Ma Abasi Emi Amade Fi

“Afo enyene ndima Jehovah Abasi fo ke ofụri esịt fo ye ke ofụri ukpọn̄ fo ye ke ofụri ekikere fo.”—MATTHEW 22:37.

1, 2. Etie nte nso ikanam ẹbụp m̀mê ewe edi n̄kponn̄kan ewụhọ?

 ETIE nte mme Pharisee eyo Jesus ẹma ẹsinen̄ede ẹneni ẹban̄a mbụme oro etienede mi. Ewe ekedi akakan ke otu ibet 600 oro ẹkenamde Ibet Moses? Ndi ekedi ibet oro ekenyenede n̄kpọ ndinam ye uwa? Kamse, n̄kọ ẹkesifọp uwa man ẹfen mme idiọkn̄kpọ owo ẹnyụn̄ ẹda ẹnọ Abasi ekọm. Mîdịghe, ndi akakan ibet ekedi ibet aban̄ade edina mbobi? Enye oro ekedi akpan ibet n̄ko, sia edina mbobi ekedide idiọn̄ọ ediomi oro Jehovah akanamde ye Abraham.—Genesis 17:9-13.

² Ke n̄kan̄ eken, mbon oro ẹkesọn̄ọde ẹyịre ke ido eset ẹkedọhọ ke sia kpukpru ibet oro Abasi ọkọnọde ẹkedide akpan n̄kpọ—okposụkedi eketiede nte ndusụk ikenen̄ekede idi akpan n̄kpọ—ke ifọnke ndidọhọ ke ibet kiet okpon akan en̄wen. Mme Pharisee ẹma ẹbiere ndibụp Jesus mbụme emi esidemerede eneni mi. Mmọ ẹkekere ke emi ayanam enye etịn̄ n̄kpọ oro ekemede ndinam ẹkûnịm enye ke akpanikọ. Owo kiet ke otu mmọ ama aka okobụp Jesus ete: “Ewe edi n̄kponn̄kan ewụhọ ke Ibet?”—Matthew 22:34-36.

3. Jesus ọkọdọhọ ke ewe edi n̄kponn̄kan ewụhọ?

³ Ibọrọ oro Jesus ọkọnọde enen̄ede enyene se ọwọrọde ọnọ nnyịn mfịn. Ke ibọrọ esie, enye ama etịn̄ ibio ibio se isidide edinyụn̄ aka iso ndidi akpan ikpehe utuakibuot akpanikọ. Jesus ama okot oto Deuteronomy 6:5 onyụn̄ ọdọhọ ete: “‘Afo enyene ndima Jehovah Abasi fo ke ofụri esịt fo ye ke ofụri ukpọn̄ fo ye ke ofụri ekikere fo.’ Emi edi n̄kponn̄kan ye akpa ewụhọ.” Okposụkedi Pharisee oro okobụpde aban̄a ewụhọ kiet, Jesus ama adian en̄wen ọnọ enye. Jesus ama okot oto Leviticus 19:18 onyụn̄ ọdọhọ ete: “Udiana, eke ebietde enye, edi emi, ‘Afo enyene ndima mbọhọidụn̄ fo nte idemfo.’” Ekem Jesus ama owụt ke ewụhọ iba emi ẹdi ofụri se utuakibuot akpanikọ ọwọrọde. Enye ikoyomke pharisee oro odomo ndidọhọ imọ itịn̄ nte mme ewụhọ eken ẹkponide ke adiana ke adiana, ntre enye ama eberi ete: “Ofụri Ibet ye mme Prọfet ẹkọn̄ọ ke ewụhọ mbiba emi.” (Matthew 22:37-40) Nnyịn idineme andikpon n̄kan ke otu ewụhọ mbiba emi ke ibuotikọ emi. Ntak anade nnyịn ima Abasi? Didie ke nnyịn ikeme ndiwụt ke imama Abasi? Ndien didie ke nnyịn ikeme ndinyene ima emi? Enen̄ede ọfọn ifiọk mme ibọrọ mbụme emi koro edieke anade inem Jehovah esịt, ana ima enye ke ofụri esịt, ukpọn̄, ye ekikere nnyịn.

Nte Ima Edide Akpan N̄kpọ

4, 5. (a) Ntak emi idem mîkakpaha Pharisee oro iban̄a se Jesus eketịn̄de? (b) Nso ke Abasi abat ke akpan n̄kpọ akan uwa ye enọ?

⁴ Etie nte esịt ikayatke, idem ikonyụn̄ ikpaha Pharisee oro iban̄a ibọrọ emi ẹkenọde enye. Enye ama ọfiọk ke ima Abasi ekedi akpan ikpehe utuakibuot akpanikọ, okposụkedi ediwak owo mîkenyeneke ima oro. Ẹma  ẹsitịn̄ Shema, m̀mê akam mme Hebrew, uyo ọwọrọ ke synagogue, ndien akam emi ama esịne ikọ oro ẹkụtde ke Deuteronomy 6:4-9, emi Jesus okokotde oto. Ukem mbụk oro ke Mark owụt ke Pharisee oro ama ọdọhọ Jesus ete: “Andikpep, afo emetịm etịn̄ nte ekemde ye akpanikọ, ‘Enye edi Kiet, efen inyụn̄ idụhe ke mîbọhọke Enye’; ndien owo ndima enye ke ofụri esịt ye ke ofụri ifiọk ye ke ofụri ukeme ye owo ndima mbọhọidụn̄ esie nte idemesie emetịm ọsọn̄ urua akan ofụri edifọp enọ ye uwa.”—Mark 12:32, 33.

⁵ Edi akpanikọ ke Ibet ama oyom edifọp enọ ye uwa, edi se inen̄erede ibehe Abasi edi ima ofụri esịt oro ikọt esie ẹnyenede. Abasi ama ama akaran̄abasi oro ẹkenọde enye ke ima akan tọsịn okukịm erọn̄ oro ẹkenọde ye ukwan̄ uduakesịt. (Micah 6:6-8) N̄kọ emeti mbụk aban̄ade ubuene ebeakpa oro Jesus okokụtde ke temple ke Jerusalem? N̄kpri okudọk iba oro enye ekesịnde ke usịnetịbe ikekemke ndidep ọkpọkọm akaran̄abasi kiet. Kpa ye oro, etịbe esie ye ima ofụri esịt oro enye akamade Jehovah, ẹma ẹnen̄ede ẹnem Jehovah esịt ẹkan ikpọ etịbe oro mme imọ owo ẹkesiode ke nyọhọ-nsụhọ mmọ ẹsịn. (Mark 12:41-44) Enem didie ntem ndifiọk ke se Jehovah abatde ke ata akpan n̄kpọ edi ofụri se nnyịn ikemede ndinam nte ekemde ye mme idaha nnyịn—oro edi nnyịn ndima enye!

6. Nso ke Paul ekewet ndiwụt nte ima edide akpan n̄kpọ?

⁶ Ke ini apostle Paul eketịn̄de nte ima edide akpan n̄kpọ ke utuakibuot akpanikọ, enye ekewet ete: “Edieke ntịn̄de ikọ ke usem mme owo ye eke mme angel edi nnyeneke ima, mmakabade nsioro uyo nte akpan̄kpan̄ nnyụn̄ nnam uyom nte usan n̄kukwak. Ndien edieke nnyenede enọ editịn̄ ntịn̄nnịm ikọ nnyụn̄ mfiọkde kpukpru ndisana ndịben̄kpọ ye kpukpru ifiọk, edieke nnyụn̄ nnyenede ọyọhọ mbuọtidem ndidịbede ikpọ obot mfep, edi nnyeneke ima, ndịghe n̄kpọ ndomokiet. Ndien edieke nnọde kpukpru inyene mi nte ẹda ẹbọk mmọ en̄wen, n̄kponyụn̄ nyak ikpọkidem nnọ, man n̄kpobụre mbụre, edi nnyeneke ima, idoroke mi udori ndomokiet.” (1 Corinth 13:1-3) Ana in̄wan̄-in̄wan̄ ke ana ima ima edieke anade Abasi enyịme utuakibuot nnyịn. Edi didie ke nnyịn ikeme ndiwụt ke imama Jehovah?

Nte Nnyịn Ikemede Ndiwụt ke Imama Jehovah

7, 8. Didie ke ikeme ndiwụt ke imama Jehovah?

⁷ Ediwak owo ẹnịm ke ima edi ntụk emi nnyịn mîkemeke ndikara; eren esidọhọ ke imama n̄wan, n̄wan onyụn̄ ọdọhọ ke imama eren. Kpa ye oro, ata ima idịghe ikpîkpu ntụk. Edinam akara enye, idịghe ntụk. Bible ọdọhọ ke ima edi “akakan usụn̄” ye n̄kpọ emi nnyịn ‘ibịnede.’ (1 Corinth 12:31; 14:1) Ẹdọhọ mme Christian ẹte ẹma ima, “idịghe ke ikọ inua m̀mê edeme, edi ke edinam ye akpanikọ.”—1 John 3:18.

⁸ Ima oro imade Abasi anam nnyịn inam se enye amade inyụn̄ iwụt ke ida inọ ukara esie ke nte itịn̄de ikọ m̀mê nte inamde n̄kpọ. Ima emi iyakke nnyịn ima ererimbot ye mme usụn̄ unana uten̄e Abasi esie. (1 John 2:15, 16) Mbon oro ẹmade Abasi ẹsua idiọkido. (Psalm 97:10) Ima Abasi abuana ima mbọhọidụn̄ n̄ko, ndien emi ke idineme ke ibuotikọ oro etienede. N̄ko-n̄ko, ima Abasi ọwọrọ ndisụk ibuot nnọ Abasi. Bible ọdọhọ ete: “Emi edi se ndima Abasi ọwọrọde, ete nnyịn inịm ibet esie.”—1 John 5:3.

9. Didie ke Jesus okowụt ke imama Abasi?

⁹ Jesus ama owụt ke mfọnmma usụn̄ se ndima Abasi ọwọrọde. Ima akanam enye ọkpọn̄ ebietidụn̄ esie ke heaven edidụn̄ mi ke isọn̄ nte owo. Ima emi akanam enye ọnọ Ete esie ubọn̄ ke mme n̄kpọ emi enye akanamde onyụn̄ ekpepde. Ima akanam enye “osụk ibuot tutu osụn̄ọ ke n̄kpa.” (Philippi 2:8) Nsụkibuot Jesus—oro okowụtde ima esie—ama anam mme anam-akpanikọ ẹnyene edinen idaha ke iso Abasi. Paul ekewet ete: “Koro kpa nte okotode ke ntụtutọn̄  owo kiet [Adam] ẹnam ediwak owo ẹdi mme anamidiọk, kpasụk ntre n̄ko otode ke n̄kopitem owo kiet [Jesus Christ] ẹyenam ediwak owo ẹdi ndinen owo.”—Rome 5:19.

10. Ntak emi ima emi ẹmade Abasi abuanade nsụkibuot?

¹⁰ Ukem nte Jesus, nnyịn iwụt ke imama ima ebe ke ndisụk ibuot nnọ Abasi. John, edima apostle Jesus ekewet ete: “Ndien ima ọwọrọ ntem, ete nnyịn ika iso isan̄a nte ekemde ye ibet esie.” (2 John 6) Mbon oro ẹnen̄erede ẹma Jehovah ẹyoyom ndausụn̄ esie. Sia mmọ ẹfiọkde ke mmimọ ikemeke ndinen̄ede ikpat isan̄ mmimọ, mmọ ẹnyene mbuọtidem ke ọniọn̄ Abasi ẹnyụn̄ ẹsụk ibuot ẹtiene ima ima ndausụn̄ esie. (Jeremiah 10:23) Mmọ ẹbiet mbon Beroea eset emi ẹkebọde Ikọ Abasi ye “ọkpọsọn̄ udọn̄,” sia ẹkenyenede ọkpọsọn̄ udọn̄ ndinam uduak Abasi. (Utom 17:11) Mmọ ẹma ẹtịn̄ enyịn ẹdụn̄ọde N̄wed Abasi man ẹfiọk uduak Abasi ọyọhọ ọyọhọ, ndien emi ama an̄wam mmọ ẹwụt ima ke ndisụk ibuot ke mme n̄kpọ en̄wen.

11. Nso ke ndima Abasi ke ofụri esịt, ekikere, ukpọn̄, ye ukeme ọwọrọ?

¹¹ Nte Jesus ọkọdọhọde, ima oro imade Abasi abuana ofụri esịt, ekikere, ukpọn̄, ye ukeme nnyịn. (Mark 12:30) Orụk ima oro oto esịt, ndien enye abuana ntụk, udọn̄, ye ekikere ọwọn̄ esịt nnyịn, onyụn̄ enen̄ede ọdọn̄ nnyịn ndinem Jehovah esịt. Nte nnyịn ikerede n̄kpọ owụt n̄ko ke imama ima. Nnyịn ituakke ibuot nnan nnan; nnyịn imọfiọk Jehovah—mme edu, edumbet, ye uduak esie. Nnyịn ida ukpọn̄ nnyịn, oro edi, ofụri idem nnyịn ye uwem oro idude, inam n̄kpọ esie inyụn̄ itoro enye. Nnyịn inyụn̄ ida ukeme nnyịn inam oro n̄ko.

Ntak Emi Ikpamade Jehovah

12. Ntak emi Abasi oyomde nnyịn ima imọ?

¹² Ntak kiet emi ikpamade Jehovah edi ke enye oyom nnyịn ikpebe mme edu imọ. Abasi edi Ntọn̄ọ ye akakan Uwụtn̄kpọ ima. Apostle John akada odudu spirit ewet ete ke “Abasi edi ima.” (1 John 4:8) Ẹkebot owo ke mbiet Abasi; ẹkenam nnyịn man ima ima. Ke nditịm ntịn̄, Jehovah akara ke ima. Enye oyom mbon emi ẹnamde n̄kpọ imọ sia mmọ ẹmade ẹnyụn̄ ẹyomde edinen ukara imọ ẹdu ke idak ukara imọ. Ke akpanikọ, ima edi akpan n̄kpọ man kpukpru edibotn̄kpọ ẹnyene emem ẹnyụn̄ ẹdiana kiet.

13. (a) Ntak emi ẹkedọhọde nditọ Israel ẹte: ‘Ma Jehovah Abasi fo’? (b) Ntak owụtde ifiọk Jehovah ndidọhọ nnyịn ima imọ?

¹³ Ntak en̄wen emi imade Jehovah edi sia imama se enye anamde ọnọ nnyịn. Ti ete ke Jesus ọkọdọhọ mme Jew ete: “Afo enyene ndima Jehovah Abasi fo.” Owo ikọdọhọke mmọ ẹma abasi emi mîkenyeneke udọn̄ ke idem mmọ, emi mmọ mîkonyụn̄ ifiọkke. Mmọ ẹkenyene ndima Abasi emi akayararede ima esie ọnọ mmọ. Jehovah ekedi Abasi mmọ. Enye okosio mmọ ke Egypt ada edi Isọn̄ Un̄wọn̄ọ, ekpeme mmọ, ọbọk mmọ, ama mmọ, onyụn̄ otụnọ mmọ ke ima. Ndien mfịn emi, Jehovah onyụn̄ edi Abasi nnyịn, Enye emi ọkọnọde Eyen esie nte ufak man nnyịn ikpenyene nsinsi uwem. Owụt ifiọk didie ntem Jehovah ndiyom nnyịn ima imọ n̄ko! Ima nnyịn edi usiene ima koro ẹdọhọ nnyịn ima Abasi emi amade nnyịn. Nnyịn ima Enye emi “ekebemde iso ama nnyịn.”—1 John 4:19.

14. Didie ke ima Jehovah ebiet eke edima ete m̀mê eka?

¹⁴ Ima oro Jehovah amade ikọt esie ebiet ima emi edima ete m̀mê eka amade nditọ esie. Okposụkedi mme ete ye eka ẹdide mme anana-mfọnmma, mmọ ẹsinam utom ọkpọsọn̄ ke ediwak isua ẹse ẹban̄a nditọ mmọ, ndien ata ediwak n̄kpọ ẹsitak mmọ ke ndinam emi. Mme ete ye eka ẹsiteme, ẹsịn udọn̄ ẹnọ, ẹtụnọ, ẹnyụn̄ ẹnọ nditọ mmọ ibetedem koro mmọ ẹyomde nditọ mmọ ẹkop inemesịt ẹnyụn̄ ẹforo. Nso ke mme ete ye eka ẹsiyom nditọ ẹnam ke usiene? Mmọ ẹsiyom nditọ ẹma mmimọ ẹnyụn̄ ẹda ukpep oro ikọnọde mmọ ẹsịn ke edinam man ọfọn ye mmọ. Mmọn̄ọ, ndi iwụtke ifiọk mfọnmma Ete nnyịn eke heaven ndiyom nnyịn iwụt esịtekọm  iban̄a kpukpru se enye anamde ọnọ nnyịn ke ntak emi imade enye?

Nditọn̄ọ Ndima Abasi

15. Nso idi akpa n̄kpọ oro anade inam man iwụt ke imama Abasi?

¹⁵ Akananam nnyịn ikwe Abasi inyụn̄ ikopke uyo esie. (John 1:18) Kpa ye oro, enye okot nnyịn ete isan̄a ikpere imọ ke ntak ima. (James 4:8) Didie ke ikeme ndinam oro? Akpa n̄kpọ emi owo esinamde man ekeme ndima owo ekededi edi ndiyom usụn̄ mfiọk owo oro; ọsọsọn̄ ndinen̄ede mma owo emi nnyịn mîfiọkke. Jehovah ọmọnọ nnyịn Ikọ esie, kpa Bible, man nnyịn ikpekeme ndikpep mban̄a enye. Ntak edi oro Jehovah adade esop esie esịn udọn̄ ọnọ nnyịn ete ikot Bible kpukpru ini. Bible ekpep nnyịn aban̄a Abasi, mme edu esie, ido esie, ọkọrọ ye nte enye esinamde n̄kpọ ye mme owo ke ediwak tọsịn isua emi ẹbede. Nte nnyịn itiede ikere mme utọ mbụk oro, nnyịn iyọdọdiọn̄ iwụt esịtekọm inọ enye inyụn̄ idọdiọn̄ ima enye.—Rome 15:4.

16. Didie ke nditie n̄kere utom Jesus anam ima oro imade Abasi ọdọdiọn̄ okpon?

 ¹⁶ Akpan usụn̄ ndinam ima oro imade Abasi okpon edi nditie n̄kere uwem ye utom Jesus. Kamse, Jesus ama enen̄ede ekpebe Ete esie tutu ekeme ndidọhọ ete: “Owo eke okụtde mi okụt Ete n̄ko.” (John 14:9) Ndi itụkke fi nte Jesus akatuade ebeakpa mbọm ke ini enye akanamde ikpọn̄-ikpọn̄ eyeneren esie eset? (Luke 7:11-15) Ndi idịghe n̄kpọ inemesịt ndifiọk ke Jesus—kpa Eyen Abasi, emi onyụn̄ edide akakan owo oro akanam odude uwem—ama osụhọde idem eyet mme mbet esie ukot? (John 13:3-5) Ndi idịghe n̄kpọ nsịnudọn̄ ndifiọk ke okposụkedi enye okokponde onyụn̄ ọfiọkde n̄kpọ akan owo efen ekededi, ke enye ama anam kpukpru owo ọkọrọ ye nditọwọn̄ ẹkeme ndisan̄a n̄kpere imọ? (Mark 10:13, 14) Nte nnyịn idade esịtekọm itie ikere mme n̄kpọ emi, nnyịn idibiet mme Christian oro Peter ekewetde aban̄a, ete: “Okposụkedi akanam mbufo mîkwe [Jesus], mbufo ẹmema enye.” (1 Peter 1:8) Nte ima oro imade Jesus ọdiọn̄de-diọn̄ okpon, ntre n̄ko ke ima oro imade Jehovah okpon.

17, 18. Nditie n̄kere ewe nti n̄kpọ oro Jehovah ọnọde ekeme ndinam ima oro imade enye okpon?

¹⁷ Usụn̄ en̄wen emi ikemede ndinam ima oro imade Abasi okpon edi nditie n̄kere akpakịp nti n̄kpọ oro enye ọnọde man ikeme ndikop inem uwem—uyai edibotn̄kpo, anana-ibat nti udia oro enemde, inem inem ebuana ye nti ufan, ọkọrọ ye anana-ibat nti n̄kpọ eken oro ẹnamde nnyịn ikop inemesịt ye uyụhọ. (Utom 14:17) Adan̄a nte ikpepde iban̄a Abasi, ntre ke idọdiọn̄ inyene mme ntak ndiwụt esịtekọm mban̄a akwa mfọnido ye ntatubọk esie. Kere ban̄a kpukpru n̄kpọ oro Jehovah anamde ọnọ fi ke idemfo. Mmọn̄ọ, ndi ukereke ke odot ama enye?

¹⁸ Kiet ke otu akpakịp enọ Abasi edi ifet ndibọn̄ akam nnọ enye ini ekededi, nnyụn̄ mfiọk ke ‘Enye emi okopde akam’ akpan̄ utọn̄ ọnọ nnyịn. (Psalm 65:2) Jehovah amayak odudu ndikara nnyụn̄ mbiere ikpe ọnọ edima Eyen esie. Nte ededi, enye iyakke edikop akam inọ owo ekededi, ọkpọkọm Eyen esie. Enye ke idem esiemmọ esikop akam nnyịn. Ima ima ye ọkpọkpọ udọn̄ oro Jehovah enyenede mi ke idem nnyịn anam nnyịn isan̄a ikpere enye.

19. Nso idi mme un̄wọn̄ọ Jehovah oro ẹnamde nnyịn isan̄a ikpere enye?

¹⁹ Nditie n̄kere se Jehovah oyomde ndinam nnọ ubonowo ke ini iso, anam nnyịn isan̄a ikpere enye n̄ko. Enye ọn̄wọn̄ọ nditre udọn̄ọ, mfụhọ, ye n̄kpa. (Ediyarade 21:3, 4) Ke ini ẹnamde ubonowo ẹfọn ẹma, mfụhọ, mmemidem, m̀mê n̄kpọ mmọn̄eyet idinọmọke owo ndomokiet. Biọn̄, unana, ye ekọn̄ ididụhe aba. (Psalm 46:9; 72:16) Isọn̄ ayakabade Paradise. (Luke 23:43) Jehovah ididaha mme edidiọn̄ emi idi ke ntak emi obiomode enye ndinam ntre, edi edida edi ke ntak emi enye amade nnyịn.

20. Nso ke Moses eketịn̄ aban̄a ufọn edima Jehovah?

²⁰ Ke ntre, nti ntak ẹdu ndima Abasi nnyịn nnyụn̄ nyak ima oro okpon. Ndi afo ayaka iso ndinam ima emi amade Abasi okpon, onyụn̄ ayak enye ada fi usụn̄? Afo ke idemfo enyene ndimek. Moses ama ọfiọk ufọn editọn̄ọ ndima nnyụn̄ n̄ka iso mma Jehovah. Moses ọkọdọhọ nditọ Israel eset ete: “Mek uwem, ndien, man afo ye nditọ fo ẹdu uwem: man afo ama Jehovah Abasi fo onyụn̄ okop uyo esie, onyụn̄ eyịre ye enye: koro enye edide uwem fo, ye uniọn̄ mme usen fo.”—Deuteronomy 30:19, 20.

Nte Afo Emeti?

• Ntak emi anade nnyịn ima Jehovah?

• Didie ke ikeme ndiwụt ke imama Abasi?

• Nso idi mme ntak emi inyenede ndima Abasi?

• Didie ke ikeme ndinam ima oro imade Abasi okpon?

[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]

[Ndise ke page 20]

Jehovah enen̄ede ama se kpukpru nnyịn ikemede ndinam —oro edi, ndima enye

[Mme ndise ke page 23]

“Owo eke okụtde mi okụt Ete n̄ko.” —John 14:9