Mme Akpan N̄kpọ Ẹtode Ikwọ Solomon
Ikọ Jehovah Enyene Uwem
Mme Akpan N̄kpọ Ẹtode Ikwọ Solomon
“NTE lily ke otu n̄kukịm, kpa ntre ke n̄wan ima mi etie ke otu nditọ-iban.” “Nte apple ke otu eto akai, kpa ntre ke ama mi etie ke otu n̄kparawa.” “Anie owo edi emi esierede nte eyo, ediye nte ọfiọn̄, edisem nte utịn.” (Ikwọ Solomon 2:2, 3; 6:10) Mme ufan̄ikọ emi ke Ikwọ Solomon ẹnem didie ntem! Ikwọ Solomon ke ofụri ofụri edi ata inem inem uto emi enen̄erede enyene se ọwọrọde, oro anam ẹkot enye “ata akpan [m̀mê ata edinem] ikwọ.”—Ikwọ Solomon 1:1.
Edidem Solomon eke Israel eset ekewet ikwọ emi ke n̄kpọ nte isua 1020 M.E.N., kpa ntọn̄ọ ntọn̄ọ ini ukara esie oro ekebịghide ke isua 40, ndien ikwọ emi edi mbụk ima aban̄ade ekpri ekpemerọn̄ ye n̄kaiferi emi otode obio Shunem. Mbon efen oro ẹsiakde ke ikwọ emi ẹsịne eka ye nditọeka eyenan̄wan emi, “nditọ-iban Jerusalem, [m̀mê iban esa],” ye “nditọ-iban Zion [m̀mê iban Jerusalem].” (Ikwọ Solomon 1:5; 3:11) Ọsọn̄ owo ndifiọk kpukpru mme anditịn̄ ikọ ke Ikwọ Solomon, edi ẹkeme ndifiọk edieke ẹkerede ẹban̄a se mmọ ẹtịn̄de m̀mê se ẹtịn̄de ẹban̄a mme owo emi.
Ikwọ Solomon emi edide kiet ke otu n̄wed Bible enyene akpan ufọn iba ọnọ nnyịn. (Mme Hebrew 4:12) Akpa, enye ekpep nnyịn ata ima oro eren ye n̄wan esimade kiet eken. Ọyọhọ iba, enye owụt utọ ima oro Jesus Christ enyenede ọnọ esop Christian oro ẹyetde aran.—2 Corinth 11:2; Ephesus 5:25-31.
ẸKÛDOMO ‘NDIDEMEDE UDỌN̄ IMA KE ESỊT MI’
Ikwọ Solomon 1:2 ọdọhọ ete: “Yak enye ada ntịm-inua esie etịm mi inua: koro ima fo ọfọnde akan wine.” Osụhọdeidem eyenan̄wan emi ẹkedade ke obio-in̄wan̄ ẹdi esa ubọn̄ Solomon etịn̄ mme ikọ oro ẹdade ẹtọn̄ọ nneme mi ke Ikwọ Solomon. Enye akasan̄a didie edidu do?
N̄kaiferi oro ọdọhọ ete: “Nditọ-eka mi ẹkeyat esịt ye ami: mmọ ẹkenịm mi ẹte n̄kpeme in̄wan̄-vine.” Se inamde nditọeka esie ẹyat esịt ye enye edi ke ekpri ekpemerọn̄ oro enye akamade okot enye ete edi mmimọ inam isan̄ ke ediye usen kiet ke ini utọ. Sia nditọeka esie mîyomke enye aka, mmọ ẹdọn̄ enye ẹte ekekpeme in̄wan̄ mbak ‘n̄kpri jackal ẹdibiat vine.’ Utom oro anam enye edidu ekpere okụre Solomon. Ke ini enye osụhọrede aka “in̄wan̄ isịp,” ẹda ẹkụt uyai esie ẹnyụn̄ ẹda enye ẹdi esa ubọn̄ edidem.—Ikwọ Solomon 1:6; 2:10-15; 6:11.
Nte n̄kaiferi emi osụk oyomde edima ekpemerọn̄ esie, iban esa oro ẹteme enye ẹte ‘ọwọrọ ke idemesie etiene nde ikpat ufene’ oyom ama esie. Edi Solomon iyakke enye aka. Solomon otoro uyai esie onyụn̄ ọn̄wọn̄ọ ndinọ enye “uyọ gold ye n̄kọp silver.” Nte ededi, eyenan̄wan oro isehe utọ enọ oro ke n̄kpọ ndomokiet. Ekpri ekpemerọn̄ oro edi edisịm okụre Solomon, okụt n̄kaiferi emi, onyụn̄ ọdọhọ ete: “Sese, O n̄wan ima mi, afo emeye: sese, afo emeye.” N̄kaiferi oro owụk iban esa oro ete ‘ẹkûdomo ndidemede ima ke esịt imọ tutu ima edemerede ke idemesie.’—Ikwọ Solomon 1:8-11, 15; 2:7; 3:5.
Mme Mbụme N̄wed Abasi Oro Ẹbọrọde:
1:2, 3—Ntak emi editi ikọ ima ekpri ekpemerọn̄ emi ebietde wine, editi enyịn̄ esie onyụn̄ ebietde aran? Kpa nte wine esidatde owo esịt, ediduọk owo aran ke ibuot esinyụn̄ enemde owo ke idem, nditi mme ikọ ima oro akparawa emi eketịn̄de ye enyịn̄ esie ama anam n̄kaiferi oro okop nsọn̄idem onyụn̄ ọdọn̄ enye esịt. (Psalm 23:5; 104:15) Ukem ntre, ata mme Christian, akpan akpan mbon oro ẹyetde aran ẹkop nsọn̄idem ye ndọn̄esịt ke ini mmọ ẹkerede ẹban̄a ima oro Jesus Christ amade mmọ.
1:5—Ntak emi n̄kaiferi oro ekemende obubịt ikpọkidem esie odomo ye “mme tent Kedar”? Ọfọn̄ oro ẹkedade idet ebot ẹnam ama enyene ediwak ufọn. (Numbers 31:20) Ke uwụtn̄kpọ, ọfọn̄ emi ke ẹkesida ẹnam “tent ke enyọn̄ ebiet idụn̄.” (Exodus 26:7) Ẹkeme ndidi ẹkeda obubịt idet ebot ẹnam ọfọn̄ tent Kedar ukem nte eke mbon Arab eyomfịn.
1:15—Nso ke ikọ ekpri ekpemerọn̄ oro ọkọwọrọ ke ini enye ọkọdọhọde ete: “Enyịn fo edi ibiom”? Ekpri ekpemerọn̄ emi ọkọdọhọ ke enyịn n̄wan ima imọ eye nte enyịn ibiom.
2:7; 3:5—Ntak emi n̄kaiferi oro okotomode “edop ye ebet ikọt” ke ini ọkọnọde nditọiban esa ewụhọ? Ẹfiọk ke edop ye ebet ẹdi ndiye unam. Ke nditịm ntịn̄, n̄kaiferi emi ama otomo kpukpru ndiye n̄kpọ onyụn̄ owụk iban esa oro ete ẹkûdomo ndidemede udọn̄ ima ke esịt imọ.
Se Nnyịn Ikpepde:
1:2; 2:6. Nti edinam uwụt ima idiọkke ke ini uyomima. Nte ededi, mbon oro ẹyomde ndidọ ndọ ẹkpenyene ndida mme edinam emi n̄wụt ke imenen̄ede ima kiet eken utu ke ndida enye ndemede oburobụt udọn̄ oro ekemede ndisụn̄ọ ke oburobụt idan̄.—Galatia 5:19.
1:6; 2:10-15. Nditọeka Shulammite ikayakke enye ọwọrọ okodu ikpọn̄ ke nsannsan ebiet ye akparawa oro enye akamade, edi mmọ ikanamke emi sia enye ekedide oburobụt owo m̀mê ke ntak oro enye mîkenyeneke eti esịt. Edi mmọ ẹkenam emi mbak eyeneka mmimọ edidu ke idaha oro ekemede ndida nsịm idomo. Se mbon oro ẹyomde ndidọ kiet eken ẹkpekpepde ẹto emi edi nditre ndisidu ikpọn̄ ke ebiet oro owo mîdụhe.
2:1-3, 8, 9. Okposụkedi Shulammite ekedide ediye n̄kaiferi, enye ama osụhọde idem ada idemesie nte “rose a Sharon,” kpa frawa emi esiwakde ndidu ke mbenesụk. Ekpri ekpemerọn̄ oro ọkọdọhọ ke Shulammite etie nte “lily ke otu n̄kukịm” sia n̄kaiferi emi ama eye onyụn̄ enyene mbuọtidem ke Jehovah. Ndien nso ke ẹkpetịn̄ ẹban̄a akparawa emi? Sia enye ekedide ediye akparawa, Shulammite ọkọdọhọ ke enye ebiet “edop.” Anaedi enye n̄ko ama ama mme n̄kpọ eke spirit onyụn̄ anam akpanikọ ọnọ Jehovah. Shulammite ọdọhọ ete: “Nte apple [emi esinọde mfụt onyụn̄ on̄wụmde mfri] ke otu eto akai, kpa ntre ke ama mi etie ke otu n̄kparawa.” Nte mbuọtidem ye edinam akpanikọ nnọ Abasi idịghe nti edu oro mbon oro ẹyomde ndidọ ndọ ẹkpeyomde ẹto kiet eken?
2:7; 3:5. N̄kaiferi emi okotode obio-in̄wan̄ mi ikenyeneke udọn̄ ndomokiet ke idem Solomon. Enye ama onyụn̄ owụk iban esa ete ẹkûdomo ndidemede udọn̄ ima ke esịt imọ nnọ owo en̄wen ke ebede ekpri ekpemerọn̄. Owo ikemeke ndinyene ima erenowo ye n̄wan nnọ owo ekededi inyụn̄ ifọnke ndinyene. Christian oro oyomde ndidọ ndọ ekpenyene ndidọ anam-akpanikọ asan̄autom Jehovah ikpọn̄-ikpọn̄.—1 Corinth 7:39.
“KE DIDIE KE MBUFO ẸDISE SHULAMMITE?”
Owo “emi otode ke wilderness ọdọk, ebiet adaha nsụn̄ikan̄.” (Ikwọ Solomon 3:6) Nso ke iban Jerusalem ẹkụt ke ini mmọ ẹwọrọde ẹka ndise? Kamse, mmọ ẹkụt nte Solomon ye nsan̄a esie ẹnyọn̄de ẹdi obio! Ndien edidem asan̄a ye Shulammite ọnyọn̄ edi.
Ekpri ekpemerọn̄ oro ke etiene Shulammite, ndien ibịghike enye enyene ifet ndisobo ye enye. Enye ọsọn̄ọ etịn̄ nte imọ imade Shulammite, Shulammite ọdọhọ ke imọ imọn̄ ikpọn̄ obio, ete: “Nyaka ke akamba obot myrrh, ye ekpri obot frankincense, tutu eyo osụhọ, mme ukpọn̄ ẹnyụn̄ ẹwọrọ nnyan.” Enye okot ekpemerọn̄ oro ete “odụk ke in̄wan̄ esie edidia edinem mfri eto esie.” Ekpemerọn̄ oro ọbọrọ ete: “O eyen-eka mi, n̄wan mi, mmodụk ke in̄wan̄ mi.” Nditọ iban Jerusalem ẹdọhọ mmọ ẹte: “O mme ufan, mbufo ẹdia: mbufo, mbon ima, ẹn̄wọn̄, ẹn̄wọn̄ uwak-uwak.”—Ikwọ Solomon 4:6, 16; 5:1.
Ke ama eketịn̄ ndap oro enye akadabade ọnọ iban esa oro, Shulammite ọdọhọ mmọ ke ‘imọ idọn̄ọ ima.’ Mmọ ẹbụp enye ẹte: “Ama fo akan ama efen ke nso?” Enye ọbọrọ ete: “Ama mi afia onyụn̄ eyịbe, edi ata akpan owo ke otu tọsịn duop.” (Ikwọ Solomon 5:2-10) Ke ini Solomon enen̄erede otoro Shulammite, enye osụhọde idem ọbọrọ ete: “Ke didie ke mbufo ẹdise Shulammite?” (Ikwọ Solomon 6:4-13) Edidem enen̄ede otoro enye sia ekerede ke oro ayanam Shulammite ama imọ. Nte ededi, n̄kaiferi oro ikamaha owo efen ekededi ikan ekpri ekpemerọn̄. Ke akpatre, Solomon ayak enye ọnyọn̄.
Mme Mbụme N̄wed Abasi Oro Ẹbọrọde:
4:1; 6:5—Ntak ẹmende idet Shulammite ẹdomo ye “udịm ebot?” Emi edi ndiwụt ke idet esie ama esem onyụn̄ awak nte mbubịt idet ebot.
4:11—Nso ke ‘n̄kpọk-inua Shulammite nditọi aran-ọkwọk’ ye ‘aran-ọkwọk ye mmọn̄-eba ndidu enye ke idak edeme’ ẹda ẹban̄a? Obukpa ọkwọk esinịn̄e onyụn̄ ọfuọn̄ akan aran ọkwọk oro ofụm otụkde. Kpukpru itoro emi ẹsọn̄ọ ẹwụt nte ikọ Shulammite ẹkenemde ẹnyụn̄ ẹfọnde.
5:12—Nso ke ikọ emi ọwọrọ: “Enyịn esie emebiet ibiom ke mben akpa mmọn̄, eyere mmọn̄-eba”? N̄kaiferi emi etịn̄ aban̄a ediye enyịn owo ima esie. Iso-ọfọn, enye ekemen obubịt eyen-enyịn esie emi afia enyịn odude akanade odomo ye ibiom oro etiede n̄kem n̄kem emi eyerede ke mmọn̄eba.
5:14, 15—Ntak ẹtịn̄de ẹban̄a ubọk ye ukot ekpemerọn̄ oro ke usụn̄ emi? Nte an̄wan̄ade, n̄kaiferi emi ọkọdọhọ ke nnuenubọk ekpemerọn̄ emi ẹdi gold, ndien ke mbara esie edi topaz. Enye ekemen ukot esie odomo ye “adaha marble” koro mmọ ẹsọn̄de ẹnyụn̄ ẹyede.
6:4—Ntak ẹdọhọde ke Shulammite ‘eye nte Tirzah’? “Tirzah” edi ‘ediye obio.’ Joshua akakan obio Canaan emi, ndien ke Solomon ama akakpa, enye ama akabade edi akpa ibuot obio ukara ke obio ubọn̄ esien Israel duop eke edem edere. (Joshua 12:7, 24; 1 Ndidem 16:5, 6, 8, 15) N̄wed kiet ọdọhọ ete: “Etie nte obio emi ama enen̄ede eye, oro anam ẹsiak enye mi.”
6:13—Nso idi “unek udịm iba”? Ẹkeme n̄ko ndikabade ikọ emi nte “unek Mahanaim.” Obio oro ekekerede enyịn̄ oro okodu ke edem usiahautịn Akpa Jordan emi odude ke mbọhọ Itịghede Jabbok. (Genesis 32:2, 22; 2 Samuel 2:29) “Unek udịm iba” ekeme ndida mban̄a unek kiet oro ẹkesinekde ke obio oro ke ini usọrọ.
7:3—Ntak emi Solomon ọdọhọde ke itọn̄ Shulammite etie nte “tower odụk enịn”? Ẹma ẹbebem iso ẹtoro eyenan̄wan emi ẹte: “Itọn̄ fo ebiet tower David.” (Ikwọ Solomon 4:4) Tọwa esiniọn̄ onyụn̄ etie esan̄ esan̄, ndien odụk enịn m̀mê nnụkenen esidọdọnọ. Anyan ye ndọdọnọ itọn̄ eyenan̄wan emi ama eye Solomon.
Se Nnyịn Ikpepde:
4:1-7. Okposụkedi Shulammite ekedide anana-mfọnmma owo, enye ama owụt ke imọ inyeneke ndo sia enye ikayakke Solomon atap imọ. Ke ntem, eti ido esie ama anam enye enen̄ede eye. Christian iban ẹkpetie ntre n̄ko.
4:12. Nte ediye in̄wan̄ oro ẹbọpde ọkọ m̀mê ibibene ẹkanade, emi n̄kukụre usụn̄ oro ẹkemede ndisan̄a ndụk edide inuaotop oro ẹkọbide, Shulammite akada ofụri esịt esie ama eren oro edidọde enye. Nso eti uwụtn̄kpọ nsọn̄ọnda ke emi edi ntem ọnọ mme Christian iban ye iren oro mîdọhọ ndọ!
“EDEMEIKAN̄ JEHOVAH”
Ke ini nditọeka Shulammite ẹkụtde nte enye ọnyọn̄de edi, mmọ ẹbụp ẹte: “Anie owo edi emi otode ke wilderness, [eberi edem] ke ama esie?” Kiet ke otu mmọ ama ọdọhọ ini kiet ko ete: “Enye ama edi ibibene, nnyịn iyọbọp enye akwa ufọk silver ke enyọn̄: edi enye ama edi enyịn-usụn̄, nnyịn iyọkọn̄ enye obukpọk cedar isịri.” Ke ẹma ẹkedomo ẹnyụn̄ ẹkụt ke ima esie enyene iwụk, Shulammite ọdọhọ ete: “Ami ndi ibibene, eba mi ẹnyụn̄ ẹbiet tower: ndien enye ese mi ke owo eke okụtde emem.”—Ikwọ Solomon 8:5, 9, 10.
Didie ke ata ima edi “edemeikan̄ Jehovah”? Koro Jehovah edi ntọn̄ọ ata ima. Enye anam nnyịn ikeme ndima owo. Ima esie edi edemeikan̄ oro owo mîkemeke ndinịme. Ikwọ Solomon owụt ediye ediye ke ima oro eren ye n̄wan ẹmade kiet eken ekeme ‘ndisọn̄ odudu nte n̄kpa.’—Ikwọ Solomon 8:6.
Ata edinem ikwọ Solomon emi anam ifiọk n̄ko ima oro Jesus Christ amade “n̄wanndọ” esie eke heaven. (Ediyarade 21:2, 9) Ima oro Jesus amade mme Christian oro ẹyetde aran okpon akan ima ekededi oro eren ye n̄wan ẹmade kiet eken. N̄wanndọ Christ emi ẹnen̄ede ẹma Jesus. Ima akanam Jesus akpa ọnọ “mme erọn̄ en̄wen” n̄ko. (John 10:16) Ntre, kpukpru ata mme andituak ibuot nnọ Abasi ẹkeme ndikpebe uwụtn̄kpọ ima ye nsọn̄ọnda oro Shulammite ekenyenede.
[Ndise ke page 18, 19]
Ewe edu ke Ikwọ Solomon ekpep nnyịn ete iyom ke idem owo oro iyomde ndidọ?