄ ikọ French ẹn̄wan̄a Veera, ntre mma nda usem Swedish n̄kpep enye nte ẹsibonde ikọ ke usem French. Ikebịghike nnyịn ima ifiọk ediwak ikọ ke usem French inyụn̄ itọn̄ọ ndikpep Malagasy, usem obio oro.

Akpa owo emi n̄kekpepde Bible ke Madagascar ọkọfiọk usem Malagasy kpọt. Mma nsibem iso nse  ufan̄ikọ Bible ke Bible mi eke usem Finnish, ndien ekem iyom mme ufan̄ikọ oro ke Bible esie eke usem Malagasy. N̄kekemeke ndinam ediwak n̄kpọ ke N̄wed Abasi ẹn̄wan̄a enye, edi ikebịghike enye ama ọkọri ke ifiọk Bible esịm udomo oro enye anade baptism.

Ke 1963, Milton Henschel ama oto ibuot itieutom Mme Ntiense Jehovah ke Brooklyn edi Madagascar. Esisịt ini ke oro ebede, ẹma ẹsiak obufa n̄kọk itieutom ke Madagascar, ndien ẹma ẹmek mi nte esenyịn n̄kọk itieutom, adianade ye utom mi nte esenyịn circuit ye district. Ke kpukpru ini emi, Jehovah ama ọdiọn̄ nnyịn etieti. Ọtọn̄ọde ke isua 1962 esịm isua 1970, ibat mme asuanetop Obio Ubọn̄ ke Madagascar oro ekedide 85 ama ọdọk ekesịm 469.

Ke ini ikọnyọn̄de an̄wautom idi usen kiet ke 1970, nnyịn ima ikụt ẹfakde ekpri babru ke enyịnusụn̄ nnyịn emi ọkọdọhọde kpukpru isụn̄utom Mme Ntiense Jehovah ẹka ọfis asan̄autom mbubehe idụt oro. Do ke akwa owo ukara kiet akasian nnyịn ke ukara ọdọhọ kpukpru nnyịn ikpọn̄ idụt oro usọp usọp. Ke ini n̄kobụpde se n̄kanamde man ẹdọhọ mi nnyọn̄, akwa owo ukara oro ama ọbọrọ ete: “Ete Kuokkanen, unamke idiọkn̄kpọ ndomokiet.”

Mma ndọhọ nte: “Nnyịn imodu mi ke isua itiaita idahaemi. Obio nnyịn edi emi. Nnyịn ikemeke ndinyọn̄ urua urua ntre.” Kpa ye ofụri ukeme oro ikesịnde, kpukpru isụn̄utom ẹma ẹkpọn̄ idụt oro ke ufan̄ urua kiet. Ẹma ẹtre utom ke n̄kọk itieutom, ndien nditọete oro ẹtode idụt oro ẹma ẹse ẹban̄a utom ukwọrọikọ. Mbemiso ikọkpọn̄de ndima nditọete nnyịn ke Madagascar, ẹma ẹnọ nnyịn obufa efakutom, oro edi Uganda.

Nditọn̄ọ Utom ke Obufa Efakutom

Ke n̄kpọ nte usen ifan̄ ke ima ikọkpọn̄ Madagascar, nnyịn ima idisịm Kampala, kpa ibuot obio Uganda. Nnyịn ima itọn̄ọ ndikpep usem Luganda usọp usọp, kpa ọkpọsọn̄ usem oro ẹsemde nte ẹkwọ ata edinem ikwọ. Mme isụn̄utom eken ẹma ẹn̄wam Veera ebem iso ekpep Ikọmbakara, ndien nnyịn ima ikeme ndida Ikọmbakara n̄kwọrọ ikọ uforo uforo.

Ufiop eyo Kampala ama anam Veera ọdọn̄ọ. Ntre ẹma ẹnọ nnyịn ika ikanam utom ke Mbarara, obio Uganda emi mînen̄ekede ifiop nte Kampala. Nnyịn ikedi akpa Mme Ntiense do, ndien ima inyene ata inem inem ifiọkutom akpa usen oro ikọwọrọde an̄wautom. Nte n̄kosụk ntịn̄de  ikọ ye ete kiet ke ufọk esie, n̄wan esie ama ọwọrọ ke itie utem udia edi. N̄wan oro ekekere Margaret, enye ama onyụn̄ akpan̄ utọn̄ okop se n̄ketịn̄de. Veera ama ọtọn̄ọ ukpepn̄kpọ Bible ye Margaret, ndien enye ama anam n̄kọri ke n̄kan̄ eke spirit. Enye ama ana baptism onyụn̄ akabade edi enyene-ifịk asuanetop Obio Ubọn̄.

Ẹn̄wana Ekọn̄ ke Mme Efak

Emem ikodụhe aba ke Uganda ke ini ẹken̄wanade ekọn̄ mbio obio ke 1971. Usen kiet, ekọn̄ ama asiaha ke mbọhọ ufọkidụn̄ isụn̄utom nnyịn ke Mbarara. Ini oro ke se n̄kobụkde ke ntọn̄ọ mbụk emi eketịbe.

Veera ama ebebem mi iso ekesịm ufọkidụn̄ isụn̄utom nnyịn ke ini n̄kọnyọnide ke ukpe udiọn̄edịm n̄kesịm ufọk mbak mbonekọn̄ ẹdikụt mi. Nnyịn ima ida matras ye n̄kpọ mbanaufọk inam “ebiet udịbe” ke inụk ufọk. Nnyịn ikodu ke esịtufọk ofụri urua kiet ikpan̄ utọn̄ inọ mbụk n̄kpọntịbe. Ndusụk ini, ima isikụbọ ke ebiet udịbe nnyịn ikop nte itiat ikan̄ ẹduọn̄ọde ke ibibene ufọk nnyịn. Nnyịn ikesidomoke ikan̄ ke okoneyo man etie nte ke nnyịn ikodụhe ke ufọk. Ini kiet, mbonekọn̄ ẹma ẹdi enyịnusụn̄ nnyịn ẹdifiori n̄kpo. Nnyịn ikosioroke uyo, edi ima ibọn̄ akam ke ndopuyo inọ Jehovah. Ke ekọn̄ oro ama okokụre, mbọhọidụn̄ nnyịn ẹma ẹdikọm nnyịn sia mmọ mîkakpaha. Mmọ ẹkenịm ke Jehovah ekekpeme kpukpru nnyịn, nnyịn ima inyụn̄ inịm oro n̄ko.

Ndutịme ikodụhe aba tutu ke ini ẹketọtde usenubọk kiet ke ekebe ukopikọ ke ukara Uganda odori ukpan ke utom Mme Ntiense Jehovah. Ọnọ-ntọt oro ama ọdọhọ yak kpukpru Mme Ntiense Jehovah ẹfiak ẹka ido ukpono oro mmọ ẹkesikade akpa. Mma n̄n̄wana ndineme n̄kpọ emi ye ikpọ owo ukara edi ufọn ikodụhe. Do ndien ke n̄kaka ọfis Idi Amin, adaibuot ukara, nnyụn̄ n̄keben̄e nte ẹnọ mi ini n̄kosobo ye enye. Anamutom ke itie udara isenowo ama ọdọhọ mi ke adaibuot ukara ikenyeneke ini. Mma mfiak n̄ka ediwak ini, edi n̄kekemeke ndikụt adaibuot ukara. Ke akpatre, ke July 1973 nnyịn ima ikpọn̄ Uganda.

Isua Kiet Akabade Isua Duop

Kpa nte nnyịn ikofụhọde ke ini ẹkebịnde nnyịn ke Madagascar, ukem ntre ke ikofụhọ ke ini ikọkpọn̄de ndima nditọete nnyịn ke Uganda. Mbemiso ikakade obufa efakutom nnyịn ke Senegal, ikebem iso ika Finland. Do ke Finland, ẹma ẹdọhọ nnyịn ikûka Senegal aba, edi ika iso idu ke Finland. Eketie nte ke utom isụn̄utom nnyịn ama okụre. Nnyịn ikanam utom akpan asiakusụn̄ inyụn̄ ifiak inam utom circuit ke Finland.

Etisịm 1990, owo ikenen̄ekede ibiọn̄ọ utom ukwọrọikọ ke Madagascar aba, ndien esịt ama enem nnyịn ke ini ibuot itieutom ke Brooklyn okobụpde m̀mê iyaka ikanam utom do ke isua kiet. Nnyịn ima iyom ndika, edi ima inyene ikpọ mfịna iba. Ama oyom ẹse ẹban̄a ete mi emi ama ọkọsọn̄, ndien Veera okosụk ọdọdọn̄ọ. Mma mfụhọ ke ini ete mi akakpade ke November 1990, edi sia idem ọkọtọn̄ọde ndisọn̄ Veera, nnyịn ima idori enyịn ke iyafiak inam utom isụn̄utom. Nnyịn ima ifiak ika Madagascar ke September 1991.

Nnyịn ikenyene ndinam utom ke Madagascar ke isua kiet, edi ima inam isịm isua duop. Ke ufan̄ isua duop oro, ibat mme asuanetop oro ekedide owo 4,000 ama ọdọk esịm owo 11,600. Ama enen̄ede enem mi ndinam utom isụn̄utom. Edi ndusụk ini esịt ama esitịmede mi, anamde n̄kere m̀mê n̄kakam nnen̄ekede nse mban̄a edima an̄wan mi. Jehovah ama ọnọ nnyịn mbiba ukeme ndika iso ke utom oro. Ke akpatre, ke 2001, nnyịn ima ifiak inyọn̄ Finland ndien nnyịn ke inam utom ke n̄kọk itieutom do. Nnyịn isụk inyenyene ifịk inọ utom Obio Ubọn̄, ndien isụk iteti ini oro ikodude ke Africa. Nnyịn imebiere ndinam uduak Jehovah ke ebiet ekededi oro enye ọdọn̄de nnyịn.—Isaiah 6:8.

[Ndise obio ke page 12]

(Ama oyom ndikụt nte enye enen̄erede etie, se n̄wed)

FINLAND

EUROPE

[Ndise obio ke page 14]

(Ama oyom ndikụt nte enye enen̄erede etie, se n̄wed)

AFRICA

MADAGASCAR

[Ndise obio ke page 15]

(Ama oyom ndikụt nte enye enen̄erede etie, se n̄wed)

AFRICA

UGANDA

[Ndise ke page 14]

Usen ndọ nnyịn

[Mme ndise ke page 14, 15]

Ikanam utom circuit ke Finland, ke 1960 . . .

. . . ekem idinam utom isụn̄utom ke Madagascar, ke 1962

[Ndise ke page 16]

Ami ye Veera mfịn