Iban—Ẹnen̄ede Ẹkpono Mme Ebe Mbufo
Iban—Ẹnen̄ede Ẹkpono Mme Ebe Mbufo
“Iban ẹdu ke nsụkibuot ẹnọ mme ebe [mbufo].”—EPHESUS 5:22.
1. Ntak emi esisọn̄de n̄wan ndikpono ebe?
KE EDIWAK idụt, ke ini eren ye n̄wan ẹdiande ndọ, n̄wanndọ esin̄wọn̄ọ ke iyenen̄ede ikpono ebe imọ. Nte ededi, nte mme ebe ẹnamde n̄kpọ ye iban mmọ edibiere m̀mê eyemem utom iban mmọ ndinam se ẹken̄wọn̄ọde oro m̀mê idimemke. Edi, ndọ ọkọtọn̄ọ ke ata eti usụn̄. Abasi okosio Adam, akpa owo oro, ọkpọn̄kan̄ kiet ada anam n̄wan. Adam ama ọdọhọ ete: “Emi ndien edi ọkpọ eke otode ke ọkpọ mi, ye obụk eke otode ke obụk mi.”—Genesis 2:19-23.
2. Iban ẹda ndọ didie ke mme isua ndondo emi?
2 Okposụkedi ndọ ọkọtọn̄ọde ke ata eti usụn̄, se ẹkotde n̄ka uforo iban—oro edi, iban ndiyom ndida ke idem utu ke irenowo ndidi ibuot nnọ mmọ—ama ọtọn̄ọ ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ iduọk isua 1960 ke United States. Ini oro, edieke irenowo 300 ẹkekpọn̄de ubon mmọ, n̄wan kiet kpọt ekesikpọn̄ ubon esie. Edi ke utịt utịt iduọk isua 1960, ekedi irenowo 100 ẹma ẹkpọn̄ ubon mmọ, n̄wan kiet ọkpọn̄. Idahaemi, akam etie nte ke iban ẹsisụn̄i isụn̄i, ẹn̄wọn̄ mmịn ye sika, ẹnyụn̄ ẹnam oburobụt ido ukem nte irenowo. Ntem, ndi oro anam iban ẹnen̄ede ẹnem esịt? Baba. Ke ndusụk idụt, n̄kpọ nte mbahade iba ke otu mbon oro ẹdọde ndọ ẹdianade ndọ nte ini akade. Nte ukeme oro ndusụk iban ẹsịnde ndinyene eti idaha ke ndọ mmọ anam n̄kpọ ọfọn m̀mê akam ababiat n̄kpọ?—2 Timothy 3:1-5.
3. Nso inen̄ede idi mfịna oro odude ke ndọ?
3 Nso inen̄ede idi mfịna? Edi mfịna oro ọkọtọn̄ọde toto ke ini oro ọsọn̄ibuot angel oro, “kpa akani urụkikọt, enye emi ẹkotde Devil ye Satan,” akabian̄ade Eve. (Ediyarade 12:9; 1 Timothy 2:13, 14) Satan iyakke ẹnam se Abasi ekpepde. Ke uwụtn̄kpọ, enye anam etie nte ke ndọ etie ukpan ukpan onyụn̄ ọsọn̄ akaha. Nsu oro enye esịnde udọn̄ ọnọ, emi ẹdade ndutịm usuanetop ererimbot emi enye akarade ẹkpep mme owo, anam etie nte ke item Abasi ifọnke onyụn̄ edi n̄kpọ eset. (2 Corinth 4:3, 4) Nte ededi, edieke itatde esịt idụn̄ọrede se Abasi etịn̄de aban̄a se idide utom n̄wan ufọkndọ, nnyịn iyokụt nte item Ikọ Abasi esịnede ifiọk onyụn̄ ọfọnde.
Se Anade Mme Ọdọ Ndọ Ẹdiọn̄ọ
4, 5. (a) Nso ke ana mbon oro ẹyomde ndidọ ndọ ẹdiọn̄ọ? (b) Nso ke n̄wan enyene ndinam mbemiso enyịmede owo ndọ?
4 Bible odụri mme ọdọ ndọ utọn̄. Enye ọdọhọ ke idem mbon oro ndọ mmọ ọfọnde ẹyekụt “ukụt” ke ererimbot emi Devil akarade mi. Ntre, okposụkedi oro ndọ edide ndutịm Abasi, Bible odụri mme ọdọ ndọ utọn̄. Owo kiet emi eketienede ewet Bible eketịn̄ ntem aban̄a n̄wan oro ebe esie akpade, emi enyenede ifụre ndidọ owo en̄wen, ete: “Enye okop inemesịt akan edieke enye akade iso etie nte enye etiede.” Jesus n̄ko ama ọdọhọ ke edieke owo “ekemede,” ọkpọfọn enye etie ntre inyụn̄ idọhọ ndọ. Nte ededi, edieke owo emekde ndidọ ndọ, enye enyene ndidọ “ke ọbọn̄ ikpọn̄-ikpọn̄,” oro edi, ndidọ andituak ibuot nnọ Abasi oro ama akayak idem ọnọ Abasi onyụn̄ ana baptism.—1 Corinth 7:28, 36-40; Matthew 19:10-12.
5 Item Bible oro etienede mi edi ntak oro anade n̄wan akpan akpan enen̄ede ekpeme owo oro enye oyomde ndidọ: “Ibet ọbọp n̄wan oro ọdọde ndọ adian ye ebe esie.” Edi edieke ebe esịnde efịbe ndien n̄wan oro ọwọrọ ndọ, mîdịghe edieke ebe esie akpade, ini oro ke “enye ọwọrọ ke ibet [ebe] esie.” (Rome 7:2, 3) Ke ini n̄wan ye eren ẹkụtde kiet eken ke akpa ini, mmọ ẹkeme ndinen̄ede mma idemmọ, edi idịghe oro kpọt edinam ndọ enem. Ntem, n̄wan oro mîdọhọ ndọ enyene ndibụp idemesie ete, ‘Ndi mmenyịme ndidụk ediomi oro edinamde ndu ke idak ibet eren emi?’ Enyene ndikere mban̄a emi mbemiso ọdọde ndọ, idịghe ke ama ọkọdọdọ.
6. Nso ubiere ke ediwak iban mfịn ẹkeme ndinam, ndien ntak emi edide akpan n̄kpọ?
6 Ke ediwak ebiet mfịn, n̄wan ekeme ndinyịme m̀mê esịn ke ini ẹbụpde enye ndọ. Etie nte idụhe se isọn̄de iban nte ndinam eti ubiere kaban̄a nsan̄a ndọ, koro esinen̄ede ọdọn̄ mmọ ndinyene nsan̄a ndọ ye ima oro ẹkemede ndinyene ke ndọ. Ewet n̄wed kiet ọkọdọhọ ete: “Ke ini enen̄erede ọdọn̄ nnyịn ndinam n̄kpọ—edide edidọ ndọ m̀mê edidọk obot—enen̄ede etie nte ke nnyịn idikere ke mfịna ndomokiet idụhe inyụn̄ ikop se nnyịn imade ndikop kpọt.” Ọdọk-obot emi ebierede ndidọk obot mînyụn̄ itiehe ikere se ikemede nditịbe ekeme ndikpa; kpasụk ntre n̄ko ke owo oro anamde idiọk ubiere kaban̄a nsan̄a ndọ ekeme ndisobo afanikọn̄.
7. Nso eti item ke ẹnọ ẹban̄a nte ẹkpeyomde nsan̄a ndọ?
7 N̄wan enyene ndinen̄ede ntie n̄kere se edikpade enye edieke enyịmede ndidọ erenowo oro obụpde enye ndọ. Ke ediwak isua emi ẹkebede, n̄kaiferi India kiet ama osụhọde idem ọdọhọ ete: “Mme ete ye eka nnyịn ẹsọn̄ọ nnyịn ẹnyụn̄ ẹfiọk n̄kpọ ẹkan nnyịn, inyụn̄ imemke utom owo ndibian̄a mmọ nte ẹkemede ndibian̄a nnyịn. . . . Edi mmemmem n̄kpọ ami ndinam ndudue.” Un̄wam oro mme ete ye eka ye mbon eken ẹkemede ndinọ edi akpan n̄kpọ. Ediwak isua emi ẹkebede, ata eti ọnọitem kiet ama esịn udọn̄ ọnọ mme uyen ete ẹyom usụn̄ ẹfiọk ete ye eka owo oro mmọ ẹyomde ndidọ ẹnyụn̄ ẹnen̄ede ẹse nte owo oro anamde n̄kpọ ye ete ye eka esie ye mbonubon eken.
Nte Jesus Okosụkde Ibuot
8, 9. (a) Jesus ekese ndisụk ibuot nnọ Abasi didie? (b) Nso idi ufọn nsụkibuot?
8 Okposụkedi edide ọkpọsọn̄ n̄kpọ ndisụk ibuot, iban ẹkeme ndida nsụkibuot nte se inọde owo uku, kpa nte Jesus akadade. Okposụkedi enye ndisụk ibuot nnọ Abasi akabuanade ndutụhọ ye enye ndikpa ke eto ndutụhọ, enye ama adat esịt ndisụk ibuot nnọ Abasi. (Luke 22:41-44; Mme Hebrew 5:7, 8; 12:3) Iban ẹkeme ndikpebe uwụtn̄kpọ Jesus, koro Bible ọdọhọ ete: ‘Erenowo edi ibuot ọnọ n̄wan; Abasi onyụn̄ edi ibuot ọnọ Christ.’ (1 Corinth 11:3) Nte ededi, odot ifiọk ke idịghe tutu iban ẹdọ ndọ ndien mmọ ẹdu ke idak irenowo.
9 Bible ọdọhọ yak iban, edide ẹdọ ndọ m̀mê idọhọ, ẹsụk ibuot ẹnọ irenowo owo ẹmekde ndise mban̄a esop Christian. (1 Timothy 2:12, 13; Mme Hebrew 13:17) Edieke iban ẹsụkde ibuot nte Abasi ọdọhọde, mmọ ẹnịm uwụtn̄kpọ ẹnọ mme angel ke ndutịm oro Abasi anamde ke esop esie. (1 Corinth 11:8-10) Ke adianade do, edieke iban oro ẹma ẹkedọ ndọ ẹbịghi ẹnịmde eti uwụtn̄kpọ ẹnyụn̄ ẹnọde nti item, mmọ ẹyekpep n̄kparawa iban “ẹsụk idem ẹnọ mme ebe mmọ.”—Titus 2:3-5.
10. Didie ke Jesus ekenịm uwụtn̄kpọ nsụkibuot?
10 Jesus ama ọfiọk ke ọfọn ndisụk ibuot ke ini odotde ẹnam ntre. Ini kiet, enye ama ọdọhọ Peter ekekpe utomo mmimọ mbiba ọnọ ukara, onyụn̄ asian Peter ebiet oro enye edidade okụk ekpe utomo oro. Peter ama ediwet ke ukperedem ete: “Ke ntak Ọbọn̄ ẹsụk idem mbufo ẹnọ kpukpru se owo osiode edi.” (1 Peter 2:13; Matthew 17:24-27) Bible etịn̄ ntem aban̄a akakan uwụtn̄kpọ oro Jesus ekenịmde ke ndikosụk ibuot, ete: “Enye ama asana emi [oro edi, ubọn̄ esie ke heaven ye enye ndidi owo eke spirit] ayak onyụn̄ emen mbiet ofụn esịne onyụn̄ edidu ke mbiet owo. Akan oro, ke ini enye okokụtde idemesie ke mbiet owo, enye osụhọde idem onyụn̄ akabade osụk ibuot tutu osụn̄ọ ke n̄kpa, ih, n̄kpa ke eto ndutụhọ.”—Philippi 2:5-8.
11. Ntak emi Peter ekesịnde udọn̄ ọnọ iban ete ẹsụk ibuot ẹnọ idem mme ebe oro mînịmke ke akpanikọ?
11 Ke ini Peter ekesịnde udọn̄ ọnọ mme Christian ete ẹsụk ibuot ẹnọ idem mme idiọk akara ukara ererimbot emi, enye ọkọdọhọ ete: “Ke akpanikọ, ẹkekot mbufo kaban̄a ntak emi, koro Christ ama akam okụt ukụt kaban̄a mbufo, ọkpọn̄de uwụtn̄kpọ enịm ọnọ mbufo man ẹtiene nde ikpat esie ketket.” (1 Peter 2:21) Ke Peter ama eketịn̄ nte Jesus ọkọbọde ndutụhọ ye nte enye ọkọyọde, Peter ama esịn udọn̄ ọnọ iban oro mme ebe mmọ mînịmke ke akpanikọ, ete: “Ke ukem usụn̄ oro, mbufo iban, ẹsụk idem ẹnọ mme ebe mbufo, man, edieke owo mmọ ekededi mîsụkke ibuot inọ ikọ Abasi, ẹkpedụri mmọ ẹda itoho ke ikọ edi oto ke edu uwem iban mmọ, koro ẹkụtde edisana edu uwem mbufo ọkọrọ ye ntotụn̄ọ ukpono.”—1 Peter 3:1, 2.
12. Mme ufọn ewe ke Jesus ndikosụk ibuot ekenyene?
12 Ndusụk owo ẹkeme ndikere ke owo ndisụk ibuot ke ini ẹsakde enye nsahi ẹnyụn̄ ẹsụn̄ide enye owụt ke enye edi mbembe. Edi Jesus isehe enye ntre. Peter ekewet ete: “Ke ini ẹkesụn̄ide enye, enye ikosụn̄ike usiene. Ke ini enye okokụtde ukụt, enye ikesịnke owo ndịk ke idem.” (1 Peter 2:23) Ndusụk owo oro ẹkesede nte Jesus ọkọbọde ufen ẹma ẹkabade ẹdi mme andinịm ke akpanikọ, ndien emi ama esịne owo n̄wo oro ẹkekọn̄de ke eto ẹkpere enye ye akwa owoekọn̄ oro akadade ese nte ẹwotde mmọ. (Matthew 27:38-44, 54; Mark 15:39; Luke 23:39-43) Ukem ntre, Peter owụt ke ndusụk mme ebe oro mînịmke ke akpanikọ—idem mbon oro ẹsidiọkde ubon mmọ ndikama—ẹyekabade ẹdi mme Christian ke ẹma ẹkụt nte iban mmọ ẹsụkde ibuot. Nnyịn imesikụt nte oro etịbede mfịn.
Nte Iban Ẹkemede Ndinam Mme Ebe Ẹma Mmọ
13, 14. Didie ke ndikosụk ibuot nnọ mme ebe oro mînịmke ke akpanikọ ekenyene ufọn?
13 Iban oro ẹma ẹkekabade ẹdi mme Christian ẹnam mme ebe ẹma mmọ oto ke nti edu Christ oro mmọ ẹnyenede. Ke mbono district Mme Ntiense Jehovah oro ẹkenịmde ndondo emi, ebe kiet eketịn̄ ntem aban̄a n̄wan esie emi edide Christian, ete: “N̄kanam n̄kpọ ibak ibak ye enye. Edi enye okosụk okpokpono mi. Akananam enye isọn̄ọke mi enyịn. Enye ikenyịkke-nyịk mi ntiene nnịm se enye enịmde ke akpanikọ. Enye ama ada ima ese aban̄a mi. Mbemiso enye ekesikade mbono, enye ama esinam utom ọkpọsọn̄ ke nditem udia nnịm nnọ mi nnyụn̄ nnam mme utom esịtufọk eken. Edu esie akanam n̄kpep Bible, ndien oro anam ntiene ndi Ntiense!” Ke akpanikọ, edu n̄wan esie ‘ama odụri enye ada itoho ke ikọ.’
14 Nte Peter ọdọhọde, idịghe se n̄wan etịn̄de kpọt, edi se enye anamde enen̄ede ada nti utịp edi. Ifiọkutom n̄wan kiet oro ekekpepde akpanikọ Bible onyụn̄ ebierede ndidụk mme mbono esop Christian ọsọn̄ọ emi. Ebe esie ama ofiori enye ete: “Agnes, ama ọwọrọ ke enyịnusụn̄ oro, kûnyọn̄ aba udi-o!” Agnes ikasan̄ake “enyịnusụn̄ oro” iwọrọ, edi akasan̄a en̄wen. Ke usen mbono esop en̄wen, ebe esie ama ọdọhọ ete: “Udukwe mi aba ke ama ọnyọn̄ edi.” Edi akpanikọ ke Agnes ikọnyọn̄ke idikụt enye ke ufọk, koro enye ama ọwọrọ. Ke ebe esie ama ọkọnyọn̄ edi ke usen ita ẹbede, Agnes ama ọdọhọ enye ete: “Yak nnam udia nnọ fi.” Akananam Agnes isehekede ndomo esisịt ke ndituak ibuot nnọ Jehovah. Nte ini akakade, ebe esie ama edinyịme ẹkpep imọ Bible, ayak uwem esie ọnọ Abasi, ndien ekem edidi ebiowo oro ekesede aban̄a ediwak n̄kpọ ke esop.
15. Ẹdọhọ iban Christian ‘ẹbana idem’ didie?
15 Odu se apostle Peter ọkọdọhọde ẹnam, emi iban oro itịn̄de iban̄a ke enyọn̄ emi ẹkenamde, oro edi ‘ndibana idem,’ edi idịghe ndinam “edidọk idet” m̀mê “edisịne ekụra” nte iso utom. Utu ke oro, Peter ọkọdọhọ ete: “Ẹyak [mbanaidem mbufo] edi ndedịbe owo eke esịt eke odude ke edisịnen̄kpọ emi mîkemeke ndibiara emi edide sụn̄sụn̄ ye ifụre ifụre edu, emi ọsọn̄de urua ke enyịn Abasi.” Nte owo etịn̄de ikọ ye nti edu esie ẹdiwụt ke enye enyene edu emi, idịghe ndifan̄a mfan̄a m̀mê ndiyom n̄kpọ n̄kaha. Edieke n̄wan emi edide Christian anamde oro, enye enen̄ede okpono ebe esie.—1 Peter 3:3, 4.
Mme Uwụtn̄kpọ Oro Ẹkemede Ndikpebe
16. Ke mme usụn̄ ewe ke Sarah edi eti uwụtn̄kpọ ọnọ iban Christian?
16 Peter ekewet ete: “Ntem, n̄ko, ke ndisana iban emi ẹkedoride enyịn ke Abasi ẹkesikama idem ke eyo oko, ẹsụkde idem ẹnọ mme ebe mmọ.” (1 Peter 3:5) Utọ iban oro ẹma ẹfiọk ke ndinam item Jehovah man enye enem esịt, ọyọnọ ubon inemesịt ye nsinsi uwem. Peter asiak Sarah, ata ediye n̄wan Abraham, onyụn̄ ọdọhọ ke enye ama esikop “uyo ọnọ Abraham, okotde enye ‘ọbọn̄.’” Sarah ama ebere ye ebe esie oro akabakde Abasi, emi Abasi ọkọdọhọde aka okodu ke ata anyan ebiet. Sarah ama enyịme ndikpọn̄ ebiet oro mmọ ẹkenen̄erede ẹkop inem uwem onyụn̄ enyịme ndiyọ afanikọn̄ ekededi oro mmọ ẹdisobode. (Genesis 12:1, 10-13) Peter ama otoro Sarah ke eti uwụtn̄kpọ esie, onyụn̄ ọdọhọ ete: “Mbufo ẹmekabade ẹdi nditọ esie, edieke mbufo ẹkam ẹkade iso ẹnam se ifọnde mînyụn̄ ifeheke baba n̄kpọ kiet eke esịnde owo ndịk ke idem.”—1 Peter 3:6.
17. Ntak ekemede ndidi ke Peter ama enyene Abigail ke ekikere nte uwụtn̄kpọ ọnọ iban Christian?
17 Abigail ekedi n̄wan en̄wen emi mîkokopke ndịk, emi okonyụn̄ odoride enyịn ke Abasi, ndien eyedi Peter ama enyene enye n̄ko ke ekikere. Abigail ama “enyene eti ibuot,” edi ebe esie Nabal ama “ọsọn̄ ido onyụn̄ ọdiọk ido.” Ke ini Nabal ekesịnde ndin̄wam David ye n̄kparawa esie, mmọ ẹma ẹben̄e idem ndikosobo Nabal ye ofụri ufọk esie. Edi Abigail ama anam n̄kpọ man anyan̄a ufọk esie. Enye ama ọdọn̄ udia ke n̄kpọ odori ke ass onyụn̄ aka okosobo ye David nte enye ye n̄kparawa esie oro ẹma ẹkeben̄e idem en̄wan ẹkesụk ẹdide ke usụn̄. Adan̄aemi Abigail okụtde David, enye osụhọde ke ass, ọduọ enye ke ukot, onyụn̄ ekpe enye ubọk ete omụm esịt esie akama. Ikọ oro ama enen̄ede otụk David. Ndien David ama ọdọhọ ete: “Ẹkọm Jehovah Abasi Israel, emi ọdọn̄de fi, ete edisobo ye ami mfịn emi: ẹnyụn̄ ẹkọm eti ibuot fo.”—1 Samuel 25:2-33.
18. Uwụtn̄kpọ anie ke iban ẹkpekpebe ke ini erenowo en̄wen atapde mmọ, ndien ntak-a?
18 Ekpri n̄kaiferi Shunem oro ọkọsọn̄ọde ada ye ekpri ekpemerọn̄ oro okobụpde enye ndọ edi eti uwụtn̄kpọ en̄wen ọnọ iban. Ima oro enye akamade ekpri ekpemerọn̄ oro ama etetịm okpon kpa ye oro edidem akadade inyene esie atap enye. Enye ama etịn̄ nte imọ ikamade ekpri ekpemerọn̄ oro ke ini ọkọdọhọde ete: “Nịm mi nte seal ke esịt fo, ye nte seal ke ubọk fo: koro ima ọmọsọn̄ nte n̄kpa . . . Ediwak mmọn̄ ikemeke ndinịme ima emi, akpa mmọn̄ inyụn̄ imenke enye.” (Ikwọ Solomon 8:6, 7) Kpukpru iban oro ẹnyịmede ke ini ẹbụpde mmọ ndọ ẹkpekam ẹbiere ndisọn̄ọ nda ye ebe mmọ nnyụn̄ nnen̄ede n̄kpono mmọ ntre n̄ko!
Item En̄wen Oro Abasi Ọnọde
19, 20. (a) Ntak emi anade iban ẹsụk ibuot ẹnọ mme ebe mmọ? (b) Nso eti uwụtn̄kpọ ke ẹnịm ẹnọ iban?
19 Ke akpatre, kere ban̄a se ẹnemede ke itien̄wed oro ọbọpde ibuotikọ emi: “Iban ẹdu ke nsụkibuot ẹnọ mme ebe [mbufo].” (Ephesus 5:22) Ntak ẹyomde utọ nsụkibuot oro? Ufan̄ikọ 23 aka iso ọdọhọ ete: “Koro ebe edi ibuot ọnọ n̄wan esie kpa nte Christ n̄ko edide ibuot ọnọ esop.” Mmọdo, ẹsịn udọn̄ ẹnọ iban ẹte: “Nte esop osụkde ibuot ọnọ Christ, yak iban ẹtie kpasụk ntre n̄ko ye mme ebe mmọ ke kpukpru n̄kpọ.”—Ephesus 5:23, 24, 33.
20 Iban ẹnyene ndikpep nnyụn̄ n̄kpebe uwụtn̄kpọ esop mme Christian oro ẹyetde aran man ẹkeme ndinịm ewụhọ emi. Mbọk kot 2 Corinth 11:23-28 nyụn̄ fiọk se apostle Paul, emi ekedide ubak esop oro, ọkọyọde man ọsọn̄ọ ada ye Jesus Christ emi edide Ibuot ọnọ enye. Ukem nte Paul, oyom iban ye mbon eken ke esop ẹsọn̄ọ ẹda ẹsụk ibuot ẹnọ Jesus. Iban ẹnam emi ke ndisụk ibuot nnọ mme ebe mmọ.
21. Nso ikeme ndisịn udọn̄ nnọ iban ẹsụk ibuot ẹnọ mme ebe mmọ?
21 Okposụkedi ediwak iban mfịn mîmaha emi Bible ọdọhọde mmọ ẹsụk ibuot, eti an̄wan eyekere aban̄a nti utịp oro nsụkibuot adade edi. Ke uwụtn̄kpọ, ndisụk ibuot nnọ ebe oro mînịmke ke akpanikọ ke kpukpru n̄kpọ oro mîtuahake ye ibet m̀mê edumbet Abasi, ekeme ndinyene ata eti utịp emi edide n̄wan ndikeme ‘ndinyan̄a ebe esie.’ (1 Corinth 7: 13, 16) N̄ko-n̄ko, eyenem enye ndifiọk ke Jehovah Abasi ama se imọ inamde, ke oyonyụn̄ enen̄ede ọdiọn̄ imọ nte ikpebede uwụtn̄kpọ edima Eyen esie.
Nte Afo Emeti?
• Ntak ekemede ndisọn̄ n̄wan ndikpono ebe esie?
• Ntak enen̄erede edi akpan n̄kpọ ndibiere m̀mê ọyọdọ owo oro obụpde fi ndọ?
• Didie ke Jesus ekedi uwụtn̄kpọ ọnọ iban, ndien nso ididi ufọn edikpebe uwụtn̄kpọ esie?
[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]
[Ndise ke page 19]
Ntak enen̄erede edi akpan n̄kpọ ndibiere m̀mê ọyọdọ m̀mê ududọhọ owo oro obụpde fi ndọ?
[Ndise ke page 21]
Nso ke iban ẹkeme ndikpep nto uwụtn̄kpọ owo nte Abigail ke Bible?