Nditan̄a Eti Mbụk ke Ediye Idụt Haiti

HAITI ye Dominican Republic ẹdu ke ufiop ufiop isuo Hispaniola, emi enyenede mme n̄kon̄n̄kan obot ke Caribbean. Ediwak obot emi ẹkon̄ ẹbe mita 2,400. Ke mme ọfiọn̄ oro tuep esidude, ice esiboho ke enyọn̄ n̄kpri n̄kpọdiọhọ mmọn̄ emi ẹdude ke mme enyọn̄ obot.

Akai odu ke mme ikpọ obot ye mme ebeden̄ ke edem usụk Haiti. Edi ke mme ebiet en̄wen ke Haiti, mme obot inyeneke akai ẹnyụn̄ ẹwak nditie nsọsọbọ nsọsọbọ koro mme owo ẹwotde mme akai oro ẹkedude do. Edieke akade isan̄ ke mbọhọ oro, afo oyokụt ke Haiti edi ata ediye idụt. Edieke asan̄ade ke ndusụk mfafaha usụn̄ obot emi ẹtiede n̄kanade n̄kanade, afo emekeme ndida n̄kụt nsio nsio ndiye obot ye inyan̄. Afo emekeme ndikụt nsio nsio orụk ye uduot flawa ke kpukpru ebiet.

Se iwakde ibe owo miliọn itiaita ye ubak ẹdụn̄ọ ke ediye idụt emi, ndien ata ediwak ke otu ibat emi ẹdi mbon obio-in̄wan̄ emi mme ete ete mmọ ẹketode Africa. Okposụkedi ata ediwak mmọ ẹdide ubuene, mmọ ẹfọn ido ẹnyụn̄ ẹtat ubọk. Ke n̄kpọ nte isua 60 idahaemi, Mme Ntiense Jehovah ẹmeda eti mbụk Obio Ubọn̄ Abasi ẹsọk mmọ, ndien mmọ ẹsinen̄ede ẹma eti mbụk emi.—Matthew 24:14.

Ndikwọrọ Ikọ ke Obio-In̄wan̄

Uwụtn̄kpọ kiet ekedi ifiọkutom emi isụn̄utom kiet ekenyenede ke akpa ini oro enye akakade obio-in̄wan̄ kiet. Enye ekewet ete:

“Ima ika ndikọkwọrọ ikọ usen kiet ke March 2003 ke Casale, ekpri obio emi adade n̄kpọ nte minit 30 ndiwat nto obio Cabaret n̄kesịm. Cabaret edi ebiet emi ufọkidụn̄ isụn̄utom nnyịn odude, ndien enye edi kilomita 30 ọtọn̄ọde ke edem edere Port-au-Prince emi edide ibuot obio Haiti. Akpatre ini oro Mme Ntiense ẹkekwọrọde ikọ ke Casale ekedi ke 1999, ntre idem ẹketie nnyịn urua urua ke ini ikọtọn̄ọde isan̄ ke n̄kanika itiaba usenubọk. Nnyịn owo edịp-ye-iba—ekperede ndidi kpukpru owo ke esop nnyịn—ima idụk okop odudu ubomisọn̄ mbiomo iba. Nte ikawatde idọk idiọk usụn̄ oro, kpukpru nnyịn ima ineme nneme inyụn̄ isak imam tutu idisịm ebeden̄ kiet emi ediwak ikpọ eto ẹdude. Mmọn̄ ebe ke ebeden̄ emi, ndien akpammọn̄ emi abahade obio Casale iba.

“Ẹkesiak ndobo ndobo obio emi ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ iduọk isua 1800. Ini emi ke ndusụk mbonekọn̄ Poland ẹkedi Haiti ẹdin̄wam mbon oro ẹkedide ifịn ẹnyene ukara-idem, ndien ke oro ebede, mmọ ẹma ẹdụn̄ ke eti isọn̄ emi ye iban Haiti oro mmọ ẹkedọde. Oro anam mbon Haiti ẹnyene nsio nsio ndiye uduot ikpọkidem. Esiye ndikụt mme owo ke idụt emi ẹnyenede mfia ikpọkidem, mbubịt ikpọkidem, nsan̄nsan̄ ikpọkidem, nsan̄nsan̄ enyịn ye ntre ntre eken.

“Owo oro ikokụtde ke akpa ufọk oro ikawahade ikenyeneke udọn̄. Nte nnyịn ikọkpọn̄de ufọk oro, ete kiet ama edisobo ye nnyịn. Enye okoyom ndidiọn̄ọ m̀mê nnyịn imenịm ke ukpụhọde odu ke ufọt Jesus ye Abasi. Nnyịn ima idọhọ enye ekemen Bible esie edi, ndien ke enye ama ekemen edi, nneme Bible oro ikenyenede ye enye ama anam enye enịm ke Jesus edi Eyen Abasi ye nte ke  Jehovah edi ‘ata Abasi kierakiet.’ (John 17:3) Ediwak owo ẹma ẹkot nnyịn idinyene nneme ye mmimọ. Ndusụk mmọ ẹma ẹbụp ẹte, ‘Ini ewe ke mbufo ẹdifiak ẹdikpep nnyịn Bible?’

“Ke ufọt uwemeyo, ima ikụt ebiet oro mfụt okodude, ntre ima itie do idia udia. Nditọete iban iba ẹma ẹtem akamba eso iyak. Iyak oro ama enem-e! Nte nnyịn ikosụk itiede do idia udia inyụn̄ ineme nneme, ima ikwọrọ ikọ inọ mbon oro ẹkesan̄ade ẹbe. Ekem, ima ibe inyan̄ ika edem obio oko. Ama enem nnyịn ndinyene nneme ye mbon oro ẹketiede ufan ufan mi ke idak eto oro ẹkedude ẹkpere ufọk mmọ. Ekenem didie ntem ndikop uyom nditọwọn̄ oro ẹbrede mbre, uyo iban oro ẹyetde ọfọn̄ ke idịm, ye uyo n̄kani iban oro ẹkọkde kọfi!

“Ikebịghike, n̄kanika inan̄ ama amia, ndien nnyịn ima ika ikodụk mme ubomisọn̄ mbiomo oro ye idatesịt man ifiak inyọn̄ Cabaret. Ami ye ebe mi ima inen̄ede ikop inem ke akpa ini oro ikakade Casale, kpa obio emi mme owo ẹtiede ufan ufan ẹnyụn̄ ẹtatde ubọk.”

Tọn̄ọ nte akpa otu isụn̄utom Mme Ntiense Jehovah ẹkedi edibehe ke Haiti ke 1945, ibat mme anditan̄a etop Obio Ubọn̄ ke idụt emi ke aka iso ndikọri, ntre idahaemi n̄kpọ nte owo 14,000 ẹkwọrọ ikọ ẹnyụn̄ ẹnịm mme ukpepn̄kpọ Bible oro ẹwakde ẹbe 22,000. Mmọ ẹmen̄wam owo 59,372 oro ẹkedụkde Editi ke March 2005 ẹnyụn̄ ẹka iso ẹkwọrọ eti mbụk Obio Ubọn̄ Abasi an̄wan̄wa. Yak ineme ndusụk usụn̄ oro utom Mme Ntiense Jehovah otụkde uwem mme owo.

Ndida Ndiye Ndise Nnọ Eti Mbụk

Ata ediwak mbon Haiti ẹma n̄kpọ oro enyenede ndiye uduot. Ẹkeme ndikụt emi ke ọfọn̄ mmọ, ke ufọk mmọ oro ẹyetde ndom mbakara, ke nsio nsio flawa oro mmọ ẹtọde ke in̄wan̄esa, ye ke mme ndise oro mmọ ẹwetde. Ẹda ido uwet ndise n̄kann̄kụk oro ẹkotde L’Art Haitien ẹwet mme ndise ke mme ọfọn̄ tent, ẹnyụn̄ ẹkọn̄ ke ofụri efak Port-au-Prince. Mme owo ẹsito ediwak ebiet ke ererimbot ẹdidep mme ndise emi.

Idịghe ke mme ọfọn̄ tent kpọt ke ẹkeme ndikụt ndiye ndise. Mme ubomisọn̄ emi ẹkotde camionette, m̀mê tap-taps ẹyọyọhọ mme efak Port-au-Prince, ndien ẹwet nsio nsio ndiye ndise ke mme ubomisọn̄ emi. Mme owo ẹsikụt ke ẹda se idude ke Bible ẹwet mme ndise emi.

Nte afo asan̄ade ke mme efak, emekeme ndikụt ndise oro etịmde ọdiọn̄ọ, utọ nte eke Adam ye Eve ke In̄wan̄ Eden. Kamse, ẹwet ndise Adam  ye Eve ke window edem ubomisọn̄ oro osụk awatde ebe! Ẹsiwak ndikụt ẹwetde mme ikọ itie N̄wed Abasi ye mme ufiet oro ẹsịnede enyịn̄ Jehovah ke mme ubomisọn̄ ye ke mme enyịn̄ itie mbubehe.

Nditan̄a Eti Mbụk ke Ufọkn̄wed

Mme uyen ẹdide Mme Ntiense ke Haiti ẹnyene nti ifet ndin̄wam ekemmọ nditọ ufọkn̄wed ẹkpep Bible. Uwụtn̄kpọ kiet edi ifiọkutom oro etienede mi, emi otode Ntiense kiet oro edide n̄kaiferi isua 17.

“Usen kiet, eyen ubet ukpepn̄kpọ nnyịn ama edibụp mi se ‘use’ ọwọrọde. Sia n̄kekerede ke eren emi okoyom nnọ imọ iso, n̄kosioroke enye uyo. Edi ke ini enye okobụpde eyen ufọkn̄wed edide eren mbụme oro, kpukpru owo ke ubet ukpepn̄kpọ nnyịn ẹma ẹyom ndifiọk ibọrọ mbụme oro. Ntre ke mma n̄kanam ndụn̄ọde ke ibuotikọ emi, mma nnọ utịn̄ikọ ke ubet ukpepn̄kpọ nnyịn ke urua oro eketienede, nnyụn̄ nnam an̄wan̄a ntak emi Mme Ntiense Jehovah ẹdomode ndisana ke ido uwem, ke spirit, ye ke ikpọkidem.

“Nditọ ubet ukpepn̄kpọ nnyịn ẹma ẹbụp ediwak mbụme ẹnyụn̄ ẹnyịme mme ibọrọ oro n̄kadade Bible nnọ. Idem akamba etubom ufọkn̄wed nnyịn oro mîkenyeneke udọn̄ ke ntọn̄ọ, ama obụp ediwak mbụme onyụn̄ anam ndutịm man n̄kọnọ utịn̄ikọ emi ke mme ubet ukpepn̄kpọ en̄wen. Mma n̄wụt mmọ n̄wed oro Mme Mbụme N̄kparawa Owo Ẹbụpde—Mme Ibọrọ Ẹnyenede Ufọn, * ndien ediwak mmọ ẹma ẹma n̄wed emi. Ndan̄nsiere oro, nditọ ufọkn̄wed nnyịn ẹma ẹbọ n̄wed 45. Ediwak mmọ ẹma ẹsọsọp ẹkot n̄wed oro ẹkụre, ndien ndusụk mmọ ke ẹkpep Bible idahaemi ye Mme Ntiense oro ẹdụn̄de ẹkpere mmọ. Eyen ufọkn̄wed nnyịn kiet emi odụn̄de ke mbọhọ nnyịn esidụk kpukpru mbono esop idahaemi.”

Ndida Usem Creole Nsuan Eti Mbụk

Mbon Haiti ye idụt mmọ ẹye ẹnyụn̄ ẹnem itie, kpa ntre ke edi ye usem mmọ, emi ẹbuakde ikọ French ye eke Edem Usoputịn Africa. Enye edi usem emana mbon Haiti, kpa usem emi otụkde ọwọn̄esịt mmọ. Enye ke Mme Ntiense Jehovah ẹda ẹkwọrọ ikọ, ndien ke ẹnam ndutịm ndision̄o mme n̄wed Bible efen efen ke usem emi.

Ke 1987, ẹma ẹkabade ediye uduot ekpri n̄wed Dara Uwem ke Isọn̄ ke Nsinsi! ẹsịn ke usem Creole mbon Haiti, ekem ẹma ẹkabade n̄wed Ifiọk Oro Adade Osịm Nsinsi Uwem, ye ediye uduot ekpri n̄wed Nso ke Abasi Oyom Oto Nnyịn? Mme n̄wed emi ẹnen̄ede ẹn̄wam mbufa nditọ ukpepn̄kpọ Bible emi ẹyomde ndinyene akpan ifiọk Ikọ Abasi. Ẹma ẹtọn̄ọ ndisio Enyọn̄-Ukpeme ke usem Creole mbon Haiti ke September 1, 2002. Okposụkedi ndusụk owo ẹsụk ẹkotde n̄wed ẹwetde ke usem French, ediwak owo ẹkam ẹma ndikot mbon oro ẹwetde ke usem emana mmọ.

Ndida Eti Mbụk Nsọk Mbon Oro Ẹdude ke Ufọk-N̄kpọkọbi

Ke ndondo emi, Mme Ntiense Jehovah ẹtọn̄ọ ndida eti mbụk nsọk iren ye iban oro ẹdude ke ufọk-n̄kpọkọbi ke idụt oro. Mme Ntiense emi ẹkop idatesịt ndida etop oro ọnọde ndọn̄esịt mi nsọk mbon oro ẹdude ke utọ idiọk idaha emi. Asan̄autom Christian kiet obụk ete:

“Akpa ini oro nnyịn ikakade ufọk-n̄kpọkọbi kiet, ẹma ẹnam mbon n̄kpọkọbi ẹdisobo ye nnyịn ke akamba ubet kiet. Nnyịn ikọfiọkke nte mmọ ẹdinamde n̄kpọ. Ke ima ikasian mmọ ke ikedi ndin̄wam mmọ ẹfiọk Bible, kpukpru mmọ owo 50 ẹma ẹnyịme ndikpan̄ utọn̄. Nnyịn ima inọ mmọ ediye uduot ekpri n̄wed Apply Yourself to Reading and Writing ye Dara Uwem ke Isọn̄ ke Nsinsi! ke usem Creole, inyụn̄ itọn̄ọ ndikpep Bible ye owo 26 ke otu mmọ. Owo duop ke otu oro  ikọfiọkke n̄wed, edi ke ini ikowụtde mmọ nte ẹkemede ndida mme ndise oro ẹdude ke ndiye uduot n̄kpri n̄wed mfiọk se ẹwetde ke idak ndise oro, mmọ ẹma ẹnyene udọn̄.”

Ke ini Mme Ntiense ẹkefiakde ẹka ufọk-n̄kpọkọbi oro, ete kiet ọkọdọhọ ete: “Mmokot ediye uduot ekpri n̄wed oro ediwak ini. Mmesikere mban̄a se enye etịn̄de kpukpru ini, ndien n̄kakam ntetie mbet ini oro mbufo ẹdifiakde ẹdi.” Owo n̄wo kiet emi ẹkemụmde ọkọdọhọ ke imoyom ndikabade esịt, onyụn̄ eben̄e ete ẹnọ owo aka ekekpep n̄wan imọ Bible. Ete nditọ iba oro ẹkesịnde ke ufọk-n̄kpọkọbi ama ọdọhọ n̄ko ẹka ẹkekpep n̄wan imọ n̄kpọ man enye okpokụt ukpụhọde oro odude ke ufọt ukpepn̄kpọ akpanikọ ye nsunsu ukpepn̄kpọ. Ọkwọrọ ederi Protestant kiet emi okowode mbon ufọkabasi esie ọkọdọhọ ke idahaemi imọ imokụt akpanikọ ye nte ke ẹma ẹsio imọ ke ufọk-n̄kpọkọbi, imọ iyan̄wam mbon ufọkabasi imọ ẹkabade ẹdi Mme Ntiense Jehovah.

Owo n̄kpọkọbi en̄wen oro mîkenyeneke ediye uduot ekpri n̄wed Oyom ke usem Creole, ama ọbọ ekemmọ owo n̄kpọkọbi n̄wed emi osion̄o ewet ke babru efen, onyụn̄ omụm esịn ke ibuot. N̄wan kiet emi ẹkesịnde ke ufọk-n̄kpọkọbi ama ọtọn̄ọ ndineme se enye ekekpepde ye mbon n̄kpọkọbi usụkkiet en̄wen onyụn̄ ekpep mmọ n̄kpọ. Eren kiet emi ẹkesịnde ke ufọk-n̄kpọkọbi ama ekpep ediye uduot ekpri n̄wed oro okụre, ebe odụk n̄wed Ifiọk, onyụn̄ ọtọn̄ọ ndikwọrọ ikọ nnọ mbon n̄kpọkọbi eken. Ikebịghike enye ama enịm ukpepn̄kpọ Bible ye owo inan̄ ke otu emi.

Mercony ama esikpep Bible onyụn̄ enyene mme iman oro ẹdide Mme Ntiense Jehovah. Enye ama esisịn udọn̄ ọnọ mbon n̄kpọkọbi eken ete ẹsikot n̄wed Bible oro mme iman imọ ẹkesidade ẹsọk imọ. Enye ọdọhọ ete: “Ke ini nnọde mbon n̄kpọkọbi mme n̄wed emi, mmọ ẹsidọhọ ke ami ndi Ntiense Jehovah. Mmesidọhọ mmọ ke ndịghe, sia mmọfiọk se ndidi Ntiense ọwọrọde. Mmọn̄ nsịn idem idahaemi n̄kpep Bible nnyụn̄ nna baptism. Edieke n̄kpeketienede nditọeka mi nnam n̄kpọ Abasi ke ini n̄kedide eyenọwọn̄, n̄kpodụhe ke ufọk-n̄kpọkọbi emi.” *

Owo n̄kpọkọbi oro ọkọbọde Mercony n̄wed ọkọdọhọ Ntiense oro ekedide edise enye ete: “Mbemiso afo ekedide ke Monday urua oko, mma nnen̄ede mfụhọ nnyụn̄ nyom ndiwot idem. Edi ke mma n̄kokot mme magazine oro, mma mbọn̄ akam mben̄e Abasi efen ọnọ mi ke mme idiọkn̄kpọ oro n̄kanamde onyụn̄ ọdọn̄ owo ediwụt mi nnennen usụn̄ oro n̄kpasan̄ade. Esịt ekenem mi didie ntem ke ini afo ekedide ke ndan̄nsiere onyụn̄ enyịme ndikpep mbon n̄kpọkọbi Bible! Mmoyom afo ekpep mi nte n̄kpasan̄ade nnam n̄kpọ Jehovah.”

Awake! Ada Eti Mbụk Ọsọk Ediwak Owo

Nsiondi Awake! eke November 8, 2000, ekeneme n̄kpọ aban̄a utom mme nurse. N̄wan kiet ama ọbọ idem 2,000 ekedeme ọnọ mme nurse oro ẹkebọde ukpep ke Port-au-Prince. Ẹma ẹnọ ata ediwak bodisi ke Port-au-Prince nsiondi Awake! eke July 8, 2002, emi ekenemede n̄kpọ aban̄a mme bodisi ye utom mmọ. Mmọ ẹma ẹnen̄ede ẹma Awake! oro, ndien idem idahaemi ndusụk mmọ ẹsidọhọ Mme Ntiense oro mmọ ẹsobode ke efak ẹnọ mmimọ magazine oro efen efen.

Ke ndondo emi, akwa owo emi odude ke Esop Kaban̄a Nsọn̄idem Ererimbot ama anam ndutịm man ẹkpep mme owo n̄kpọ ẹban̄a mfịna oro udọn̄ọ AIDS akamade. Ẹma ẹkot enye edi n̄kọk itieutom Mme Ntiense Jehovah ẹnyụn̄ ẹwụt enye se ẹkewetde ke Awake! ẹban̄a udọn̄ọ emi. Ama enen̄ede otụk enye ndikụt nte mme ibuotikọ oro ẹdade Bible ẹneme mfọnn̄kan usụn̄ ndikpeme idem mbiọn̄ọ udọn̄ọ AIDS ye nte ẹkemede ndin̄wam mbon oro ẹnyenede udọn̄ọ emi ẹyọ mfịna emi. Enye ọkọdọhọ ke Awake! ada iso ke ndineme n̄kpọ mban̄a udọn̄ọ AIDS.

Ke akpanikọ, Mme Ntiense Jehovah ke ẹda nsio nsio usụn̄ ẹtan̄a eti mbụk Obio Ubọn̄ ke ediye idụt Haiti, kpa nte mmọ ẹnamde ke idụt 234 efen ke ofụri ererimbot. Ediwak owo ke ẹkpan̄ utọn̄ ẹnọ etop oro ọnọde idotenyịn mi, ke ẹnyụn̄ ẹn̄wam mmọ ẹtre nditịmede esịt n̄kaha mban̄a mme mfịna uwem emi, edi ẹdori enyịn ke obufa ererimbot emi kpukpru mbon oro ẹtuakde ibuot ẹnọ ata Abasi, kpa Jehovah, ẹdidude mfọnmma uwem ke nsinsi.—Ediyarade 21:4.

[Mme Ikọ idakisọn̄]

[Ebiet Ẹdade Ndise Ẹto ke page 9]

Edem edem: ©Adalberto Rios Szalay/photodisc/age fotostock