Mbụk Eyouwem

Ndinen Ubiere Ẹda Ẹsịm Edidiọn̄ Ofụri Eyouwem

Nte Paul Kushnir obụkde

ETE EKA ye eka eka mi ẹma ẹwọrọ ke Ukraine ẹdidụn̄ ke Canada ẹkpere Yorkton ke Saskatchewan. Mmọ ẹkesan̄a ye nditọ inan̄ ẹdi Canada, irenowo ita ye n̄wan kiet. Ke 1923, Marinka, n̄wan oro mmọ ẹkesan̄ade kiet ẹdi Canada ama aman mi; n̄kedi ọyọhọ eyen esie itiaba. Ke ini oro ikodu mmemmem uwem inyụn̄ itie ifụre ifụre. Ima isidia nti udia inyụn̄ isịne ọfọn̄ etuep, ndien ukara ẹma ẹsinọ mme akpan n̄kpọ oro iyomde. Mme mbọhọidụn̄ oro ẹketiede ufan ufan ẹma ẹsin̄wam kiet eken ke ini ẹkenyenede ikpọ utom. Ke utịt utịt 1925, Eyen Ukpepn̄kpọ Bible kiet, nte ẹkesikotde Mme Ntiense Jehovah ini oro, ama edi ufọk nnyịn. Enye ndidi ama anam nnyịn inam ubiere, ndien nsụk mmama ubiere oro tutu esịm emi.

Ubon Nnyịn Ẹbọ Akpanikọ Bible

Mama ama ọbọ n̄kpri n̄wed oto Eyen Ukpepn̄kpọ oro onyụn̄ ọsọp okụt ke se ẹwetde edi akpanikọ. Enye ama ọsọp anam n̄kọri ke n̄kan̄ eke spirit onyụn̄ ana baptism ke 1926. Ke Mama ama akakabade edi Eyen Ukpepn̄kpọ Bible, oro ama okpụhọde uwem ubon nnyịn. Isenowo ẹma ẹsiwak ndidi ufọk nnyịn. Mme esenyịn oro ẹsan̄ade-san̄a, emi ẹkekotde mme aka isan̄ ido ukpono, ọkọrọ ye Nditọ Ukpepn̄kpọ Bible en̄wen, ẹma ẹsidi ẹdidu ye nnyịn. Ke 1928, esenyịn oro asan̄ade-san̄a ama owụt nnyịn ndise “Drama Eureka” oro ekebietde “Photo-Drama of Creation.” Enye ama eben̄e nnyịn ẹdọn̄ ọkpọ emi esinamde uyom. Ke ini edọn̄ oro osiorode uyo, ọwọrọ ẹmọn̄ ẹkpụhọ ndise. Ima inen̄ede inem esịt ndinọ enye edọn̄ ọkpọ nnyịn!

Emil Zarysky, kpa esenyịn oro asan̄ade-san̄a, ama esiwat ke ufọkisan̄ esie edi edem nnyịn. Ndusụk ini, enye ama esisan̄a ye akamba eyeneren esie edi, eyen emi ama esisịn udọn̄ ọnọ nnyịn emi ikedide nditọwọn̄ ete idi mme asan̄autom uyọhọ ini m̀mê mme asiakusụn̄  ke ima ikpon. Ediwak mme asiakusụn̄ ẹma ẹsidi ufọk nnyịn. Ini kiet, Mama ama ọnọ asiakusụn̄ kiet ọfọn̄idem esie ke ini enye ekekịmde ebiet oro akawahade ke ọfọn̄idem asiakusụn̄ oro. Asiakusụn̄ oro ama efre emen ọfọn̄ Mama ọnyọn̄. Ke anyan ini ama ekebe, asiakusụn̄ oro ama ọnọ ọfọn̄ oro ẹsọk nnyịn onyụn̄ ekpe ubọk ete ke imo ikenyeneke beni duop ndida nnọ ọfọn̄ oro ẹdi ke ini. Ubaha-e nte enye akpakadade ọfọn̄ oro! Mma n̄kere ke usen kiet, nyonyụn̄ n̄kpebe utọ edu ntatubọk oro mme asiakusụn̄ ẹsinyenede mi. Mmesima edu ntatubọk oro Mama ekenyenede, emi ama anam inen̄ede ikop inemesịt onyụn̄ anam inen̄ede ima nditọete.—1 Peter 4:8, 9.

Papa ikakpanke nnyịn okposụkedi enye mîkedịghe Eyen Ukpepn̄kpọ Bible. Enye ama akam ọnọ nditọete akwa efe esie man ẹda ẹnịm mbono usen kiet ke 1930. Okposụkedi n̄kedide isua itiaba kpọt, mma nnem esịt nte edinam oro eketiede idara idara onyụn̄ enyenede uku. Papa akakpa ke 1933. Mama ama akabade edi ebeakpa emi ọkọbọkde nditọ itiaita, edi oro ikanamke enye ọkpọn̄ utuakibuot akpanikọ ke baba usụn̄ kiet. Enye ama esida mi aka mme mbono esop. Ke ini oro, ekesitie nte mme mbono esop ẹsibịghi ẹkaha, ndien ama esidọn̄ mi ndiketiene nditọwọn̄ eken mbre mbre ke an̄wa. Edi ke ntak oro n̄kokponode Mama, mma nsitie ye enye. Ke ini Mama ekesitemde udia, enye ama esikot itie N̄wed Abasi ke ibuot onyụn̄ obụp mi ebiet oro itie oro odude ke Bible. Idọk nnyịn ama okpon etieti ke 1933, ndien Mama ama ada nyọhọ-nsụhọ okụk oro ikenyenede edep ubomisọn̄. Ndusụk owo ke mbọhọ nnyịn ẹkedọhọ ke Mama ababaha okụk, edi Mama ama ọfiọk ke ubomisọn̄ oro ayan̄wam nnyịn inam utom esop Abasi. Mama ama enen.

Mbon En̄wen Ẹma Ẹn̄wam Mi Nnam Nti Ubiere

Nte akparawa ọkọride, enye enyene ndinam mme ubiere oro ẹditụkde ini iso esie. Helen ye Kay, adiaha ye udun̄wan eka mi ẹma ẹbiere nditọn̄ọ utom usiakusụn̄. John Jazewsky, ediye akparawa kiet, ama esima ndidi edem nnyịn. Mama ama ọdọhọ John etie esisịt ye nnyịn man an̄wam nnyịn ke utom in̄wan̄. Nte ini akakade, John ama ọdọ Kay, ndien ẹma ẹnọ mmọ ẹkenam utom usiakusụn̄ ke ebiet oro mîyomke usụn̄ ikpọn̄ ufọk nnyịn. Ke ini n̄kedide isua 12, mmọ ẹma ẹkot mi nditiene mmimọ nnam utom ke an̄wautom ke ini ikenyenede nduọkodudu ke ufọkn̄wed. Oro ama anam ntabi utom usiakusụn̄ nse.

Nte ini akakade, ami ye John eyeneka mi ikesinen̄ede ise n̄kpọ iban̄a in̄wan̄ oro. Oro ama ọnọ Mama ini ndinam utom usiakusụn̄ unọ un̄wam ke July ye August. Enye ekesisan̄a ke ukpatn̄kpọ oro akani enan̄-mbakara okodụride. Papa okokot ọsọn̄ibuot enan̄-mbakara oro, Saul, edi Mama akakam ada enan̄-mbakara oro nte okopitem unam. Ami ye John ima isima ndikanam utom ke in̄wan̄ oro, edi Mama ama ọnyọn̄ edinọ ifiọkutom, ama esidọn̄ nnyịn nditiene n̄kwọrọ ikọ. Ke 1938, mma nnen̄ede nsịn idem n̄kwọrọ ikọ, ndien ke February 9, 1940, mma nna baptism.

Ẹma ẹmek mi asan̄autom esop nte ini akade. N̄kesise n̄kpọ mban̄a mme n̄wetnnịm n̄kpọ esop ndien n̄kọri oro esop ẹkenamde ama esinem mi esịt. Mma nnyene ọkpọkpọ efakutom oro n̄kesikwọrọde ikọ ke obio oro okoyomde usụn̄ ọkpọn̄ ufọk nnyịn ke n̄kpọ nte kilomita 16. Ke ini etuep, n̄kesikwọrọ ikọ do kpukpru urua nnyụn̄ nsina okoneyo kiet m̀mê iba ke ekpri ndian-ndian ufọk mbon oro ẹkenyenede udọn̄ ke Bible. Ke mma n̄kenyene nneme ye ọkwọrọikọ Lutheran kiet—emi  mmen̄kọfiọkke nte n̄kpetịn̄de ikọ ye usọ—enye ama esịn mi ndịk ke idem onyụn̄ ọdọhọ ke imọn̄ idọhọ mme bodisi ẹmụm mi edieke mmension̄oke idem n̄kpọn̄ otuerọn̄ imọ. Edi oro akakam ọsọsọn̄ọ mi idem ndika iso n̄kwọrọ ikọ nnọ mmọ.

Kay eyeneka mi ye ebe esie ẹma ẹnam ndutịm ndidụk mbono district ke Cleveland, Ohio, ke United States ke 1942. Esịt ama enem mi ke ini mmọ ẹkekotde mi ntiene ndidụk. Nditiene ndụk mbono oro ekedi kiet ke otu mfọnn̄kan n̄kpọ oro akanam etịbede ọnọ mi. Mbono oro ama an̄wam mi nnam ndutịm nnọ ini iso. Ke ini Brọda Nathan Knorr, emi ekesede aban̄a utom Mme Ntiense Jehovah ke ofụri ererimbot ini oro, ọkọnọde edemede-owo-udọn̄ ikot oyom asiakusụn̄ 10,000, mma mbiere ke ebe oro nditiene nnam utom oro!

Henry, kpa asan̄autom oro asan̄ade-san̄a, ama edi edise esop nnyịn ke January 1943. Enye ama ọnọ utịn̄ikọ oro akanamde inen̄ede ikop nduaidem. Ke ndan̄nsiere, ebiet oro ama ebịt akan ice, mbịtmbịt ofụm ama anam kpukpru n̄kpọ ẹbịt. Nnyịn ikesiwọrọke an̄wa ke utọ mbịtmbịt ini oro, edi Henry ama etịm idem ndika ukwọrọikọ. Enye ye mbon eken ẹma ẹdụk ukpatn̄kpọ oro enyenede otụn̄ikan̄ ẹka obio oro oyomde usụn̄ ke kilomita 11. Mma nsan̄a ikpọn̄ n̄ka ndise ubon kiet oro ẹkenyenede nditọiren ition. Mmọ ẹma ẹnyịme n̄kpep mmimọ Bible, ndien nte ini akakade, mmọ ẹma ẹbọ akpanikọ.

Ndikwọrọ Ikọ ke Ini Ukpan

Ẹma ẹkpan utom Obio Ubọn̄ ke Canada ke ini ọyọhọ ekọn̄ ererimbot iba. Ikesidedịp mme n̄wed Bible nnyịn, ndien ediwak itie ẹma ẹdu ndidịp mmọ ke in̄wan̄ nnyịn. Mme bodisi ẹma ẹsidi ẹdiyom nnyịn ediwak ini, edi mmọ ikesikwe n̄kpọ ndomokiet. Ikesikama Bible kpọt ke ini ikwọrọde ikọ. Ikesisop idem ke n̄kpri otu, ndien ẹma ẹmek mi ye John eyeneka mi man isidịbe ida mme n̄wed isọk nditọete.

Ke ini ekọn̄ oro, esop nnyịn ẹma ẹtiene ẹsuan ekpri n̄wed oro End of Nazism ke Canada. Ikesiwọrọ ke ufọt okoneyo ikesuan n̄wed oro. Idem ama esinyek mi ke ini ikesin̄wọnde ikenịm ekpri n̄wed oro ke enyịnusụn̄ ufọk owo. Idụhe se ikesinyekde mi idem ntre. Ama enen̄ede efere nnyịn ke idem ke ini ikenịmde akpatre ekpri n̄wed oro. Ekem nnyịn ima ifehe ika itie oro ikenịmde ubomisọn̄, ibat m̀mê imekem, inyụn̄ idụk iwat usọp usọp inyọn̄ okoneyo oro.

Usiakusụn̄, Edika N̄kpọkọbi, ye Mbono

Mma n̄kọm Mama unyọn̄ ke May 1, 1943. Mma ndaha akpa efakutom oro ẹkenọde mi, ndien n̄kenyene dollar 20 kpọt nnyụn̄ n̄kama ekpatisan̄. Brọda Tom Troop ye edima ubon esie emi ẹkedụn̄ọde ke Quill Lake, ke Saskatchewan, ẹma ẹdara mi. Ke isua oro eketienede, mma n̄ka nsannsan efakutom ke Weyburn, ke Saskatchewan. Ẹma ẹmụm mi ke ini n̄kọkwọrọde ikọ ke December 24, 1944. Ke ẹma ẹkekọbi mi ke ndusụk ini ke Weyburn, Saskatchewan, ẹma ẹsio mi ẹka itienna utom ke Jasper, Alberta. Mma n̄kokụt Mme Ntiense en̄wen do, nnyụn̄ n̄kụt ata ediye ubọkutom Jehovah emi ẹkotde Obot Itiat. Ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ 1945, mme andise mban̄a itienna oro ẹma ẹyak nnyịn ikodụk mbono ke Edmonton, Alberta. Brọda Knorr ama okot ata inem inem mbụk aban̄ade n̄kọri oro ẹkenamde ke utom nnyịn ke ofụri ererimbot. Nnyịn ima inen̄ede itie ibet usen oro ẹdision̄ode nnyịn ke ufọk-n̄kpọkọbi man ikeme ndifiak mbuana ọyọhọ ọyọhọ ke utom ukwọrọikọ.

Ke ẹma ẹkesio mi ke ufọk-n̄kpọkọbi, mma mfiak ntọn̄ọ utom usiakusụn̄. Esisịt ini ke oro ebede, ẹma ẹtọt ke ẹmọn̄ ẹnyene Mbono “Editat Kpukpru Mme Idụt” ke Los Angeles ke California. Eyenete oro okodude ke obufa itie oro ẹkenọde mi n̄kanam utom usiakusụn̄ ama ọdọn̄ n̄kpọitie ke ubomisọn̄ mbiomo man owo 20 ẹkeme ndidụk. Ke August 1, 1947, ima itọn̄ọ ndinam isan̄ oro mmendifreke, isan̄ oro ekedi kilomita 7,200, ima iwat ibe ikpọ unaisọn̄, desat, ye ndiye ebiet ẹsịnede mme akai ẹkotde Yellowstone ye Yosemite. Isan̄ oro akada usen 27 ke ofụri ofụri. Nso isan̄ ikenem ntem!

 Mbono oro ke idemesie okonyụn̄ edi akpakpa ufreke. N̄kesidi adaidaha ke uwemeyo nnyụn̄ nsitiene n̄kpeme itie mbono oro ke okoneyo, emi ama anam nnyene ọyọhọ ebuana ke mbono oro. Ke mma n̄kodụk mbono mbon oro ẹnyenede udọn̄ ke utom isụn̄utom, mma nsịn n̄wed nyom utom isụn̄utom, edi n̄kekereke ke ẹyekot mi. Mbemiso ẹkekotde mi, mma ntọn̄ọ ndinam utom usiakusụn̄ ke obio Quebec ke Canada ke 1948.—Isaiah 6:8.

Ndika Ufọkn̄wed Gilead ye ke Oro Ebede

Esịt ama enen̄ede enem mi ndiyere ikot ndidụk ọyọhọ otu 14 ke Ufọkn̄wed Enyọn̄-Ukpeme Ukpep Bible eke Gilead ke 1949. Ukpep oro ama ọsọn̄ọ mbuọtidem mi onyụn̄ anam mi nnen̄ede nsan̄a n̄kpere Jehovah. John ye Kay ẹma ẹkekụre ukpep ke ọyọhọ otu 11 ndien ẹma ẹnọ mmọ ẹkenam utom isụn̄utom ke Northern Rhodesia (emi ẹkotde Zambia idahaemi). John eyeneka mi okokụre ukpep ke Gilead ke 1956. John ye Frieda n̄wan esie ẹkenam utom ke Brazil ke isua 32 mbemiso enye akpade.

Mama ye mme Troop emi ẹkedụn̄ọde ke Quill Lake ẹma ẹnọ inem inem etop iba ẹsọk mi ke usen ukụre ukpep ke February 1950. Etop mme Troop ama enyene ibuotikọ oro ọkọdọhọde, “Item Ẹnọde Andikụre Ukpep,” onyụn̄ okot ete: “Emi edi ata akpan usen ọnọ fi. Usen oro afo mûdufreke, afo akpakam okụt unen onyụn̄ okop inemesịt.”

Ẹkenọ mi n̄kanam utom ke Quebec, edi n̄kọsọpke n̄kpọn̄ In̄wan̄ Obio Ubọn̄ ke Stet New York, kpa ebiet oro Ufọkn̄wed Gilead okodude ini oro. Usen kiet, Brọda Knorr ama obụp mi m̀mê nyama ndikanam utom ke Belgium. Nte ededi, ke n̄kpọ nte usen iba ẹma ẹkebe, enye ama obụp mi m̀mê nyama ndikanam utom ke Netherlands. Ke ini n̄kọbọde leta utọn̄ọ utom, ẹkedọhọ “ndi asan̄autom n̄kọk itieutom.” N̄kekereke ke nyekeme ndinam utom oro.

Ke August 24, 1950, mma nsio ke nsụn̄ikan̄ n̄ka Netherlands, emi akada usen 11; oro ama enen̄ede ọnọ mi ini ndikot obufa N̄wed Abasi Christian Usem Greek Edikabade eke Obufa Ererimbot oro ẹkesiode, n̄kụre. Mma n̄kesịm Rotterdam ke September 5, 1950, ndien ubon Bethel oro ẹkedude do ẹma ẹnen̄ede ẹdara mi. Okposụkedi ọyọhọ ekọn̄ ererimbot iba akabiatde ediwak n̄kpọ, nditọete do ẹma ẹnam etieti ke ndifiak ntọn̄ọ mme utom Christian. Nte n̄kosụk n̄kpan̄de utọn̄ n̄kop nte mmọ ẹbụkde nte mmimọ ikọsọn̄ọde ida ke ini ọkpọsọn̄ ukọbọ, mma n̄kere ke ọyọsọn̄ nditọete oro ndinam utom ye obufa asan̄autom n̄kọk itieutom. Edi ke mîbịghike, mma ndikụt ke ufọn ikodụhe ndikop ndịk.

Edi ama odu ndusụk n̄kpọ oro akanade ẹnam. N̄kesịm do esisịt ini mbemiso mbono district, ndien ama enem mi ndikụt ata ediwak mme andidụk mbono ẹdụn̄ọde ke an̄wa mbono. Ke mbono isua oro eketienede, mma nnọ ekikere nte ẹnam nditọete ẹdụn̄ọ ke ufọk mme owo. Nditọete ẹkedọhọ ke ekikere mi idiọkke, edi ke mmimọ idinamke oro. Ke ima ikeneme n̄kpọ emi ọtọkiet, ima ibiere ke ndusụk  mme odụk mbono ẹyedụn̄ọ ke an̄wa mbono, ndien mbon eken ẹdụn̄ọ ke ufọk mbonan̄wa ke obio mbono. Mma nnen̄ede nnem esịt mban̄a ubiere oro ikanamde, ndien mma nsian Brọda Knorr se iketịbede ke ini enye ekedide mbono oro. Edi esịt ikenemke mi ntre aba ke ini n̄kokotde se ẹkewetde ẹban̄a mbono oro ke Enyọn̄-Ukpeme, emi ọkọdọhọde ete: “Nnyịn imenen̄ede inịm ke ini en̄wen ẹyenyene mbuọtidem ẹnyụn̄ ẹnam ndutịm man mme odụk mbono ẹdụn̄ọ ke ufọk mbonan̄wa man mmọ ẹkeme ndinọ mme owo ikọ ntiense.” Se ikonyụn̄ inamde edi oro!

Ke July 1961, ẹma ẹkot owo iba ke n̄kọk itieutom nnyịn ẹtiene ẹdidụk mbono ke London ye mme andito n̄kọk itieutom en̄wen. Brọda Knorr ama ọtọt ke ẹyekabade New World Translation of the Holy Scriptures ẹsịn ke mme usem en̄wen, esịnede usem Dutch. Nnyịn ikokop nduaidem didie ntem! Ama ọfọn sia nnyịn mîkọfiọkke nte utom oro edikponde eketre. Ke isua iba ẹma ẹkebe, ke 1963, mma nnem esịt nditiene nnọ utịn̄ikọ ke mbono district ke New York, ndien mbono oro ke ẹkesio N̄wed Abasi Christian Usem Greek Edikabade eke Obufa Ererimbot ke usem Dutch.

Mme Ubiere ye Mbufa Ifetutom

Mma ndọ Leida Wamelink ke August 1961. Kpukpru owo ke ubon mmọ ẹkebọ akpanikọ ke 1942 ke ini mbon Nazi ẹkekọbọde nnyịn. Leida ọkọtọn̄ọ utom usiakusụn̄ ke 1950 onyụn̄ ọtọn̄ọ utom Bethel ke 1953. Nte enye ekesịnde ifịk anam utom ke Bethel ye ke esop ama owụt mi ke enye edidi ata eti nsan̄autom.

Ke isua kiet ye n̄kpọ nte ọfiọn̄ ifan̄ ẹma ẹkebe tọn̄ọ ikanam ndọ, ẹma ẹkot mi ndibọ ukpep efen efen ke Brooklyn ke ọfiọn̄ duop. Owo ikesinamke ndutịm inọ iban ndisan̄a ye mme ebe mmọ. Leida ama enyịme mi n̄ka okposụkedi idem esie mîkọsọn̄ke. Nte ini akakade, idem ama enen̄ede ọdiọk Leida. Ima idomo ndika iso nnam utom ke Bethel, edi ke akpatre ima idibiere ke ọkpọfọn ika iso inam utom uyọhọ ini nnyịn ke an̄wa. Ntre ima itọn̄ọ ndinam utom oro ẹsan̄ade-san̄a. Esisịt ini ke oro ebede, n̄wan mi ama anam akamba usiakidem. Nditọete nnyịn ẹma ẹn̄wam nnyịn ise iban̄a mfịna oro, ndien ke isua kiet ama ekebe nnyịn ima ikam itọn̄ọ ndinam utom district.

Ima inen̄ede isịn idem inam utom oro ẹsan̄ade-san̄a ke isua itiaba. Ke ini ẹkekotde mi ndidi andikpep ke Ufọkn̄wed Utom Obio Ubọn̄ ke Bethel, ikenyene ndinam ọkpọsọn̄ ubiere. Ima inyịme ndika kpa ye oro mîkememke utom ndinam oro, sia ima ima utom oro ẹsan̄ade-san̄a. Otu 47 eke ufọkn̄wed oro, kiet kiet edide urua iba ẹma ẹnọ mi ata eti ifet ndibuana mme edidiọn̄ eke spirit oro n̄kenyenede ye mbiowo esop.

Ini oro ke n̄kanam ndutịm ndika n̄kese Mama ke 1978. Edi ke April 29, 1977, ye unana idotenyịn, nnyịn ima ibọ etop ke Mama akpa. Ibuot ama oyon̄ mi ke ini n̄kọfiọkde ke ndikopke aba inem inem uyo esie m̀mê nditịn̄ nnọ enye adan̄a nte n̄kamade kpukpru se enye akanamde ọnọ mi.

Ke Ufọkn̄wed Utom Obio ama okokụre, ẹma ẹdọhọ nnyịn itie ke Bethel inam utom. Mma nnam utom nte anam-ndutịm Kọmiti N̄kọk Itieutom ke isua duop. Nte ini akakade, Otu Ukara ẹma ẹmek obufa anam ndutịm oro ekekemede nditịm nnam utom oro. Mmenen̄ede n̄kop inemesịt mban̄a oro.

Ndinam Se Ikemede

Ami ye Leida idi isua 83 idahaemi. Mmanam utom uyọhọ ini ke se ikande isua 60, ndien edima n̄wan mi etiene mi anam ke isua 45. Enye ada un̄wam oro imọ inọde mi ke kpukpru utom nnyịn nte n̄waidem oro imọ inamde ke utom Jehovah. Idahaemi, nnyịn isinam se ikemede ke Bethel ye ke esop.—Isaiah 46:4.

Ke ini ke ini, imesiti mme akpan ini ke uwem nnyịn. Nnyịn ituaha n̄kpọfiọk ke baba usụn̄ kiet iban̄a se inamde ke utom Jehovah, edi imenen̄ede inịm ke mme ubiere oro ikanamde ke ini ikedide n̄kparawa ẹkedi ata nti ubiere. Nnyịn imebiere ndika iso nnam n̄kpọ Jehovah nnyụn̄ nda ofụri ukeme nnyịn n̄kpono enye.

[Ndise ke page 13]

Ami ye Bill akpaneka mi, ye enan̄-mbakara nnyịn oro ẹkekotde Saul

[Ndise ke page 15]

Ke usen ndọ nnyịn ke August 1961

[Ndise ke page 15]

Ami ye Leida mfịn