‘Ẹkûsụk Uyo’
‘Ẹkûsụk Uyo’
“Ẹka iso ẹnam kpukpru n̄kpọ ye unana nsụkuyo.” —PHILIPPI 2:14.
1, 2. Nso item ke apostle Paul ọkọnọ mme Christian ke Philippi ye Corinth, ndien ntak-a?
APOSTLE PAUL ama enen̄ede otoro esop Christian ke Philippi ke leta oro enye akadade odudu spirit Abasi ewet ọnọ ẹsọk mmọ. Enye okotoro ekemmọ mme andinịm ke akpanikọ ke obio oro ke ntak ntatubọk ye nsịnifịk mmọ, onyụn̄ adat esịt aban̄a nti utom mmọ. Kpa ye oro, Paul ama eti mmọ ete “ẹka iso ẹnam kpukpru n̄kpọ ye unana nsụkuyo.” (Philippi 2:14) Ntak emi apostle oro ọkọnọde item emi?
2 Paul ama ọfiọk se nsụkuyo ekemede ndiman. Isua ifan̄ mbemiso emi, enye ama eti esop ke Corinth ke nsụkuyo ekeme ndikama afanikọn̄. Paul ama owụt ke nditọ Israel ẹma ẹyat Jehovah esịt ediwak ini ke ini mmọ ẹkedude ke wilderness. Didie? Ebe ke ndikoyom ndiọi n̄kpọ, ndikpono ndem nnyụn̄ nnam use, ndisịn Jehovah ke udomo, nnyụn̄ nsụk uyo. Paul ama esịn udọn̄ ọnọ mbon Corinth ete ẹkpep n̄kpọ ẹto mme uwụtn̄kpọ emi. Enye ekewet ete: “Ẹkûnyụn̄ ẹdi mbon nsụkuyo, nte ndusụk mmọ ẹkesụkde uyo, ndien ẹtak ke ubọk andisobo.”—1 Corinth 10:6-11.
3. Ntak emi nneme aban̄ade nsụkuyo ebehede nnyịn mfịn?
3 Nnyịn mme asan̄autom Jehovah eyomfịn imenyene nti edu oro esop Philippi ẹkenyenede. Nnyịn imesisịn ifịk inam nti utom inyụn̄ inyene ima ke otu idem nnyịn. (John 13:34, 35) Ke ikerede iban̄a mfịna oro nsụkuyo ekesịnde ke otu ikọt Abasi ke eset, nnyịn imenyene eti ntak ndinam item oro etienede mi: “Ẹka iso ẹnam kpukpru n̄kpọ ye unana nsụkuyo.” Ẹyak ibem iso ineme mme uwụtn̄kpọ nsụkuyo oro ẹsiakde ke N̄wed Abasi. Ekem iyeneme ndusụk n̄kpọ oro ikemede ndinam mbak idiyak nsụkuyo esịn mfịna ke esop mfịn.
Idiọk Mbon Esop Ẹsụk Jehovah Uyo
4. Ke nso usụn̄ ke nditọ Israel ẹkesụk uyo ke wilderness?
4 Ikọ Hebrew oro ọwọrọde ‘ndisụk uyo, ndikụni, m̀mê ndiseme,’ oro odude ke Bible enyene ebuana ye mme n̄kpọ oro ẹketịbede ke ini nditọ Israel ẹkedude ke wilderness ke isua 40. Nditọ Israel ẹma ẹsiseme ndusụk ini ke n̄kpọ ọdiọk ye mmimọ akaha, ẹnyụn̄ ẹsụk uyo. Ke uwụtn̄kpọ, urua ifan̄ ke ẹma ẹkesion̄o mmọ ke ufụn Egypt, “ofụri udịm nditọ Israel [ẹma] ẹsụk Moses ye Aaron uyo.” Nditọ Israel ẹma ẹseme ẹban̄a udia ẹte: “Akpakam ọfọn nnyịn ndikpa ke ubọk Jehovah ke isọn̄ Egypt, ke nnyịn iketiede ke ọtọ eso unam, inyụn̄ idiade udia iyụhọ! koro mbufo ẹmeda nnyịn ẹdi ke wilderness emi, ndiwot ofụri udịm owo emi ke biọn̄.”—Exodus 16:1-3.
5. Ke ini nditọ Israel ẹkesụkde uyo, anie ke mmọ ẹkenen̄erede ẹsụk uyo?
5 Ke nditịn̄ akpanikọ, Jehovah ama ọnọ nditọ Israel se mmọ ẹkeyomde ke ini mmọ ẹkedude ke wilderness, ọnọ mmọ udia ye mmọn̄ ke ima ima usụn̄. Ntak ndomokiet ikodụhe nditọ Israel ndikekere ke biọn̄ oyowot mmimọ ke wilderness. Nte ededi, sia mmọ mîkoyụhọke ye se Jehovah ọkọnọde mmọ, mmọ ẹma ẹnam etie nte ke n̄kpọ ọdiọk ye mmimọ akaha ẹnyụn̄ ẹtọn̄ọ ndisụk uyo. Okposụkedi mmọ ẹkesụkde Moses ye Aaron uyo, Jehovah akada ke mmọ ẹkesụk imọ uyo. Moses ama asian nditọ Israel ete: “Jehovah omokop uyo emi mbufo ẹsụkde enye: ndien nnyịn idi mme anie? Idịghe nnyịn ke mbufo ẹsụk uyo, edi edi Jehovah.”—Exodus 16:4-8.
6, 7. Didie ke edu nditọ Israel okokpụhọrede nte Numbers 14:1-3 owụtde?
6 Ikebịghike, nditọ Israel ẹma ẹfiak ẹsụk uyo. Moses ama ọdọn̄ iren 12 ẹkeyep Isọn̄ Un̄wọn̄ọ. Owo duop ke otu mmọ ẹma ẹda idiọk etop ẹnyọn̄ ẹdi. Nso ikedi utịp? “Kpukpru nditọ Israel ẹsụk Moses ye Aaron uyo: ofụri esop ẹnyụn̄ ẹdọhọ mmọ, ẹte, Nnyịn ikpakam ikpan̄a ke isọn̄ Egypt! Ndien nsinam Jehovah akadade nnyịn edi ke isọn̄ [Canaan] emi, ete ikpan̄a ke ofụt, man iban nnyịn ye nsek nditọ nnyịn ẹnyụn̄ ẹdi n̄kpọ mbụme? Nte ndifiak ke Egypt ifọnke nnyịn ikan?”—Numbers 14:1-3.
7 Edu nditọ Israel okokpụhọrede didie ntem! Mbemiso emi, esịtekọm oro mmọ ẹkewụtde ẹban̄a edisio mmọ ke Egypt ye edinyan̄a mmọ nsio ke Ididuot Inyan̄ ama anam mmọ ẹkwọ itoro ẹnọ Jehovah. (Exodus 15:1-21) Nte ededi, nsọn̄ọn̄kpọ ke wilderness ye ndịk mbon Canaan ẹma ẹnam ikọt Abasi ẹseme ẹnyụn̄ ẹnana esịtekọm. Utu ke ndikọkọm Abasi ke ndikosio mmimọ ke ufụn, mmọ ẹma ẹduọhọ enye ẹnyụn̄ ẹdue ẹkere ke enye okosio mmimọ uyo ke inua afak itiat. Ntem, nsụkuyo mmọ okowụt ke mmọ ikowụtke ata esịtekọm iban̄a se Jehovah akanamde ọnọ mmọ. Ikpaha owo idem emi Jehovah ọkọdọhọde ete: “Adan̄a didie ke ndidahado nnọ idiọk mbon esop emi ẹsụkde mi uyo?”—Numbers 14:27; 21:5.
Nsụkuyo ke Akpa Isua Ikie
8, 9. Siak mme uwụtn̄kpọ nsụkuyo oro ẹwetde ke N̄wed Abasi Christian Usem Greek?
8 Mme uwụtn̄kpọ nsụkuyo oro inemede mi ẹban̄a otu mme owo oro ẹkesemede an̄wan̄wa ẹban̄a nte n̄kpọ ọkọdiọkde ye mmimọ. Nte ededi, ke ini Jesus Christ akakade Jerusalem man okodụk Usọrọ Mme Ataya ke isua 32 E.N., ẹma “ẹtịn̄ ediwak ikọ nsụkuyo ẹban̄a enye ke otuowo.” (John 7:12, 13, 32) Mmọ ẹkedọn̄ odu ẹban̄a enye, ndusụk owo ẹkedọhọ ke enye edi eti owo ke adan̄aemi mbon eken ẹkedọhọde ke enye idịghe.
9 Isan̄ en̄wen, Jesus ye mme mbet esie ẹkeka isen ẹnọ Levi, m̀mê Matthew, ọbọ a-tax. “Mme Pharisee ye mme ewetn̄wed ẹtọn̄ọ ndikụni mban̄a enye nnọ mbet esie, ẹte: ‘Ntak emi mbufo ẹdiade ẹnyụn̄ ẹn̄wọn̄de n̄kpọ ye mme ọbọ a-tax ye mme anamidiọk?’” (Luke 5:27-30) Ke ndusụk ini ẹma ẹkebe, mmọ ẹma ẹka Galilee, ndien “mme Jew [ẹma] ẹtọn̄ọ ndisụk [Jesus] uyo koro enye ọkọdọhọde ete: ‘Ami ndi uyo emi okotode ke heaven osụhọde edi.’” Idem ndusụk mme anditiene Jesus ẹma ẹyat esịt ẹban̄a se enye eketịn̄de ẹnyụn̄ ẹtọn̄ọ ndikụni.—John 6:41, 60, 61.
10, 11. Ntak emi mme Jew oro ẹsemde usem Greek ẹkesụkde uyo, ndien nso ke mbiowo Christian ẹkeme ndikpep nto usụn̄ oro ẹkesede ẹban̄a eseme mmọ?
10 Ẹma ẹsụk uyo esisịt ini ke Pentecost isua 33 E.N. ama ekebe, edi nsụkuyo emi ama enyene eti utịp. Ediwak mbufa mbet oro mîkodụhe ke Israel ẹma ẹsidara ndibọ ẹnọ ntatubọk oro ekemmọ mme andinịm ke akpanikọ ke Judaea ẹkesinọde, edi nte ẹkesidemede se ẹkenọde oro ama anam mfịna edemerede. Bible ọdọhọ ete: “Mme Jew emi ẹsemde usem Greek ẹsụk mme Jew emi ẹsemde usem Hebrew uyo, koro ẹfụmide mme ebeakpa mmọ ke ini ẹdemede udia ke usen ke usen.”—Utom 6:1.
11 Mbon nsụkuyo emi iketiehe nte nditọ Israel oro ẹkedude ke wilderness. Idịghe ibụk akanam mme Jew emi ẹsemde usem Greek ẹseme ẹban̄a idaha mmọ. Mmọ ẹkekam ẹnam ẹfiọk ke owo ikesehe iban̄a ndusụk mme ebeakpa. Akan oro, mbon nsụkuyo oro ikesịnke ntịme inyụn̄ ifiori n̄kpo isụk Jehovah uyo. Mmọ ẹkemen eseme mmọ ẹnịm mme apostle ke iso, ndien mme apostle ẹma ẹsọsọp ẹnam ndutịm man ẹse ẹban̄a mfịna mmọ, koro ama odot mmọ ndikeseme. Nso eti uwụtn̄kpọ ke mme apostle ẹkenịm ntem ẹnọ mbiowo Christian mfịn! Mme ekpemerọn̄ eke spirit emi ẹnen̄ede ẹkụt ẹte mmimọ ‘isirịke utọn̄ mmimọ ke eseme ubuene.’—Mme N̄ke 21:13; Utom 6:2-6.
Kpeme Idem ye Idiọk Utịp Nsụkuyo
12, 13. (a) Nọ uwụtn̄kpọ aban̄ade ndiọi utịp nsụkuyo. (b) Nso ikeme ndinam owo osụk uyo?
12 Ediwak uwụtn̄kpọ N̄wed Abasi oro inemede ẹwụt ke nsụkuyo ama ada ekese afanikọn̄ ọsọk ikọt Abasi ke eset. Ke ntre, nnyịn ikpenyene ndinen̄ede n̄kere mban̄a idiọk utịp oro enye ekemede ndida ndi mfịn. Uwụtn̄kpọ emi ekeme ndin̄wam nnyịn ikụt idiọk utịp nsụkuyo. Edi ọsọ n̄kpọ ediwak ukwak ndita n̄karafan̄. Edieke ẹfụmide mme idiọn̄ọ oro ẹwụtde ke ukwak ọtọn̄ọ ndita n̄karafan̄, enye ekeme ndita n̄karafan̄ tutu inyeneke aba ufọn. Owo iwatke aba ata ediwak ubomisọn̄, emi idịghe koro engine mmọ ẹbiara edi ntak edi koro ukwak oro ẹdade ẹnam idem mmọ ẹnen̄ede ẹta n̄karafan̄ tutu mmọ isọn̄ke idem ikem ndimen owo. Didie ke nnyịn ikeme ndibuan uwụtn̄kpọ emi ye nsụkuyo?
13 Kpa nte ndusụk ukwak ẹsiwakde ndita n̄karafan̄, mme anana-mfọnmma owo ẹsiwak ndiseme eseme. Nnyịn ikpenyene ndidu ke edidemede man ikeme ndifiọk idiọn̄ọ ekededi oro owụtde ke imenyene edu eseme. Kpa nte mmọn̄ ye ofụm oro etiede unụn̄ unụn̄ ẹsinamde ukwak ọsọp ata n̄karafan̄, kpasụk ntre ke afanikọn̄ esiwak ndinam nnyịn isụk uyo. Mfịghe ekeme ndinam ekpri n̄kpọ enen̄ede ayat owo esịt. Nte n̄kpọ akade iso ndisọn̄ ke mme akpatre usen eke editịm n̄kpọ emi, etie nte mme n̄kpọ oro ẹnamde owo eseme ẹdikaka iso nditọt. (2 Timothy 3:1-5) Ntem, asan̄autom Jehovah ekeme ndisụk ekemmọ asan̄autom uyo. Ekpri n̄kpọ, utọ nte ediyat esịt mban̄a mmeme, mme ukeme, m̀mê mme ifetutom oro owo enyenede ẹkeme ndinam owo osụk uyo.
14, 15. Ntak emi ikpetrede edu eseme?
14 Se ededi oro ayatde nnyịn esịt, edieke nnyịn mîtreke edu eseme, emi ekeme ndinam nnyịn ikopke inemesịt onyụn̄ anam ikabade idi mbon nsụkuyo. Ih, idiọk utịp oro nsụkuyo enyenede ke n̄kan̄ eke spirit ekeme ndibiat nnyịn ofụri ofụri. Ke ini nditọ Israel ẹkesụkde uyo ẹban̄a nte uwem eketiede ke wilderness, mmọ ẹma ẹkam ẹka anyan ẹkesịm ndiduọhọ Jehovah. (Exodus 16:8) Akpakam nnyịn idehedei inam utọ n̄kpọ oro!
15 Ẹkeme nditre ukwak ndita n̄karafan̄ ebe ke ndiyet ndom mbakara emi mîsiyakke ukwak ata n̄karafan̄ nnyụn̄ nsọsọp n̄kwat n̄karafan̄ nnyụn̄ nyet ndom mbakara ke ebiet ekededi oro ọtọn̄ọde ndita n̄karafan̄. Kpasụk ntre, edieke ikụtde ke imenyene edu eseme, nnyịn imekeme nditre edu emi ebe ke ndisọsọp mbọn̄ akam nnọ Abasi nnyụn̄ nsịn ukeme nditre enye. Didie ke ikeme ndinam oro?
Se N̄kpọ nte Jehovah Esede
16. Didie ke ikpakan edu eseme?
16 Nsụkuyo esinam iwụk ntịn̄enyịn ke idem nnyịn ye ke mme mfịna nnyịn onyụn̄ anam ifre mme edidiọn̄ oro inyenede sia idide Mme Ntiense Jehovah. Man ikan edu eseme, oyom isinen̄ede iti mme edidiọn̄ emi. Ke uwụtn̄kpọ, nnyịn owo kiet kiet imenyene utịbe utịbe ifet ndikere enyịn̄ ndian Jehovah. (Isaiah 43:10) Nnyịn imekeme ndinyene n̄kpet n̄kpet itie ebuana ye enye, imonyụn̄ ikeme ndinyene nneme kpukpru ini ye ‘Enye emi okopde akam.’ (Psalm 65:2; James 4:8) Uwem nnyịn enen̄ede enyene se ọwọrọde koro imọfiọk eneni aban̄ade unen oro Abasi enyenede ndikara ofụri ekondo, inyụn̄ iti ke imenyene ifet ndisọn̄ọ nda ye Abasi. (Mme N̄ke 27:11) Nnyịn imekeme ndibuana kpukpru ini ke ndikwọrọ eti mbụk Obio Ubọn̄. (Matthew 24:14) Mbuọtidem oro inyenede ke uwa ufak Jesus Christ anam nnyịn inyene edisana ubieresịt. (John 3:16) Mme edidiọn̄ nnyịn ẹdi emi, inamke n̄kpọ m̀mê nso ke nnyịn iyọ.
17. Ntak emi ikpodomode ndise n̄kpọ nte Jehovah esede, idem ọkpọkọm imenyene eti ntak ndiseme eseme?
17 Ẹyak idomo ndise n̄kpọ nte Jehovah esede, idịghe nte nnyịn isede. David andiwet psalm ọkọkwọ ete: “Wụt mi usụn̄ fo, O Jehovah; teme mi ido fo.” (Psalm 25:4) Jehovah ọfiọk ini emi inyenede eti ntak ndiseme eseme. Enye ekeme ndinen̄ede se ikwan̄ade ke ebe oro. Edi ntak emi enye esiyakde mfịna aka iso ndusụk ini? Ntak ekeme ndidi man an̄wam nnyịn inyene utọ nti edu nte ime, mbuọtidem, ye anyanime.—James 1:2-4.
18, 19. Nọ uwụtn̄kpọ utịp oro ikemede ndinyene ke ndiyọ mfịna ye unana eseme.
18 Nnyịn ndiyọ afanikọn̄ ye unana eseme esifori edu nnyịn onyụn̄ otụk mbon oro ẹkụtde eti edu uwem nnyịn. Ke isua 2003, otu Mme Ntiense Jehovah ẹma ẹsan̄a ke bọs ẹto Germany ẹka ndidụk akamba mbono ke Hungary. Awat ọ-bọs oro ikedịghe Ntiense, enye ikonyụn̄ inen̄ekede ima ndidu ye Mme Ntiense ke ofụri usen duop. Edi enye ama okpụhọde ekikere ofụri ofụri ke mmọ ẹma ẹkenyọn̄ọ mbono oro. Ntak-a?
19 Mmọ ẹma ẹnyene ekese mfịna ke ini isan̄ oro. Edi Mme Ntiense ikedehedei iseme. Awat ọ-bọs oro ọkọdọhọ ke Mme Ntiense ẹkedi mfọnn̄kan otu oro akanam imọ imende! Ke nditịm ntịn̄, enye ama ọdọhọ ke isan̄ en̄wen oro Mme Ntiense ẹwahade ufọk imọ, ke imọ iyokot mmọ ẹdụk ẹdi esịtufọk imọ inyụn̄ inen̄ede ikpan̄ utọn̄ inọ mmọ. Nso eti uwụtn̄kpọ ke Mme Ntiense oro ẹkenịm ntem ke ‘ndinam kpukpru n̄kpọ ye unana nsụkuyo’!
Edifen Nnọ Anam Ẹdiana Kiet
20. Ntak emi ikpefende kiet eken?
20 Nso edieke inyenede ntak nditọhọ ye ekemmọ andinịm ke akpanikọ? Edieke edide akamba mfịna, ikpenyene nditiene edumbet oro ẹkụtde ke ikọ Jesus oro ẹwetde ke Matthew 18:15-17. Nte ededi, idiyomke itiene edumbet emi kpukpru ini koro ata ediwak utọk ẹsidi n̄kpri ndutan̄uyo. Ntak mûdaha emi nte ifet ndifen nnọ ekemmọ andinịm ke akpanikọ? Paul ekewet ete: “Ẹka iso ẹyọ kiet eken ẹnyụn̄ ẹfen kiet eken ke ofụri esịt edieke owo ekededi enyenede ntak nditọhọ ye kiet eken. Kpa nte Jehovah ekefende mbufo ke ofụri esịt, ẹfen kpasụk ntre n̄ko. Edi, ke ẹsiode kpukpru n̄kpọ emi ẹfep, ẹsịne ima, koro enye edi mfọnmma mbọbọ edidianakiet.” (Colossae 3:13, 14) Ndi nnyịn imenyịme ndifen nnọ owo ke ofụri esịt? Ndi Jehovah inyeneke ntak nditọhọ ye nnyịn? Kpa ye oro, enye esitua nnyịn mbọm onyụn̄ efen ọnọ nnyịn ediwak ini.
21. Didie ke nsụkuyo ekeme nditụk mbon oro ẹkopde?
21 Inamke n̄kpọ m̀mê nso iyat nnyịn esịt, ndisụk uyo idikọkke mfịna oro. Ikọ Hebrew oro ọwọrọde ‘ndisụk uyo’ ekeme n̄ko ndiwọrọ ‘ndikụni n̄kụni.’ Enen̄ede etie nte isinemke nnyịn ndidu n̄kpere owo oro esisụkde uyo kpukpru ini, imesinyụn̄ idomo ndifep enye. Edieke isụkde uyo, m̀mê ikụnide n̄kụni, mbon oro ẹkpan̄de utọn̄ ẹnọ nnyịn ẹkeme ndidomo ndifep nnyịn kpasụk ntre. Kamse, emi ekeme ndinen̄ede mfịna mmọ tutu mmọ ẹyom ndidian̄ade nsan̄a ye nnyịn! N̄kụni ekeme ndinam owo ọnọ nnyịn utọn̄, edi ke nditịn̄ akpanikọ, emi idinamke enye ama nnyịn.
22. N̄kaiferi kiet eketịn̄ nso aban̄a Mme Ntiense Jehovah?
22 Edu edifen nnọ esinam ẹdiana kiet—kpa n̄kpọ oro ikọt Jehovah ẹnen̄erede ẹma. (Psalm 133:1-3) Ke idụt kiet ke Europe, n̄kaiferi isua 17 emi edide eyen Catholic ama ewet leta ọnọ ẹsọk n̄kọk itieutom Mme Ntiense Jehovah man asian mmọ nte imọ imade Mme Ntiense. Enye ọkọdọhọ ete: “[Esop mbufo] edi n̄kukụre esop oro mfiọkde emi usua, idiọkitọn̄, asari, ibụk, m̀mê unana edidianakiet mîtọhọ ubahade ke otu mme andibuana.”
23. Nso ke idineme ke ibuotikọ oro etienede?
23 Ndiwụt esịtekọm mban̄a kpukpru edidiọn̄ eke spirit oro inyenede sia idide mme andituak ibuot nnọ ata Abasi, kpa Jehovah, ayan̄wam nnyịn idiana kiet inyụn̄ ifep ndisụk mbon en̄wen uyo mban̄a ọkpọkpọ mbubehe mmọ. Ibuotikọ oro etienede oyowụt nnyịn nte edinyene mme edu Abasi mîdiyakke nnyịn isụk ikpehe esop Jehovah ke isọn̄ uyo—kpa nsụkuyo oro akam ọdiọkde akan.
Nte Afo Emeti?
• Nsụkuyo abuana nso?
• Ẹkeme ndida ndiọi utịp nsụkuyo ndomo ye nso?
• Nso ikeme ndin̄wam nnyịn ikan edu nsụkuyo?
• Didie ke edinyịme ndifen nnọ owo ekeme ndin̄wam nnyịn ifep nsụkuyo?
[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]
[Ndise ke page 14]
Nditọ Israel ẹkenen̄ede ẹsụk Jehovah uyo!
[Ndise ke page 17]
Nte afo emesidomo ndise n̄kpọ nte Jehovah esede?
[Mme ndise ke page 18]
Edifen nnọ esinam mme Christian ẹdiana kiet