Be ka se isịnede

Be ka se isịnede

Se Ndima Mbọhọidụn̄ Nnyịn Ọwọrọde

Se Ndima Mbọhọidụn̄ Nnyịn Ọwọrọde

Se Ndima Mbọhọidụn̄ Nnyịn Ọwọrọde

“Afo enyene ndima mbọhọidụn̄ fo nte idemfo.”—MATTHEW 22:39.

1. Didie ke nnyịn ikeme ndiwụt ke imama Abasi?

 NSO ke Jehovah oyom oto mbon oro ẹtuakde ibuot ẹnọ enye? Jesus ama ọnọ ibọrọ ibio ibio ke ikọ ifan̄ emi okopde odudu. Enye ọkọdọhọ ke akakan ewụhọ edi ndima Jehovah ke ofụri esịt, ukpọn̄, ekikere, ye ukeme nnyịn. (Matthew 22:37; Mark 12:30) Nte nnyịn ikokụtde ke ibuotikọ oro ekebemde iso, ndima Abasi ọwọrọ ndikop uyo esie nnyụn̄ nnịm mme ewụhọ esie ke ntak ima emi enye amade nnyịn. Ndinam uduak esie idịghe edidobi mbiomo inọ mbon oro ẹmade enye; akam ọnọ mmọ idatesịt.—Psalm 40:8; 1 John 5:2, 3.

2, 3. Ntak emi nnyịn ikpenemede ewụhọ aban̄ade ndima mbọhọidụn̄ nnyịn, ndien mme mbụme ewe ẹdemerede?

2 Jesus ọkọdọhọ ntem ete ke udiana n̄kponn̄kan ewụhọ asan̄a ye akpa oro: “Afo enyene ndima mbọhọidụn̄ fo nte idemfo.” (Matthew 22:39) Ọyọhọ ewụhọ iba emi ke nnyịn iyom ndineme idahaemi, ndien odot inam ntre. Eyo nnyịn edi eyo ibụk, emi mme owo ẹwụtde ima ke ukwan̄ usụn̄. Ke ini apostle Paul akadade odudu spirit etịn̄ nte “mme akpatre usen” ẹditiede, enye ekewet ete ke mme owo idimaha kiet eken, edi ke ẹdima idemmọ, okụk, ye inemesịt. Ediwak owo ‘idinyeneke ndammana ima,’ m̀mê nte edikabade Bible kiet akabarede, mmọ “idinyeneke ndammana ima inọ ubon mmọ.” (2 Timothy 3:1-4) Jesus Christ ama ebem iso etịn̄ ete: ‘Ediwak owo ẹyenyụn̄ ẹda kiet eken ẹnọ ẹnyụn̄ ẹsua kiet eken. Ndien ima ediwak owo eyebịt.’—Matthew 24:10, 12.

3 Fiọk ete ke Jesus ikọdọhọke ke ima ofụri owo eyebịt. Mbon oro ẹsimade orụk ima oro Jehovah oyomde ẹma imọ, emi onyụn̄ odotde ẹma enye, ẹsidu ndien ẹyenyụn̄ ẹka iso ndidu kpukpru ini. Mbon oro ẹnen̄erede ẹma Jehovah ẹyedomo ndise mbon en̄wen nte Jehovah esede mmọ. Nte ededi, anie edi mbọhọidụn̄ nnyịn oro anade ima? Didie ke nnyịn ikpama mbọhọidụn̄ nnyịn? N̄wed Abasi ekeme ndin̄wam nnyịn ibọrọ mme akpan mbụme emi.

Anie Edi Mbọhọidụn̄ Mi?

4. Leviticus ibuot 19 ọdọhọ ke mme Jew ẹkenyene ndima mmanie?

4 Ke ini Jesus akasiande Pharisee oro ke udiana n̄kponn̄kan ewụhọ ekedi owo ndima mbọhọidụn̄ esie nte idemesie, enye eketịn̄ aban̄a akpan ibet kiet oro ẹkenọde Israel. Ẹwet ibet oro ke Leviticus 19:18. Ẹkesian mme Jew kpasụk ke ibuot n̄wed oro ẹte ẹda mbon en̄wen oro mîdịghe nditọ Israel nte mme mbọhọidụn̄ mmọ n̄ko. Ufan̄ikọ 34 ọdọhọ ete: “Ẹbat esen eke odụn̄de ye mbufo nte amana ke otu mbufo, nyụn̄ ma enye nte idem fo: koro mbufo ẹkedide isen ke isọn̄ Egypt.” Ntem, ẹkenyene ndima idem mbon oro mîkedịghe mme Jew, akpan akpan mme okpono Abasi ke ido mme Jew.

5. Ima mbọhọidụn̄ akan̄wan̄a mme Jew didie?

5 Nte ededi, mme adaiso mme Jew ke eyo Jesus ẹkese n̄kpọ emi ke isio isio usụn̄. Ndusụk mmọ ẹkekpep mme owo ẹte ke ikọ oro “ufan” ye “mbọhọidụn̄” ẹban̄a mme Jew kpọt. Ẹkenyene ndisua mbon oro mîdịghe mme Jew. Mme utọ andikpep oro ẹkedọhọ ke akana mbon oro ẹbakde Abasi ẹse mbon oro mîbakke Abasi ke ndek. N̄wed kiet ọdọhọ ke sia ‘n̄kpọ eketiede ntre, ke usua ekedi ọsọ n̄kpọ. Ntak ndisua owo ẹkeyọyọhọ.’

6. Ewe ọkpọikọ iba ke Jesus eketịn̄ ke ini enye ekenemede aban̄a ima mbọhọidụn̄?

6 Ke Ukwọrọikọ Jesus Oro ke Obot, enye ama eneme n̄kpọ emi onyụn̄ anam ẹfiọk owo emi ẹkpemade. Enye ọkọdọhọ ete: “Mbufo ẹma ẹkop ẹte ẹkedọhọ ẹte, ‘Ma mbọhọidụn̄ fo onyụn̄ asua owo eke asuade fi.’ Nte ededi, ndọhọ mbufo nte: Ẹka iso ẹma mme asua mbufo ẹnyụn̄ ẹbọn̄ akam ẹban̄a mmọ eke ẹkọbọde mbufo; man mbufo ẹkpewụt ẹte mmimọ idi nditọ Ete mbufo emi odude ke heaven, sia enye anamde utịn esie asiaha ọnọ ndiọi owo ye nti owo onyụn̄ anamde edịm edep ọnọ ndinen owo ye mme anam ukwan̄ido.” (Matthew 5:43-45) Jesus etịn̄ ọkpọikọ iba mi. Akpa, Jehovah atat ubọk onyụn̄ ọfọn ido ye nti ye ndiọi owo. Udiana, nnyịn ikpenyene ndikpebe uwụtn̄kpọ esie.

7. Nso ke nnyịn ikpep ito n̄ke owo Samaria emi ekenyenede edu mbọhọidụn̄?

7 Isan̄ en̄wen, owo Jew emi ekenen̄erede ọfiọk Ibet ama obụp Jesus ete: “Anie enen̄ede edi mbọhọidụn̄ mi?” Jesus ama ọbọrọ ke nditop n̄ke aban̄ade owo Samaria emi okosobode ye eren Jew kiet, emi mbon n̄wo ẹketịmde ẹnyụn̄ ẹbọ enye inyene esie. Okposụkedi mme Jew ẹkesede mbon Samaria ke ndek, owo Samaria oro ama ọsọbọ owo Jew oro unan esie onyụn̄ ada enye aka ufọkisen, man enye okpokop nsọn̄idem. Nso ke emi ekekpep? Emi ekekpep ke idịghe mme owo orụk, idụt, m̀mê ido ukpono nnyịn kpọt ẹdi mbọhọidụn̄ nnyịn oro ikpamade.—Luke 10:25, 29, 30, 33-37.

Se Ndima Mbọhọidụn̄ Nnyịn Ọwọrọde

8. Nso ke Leviticus ibuot 19 etịn̄ aban̄a nte ẹkpemade ima?

8 Ukem nte ima Abasi, ima mbọhọidụn̄ idịghe ikpîkpu ntụk; enye abuana edinam. Ọfọn ifiak ise ọyọhọ ntọt aban̄ade ewụhọ oro ẹwetde ke Leviticus ibuot 19 emi ọdọhọde ikọt Abasi ẹma mbọhọidụn̄ mmọ nte idemmọ. Nnyịn ikot do ke nditọ Israel ẹkenyene ndiyak mme ubuene ye isenowo ẹtiene ẹnyene udeme ke idọk. Owo ikenyeneke ndiyịp inọ, ndibian̄a abian̄a, m̀mê ndisu nsu. Nditọ Israel ikenyeneke nditen̄e owo enyịn ke ikpe. Okposụkedi ẹkenyenede ndisua nnọ owo ke ini oyomde ẹnam ntre, ẹma ẹsian mmọ ẹte: “Kûsua eyen usọ ke esịt fo.” Ẹketịn̄ mmọ emi ye ediwak ewụhọ eken ibio ibio ẹte: “Ma mbọhọ-idụn̄ fo nte idem fo.”—Leviticus 19:9-11, 15, 17, 18.

9. Ntak emi Jehovah okowụkde nditọ Israel ete ẹkûdụk ndụk ye mme idụt en̄wen?

9 Okposụkedi akanade nditọ Israel ẹma mbon en̄wen, mmọ ikenyeneke ndidụk ndụk ye mbon oro ẹketuakde ibuot ẹnọ mme nsunsu abasi. Jehovah ama ọtọt mmọ aban̄a mme n̄kpọndịk ye mme utịp ndiọi nsan̄a. Ke uwụtn̄kpọ, Jehovah okowụk nditọ Israel ntem aban̄a mme idụt oro mmọ ẹkenyenede ndikan: “Kûnyụn̄ unam ndọ ye mmọ; kûda eyen fo an̄wan unọ eyen-eren esie, kûnyụn̄ uda eyen esie an̄wan unọ eyen-eren fo. Koro mmọ ẹyenam eyen-eren fo akabade etre nditiene mi, ndien mmọ ẹyenam n̄kpọ abasi efen: ndien iyatesịt Jehovah oyofiop ye mbufo.”—Deuteronomy. 7:3, 4.

10. Oyom nnyịn ikpeme idem ke nso?

10 Kpasụk ntre, mme Christian isidụkke ndụk ye mbon oro ẹkemede ndinam mbuọtidem mmọ emem. (1 Corinth 15:33) Ẹteme nnyịn ẹte: “Ẹkûdian idem utịn̄e utịn̄e ye mmọ eke mînịmke ke akpanikọ,” oro edi, mbon oro mîbuanake ye esop Christian. (2 Corinth 6:14) Ke adianade do, ẹteme mme Christian ẹte ẹdọ ndọ “ke Ọbọn̄ ikpọn̄-ikpọn̄.” (1 Corinth 7:39) Kpa ye oro, nnyịn ikpedehedei isịn mbon oro mîtieneke nnyịn ituak ibuot inọ Jehovah ke ndek. Christ akakpa ke ibuot mme anamidiọk ndien ediwak mbon oro ẹkesinamde idiọk ini kiet ko ẹma ẹkpụhọ usụn̄ uwem mmọ ẹnyụn̄ ẹfiak ẹditie ke emem ye Abasi.—Rome 5:8; 1 Corinth 6:9-11.

11. Nso idi mfọnn̄kan usụn̄ ndima mbon oro mînamke n̄kpọ Jehovah, ndien ntak-a?

11 Mfọnn̄kan usụn̄ ndima mbon oro mînamke n̄kpọ Jehovah edi ndikpebe Abasi ke idemesie. Okposụkedi enye mîmaha idiọkido, enye esima onyụn̄ ọfọn ido ye kpukpru owo ke ndinọ mmọ ifet ndikpọn̄ ndiọi usụn̄ mmọ mfiak ntiene imọ nnyụn̄ nnyene nsinsi uwem. (Ezekiel 18:23) Jehovah “oyom kpukpru owo ẹkabade esịt.” (2 Peter 3:9) Uduak esie edi “kpukpru orụk owo ẹkpenyene edinyan̄a ẹnyụn̄ ẹsịm nnennen ifiọk akpanikọ.” (1 Timothy 2:4) Ntak edi oro Jesus ọkọdọhọde mme anditiene enye ete ẹkwọrọ ikọ ẹnyụn̄ ẹkpep mme owo n̄kpọ ẹnyụn̄ ẹnam “mme owo ke kpukpru idụt ẹdi mbet.” (Matthew 28:19, 20) Ke ini itienede inam utom emi, nnyịn iwụt ke imama Abasi ye mbọhọidụn̄ nnyịn, ih, idem ye mme asua nnyịn.

Ndima Nditọete Nnyịn

12. Nso ke apostle John ekewet aban̄a nnyịn ndima nditọete nnyịn?

12 Apostle Paul ekewet ete: “Ẹyak nnyịn inam se ifọnde inọ kpukpru owo, edi akpan akpan ye mmọ emi ẹbuanade n̄kpọ ye nnyịn ke mbuọtidem.” (Galatia 6:10) Sia idide Christian, obiomo nnyịn ndima mbon oro ẹbuanade n̄kpọ ye nnyịn ke mbuọtidem—oro edi, nditọete nnyịn. Ima emi edi akpan n̄kpọ adan̄a didie? Apostle John eketịn̄ ọkpọikọ emi ete: “Owo ekededi eke asuade eyenete esie edi owotowo . . . Edieke owo ekededi ọdọhọde ete: ‘Mmama Abasi,’ edi enye asua eyenete esie, enye edi osu nsu. Koro owo eke mîmaha eyenete esie, emi enye okụtde, ikemeke ndima Abasi, emi enye mîkwe.” (1 John 3:15; 4:20) Ikọ emi okop odudu etieti. Satan kpa Devil ke Jesus Christ okokot “owotowo” ye “osu nsu.” (John 8:44) Nnyịn ikpedehedei iyom ẹkot nnyịn orụk enyịn̄ oro!

13. Siak mme usụn̄ emi nnyịn ikemede ndima nditọete nnyịn.

13 ‘Abasi ekpep ata mme Christian ndima kiet eken.’ (1 Thessalonica 4:9) Inaha nnyịn ima ima “ke ikọ inua m̀mê ke edeme, edi ke edinam ye akpanikọ.” (1 John 3:18) Ikpanaha ‘ima nnyịn asan̄a ye mbubịk.’ (Rome 12:9) Ima anam nnyịn ifọn ido, itua owo mbọm, ifen inọ owo, inyene anyanime, ikûfịbe ufụp, ikûnam inua, ikûkohode idem, ikûyom ufọn idem nnyịn. (1 Corinth 13:4, 5; Ephesus 4:32) Enye anam nnyịn “idụk ufụn inọ kiet eken.” (Galatia 5:13) Jesus ọkọdọhọ mme mbet esie ẹma kiet eken kpa nte imọ ikamade mmọ. (John 13:34) Mmọdo, Christian ekpenyene ndikam n̄kpa ke ibuot eyenete esie edieke oyomde enye anam ntre.

14. Didie ke nnyịn ikeme ndima mbonubon nnyịn?

14 Akpana ubon Christian ẹnen̄ede ẹma idemmọ, akpan akpan ebe ye n̄wan. Mbọbọ ndọ ọsọn̄ etieti tutu anam Paul ewet ete: “Ntem ke mme ebe ẹkpema iban mmọ nte idem mmọ.” Enye ama adian do ete: “Owo eke amade n̄wan esie ama idemesie.” (Ephesus 5:28) Paul afiak ọnọ item emi ke ufan̄ikọ 33. Ebe emi amade n̄wan esie idikpebeke nditọ Israel eyo Malachi emi ẹkebian̄ade iban uyen mmọ. (Malachi 2:14) Enye edimama n̄wan esie. Enye edima n̄wan esie nte Christ akamade esop. Kpasụk ntre, ima ayanam n̄wan okpono ebe esie.—Ephesus 5:25, 29-33.

15. Nso ke ndikokụt ima nditọete akanam mme owo ẹtịn̄ ẹnyụn̄ ẹnam?

15 Ana in̄wan̄-in̄wan̄ ke orụk ima emi ke ẹda ẹfiọk ata mme Christian. Jesus ọkọdọhọ ete: “Edieke mbufo ẹnyenede ima ke otu idem mbufo, kpukpru owo ẹyeda emi ẹfiọk ẹte mbufo ẹdi mbet mi.” (John 13:35) Ima oro nnyịn imade kiet eken anam nnyịn isan̄a ikpere Abasi emi nnyịn imade inyụn̄ idade ke ibuot esie. Ke uwụtn̄kpọ, ubon Ntiense kiet ke Mozambique ẹdọhọ ẹte: “Akananam nnyịn ikwe orụk n̄kpọ emi. Ọkpọsọn̄ oyobio ama ọwọrọ uwemeyo, ekem akamba edịm ye edịmitiat ẹdep. Oyobio emi ama owụri ufọk nnyịn, onyụn̄ ayararede ọkọm a-tian. Ke ini nditọete nnyịn ẹketode mme esop mbọhọ ẹdi ẹdin̄wam nnyịn ẹfiak ẹbọp ufọk nnyịn, mme mbọhọidụn̄ nnyịn oro idem akakpade ẹma ẹdọhọ ẹte: ‘Ido ukpono mbufo ọfọn-e. Akananam ufọkabasi nnyịn in̄wamke nnyịn ntem.’ Nnyịn ima ikụbọde Bible iwụt mmọ John 13:35. Ediwak mbọhọidụn̄ nnyịn ke ẹkpep Bible idahaemi.”

Ndima Mme Owo Kiet Kiet

16. Nso ukpụhọde idu ke ndima mme owo nte otu ye ndima owo kiet kiet?

16 Isọn̄ke ndima kpukpru mme mbọhọidụn̄ nnyịn nte otu. Edi ekeme ndinen̄ede nsọn̄ ndima owo kiet kiet. Ke uwụtn̄kpọ, ima mbọhọidụn̄ ndusụk owo ikanke okụk oro mmọ ẹsitịpde ẹnọ n̄ka emi ẹsinamde ufọn ẹnọ mme owo. Ke akpanikọ, emem ndidọdọhọ ke imama mbọhọidụn̄ nnyịn akan ndimama nsan̄autom emi etiede nte idọn̄ke enyịn iban̄a nnyịn, idiọkowo emi odụn̄de ekpere nnyịn, m̀mê ufan emi esikpude nnyịn.

17, 18. Didie ke Jesus akama mme owo kiet kiet, ndien ntak emi enye akamade mmọ?

17 Nnyịn ikpep ndima owo kiet kiet ito Jesus, emi ekekpebede mme edu Abasi ketket. Okposụkedi enye ekedide isọn̄ man edimen mme idiọkn̄kpọ ererimbot efep, enye ama ama mme owo kiet kiet, utọ nte n̄wan emi ọkọdọn̄ọde, owo akpamfia, ye eyenọwọn̄. (Matthew 9:20-22; Mark 1:40-42; 7:26, 29, 30; John 1:29) Kpasụk ntre, nnyịn iwụt ke imama mbọhọidụn̄ nnyịn ke nte isinamde n̄kpọ ye mme owo oro isobode ke usen ke usen.

18 Nte ededi, nnyịn ikpedehedei ifre ke ima mbọhọidụn̄ asan̄a ye ima Abasi. Okposụkedi Jesus akan̄wamde mme ubuene, ọkọk mbon udọn̄ọ, onyụn̄ ọnọ mbon ọ-biọn̄ udia, enye akanam kpukpru n̄kpọ emi ọkọrọ ye ndikpep otuowo n̄kpọ man an̄wam mme owo ẹfiak ẹditie ke emem ye Jehovah. (2 Corinth 5:19) Jesus akanam kpukpru n̄kpọ man ọnọ Abasi ubọn̄, idehedei ifre ke imọ ikada ke ibuot Abasi oro imọ ikamade. (1 Corinth 10:31) Edieke ikpebede uwụtn̄kpọ Jesus, nnyịn n̄ko imekeme ndima ata ima mbọhọidụn̄ ndien kpa ye oro idịghe ubak ererimbot oro ndiọi owo ẹyọhọde mi.

Didie ke Nnyịn Ima Mbọhọidụn̄ Nnyịn nte Idem Nnyịn?

19, 20. Nso ke ndima mbọhọidụn̄ nnyịn nte idem nnyịn ọwọrọ?

19 Jesus ọkọdọhọ ete: “Afo enyene ndima mbọhọidụn̄ fo nte idemfo.” Edi ndammana n̄kpọ ndise mban̄a idem nnyịn nnyụn̄ nnyene ukeuke ukpono idemowo. Ke mîkpedịghe ntre, ewụhọ oro ikpenyeneke ufọn. Ndima idem nte odotde mi idịghe ukem ye ibụk ibụk uma idem oro apostle Paul eketịn̄de aban̄a ke 2 Timothy 3:2. Utu ke oro, enye emi edi ukpono idemowo oro odotde. Eyen ukpepn̄kpọ Bible kiet ọkọdọhọ ke enye edi “ukeuke uma idem emi ‘owo mîdaha idem nte abasi’ mînyụn̄ ‘ikereke ke imọ iwọrọke baba n̄kpọ kiet.’”

20 Ndima mbon en̄wen nte imade idem nnyịn ọwọrọ ndise mbon en̄wen nte nnyịn iyomde ẹse nnyịn nnyụn̄ nnam n̄kpọ ye mbon en̄wen nte nnyịn ikpamade ẹnam ye nnyịn. Jesus ọkọdọhọ ete: “Ke ntre, kpukpru n̄kpọ eke mbufo ẹyomde mme owo ẹnam ye mbufo, ana mbufo n̄ko ẹnam kpasụk ntre ye mmọ.” (Matthew 7:12) Fiọk ete ke Jesus ikọdọhọke nnyịn itie ikere se mbon en̄wen ẹkenamde nnyịn ke ini edem ndien ekem isio mmọ usiene. Utu ke oro, nnyịn inyene ndikere nte ikpamade ẹnam n̄kpọ ye nnyịn ndien ekem inam ntre ye mme owo. Fiọk n̄ko ete ke Jesus iketịn̄ke iban̄a mme ufan ye nditọete nnyịn kpọt. Enye akakam ọdọhọ “mme owo,” eyedi ndiwụt ke akpana nnyịn inam ntre ye kpukpru owo, oro edi, kpukpru owo oro isobode.

21. Nso ke nnyịn iwụt edieke imade mme owo?

21 Ndima mbọhọidụn̄ nnyịn idiyakke nnyịn inam idiọk. Apostle Paul ekewet ete: “Ibet oro, ‘Kûsịn efịbe, Kûwot owo, Kûyịp inọ, Kûsịn esịt ke n̄kpọ owo,’ ye ewụhọ efen ekededi emi ẹdude, esịne ke ikọ emi, oro edi, ‘Ma mbọhọidụn̄ fo nte amade idemfo.’ Ima inamke mbọhọidụn̄ esie idiọkn̄kpọ.” (Rome 13:9, 10) Ima ayanam nnyịn iyom usụn̄ ndinam nti n̄kpọ nnọ mbon en̄wen. Edieke imade mme owo, nnyịn iwụt ke imama n̄ko Enye emi okobotde owo ke mbiet Esie, kpa Jehovah Abasi.—Genesis 1:26.

Didie ke Afo Ọkpọbọrọ?

• Mmanie ke nnyịn ikpama, ndien ntak-a?

• Didie ke nnyịn ikeme ndima mbon oro mînamke n̄kpọ Jehovah?

• Nso ke Bible etịn̄ aban̄a ima oro ikpamade nditọete nnyịn?

• Nso ke ndima mbọhọidụn̄ nnyịn nte idem nnyịn ọwọrọ?

[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]

[Ndise ke page 26]

“Anie enen̄ede edi mbọhọidụn̄ mi?”

[Ndise ke page 29]

Jesus ama ama mme owo kiet kiet