Ọkpọsọn̄ Ukeme Emi Eren Kiet Ekesịnde man Mme Owo Ẹkot Bible

Enye akakpa ke ata mbịtmbịt unaisọn̄ edem usiahautịn Siberia, ke ẹma ẹkebiat enye enyịn̄ ẹnyụn̄ ẹsuene enye. Ibat ibat owo ẹti ke enye ekedi akpan owo emi akanamde nditọ Greece mmọ ẹkọri ke n̄kan̄ eke spirit. Akpan owo emi ẹkefụmide mi ekekere Seraphim. Ọkpọsọn̄ ukeme oro enye ekesịnde man mme owo ẹkot Bible ekedi kiet ke otu ntak n̄kpa esie.

SERAPHIM okodu uwem ke ini oro Greece ekedide ubak Obio Ukara Ottoman. George Metallinos, prọfesọ mbụk ido ukpono Greece, ọdọhọ ke “nti ufọkn̄wed ikodụhe ini oro,” n̄ko ke “ekese owo” ye idem mme oku ufọkabasi “ikakaha n̄wed ini oro.”

Ọsọ usem Greek (Koine) ama enen̄ede okpụhọde ye usem Greek eyo oro, emi ẹkesisemde ke nsio nsio usụn̄. Ukpụhọde emi ama enen̄ede okpon tutu mbon oro mîkakaha n̄wed ikekemeke aba ndisem usem Koine oro ẹkedade ẹwet N̄wed Abasi Christian Usem Greek. Ke ini ikọ akasiahade, ufọkabasi ẹkekam ẹdọhọ mme owo ẹkpep usem Greek Koine oro mîkan̄wan̄ake ediwak owo.

Ini emi ke Stephanos Ioannis Pogonatus akamana odụk ọwọrọetop ubon kiet ke Isuo Lesbos emi odude ke Greece, ndien emi eketịbe ke n̄kpọ nte isua 1670. Mme odụn̄ isuo emi ẹkedi mme ubuene oro mîkọfiọkke n̄wed. Sia ufọkn̄wed mîkodụhe ke isuo emi, Stephanos akaka ufọkn̄wed praimari ke ufọkidụn̄ n̄ka mọn̄k ke n̄kann̄kụk oro. Ẹma ẹmek enye adaidaha Ufọkabasi Greek Orthodox ke ini enye ekedide ata ekpri akparawa, ẹnyụn̄ ẹkabade ẹkot enye Seraphim.

Ke n̄kpọ nte isua 1693, udọn̄ oro Seraphim ekenyenede ọnọ n̄wed ama anam enye aka Constantinople (emi edide Istanbul, Turkey idahaemi). Nte ini akakade, ifiọk esie ama anam mme ọwọrọiso owo ke Greece ẹkpono enye. Ikebịghike, ndedịbe n̄ka ufreidụt Greece ẹma ẹdọn̄ enye okosobo ye Akwa Peter emi akakarade Russia. Isan̄ oro Seraphim akakade Moscow ama ada enye ekesịm ekese ebiet ke Europe, onyụn̄ anam enye okụt ukpụhọde oro ẹnamde ke ido ukpono ye ke ubọ ukpep. Ke 1698, Seraphim ama aka England onyụn̄ okosobo ye mme ọwọrọiso owo ke London ye Oxford. Ẹma ẹda enye ẹwụt Akwa Bishop Canterbury emi edide etubom Ufọkabasi Anglican, kpa owo emi ekenyenede ndin̄wam Seraphim ke mîbịghike.

Seraphim Osio Bible

Ke ini Seraphim okodude ke England, enye ama okụt ke enen̄ede oyom mbon Greece ẹnyene edikabade “Obufa Testament” (N̄wed Abasi Christian Usem Greek) oro ọsọpde an̄wan̄a owo. Enye akada edikabade emi mọn̄k oro, Maximus akakabarede ke isua 1630 E.N., ọtọn̄ọ utom ke obufa edikabade oro edisọpde an̄wan̄a owo, emi ndudue mînyụn̄ idụhe. Enye ama ọtọn̄ọ utom esie ifịk ifịk, edi ikebịghike, okụk esie ama okụre. Eketie nte n̄kpọ ọyọfọn ke ini Akwa Bishop Canterbury ọkọdọhọde ke iyọnọ enye okụk ada anam utom emi. Emi ama anam Seraphim edep babru umịn̄n̄wed onyụn̄ ekpe urua ye owo oro edimịn̄de inọ enye.

 Nte ededi, okụk emi ekemen utom oro etre ke ufọt Gospel Luke kpọt. Ekem, ukpụhọde oro ẹkenamde ke ukara England ikayakke Akwa Bishop emi aka iso an̄wam enye. Utu ke ndiyak idem emem enye, Seraphim ama oyom mme imọ owo oro ẹdin̄wamde enye onyụn̄ osio edikabade esie ke isua 1703. N̄ka Oro Ẹsịnde Udọn̄ Ẹnọ Edikabade Gospel ke Esen Usem ẹma ẹtiene ẹn̄wam enye.

N̄kani eboho edikabade Maximus iba ẹma ẹdọn̄ọ akpasarade ikọ Greek. Mmọ ẹma ẹkponi ẹnyụn̄ ẹdobi. Ẹkemịn̄ obufa edikabade Seraphim emi ekedide edikabade eke Greek eyomfịn ke n̄kpri ubọkn̄wed, ndien emi akanam n̄wed emi efere onyụn̄ emem urua.

Seraphim Ama Anam Ikọ Oro Okodude Etetịm Ọsọn̄ Ubọk

Eyen ukpepn̄kpọ oro ekerede George Metallinos ọdọhọ ete: “Ke akpanikọ, obufa edikabade emi enen̄ede edi se mme owo ẹkeyomde. Nte ededi, Seraphim ama ada ifet emi ewet n̄kpọ abiat otu mme ọkwọrọ ederi oro mîkoyomke ẹkabarede [Bible].” Mme ọkwọrọ ederi ẹma ẹyat esịt ẹban̄a emi Seraphim ekewetde ke ebemiso ikọ esie ete ke imọ isio edikabade oro ‘akpan akpan ke ntak ndusụk mme oku ufọkabasi ye ndusụk mme ọkwọrọikọ emi mîfiọkke usem Greek [oro ẹkotde Koine], man Ata Edisana Spirit akpan̄wam mmọ ẹkeme ndikot nnyụn̄ mfiọk se ikodude ke akpasarade usem, man mmọ ẹkpekeme ndinam enye an̄wan̄a mme Christian eken.’ (The Translation of the Bible Into Modern Greek—During the 19th Century) Ntem ke Seraphim ekenen̄ede esịn idem ke ikọ oro okodude ke Ufọkabasi Greek Orthodox aban̄a edikabade Bible.

Ama odu mbon oro ẹkenyịmede ke mme owo ẹnyene ndikot Bible man ẹkọri ke n̄kan̄ eke spirit ye eke ido uwem. Mmọ n̄ko ẹkekere ke mme ọkwọrọ ederi ẹkpenyene ndifiak n̄kpep N̄wed Abasi man ẹtịm ẹfiọk enye. Akan oro, mbon oro ẹkedọhọde ẹkabade Bible ẹkenịm ke idụhe usem oro owo mîkpakabakede akpanikọ N̄wed Abasi isịn.—Ediyarade 7:9.

Ke n̄kan̄ eken, mbon oro ẹkebiọn̄ọde edikabade Bible nsịn ke mme usem efen ẹkeyom ndinam mme owo ẹkere ke ntak oro mmimọ mîyomke ẹkabade Bible edi ke edikabade ekededi ayasiak mmọn̄ ke N̄wed Abasi, idinyụn̄ iyakke mme ọkwọrọ ederi ẹnyene odudu aba nditat N̄wed Abasi nnọ mme owo. Edi ata ntak mmọ ekedi ke mbon Protestant ẹkeda mme edikabade emi ẹnam mme owo inen̄ekede aba ikpono Ufọkabasi Greek Orthodox. Ediwak mme ọkwọrọ ederi ẹkekere ke edi mbiomo mmimọ ndibiọn̄ọ n̄kpọ ekededi oro eketiede nte ke ayan̄wam mbon Protestant ẹkụt unen, ọkọrọ ye edikabade Bible nsịn ke usem oro mme usụhọde owo ẹdisọpde ẹfiọk. Edikabade Bible ama akabade edi ata akpan ntak oro akanamde ikọ odu ke ufọt mbon Protestant ye mbon Orthodox.

Okposụkedi Seraphim mîkoyomke ndikpọn̄ Ufọkabasi Orthodox, enye ama etịn̄ uko uko aban̄a unana ifiọk ye asari oro mme asua esie, kpa mme ọkwọrọ ederi ẹkenyenede. Enye ọkọdọhọ ke ebemiso ikọ oro enye ekewetde ke “Obufa Testament” esie ete: “Christian ekededi oro abakde Abasi enyene ndikot Edisana Bible” man enye “ekpebe Christ onyụn̄ osụk ibuot ọnọ ukpepn̄kpọ [esie].” Seraphim ọkọdọhọ ke ndikpan mme owo ndikpep N̄wed Abasi ekedi ubọkutom Devil.

Seraphim Osobo Ukọbọ

Ke ini edikabade Seraphim ekesịmde Greece, ikpọ owo Ufọkabasi Greek Orthodox ẹma ẹyat esịt etieti. Ẹma ẹkpan obufa edikabade oro. Ẹma ẹnyụn̄ ẹfọp mme edikabade oro, ndien ẹma ẹdọhọ ke ẹyebịn owo ekededi oro enyenede m̀mê okotde enye ẹsio ke ufọkabasi. Etinyịn Gabriel III ikayakke ẹsuan edikabade Seraphim, ọdọhọde ke enye edi n̄wed atahade oro mînyeneke ufọn.

Okposụkedi Seraphim mîkọduọkke idotenyịn, enye ama edifiọk ke oyom inam n̄kpọ ke ifiọk. Kpa ye oro ufọkabasi ẹkekpande edikabade esie, ediwak mme ọkwọrọ ederi ye mbon eken ẹma ẹma edikabade emi. Enye ama enen̄ede okụt unen ke ndisuan edikabade emi. Edi, ikọ oro enye ekenyenede ye n̄kpọsọn̄ asua esie akakam ọtọtọn̄ọ.

 Se Ikowotde Enye

Ke adianade ye edisuan Bible, Seraphim ama esịn idem ke edinam unam ukpụhọde ye ndutịm n̄ka ufreidụt. Enye ama afiak ọnyọn̄ Moscow ke ndaeyo 1704 man akanam emi. Enye ama akakabade edi akpan ufan Akwa Peter onyụn̄ edi prọfesọ ke Russian Royal Academy. Nte ededi, ke ekerede aban̄a se ikemede nditịbe nnọ edikabade imọ, Seraphim ama afiak ọnyọn̄ edi Constantinople ke 1705.

Ke Seraphim ama akafiak emịn̄ edikabade esie emi, enye ama osio se enye ekewetde aban̄a mme ọkwọrọ ederi ke ebemiso ikọ akpa edikabade esie efep. Enye akakabade ewet ibio ibio ikọ oro esịnde udọn̄ ọnọ mme owo ẹkot Bible. Ata ediwak owo ẹma ẹnyene nsiondi enye emi, ndien n̄kpọ ndomokiet idụhe ndiwụt ke mme ọkwọrọ ederi ẹma ẹyat esịt ẹban̄a nsiondi enye emi.

Edi ke 1714, Alexander Helladius, kpa akaisan̄ eyen Greece oro mîkamaha ẹkabarede Bible ama ọtọn̄ọ enyene-ndịk afanikọn̄. Helladius ama ada n̄wed esie oro Status Præsens Ecclesiæ Græcæ (Nte Ufọkabasi Greece Etiede Idahaemi), enen̄ede etịn̄ ikọ abiat mme edikabade Bible ye mme andikakabade Bible. Helladius akada ofụri ibuot kiet ewet n̄kpọ abiat Seraphim, okotde enye inọ, owo n̄wo, ọkọi ye oburobụt owo n̄kari. Ndi emi ekedi akpanikọ? Stylianos Bairaktaris emi edide ewet n̄wed etịn̄ ata akpanikọ oro ediwak nditọ ukpepn̄kpọ ẹnyịmede ke ndikot Seraphim ‘anamutom oro ekebemde iso atat enyịn,’ emi ẹkekọbọde koro enye ekebemde mbon eyo esie iso atat enyịn. Kpa ye emi, n̄wed Helladius ama etịp esịn ke n̄kpa Seraphim.

Ẹtọn̄ọ Ndise Seraphim ke Idiọk Enyịn

Akwa Peter ama akpa ini Seraphim akafiakde aka Russia ke 1731. Ntre, owo ukara ikodụhe aba ndikpeme Seraphim. Anna Ivanovna, Akwa Ọbọn̄ An̄wan oro akakarade Russia ini oro ama enen̄ede ekpeme idem mbak n̄kpọ ekededi edisịn afanikọn̄ ke obio ukara esie. Ke January 1732, ẹma ẹsuan ufụmikọ ke St. Petersburg ẹte ke owo-mbia kiet emi otode Greece ke okodomo ndibiat obio ukara Russia. Seraphim ke mmọ ẹketịn̄ emi ẹban̄a. Ẹma ẹmụm enye ẹda ẹka ọkọbọrọ mbụme ke ufọkidụn̄ n̄ka mọn̄k ke Nevsky. N̄ka mọn̄k emi ẹma ẹnyene n̄wed Helladius emi ọkọdọhọde ke Seraphim ama anam ekese idiọkn̄kpọ. Seraphim ama ewet n̄kpọ utịm ikata odomo ndikan̄ idem. Ikpe emi ekebịghi ke ọfiọn̄ ition, ndien se ẹkedoride Seraphim ama awak tutu enye ikekemeke nditịn̄ ikọ nnyan̄a idem.

Owo ikowotke Seraphim sia mîkenyeneke ata akpan idiọkn̄kpọ oro ẹkekụtde enye ke idem. Nte ededi, ukara ikamaha ndisana enye nyak ke ifụre ke ntak akpakịp ikọ oro Helladius okodoride enye. Ẹma ẹnọ Seraphim aka okodu ke Siberia tutu enye akpa. Ẹkedọhọ ke ẹkebiere ikpe oro ẹnọ enye ke ntak “se Helladius, ewet n̄wed eyen Greece ekewetde.” Ntem, ke July 1732, ẹma ẹsịn Seraphim n̄kpọkọbi ẹda ẹdisịm edem usiahautịn Siberia ẹnyụn̄ ẹtop enye ẹsịn ke ata idiọk ufọk-n̄kpọkọbi ke Okhotsk.

Ke n̄kpọ nte isua ita ẹma ẹkebe, Seraphim ama akpa atak ẹnyụn̄ ẹfre enye. Ndusụk ini, ubiere esie ye nte enye ekesinamde n̄kpọ ikọfọnke, edi edikabade esie edi kiet ke otu ediwak edikabade Bible oro ẹdude idahaemi ke usem Greek eke eyomfịn. * Kiet ke otu utọ edikabade oro edi New World Translation of the Holy Scriptures, oro ọsọpde an̄wan̄a owo, onyụn̄ odude ke ediwak usem. Nnyịn iwụt esịtekọm didie ntem ke Jehovah Abasi ndinam Ikọ esie osụk odu tutu esịm emi man mme owo ke kpukpru ebiet ẹkpekeme ndisịm “nnennen ifiọk akpanikọ”!—1 Timothy 2:3, 4.

[Ikọ idakisọn̄]

[Ndise ke page 12]

Akwa Peter

[Ebiet Ẹdade Ndise Ẹto ke page 10]

Foto: Ẹbọ ẹto American Bible Society