Samuel Esịn Udọn̄ Ọnọ Utuakibuot Akpanikọ

PRỌFET kiet asua ọnọ mbon idụt mmọ oro ẹkeyomde ẹmek owo akara mmimọ onyụn̄ ọdọhọ mmọ ẹsụk ibuot ẹnọ Abasi. Enye eben̄e Jehovah anam obuma asiaha man ẹfiọk ke imọ idi prọfet esie. Edịm isidepke ini emi ke Israel, oro edi ke ini ukpen̄e wheat. Kpa ye oro, Abasi ama anam obuma asiaha, edịm onyụn̄ edep. Emi anam mme owo ẹnen̄ede ẹbak Jehovah ye Samuel asan̄autom esie.—1 Samuel 12:11-19.

Samuel ekedi prọfet ye ewetn̄wed. Aduai-owo-idem mbụk oro enye ekewetde ẹketịbe ke n̄kpọ nte ufan̄ isua 330 ẹnyụn̄ ẹsịne se mme Ebiereikpe Israel ẹkenamde. Ke uwụtn̄kpọ, mbụk Samson emi okokopde odudu akan owo ekededi oro akanam odude uwem, ọnọ mme owo se ẹdade ẹwet uto, ẹnam drama, ye mme edinam kọnsat eken. (Judges ibuot 13–16) Samuel ama ewet n̄ko aban̄a Ruth ye Naomi eka ebe esie, kpa mme ebeakpa emi ẹkedide ubuene. Mbụk emi enyenede inem inem utịt mi enen̄ede otụk owo n̄ko.—Ruth, ibuot 1–4.

Nso ke ikeme ndikpep nto se Samuel ekewetde ye nte enye okodude uwem? Didie ke enye ekesịn udọn̄ ọnọ utuakibuot akpanikọ?

Ini Uyen Esie

Elkanah ete Samuel ekedi andituak ibuot nnọ Jehovah onyụn̄ ama n̄wan esie. Hannah n̄wan Elkanah ama enen̄ede ọsọn̄ idem ke n̄kan̄ eke spirit. Ke ufọk Jehovah ke Shiloh, Hannah emi mîkenyeneke eyen ama enen̄ede ọbọn̄ akam onyụn̄ akan̄a ete: “Jehovah mme udịm, edieke afo edisede ukụt eyen fo an̄wan, onyụn̄ etide mi, mûnyụn̄ ufreke eyen fo an̄wan, edi ama ọnọ eyen fo an̄wan eyeneren, nyada enye nnọ Jehovah kpukpru usen uwem esie, ndien akadan̄ iditụkke enye ibuot.” (1 Samuel 1:1-11) Emi ọwọrọ ke ẹkenyene ndiyak eyen oro nnọ man anam utom Jehovah ke ofụri uwem esie.

Hannah ọkọbọn̄ akam ke esịt esie. Mbụk oro ọdọhọ ke ‘n̄kpọkinua esie ẹkenyen̄e.’ Eli Akwa Oku ama edue ekere ke enye ama akpa mmịn onyụn̄ asua ọnọ enye. Edi, Hannah ama ọdọhọ Eli ukpono ukpono ke imọ ikọbọn̄ akam, ndien Eli ama ọdọhọ enye ete: “Nyọn̄ ke ifụre: ndien Abasi Israel osụk ọnọ fi eben̄e emi afo ekeben̄ede enye.” Jehovah ama ọbọrọ akam Hannah, koro mbụk oro aka iso ọdọhọ ete: “Edikem ke ukabade isua Hannah oyomo, onyụn̄ aman eyeneren, onyụn̄ osio enye enyịn̄ Samuel, ete, Koro n̄keben̄ede enye ke ubọk Jehovah.”—1 Samuel 1:12-20.

Ẹkeda “ntụnọ ye usụn̄ ukere n̄kpọ Jehovah” ẹbọk Samuel. (Ephesus 6:4) Ke ndondo oro Hannah okosiode Samuel ke eba, enye ama ada Samuel ọsọk Eli Akwa Oku ke ufọk Abasi ke Shiloh. “Ndien eyen oro anam n̄kpọ Jehovah ke iso Eli.” Nte ini akakade, Samuel ke idemesie ama ediwet ndinem ikọ oro Hannah akadade ọkọm Abasi ndiwụt nte esịt ekenemde enye.—1 Samuel 2:1-11.

Edieke afo edide ete m̀mê eka, ndi emesisịn udọn̄ ọnọ nditọ fo ẹnam utom Jehovah edi ubọkọkọ mmọ? Idụhe se ifọnde nte owo ndisịn idem ke utuakibuot akpanikọ.

Samuel ama enen̄ede anam ukpụhọde oro akan̄wamde enye ekeme ndidu uwem ke temple. Enye ama “ọkọri ke iso Jehovah” ndien “Jehovah ye mme owo ẹnyụn̄ ẹma enye.” Enye ama odu uwem owo Abasi oro akanamde mme owo ẹma enye.—1 Samuel 2:21, 26.

Nditọ Eli, Hophni ye Phinehas, iketiehe ntre, edi mmọ ẹkedi mme oburobụt owo, sia ‘mmọ ikọfiọkke Jehovah.’ Mmọ ẹma ẹsisabade iban ẹnyụn̄ ẹsat se ikọfọnde ikan ke otu se  ẹkpedade ẹnam uwa ke temple, ẹda ke idemmọ. Abasi ama ebebem iso ọdọn̄ prọfet kiet etịn̄ ufen oro Eli ekenyenede ndibọ, emi esịnede nditọ esie iba ndikpa. (1 Samuel 2:12, 15-17, 22-25, 27, 30-34) Jehovah n̄ko ama aduak ndida Samuel ntan̄a etop ubiomikpe en̄wen.

Samuel Akabade Edi Prọfet

Abasi ama ọdọhọ Samuel ete: ‘Tịn̄ nọ Eli, nte ke ami ndinam ikọ ye ufọk esie tutu amama, mban̄a mme oburobụt ido emi enye ọfiọkde: emi nditọ esie ẹsịnde idem mmọ ẹdi n̄kpọ isụn̄i, ndien enye mîkpanke mmọ.’ Ikedịghe mmemmem n̄kpọ nditịn̄ emi nnọ Eli, edi enye ama eyịre ete Samuel etịn̄ kpukpru se Abasi eketịn̄de, ọnọ imọ. Ntre Samuel ama asian enye kpukpru se Jehovah eketịn̄de. Emi ama oyom uko!—1 Samuel 3:10-18.

Nte Samuel ọkọkọride okpon, kpukpru Israel ẹma ẹdifiọk ke enye ekedi prọfet Abasi. (1 Samuel 3:19, 20) Ubiomikpe oro Samuel ekebemde iso etịn̄ aban̄a ọkọtọn̄ọ ke ini mbon Philistine ẹkekande Israel idiọk idiọk ke ekọn̄. Hophni ye Phinehas ẹma ẹkpan̄a ke ekọn̄ oro, ndien mbon Philistine ẹma ẹmen ekebe ediomi Jehovah ẹnyọn̄. Ke ini ẹkedọhọde Eli ke nditọ esie ẹma ẹkpan̄a ke ekọn̄ ye nte ke ẹmen ekebe ediomi Jehovah, enye ebehede edem edem ke n̄kpọitie esie ọduọ atuak itọn̄ akpa.—1 Samuel 4:1-18.

Ke isua 20 ẹma ẹkebe, Samuel ama ọdọhọ nditọ Israel ẹkpọn̄ nsunsu utuakibuot. Mmọ ẹma ẹnam oro ke ndikọduọn̄ọ ndisọi n̄kpọ mmọ, ẹtre udia, ẹnyụn̄ ẹyarade mme idiọkn̄kpọ mmọ. Samuel ama ọbọn̄ akam onyụn̄ ọfọp edifọp uwa ke ibuot mmọ. Nso ikedi utịp? Ke ini mbon Philistine ẹkemende en̄wan ẹbịne Israel, Abasi ama etịmede mmọ, ndien Israel ẹma ẹkan mme asua mmọ emi idiọk idiọk n̄ko. Jehovah ama ọdiọn̄ nditọ Israel, anam n̄kpọ amana ọfọn ye mmọ, ndien mmọ ẹma ẹfiak ẹbọ obio oro mbon Philistine ẹkekande mmọ ẹbọ.—1 Samuel 7:3-14.

Ke akpanikọ, Samuel ama esịn udọn̄ ọnọ utuakibuot akpanikọ. Ke uwụtn̄kpọ, enye ama anam ẹda ndusụk n̄kpọ oro ẹkebụmede ke ekọn̄ ẹtịm ataya ẹkama. Enye ama an̄wam ke nditịm mme usọrọ Passover ye utom mme Levite oro ẹkedide mme etie-usụn̄. (1 Chronicles 9:22; 26:27, 28; 2 Chronicles 35:18) Kpukpru isua, Samuel ama esito ufọk esie ke Ramah aka nsio nsio obio ekebiere ikpe ọnọ mme owo. Ẹkefiọk enye nte owo akpanikọ oro mînamke asari. Sia mme owo ẹkenen̄erede ẹkpono ẹnyụn̄ ẹsikop se enye etịn̄de, enye ama ekeme ndin̄wam mmọ ke n̄kan̄ eke spirit. (1 Samuel 7:15-17; 9:6-14; 12:2-5) Enye ndikanam akpanikọ nnyụn̄ nsịn idem ke utom Abasi ama anam ediwak owo ẹtiene uwụtn̄kpọ esie. Ndi nte Samuel akanamde n̄kpọ anam ọdọn̄ fi ndikpebe enye?

Israel Ẹyom Edidem

Ke Samuel ama ọkọsọn̄, enye ama emek nditọ esie, Joel ye Abijah, ẹdi mme ebiereikpe. Mmọ ‘ikasan̄ake ke usụn̄ esie, edi ẹwaha ẹtiene udori, ẹnyụn̄ ẹbọ inyene ẹkwan̄a ikpe.’ Nte mmọ ẹkenamde n̄kpọ akanam mbiowo Israel ẹyom edidem. (1 Samuel 8:1-5) Ikọ oro ikenemke Samuel. Nte ededi, ke ini enye ọkọbọn̄de akam aban̄a emi, Jehovah ama ọdọhọ enye ete: “[Idịghe] afo ke mmọ ẹsịn, edi ami ke mmọ ẹsịn, ẹte n̄kûdi edidem mmọ.” (1 Samuel 8:6, 7) Abasi ama ọdọhọ Samuel okop uyo mmọ onyụn̄ anam mmọ ẹfiọk ke mmọ idinyeneke ifụre nte ẹkesinyenede edieke owo akarade mmọ. Ke ini mmọ ẹkesụk  ẹyịrede ẹyom edidem, Jehovah ama anam Samuel ekemek Saul nte edidem.—1 Samuel 8:6-22; 9:15-17; 10:1.

Samuel ama anam nte ẹkedọhọde enye kpa ye oro enye ọkọfiọkde ke ukara owo idifọnke. Ke nditọ Israel ẹma ẹkekan mbon Ammon ke ekọn̄, Samuel ama okot kpukpru owo obon ke Gilgal onyụn̄ anam ẹfiọk ke Saul edi edidem. (1 Samuel 10:17-24; 11:11-15) Samuel ama eti mmọ mbụk Israel onyụn̄ ọdọhọ edidem ye kpukpru mmọ ẹkop uyo Jehovah. Abasi ama ọbọrọ akam Samuel ke ndinam obuma asiaha, nte ikebemde iso itịn̄. Oro ama anam mme owo ẹnyịme ke imanam idiọk ke ndikọkpọn̄ Jehovah. Ke ini mmọ ẹkedọhọde Samuel ọbọn̄ akam ọnọ mmimọ, enye ọkọbọrọ mmọ ete: “Nsa mi, nduehe Jehovah ke editre ndikpe enye ubọk nnọ mbufo: edi nyeteme mbufo eti edinen usụn̄.” Nso uwụtn̄kpọ ke Samuel ekenịm ntem ke ndisọn̄ọ nda mma Jehovah ye ikọt esie! (1 Samuel 12:6-24) Ndi afo n̄ko emesinyịme ndibere ye ndutịm esop Abasi nnyụn̄ mbọn̄ akam mban̄a nditọete nnyịn?

Akpa ye Udiana Ndidem Israel

Saul ekedi owo emi Abasi akamade ke ntak nsụhọdeidem esie. (1 Samuel 9:21; 11:6) Nte ededi, enye iketieneke aba ndausụn̄ Abasi nte ini akakade. Ke uwụtn̄kpọ, Samuel ama asua ọnọ enye ke ndikọfọp uwa utu ke ndibet nte ẹkedọhọde enye. (1 Samuel 13:10-14) Ke ini Saul ọkọsọn̄de ibuot etre ndiwot Agag edidem Amalek, Samuel ama ọdọhọ enye ete: “Jehovah ama awai fi ubọn̄ Israel osio ke ubọk mfịn emi, ama onyụn̄ ada enye ọnọ mbọhọidụn̄ fo emi ọfọnde akan fi.” Samuel ke idemesie ama owot Agag onyụn̄ aka akatua aban̄a Saul.—1 Samuel 15:1-35.

“Ekem Jehovah ọdọhọ Samuel, ete, Adan̄a didie ke afo editua Saul, sia mma nsio enye mfep ke idaha edidem Israel?” Do ndien ke Jehovah ọkọdọn̄ Samuel aka Bethlehem ekemek eyen Jesse nte edidem. Samuel ama ese nditọ Jesse ke adiana ke adiana tutu Jehovah emek David emi ekekpride akan ete eyet enye aran. Samuel ama ekpep ata akpan n̄kpọ emi usen oro: ‘Abasi isehe nte owo esede; koro owo esede enyịn, edi Jehovah ese esịt.’—1 Samuel 16:1-13.

Sia nsọn̄ibuot Saul ekenen̄erede abiak Samuel, anaedi Saul ndikasua David tutu oyom enye ndiwot ama anam Samuel ofụhọ. Nte ededi, kpa ye mme utọ mfịna oro, Samuel ama aka iso anam ukeme esie ke utom Jehovah ke ini enye ọkọsọn̄de.—1 Samuel 19:18-20.

Uwụtn̄kpọ Samuel

Ke ini Samuel akakpade, nditọ Israel ẹma ẹfụhọ ẹban̄a uko uko prọfet emi okosụhọrede idem mi, okonyụn̄ anamde n̄kpọ oro okotụkde uwem ediwak owo. (1 Samuel 25:1) Samuel ekedi anana-mfọnmma owo, ndien ndusụk ini enye ama esidue ke mme ubiere esie. Okposụkedi Samuel mîkọfọnke ima, enye akatuak ibuot ọnọ Jehovah ikpọn̄-ikpọn̄ onyụn̄ enen̄ede esịn ukeme ndin̄wam mbon en̄wen ẹnam ntre n̄ko.

N̄kpọ ẹnen̄ede ẹkpụhọde ẹkan nte ẹkesidide ke eyo Samuel, edi mbụk esie enen̄ede ekpep nnyịn mme akpan n̄kpọ. Akan oro, Samuel ama esịn idem atuak ibuot ọnọ Jehovah onyụn̄ esịn udọn̄ ọnọ mbon en̄wen ndinam ntre. Ndi afo ke anam oro?

[Ekebe ke page 16]

KERE BAN̄A UWEM SAMUEL

• Kpa nte ete ye eka Samuel ẹkekpepde enye ikọ Abasi, da “ntụnọ ye usụn̄ ukere n̄kpọ Jehovah” bọk nditọ fo.—Ephesus 6:4.

• Sịn udọn̄ nnọ nditọ fo ẹnam utuakibuot Jehovah edi ubọkọkọ mmọ.

• Nti edu oro Samuel ekenyenede akanam mme owo ẹma enye, ndien ke emi enye enịm eti uwụtn̄kpọ ọnọ nnyịn.

• Samuel ama esịn ofụri ukeme esie ke utuakibuot akpanikọ, ndien nnyịn ikpenyene ndinam kpasụk ntre.

[Ndise ke page 15]

Samuel ama esịn udọn̄ ọnọ utuakibuot akpanikọ onyụn̄ atat esịt an̄wam mme owo ke n̄kan̄ eke spirit