Mme Ekpemerọn̄ Oro Ẹdide ‘Uwụtn̄kpọ Ẹnọ Otuerọn̄’
Mme Ekpemerọn̄ Oro Ẹdide ‘Uwụtn̄kpọ Ẹnọ Otuerọn̄’
‘Ẹkpeme otuerọn̄ Abasi emi ẹdude ke idak ukpeme mbufo ke unyịmesịt ye ọkpọsọn̄ udọn̄; ẹkabade ẹdi uwụtn̄kpọ ẹnọ otuerọn̄.’—1 Peter 5:2, 3.
1, 2. (a) Nso utom ke Jesus ọkọnọ apostle Peter, ndien ntak emi Jesus mîkanamke ndudue ndinọ Peter utom emi? (b) Didie ke Jehovah ese mme ekpemerọn̄ oro enye emekde?
ESISỊT ini mbemiso Pentecost isua 33 E.N., Peter ye mbet itiokiet efen ẹkesụk ẹdia udia oro Jesus akanamde ke mben Inyan̄ Galilee. Emi ikedịghe akpa ini oro Peter okokụtde Jesus tọn̄ọ nte Jesus ekeset ke n̄kpa, ndien eyịghe idụhe ke Peter ama okop inemesịt ndifiọk ke Jesus ama eset. Edi ekeme ndidi idem ama enyek Peter n̄ko. Ntak idọhọde ntre edi ke ibịghike enye akakan̄ Jesus an̄wan̄wa. (Luke 22:55-60; 24:34; John 18:25-27; 21:1-14) Ndi Jesus ama asua ọnọ Peter ke ntak unana mbuọtidem Peter kpa ye oro enye akakabarede esịt? Baba-o. Utu ke oro, Jesus ama ọnọ Peter utom edibọk ye edikpeme “n̄kpri erọn̄” imọ. (John 21:15-17) Kpa nte mbụk Bible aban̄ade esop Christian akpa isua ikie owụtde, Jesus ikanamke ndudue ndinọ Peter utom emi. Mme apostle eken ye mbiowo ke Jerusalem ẹma ẹdiana ye Peter ẹbọk esop Christian ke ini n̄kpọsọn̄ idomo ye ke ini oro mme esop ẹkekọride usọp usọp.—Utom 1:15-26; 2:14; 15:6-9.
2 Mfịn, Jehovah ada Jesus Christ emek irenowo oro ẹdotde ẹnam utom nte mme ekpemerọn̄ eke spirit man ẹda mme erọn̄ Esie usụn̄ ke ndiọkn̄kan ini emi ke mbụk ubonowo. (Ephesus 4:11, 12; 2 Timothy 3:1) Ndi Jehovah anam ndudue ke ndibuọt idem ye iren emi? Emem oro odude ke otu mme Christian ke ofụri ererimbot owụt ke Jehovah inamke ndudue. Edi akpanikọ ke mme ekpemerọn̄ emi ẹsinam ndudue ukem nte Peter. (Galatia 2:11-14; James 3:2) Kpa ye oro, Jehovah enịm ke mmọ ẹyekpeme mme erọn̄ ‘emi imọ ikedepde ke iyịp Eyen imọ.’ (Utom 20:28) Jehovah enen̄ede ama iren emi onyụn̄ ọdọhọ ke mmọ “ẹdot se ẹnọde ukpono utịm ikaba.”—1 Timothy 5:17.
3. Didie ke mme ekpemerọn̄ eke spirit ẹka iso ẹnam utom ke unyịmesịt ye ọkpọsọn̄ udọn̄?
3 Didie ke mme ekpemerọn̄ eke spirit ẹka iso ẹnam utom ke unyịmesịt ye ọkpọsọn̄ udọn̄, ke ntre ẹdide uwụtn̄kpọ ẹnọ otuerọn̄? Ukem nte Peter ye mme ekpemerọn̄ akpa isua ikie, mmọ ẹberi edem ke edisana spirit Abasi, emi ọnọde mmọ odudu oro mmọ ẹyomde man ẹbiom mbiomo mmọ. (2 Corinth 4:7) Edisana spirit an̄wam mmọ ndinyene mbun̄wụm spirit—ima, idatesịt, emem, anyanime, mfọnido, eti ido, mbuọtidem, ifụre ifụre ido, ye mfara ke idem. (Galatia 5:22, 23) Ẹyak ise ndusụk akpan usụn̄ oro mme ekpemerọn̄ ẹkemede ndinịm uwụtn̄kpọ ke ndision̄o mbun̄wụm spirit emi nte mmọ ẹkpemede otuerọn̄ Abasi emi ẹdude ke idak ukpeme mmọ.
Ẹma Ofụri Otuerọn̄ ye Mme Erọn̄ Kiet Kiet
4, 5. (a) Didie ke Jehovah ye Jesus ẹwụt ke imama otuerọn̄? (b) Mme usụn̄ ewe ke mme ekpemerọn̄ eke spirit ẹwụt ke imama otuerọn̄?
4 Ata akpan edu oro spirit Abasi anamde ẹnyene edi ima. Jehovah owụt nte imọ imade ofụri otuerọn̄ imọ ke ndinọ mmọ udia eke spirit barasuene. (Isaiah 65:13, 14; Matthew 24:45-47) Edi, enye anam se ikande edinọ mmọ udia. Enye enen̄ede ama erọn̄ esie kiet kiet. (1 Peter 5:6, 7) Jesus ama otuerọn̄ emi n̄ko. Enye ama ayak ukpọn̄ esie ọnọ kaban̄a mme erọn̄, ndien enye ọfiọk erọn̄ kiet kiet “ke enyịn̄.”—John 10:3, 14-16.
5 Mme ekpemerọn̄ eke spirit ẹsikpebe Jehovah ye Jesus. Mmọ ẹwụt ima oro mmọ ẹmade ofụri otuerọn̄ Abasi ke ‘ndisịn idem n̄kpep’ esop n̄kpọ. Mme utịn̄ikọ mmọ oro ẹkọn̄ọde ke Bible ẹsibọk ẹnyụn̄ ẹkpeme otuerọn̄, ndien kpukpru owo ẹsikụt ifịk oro mmọ ẹsịnde ke ndinam emi. (1 Timothy 4:13, 16) Edi mme owo isikwe ini oro mmọ ẹsidade ẹtịm mme n̄wetnnịm n̄kpọ esop ẹnịm, ẹwet leta, ẹnam ndutịm, ẹnyụn̄ ẹse ẹban̄a ediwak n̄kpọ eken man ẹkụt ke mme mbono esop ye mme edinam eken ke esop ẹda itie “nte eyede ye ke ndutịm.” (1 Corinth 14:40) Ediwak owo ke esop isikereke ke oro abuana ọkpọsọn̄ utom sia mmọ mîsikwe ini oro ẹsinamde emi. Emi ke akpanikọ edi utom ima.—Galatia 5:13.
6, 7. (a) Nso idi usụn̄ kiet oro mme ekpemerọn̄ ẹsidade ẹnen̄ede ẹfiọk mme erọn̄? (b) Ntak ọfọnde ndusụk ini nditịn̄ nnọ ebiowo nte etiede nnyịn ke idem?
6 Ndima Christian oro ẹdide mme ekpemerọn̄ ẹsidomo ndiwụt ọkpọkpọ udọn̄ ke idem erọn̄ kiet kiet ke esop. (Philippi 2:4) Usụn̄ kiet oro mme ekpemerọn̄ ẹsidade ẹnen̄ede ẹfiọk erọn̄ kiet kiet edi ndisan̄a ye mmọ ke an̄wautom. Jesus ama esiwak ndisan̄a ye mme anditiene enye n̄ka ukwọrọikọ onyụn̄ ada utọ idaha oro ọnọ mmọ nsịnudọn̄. (Luke 8:1) Ebiowo kiet oro enyenede mbufiọk ọdọhọ ete: “Mmokụt ke kiet ke otu mfọnn̄kan usụn̄ ndida mfiọk nnyụn̄ nsịn udọn̄ nnọ eyenete eren m̀mê n̄wan edi ndisan̄a ye enye ke an̄wautom.” Edieke edide usan̄ake ye kiet ke otu mbiowo ke an̄wautom ndondo emi, ntak mûsọpke unam ndutịm uban̄a oro?
7 Ima akanam Jesus adara ye mme anditiene enye onyụn̄ ofụhọ ye mmọ. Ke uwụtn̄kpọ, ke ini mbet esie 70 ẹkenyọn̄de ukwọrọikọ ẹdi ye idatesịt, Jesus ama “okop idatesịt etieti.” (Luke 10:17-21) Edi, ke ini enye okokụtde nte n̄kpa Lazarus okotụkde Mary ye mbonubon ye mme ufan mmọ, “Jesus [ama] atua eyet.” (John 11:33-35) Kpasụk ntre, nti mme ekpemerọn̄ mfịn ẹsinen̄ede ẹkere ẹban̄a mme erọn̄. Ima esinam mmọ “ẹdara ye mmọ emi ẹdarade” ẹnyụn̄ “ẹtuan̄a ye mmọ emi ẹtuan̄ade.” (Rome 12:15) Edieke okopde idatesịt m̀mê ofụhọde, tịn̄ nte etiede fi ke idem nọ mme Christian ekpemerọn̄. Ndisian mmọ se idide ntak idatesịt fo eyesịn udọn̄ ọnọ mmọ. (Rome 1:11, 12) Mmọ ẹyesọn̄ọ fi idem ẹnyụn̄ ẹdọn̄ fi esịt edieke asiande mmọ afanikọn̄ oro osobode.—1 Thessalonica 1:6; 3:1-3.
8, 9. (a) Didie ke ebiowo kiet okowụt ke imama n̄wan imọ? (b) Ekpemerọn̄ ndima ubon esie edi akpan n̄kpọ adan̄a didie?
8 Ẹnen̄ede ẹkụt ima oro ekpemerọn̄ amade otuerọn̄ ke nte enye anamde n̄kpọ ye ubon esie. (1 Timothy 3:1, 4) Edieke enye ọdọde ndọ, ima ye ukpono oro enye enyenede ọnọ n̄wan esie edi uwụtn̄kpọ ọnọ mme ebe eken ndikpebe. (Ephesus 5:25; 1 Peter 3:7) Kere ban̄a se Christian an̄wan kiet ekerede Linda eketịn̄de. Ebe esie ama anam utom nte esenyịn ke se ibede isua 20 mbemiso akakpade. Enye ọdọhọ ete: “Ebe mi ama esinen̄ede esịn idem ese aban̄a esop. Edi enye ama esinam etie mi nte ke ami n̄n̄wam imọ ise iban̄a esop. Enye ama esiwak ndikọm mi nte mberede ye imọ, onyụn̄ esidu ye ami ini ekededi oro enye enyenede ifet. Oro ama anam mi mfiọk ke enye ama mi, ndien n̄kekereke ke enye ama abiat ini akaha ese aban̄a esop.”
9 Edieke Christian ekpemerọn̄ enyenede nditọ, ima ima usụn̄ oro enye esidade otụnọ onyụn̄ otoro mmọ kpukpru ini edi uwụtn̄kpọ ọnọ mme ete ye eka eken ndikpebe. (Ephesus 6:4) Ke akpanikọ, ima oro enye amade ubon esie owụt ke enye ke anam utom oro ẹkenọde enye nte ekpemerọn̄ oro ẹkedade edisana spirit ẹmek.—1 Timothy 3:4, 5.
Ẹnam Ẹnyene Idatesịt ye Emem ke Ndineme Nneme
10. (a) Nso ikeme ndinam esop ẹkûnyene idatesịt ye emem? (b) Nso eneni okoyom ndibiat emem esop akpa isua ikie, ndien didie ke ẹkebiere eneni oro?
10 Edisana spirit ekeme ndinam Christian kiet kiet enyene idatesịt ye emem ke esịt esie, onyụn̄ anam otu mbiowo ye ofụri esop ẹnyene idatesịt ye emem. Nte ededi, nditre ndineme nneme in̄wan̄-in̄wan̄ ekeme ndinam owo inyeneke idatesịt ye emem. Edidem Solomon ọkọdọhọ ete: “Unana item esịn uduak okpu: edi ke mbon item ẹwakde, mmọ ẹsọn̄ọ ẹda.” (Mme N̄ke 15:22) Ke n̄kan̄ eken, ndineme nneme ukpono ukpono ye in̄wan̄-in̄wan̄ esinam ẹnyene idatesịt ye emem. Ke uwụtn̄kpọ, ke ini eneni kaban̄a edina mbobi okoyomde ndibiat emem ke esop akpa isua ikie, otu ukara oro okodude ke Jerusalem ama oyom ndausụn̄ edisana spirit. Mmọ ẹma ẹnọ nsio nsio ekikere n̄ko ẹban̄a oro. Ke ẹma ẹkenen̄erede ẹneme n̄kpọ emi, mmọ ẹma ẹsịm ubiere. Ke ini mmọ ẹkenamde esop ẹfiọk ubiere mmọ, nditọete “ẹma ẹdara ke nsịnudọn̄ oro.” (Utom 15:6-23, 25, 31; 16:4, 5) Ẹma ẹnyene idatesịt ye emem ke esop.
11. Didie ke mbiowo ẹkeme ndinam ẹnyene idatesịt ye emem ke esop?
11 Kpasụk ntre mfịn, mme ekpemerọn̄ ẹsinam ẹnyene idatesịt ye emem ke esop ke ndineme nneme edifọn edifọn. Ke ini mfịna oyomde ndibiat emem esop, mmọ ẹsisop idem ẹnyụn̄ ẹtịn̄ in̄wan̄-in̄wan̄ se ekikere mmọ ẹdide. Mmọ ẹsikpan̄ utọn̄ ẹnọ kiet eken ukpono ukpono. (Mme N̄ke 13:10; 18:13) Ke ẹma ẹkebọn̄ akam ẹben̄e edisana spirit, mmọ ẹsida mme edumbet Bible ye se “ofụn emi anamde akpanikọ onyụn̄ enyenede ọniọn̄,” ewetde ẹnam ubiere. (Matthew 24:45-47; 1 Corinth 4:6) Ke otu mbiowo ẹma ẹkenam eti ubiere oro ekemde ye N̄wed Abasi, ebiowo kiet kiet eyenyịme ndausụn̄ oro edisana spirit ọnọde ke nditiene ubiere oro otu mbiowo ẹnamde idem ọkpọkọm mbon eken ikenyịmeke ye ekikere esie. Utọ nsụkidem oro ayanam ẹnyene idatesịt ye emem onyụn̄ enịm eti uwụtn̄kpọ ọnọ mme erọn̄ ke nte ẹkpesan̄ade ye Abasi. (Micah 6:8) Nte afo omosụk idem etiene mme ubiere a-Bible oro mme ekpemerọn̄ ke esop ẹnamde?
Ẹnyene Anyanime Ẹnyụn̄ Ẹfọn Ido
12. Ntak okoyomde Jesus enyene anyanime onyụn̄ ọfọn ido ke nte enye akanamde n̄kpọ ye mme apostle esie?
12 Jesus ama enyene anyanime onyụn̄ ọfọn ido ke nte enye akanamde n̄kpọ ye mme apostle esie, kpa ye oro mmọ ẹkesinamde ndudue ndien ndien. Ke uwụtn̄kpọ, Jesus ama esidomo ediwak ini ndikpep mmọ ntak oro okoyomde mmọ ẹsụhọde idem. (Matthew 18:1-4; 20:25-27) Kpa ye oro, ke akpatre okoneyo oro Jesus okodude uwem ke isọn̄, ke enye ama ekebem iso ekpep mmọ nsụhọdeidem ke ndiyet mmọ ukot, “ọkpọsọn̄ eneni [ama] etịbe ke otu mmọ aban̄a m̀mê anie ke otu mmọ edi andikpon n̄kan.” (Luke 22:24; John 13:1-5) Ndi Jesus ama osụn̄i mme apostle emi? Baba-o, enye ama ada mfọnido ọkọk ibuot ye mmọ, onyụn̄ obụp mmọ ete: “Anie owo edi andikpon n̄kan, ndi enye emi etiede ke okpokoro m̀mê enye emi asan̄ade utom? Nte idịghe enye emi etiede ke okpokoro? Edi ami ndu ke otu mbufo nte enye emi asan̄ade utom.” (Luke 22:27) Anyanime ye mfọnido Jesus—ọkọrọ ye eti uwụtn̄kpọ esie—ẹma ẹtụk mme apostle esịt ke akpatre.
13, 14. Ini ewe akpan akpan ke mme ekpemerọn̄ ẹnyene ndifọn ido?
13 Kpasụk ntre, ekeme ndiyom ekpemerọn̄ eke spirit ọnọ owo oro enyenede mmeme item ndien ndien aban̄a ndudue esie. Owo oro ekeme ndinam esịt ayat ekpemerọn̄ emi. Nte ededi, edieke ekpemerọn̄ emi etide ke imọ imesinam ndudue, emi ayan̄wam enye enyene anyanime onyụn̄ ọfọn ido ye eyenete esie emi ‘asan̄ade etịme etịme ke ini ọnọde enye item.’ Ekpemerọn̄ oro anamde ntem ekpebe Jesus ye Jehovah emi ẹsinyenede anyanime ẹnyụn̄ ẹfọnde ido ye ofụri mme Christian—ọkọrọ ye mme ekpemerọn̄.—1 Thessalonica 5:14; James 2:13.
14 Ndusụk ini, ekeme ndiyom mme ekpemerọn̄ ẹsọn̄ọ ẹsua ẹnọ owo eke anamde akwa idiọkn̄kpọ. Edieke enye mîkabakede esịt, mme ekpemerọn̄ ẹnyene ndisio anamidiọk oro mfep ke esop. (1 Corinth 5:11-13) Idem ke edide ntre, usụn̄ nte mmọ ẹnamde n̄kpọ ye enye oyowụt ke mmọ ẹsua idiọkido esie, isuaha enye. (Jude 23) Mfọnido mme ekpemerọn̄ ekeme ndinam emem utom ọnọ erọn̄ oro osopde usụn̄ ndifiak ndidụk otuerọn̄ nte ini akade.—Luke 15:11-24.
Mbuọtidem Anam Ẹnam Nti N̄kpọ
15. Nso idi usụn̄ kiet oro mme ekpemerọn̄ ẹkpebede mfọnido Jehovah, ndien nso inam mmọ ẹnam oro?
15 “Jehovah ọfọfọn ye kpukpru [owo],” idem ye mbon oro mîwụtke esịtekọm ke se enye anamde ọnọ mmọ. (Psalm 145:9; Matthew 5:45) Jehovah owụt mfọnido esie akpan akpan ke ndidọn̄ ikọt esie ẹkekwọrọ “eti mbụk obio ubọn̄.” (Matthew 24:14) Mme ekpemerọn̄ ẹkpebe mfọnido Abasi ke ndida usụn̄ ke utom ukwọrọikọ emi. Nso inam mmọ ẹnen̄ede ẹsịn ukeme ntre? Mmọ ẹnen̄ede ẹbuọt idem ke Jehovah ye ke mme un̄wọn̄ọ esie.—Rome 10:10, 13, 14.
16. Didie ke mme ekpemerọn̄ ‘ẹnam se ifọnde’ ye mme erọn̄?
16 Ke adianade ye ndinam ‘se ifọnde nnọ kpukpru owo’ ke ndikwọrọ ikọ, mme ekpemerọn̄ ẹnyene mbiomo ndinam se ifọnde “akpan akpan ye mmọ emi ẹbuanade n̄kpọ ye [mmọ] ke mbuọtidem.” (Galatia 6:10) Usụn̄ kiet oro mmọ ẹsinamde emi edi ndisika n̄kese mme erọn̄ man ẹnọ mmọ nsịnudọn̄. Ebiowo kiet ọdọhọ ete: “Esinem mi ndisika n̄kese mme erọn̄. Emi esinọ mi ifet nditoro nditọete ke ukeme oro mmọ ẹsịnde nnyụn̄ n̄n̄wam mmọ ẹfiọk ke imadara ọkpọsọn̄ utom oro mmọ ẹnamde.” Ke ndusụk idaha, mme ekpemerọn̄ ẹkeme ndinọ eyenete ekikere ke nte enye akpanamde n̄kọri ke utom Jehovah. Ke ndinam ntre, mme ekpemerọn̄ ẹkpebe apostle Paul. Se nte enye ekesịnde udọn̄ ọnọ nditọete ke Thessalonica: “Nnyịn imenyene mbuọtidem ke Ọbọn̄ iban̄a mbufo, ite mbufo ke ẹnanam ye nte ke ẹyenyụn̄ ẹka iso ẹnam mme n̄kpọ emi nnyịn iwụkde.” (2 Thessalonica 3:4) Nti ikọ ntem ẹyesịn udọn̄ ẹnọ mme erọn̄ ẹnam se ifọnde onyụn̄ anam emem utom mmọ ‘ndikop uyo nnọ mbon oro ẹdade usụn̄.’ (Mme Hebrew 13:17) Ke ini mbiowo ẹdide ẹdise fi, wụt esịt ekọm ban̄a oro.
Ifụre Ifụre Ido Oyom Mfara ke Idem
17. Nso ke Peter ekekpep oto Jesus?
17 Jesus akanam n̄kpọ ifụre ifụre, idem ke ini ẹkenamde esịt ayat enye. (Matthew 11:29) Ke ini ẹkedade enye ẹnọ ẹnyụn̄ ẹmụm enye, Jesus ama enyene ifụre ifụre ido onyụn̄ enen̄ede afara ke idem. Peter ama obụmede odụri akan̄kan̄ esie osio ekpi owo. Edi Jesus ama eti enye ete: “Ekere ete n̄kemeke ndiben̄e Ete mi ọnọ mi se ikande udịm angel duopeba idahaemi?” (Matthew 26:51-53; John 18:10) Peter ama enen̄ede ekpep n̄kpọ oto oro ndien nte ini akakade enye ama eti mme Christian ete: “Christ ama akam okụt ukụt kaban̄a mbufo, ọkpọn̄de uwụtn̄kpọ enịm ọnọ mbufo man ẹtiene nde ikpat esie ketket. . . . Ke ini ẹkesụn̄ide enye, enye ikosụn̄ike usiene. Ke ini enye okokụtde ukụt, enye ikesịnke owo ndịk ke idem.”—1 Peter 2:21-23.
18, 19. (a) Ini ewe akpan akpan ke ana mme ekpemerọn̄ ẹnyene ifụre ifụre ido ye mfara ke idem? (b) Mme mbụme ewe ke idineme ke ibuotikọ oro etienede?
18 Ukem ntre, nti mme ekpemerọn̄ ẹsinyene ifụre ifụre ido idem ke ini ẹnamde mmọ idiọk. Ke uwụtn̄kpọ, ndusụk mbon oro mmọ ẹsidomode ndin̄wam ke esop isimaha un̄wam oro. Edieke owo oro oyomde ẹn̄wam ememde m̀mê ọdọn̄ọde ke n̄kan̄ eke spirit, enye ekeme nditịn̄ ikọ ‘nte n̄kpọ eke ẹdade ofụt ẹkịm owo.’ (Mme N̄ke 12:18) Nte ededi, kpa nte Jesus, mme ekpemerọn̄ isitieneke ibọrọ owo ikọ uyat uyat isinyụn̄ isioho usiene. Utu ke oro, mmọ ẹsimụm idem ẹkama ẹnyụn̄ ẹwụt edikere mban̄a, ndien emi ekeme ndikabade ndi edidiọn̄ ọnọ owo oro oyomde ẹn̄wam. (1 Peter 3:8, 9) Nte afo emekpep n̄kpọ oto uwụtn̄kpọ mbiowo onyụn̄ enyene ifụre ifụre ido ye mfara ke idem ke ini ẹnọde fi item?
19 Nte eyịghe mîdụhe, Jehovah ye Jesus ẹnen̄ede ẹma ọkpọsọn̄ utom oro ediwak tọsịn mme ekpemerọn̄ ẹnamde unyịme unyịme ke ndise mban̄a otuerọn̄ ke ofụri ererimbot. Jehovah ye Eyen esie n̄ko ẹnen̄ede ẹma ediwak tọsịn mme asan̄autom unamutom oro ẹnọde mbiowo ibetedem ke ‘ndisan̄a utom nnọ ndisana owo.’ (Mme Hebrew 6:10) Ntak ndien ndusụk nditọete oro ẹma ẹkena baptism ẹmen̄ede ndinyanade mbịne “eti utom” emi? (1 Timothy 3:1) Ndien didie ke Jehovah ọnọ mme ekpemerọn̄ oro enye emekde ukpep? Nnyịn iyeneme mme mbụme emi ke ibuotikọ oro etienede.
Nte Afo Emeti?
• Nso idi ndusụk usụn̄ oro mme ekpemerọn̄ ẹwụtde ke imama otuerọn̄?
• Didie ke kpukpru owo ke esop ẹkeme ndinam ẹnyene idatesịt ye emem?
• Ntak emi mme ekpemerọn̄ ẹsinyenede anyanime ye mfọnido ke ini ẹnọde owo item?
• Didie ke mbiowo ẹsifọn ido ẹnyụn̄ ẹnyene mbuọtidem?
[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]
[Ndise ke page 18]
Ima anam mbiowo ẹnam n̄kpọ ẹnọ esop
[Mme ndise ke page 18]
Mmọ n̄ko ẹsibiat ini ye ubon mmọ ke mme edinam ini nduọkodudu . . .
. . . ye ke an̄wautom
[Ndise ke page 20]
Mbiowo ndineme nneme edifọn edifọn ke otu idemmọ esinam ẹnyene idatesịt ye emem ke esop