Ndinam Utom Abasi ke “Ufọkitiat”

Enyịn̄ idụt Africa emi ọwọrọ “Ufọkitiat.” Enye edi idụt emi mme owo ẹtịmde ẹfiọk ke ntak aya oro ẹkotde Victoria Falls ye nsio nsio unamikọt oro ẹdude do. Do ke n̄kponn̄kan ufọk oro ẹkebọpde ke eset, ke usụk usụk Sahara, odu. Akamba unaisọn̄ enyọn̄ obot emi etiede itiat itiat odu ke ufọt obio oro. Mfụtmfụt eyo oro odude do anam nsehe mbiet ẹtịbe ẹyọhọ ikpehe emi. N̄kpọ nte owo miliọn 12 ẹdụn̄ọ ke idụt Africa emi ẹkotde Zimbabwe.

NTAK emi ẹkotde idụt emi Ufọkitiat? Ke 1867, Adam Renders, emi ekedide atautop ye anam-ndụn̄ọde, ama edikụt ikpọ ufọkitiat emi ẹdude ke ikpehe emi okponde hectare 720. Enye ama esika mme obio Edem Usụk Africa oro ẹsibọpde ufọk ntan emi ọkọm edide mbiet. Ekem, enye ama edisịm ndon akwa obio ufọkitiat emi ẹkotde Great Zimbabwe idahaemi.

Ndon emi odu ke edem usụk obio oro ẹkotde idahaemi Masvingo. Ndusụk ibibene esie ẹkon̄ mita usụkkiet, ndien ibibene emi ẹdi ikpọ itiat oro ẹnyụn̄ ẹtan̄de-tan̄ ntre ẹdori. Ẹkụt n̄ko tọwa oro etiede nte ikoso ke esịt ndon emi, oro okon̄de mita 11, isọn̄ufọk edi mita 6. Owo ifiọkke se ẹkebọpde mme ufọkitiat emi ẹnọ. Ndon emi okodu toto ke ọyọhọ isua ikie itiaita E.N., edi ẹkụt uyarade oro owụtde ke mme owo ẹma ẹdodụn̄ọ do n̄kpọ nte isua ikie itiokiet mbemiso ini oro.

Ke 1980, idụt emi ẹkesikotde Rhodesia mi ẹma ẹnyene ukaraidem ẹwọrọ ke idak ukara Britain, ẹnyụn̄ ẹkabade ẹkot idụt emi  Zimbabwe. Akpan ekpụk iba ẹdụn̄ ke idụt emi—mbon Shona, emi edide mmọ ẹwak ẹkan, ye mbon Ndebele. Ke ini Mme Ntiense Jehovah ẹsinamde utom ukwọrọikọ mmọ ke ufọk ke ufọk, mmọ ẹsikụt ke mbon idụt emi ẹsima ndikama owo esen. Ndusụk ini, idem mbemiso ẹfiọkde owo emi ọkọn̄de usụn̄, andikọn̄ usụn̄ esiwak ndikop enyeneufọk ọdọhọde, “Mbọk dụk di tetie.” Ediwak mbon Zimbabwe ẹnen̄ede ẹkpono Bible, ẹsinyụn̄ ẹwak ndinam nditọ mmọ ẹtiene ẹtie ẹkop nneme Bible.

Ndinọ Etop Oro Ọnọde Ndọn̄esịt

Ini ekededi oro ẹtịn̄de n̄kpọ ẹban̄a Zimbabwe ke mbụk n̄kpọntịbe, owo isitreke ndisiak “AIDS” ye “unana edịm.” Usụn̄ oro AIDS atarade enen̄ede ọnọmọ mme owo onyụn̄ otụk ndutịm uforo ke mme idụt n̄kan̄ edem usụk Sahara Africa. Mi, ediwak mbon udọn̄ọ oro ẹkade ufọkibọk ẹka ke ntak AIDS. Udọn̄ọ emi atahade ediwak ubon.

Man ẹn̄wam mbon Zimbabwe, Mme Ntiense Jehovah ke ẹsịn idem ẹnam mmọ ẹfiọk ke mfọnn̄kan usụn̄ uwem edi enye oro Abasi etemede ke Bible. Ke uwụtn̄kpọ, Ikọ Abasi ekpep ke ebe ye n̄wan kpọt ẹkpenam ima, kpa n̄kpọ oro edide enọ Abasi, n̄ko nte ke Abasi imaha idan̄ ukemuduot, ye nte ke ibet Jehovah akpan edikịm iyịp nsịn ke idem ye edida n̄kpọsọn̄ ibọk ke idiọk usụn̄. (Utom 15:28, 29; Rome 1:24-27; 1 Corinth 7:2-5; 2 Corinth 7:1) Mme Ntiense emi ẹsuan n̄ko etop ata idotenyịn, ẹsọn̄ọ ẹnam mme owo ẹfiọk ke Obio Ubọn̄ Abasi eyetre kpukpru udọn̄ọ ke ini iso.—Isaiah 33:24.

Ndinọ Un̄wam

Unana edịm abiat n̄kpọ ama ke Zimbabwe ke isua duop emi ẹbede. Biọn̄ ye nsatitọn̄ ẹwot mme unamikọt. Ata ediwak tọsịn enan̄ ẹkpan̄a. Ikan̄ owot ikpọ akai. Biọn̄ owot ediwak nditọwọn̄ ye n̄kani owo. Idem Akpa Zambezi asat tutu ayak esisịt enye ikpekemeke ndinam ukwak unọikan̄ ilektrik oro adade odude oto mmọn̄, ọnọ ikan̄.

Mme Ntiense Jehovah ẹma ẹmek kọmiti itiaita ke nsio nsio ikpehe ke idụt oro man ẹn̄wam mme owo. Mme esenyịn oro ẹsan̄ade-san̄a ẹma ẹsan̄a ẹse mme esop kiet kiet man ẹfiọk se mme owo ẹnen̄erede ẹyom. Ekem ẹmen se mmọ ẹkụtde ẹtịn̄ ẹnọ kọmiti unọ un̄wam oro ẹsede ẹban̄a ikpehe oro. Esenyịn kiet oro asan̄ade-san̄a ọkọdọhọ ete: “Nnyịn imasan̄a ke se ibede isua ition ideme ata ediwak ibokpot, nsatiyak, ye ọkọti inọ mme owo. Nditọete nnyịn ẹma ẹda ata ediwak ikọn̄udia ẹdi. Ima inyụn̄ isan̄a ideme ata ediwak ọfọn̄ ye okụk oro ẹkenọde.” Esenyịn en̄wen oro asan̄ade-san̄a ọkọdọhọ ete: “Ke ini ntiede n̄kere ufen oro ikọbọde mbemiso ẹnọde nnyịn n̄wedisan̄, oro ukara Zimbabwe ye South Africa ẹkeyomde man ẹyak ida mme n̄kpọ un̄wam oro ẹkenen̄erede ẹyom mi isọk mme owo, ye nte aranuwat akananade, n̄kukụre se n̄kemede nditịn̄ edi nte ke unen oro ikụtde enen̄ede ọsọn̄ọ se Jesus ọkọdọhọde ke Ete nnyịn eke heaven ọfiọk kpukpru se nnyịn iyomde.”—Matthew 6:32.

Mme esenyịn oro ẹsan̄a-san̄a ẹsinam didie ke ini mmọ ẹnamde utom ke ikpehe oro edịm mîdepke mi? Ndusụk mmọ ẹsikama udia oro edikemde mmọ ye ubon oro mmọ ẹdidụn̄de kiet. Owo kiet ke otu mmọ ọkọdọhọ ke ndusụk nditọete  iban ẹkesụk ẹkere m̀mê ikpetetre ukwọrọikọ usen oro itiene ikada ke udịm ibet n̄kpọ un̄wam oro ukara ẹdidade ẹdi. Mmọ ẹma ẹbiere ndibuọt idem ke Jehovah, n̄ka iso ke utom ukwọrọikọ nnyụn̄ nse nte n̄kpọ editiede. Ukara ikadaha n̄kpọ un̄wam idi usen oro.

Ẹma ẹdiomi mbono esop Christian ke ndan̄nsiere, ndien nditọete iban emi ẹkenyene ndifiak mbiere m̀mê ikpodụk mbono esop, m̀mê ikpetiene ika ikada ke udịm ibet n̄kpọ un̄wam. Mmọ ẹma ẹbiere ndinam se idide akpan n̄kpọ ikan, oro edi ndikodụk mbono esop ke Ufọkmbono Obio Ubọn̄. (Matthew 6:33) Ke ini ẹkesụk ẹkwọde akpatre ikwọ ke Ufọkmbono Obio Ubọn̄, sese, akamba ubomisọn̄ mbiomo ama ọbiọn̄ọde! Ubomisọn̄ oro akada n̄kpọ un̄wam oro nditọete ke kọmiti unọ un̄wam ẹkenọde edi Ufọkmbono Obio Ubọn̄ oro. Esịt ama enen̄ede enem Mme Ntiense oro ẹkebuọtde idem ke Jehovah ẹka ẹkedụk mbono esop mi.

Ima Ọbọbọp

Ndifọn ido ye mbon oro mîdịghe Mme Ntiense esinam ẹkeme ndinọ eti ikọ ntiense. Esenyịn oro asan̄ade-san̄a ye Mme Ntiense ẹkekwọrọ ikọ usen kiet ke obio Masvingo. Esenyịn emi ama okụt ekpri eyenan̄wan kiet anade ke efak. Mmọ ẹma ẹkụt ke enye ama ọdọn̄ọ tutu ikemeke nditịn̄ ikọ ọfọn, uyo esie onyụn̄ enyenyek. Eyenan̄wan oro ekekere Hamunyari, emi ọwọrọde, “Ndi Bụt Inamke Fi?” Nditọete emi ẹma ẹdifiọk ke mbon ufọkabasi mmọ oro ẹkekade ndidụk edinam ufọkabasi ke enyọn̄ obot obio oro ẹkedaha ẹkpọn̄ enye do. Mme Ntiense emi ẹma ẹn̄wam enye ediye ediye, ẹda enye ẹkeyak ke obio oro odude ke mbọhọ oro.

Ndusụk owo ke obio oro ẹma ẹfiọk Hamunyari, ntre mmọ ẹma ẹsian iman esie ẹdida enye ẹnyọn̄. Mbio-obio oro ẹkedọhọ ke Mme Ntiense ẹdi “ido ukpono akpanikọ.” Ẹnyụn̄ ẹdọhọ “ke mme Christian ẹkpesima ima ntem.” (John 13:35) Mbemiso mmọ ẹkenyọn̄de, nditọete oro ẹma ẹnọ Hamunyari tract oro, Nte Afo Akpama Ndifiọk N̄kpọ Efen Efen Mban̄a Bible? *

Urua oro eketienede, esenyịn oro ama ekese esop oro odude ke edem mme Hamunyari. Esenyịn emi ama oyom ndifiọk m̀mê Hamunyari ama edisịm ufọk ke ifụre. Ofụri owo ke ubon mmọ ẹma ẹkop inemesịt ndikụt esenyịn emi ye nditọete n̄kann̄kụk oro. Ete ye eka esie ẹma ẹdọhọ ẹte: “Mbufo ẹdi ido ukpono akpanikọ. Mbufo ẹkenyan̄a eyen nnyịn, emi ẹkedahade ẹkpọn̄ ke usụn̄ man akpa.” Ete emi ye n̄wan esie ẹma ẹbụp mbon ufọkabasi oro ẹkedahade ẹkpọn̄ eyen mmọ ẹte: “Ndi bụt ikanamde mbufo, ndidaha n̄kpọn̄ enye man enye akpa?” Mme Ntiense emi ẹma ẹtọn̄ọ nneme Bible ye mmọ ẹnyụn̄ ẹnọ mmọ n̄wed un̄wam ukpep Bible. Mmọ ẹma ẹdọhọ nditọete emi ẹfiak ẹdi ẹdinịm ukpepn̄kpọ Bible ye mmimọ. Ndusụk mbonubon emi mîkesimaha Mme Ntiense ẹma ẹtọn̄ọ ndima mmọ. Ukot Hamunyari, emi ekedide etubom ufọkabasi ke n̄kann̄kụk oro ikesimaha Mme Ntiense n̄ko. Edi idahaemi, enye ama enyịme ẹkpep imọ Bible.

Ndibọp Mme Ufọk Utuakibuot

Ewet uto oro akadade spirit Abasi ewet uto esie ekewet ete: “O Abasi, . . . itọn̄ fo ọdọn̄ mi . . . ke isọn̄ nsat ye mba, eke mmọn̄ mîdụhe.” (Psalm 63:1) Itien̄wed emi osu didie ntem ye  mme owo ke Zimbabwe! Okposụkedi mînemke mmọ ndikop nsatitọn̄ ke ata ata usụn̄ sia mmọ mînyeneke mmọn̄, mmọ ẹkop nsatitọn̄ eke spirit ẹnyụn̄ ẹma ndifiọk Abasi ye mfọnido esie. Utịp utom ukwọrọikọ Mme Ntiense Jehovah enen̄ede owụt emi. Ke ini Zimbabwe ẹkenyenede ukaraidem ke 1980, n̄kpọ nte Mme Ntiense 10,000 ẹkedu ke esop 476. Idahaemi, ke n̄kpọ nte isua 27 ẹma ẹkebe, Mme Ntiense ẹwak utịm ikata ẹkan oro, ndien esop ekpere ndiwak utịm ikaba n̄kan nte ekedide.

Ibat ibat esop kpọt ke otu emi ẹkenyene itie utuakibuot. Ke January 2001, esop 98 kpọt ke otu se ibede esop 800 oro ẹdude ke Zimbabwe ẹkenyene Ufọkmbono Obio Ubọn̄ ndisop idem ntuak ibuot nnọ Abasi. Ediwak esop ẹkesinịm mbono esop ke idak eto m̀mê ke ekpri ufọk ntan oro ọkọm edide mbiet.

Enọ imaesịt oro nditọete mmọ ke ofụri ererimbot ẹnọde, ye nsịnifịk mme anamutom unyịmesịt ẹma ẹnam Mme Ntiense ke Zimbabwe ẹkeme nditọn̄ọ utom oro edinamde ediwak esop ẹnyene ukeuke Ufọkmbono Obio Ubọn̄ oro ẹnyenede uku. Ediwak Mme Ntiense ke obio mbakara emi ẹnyenede ifiọk ubọpufọk ẹma ẹnam ndutịm man ẹka Zimbabwe ẹketiene nditọete do ẹnam utom. Eyenete kiet oro otode Zimbabwe ekewet ete: “Nnyịn imenen̄ede ikọm nditọete nnyịn oro ẹtode nsio nsio idụt ẹdin̄wam ndibọp ndiye Ufọkmbono Obio Ubọn̄ ke Zimbabwe. Nnyịn n̄ko imọkọm kpukpru mbufo eken ke etịbe oro mbufo ẹtịpde ẹsịn ke ekebe Okụk Ufọkmbono Obio Ubọn̄ man ikeme ndinam utom emi.”

Nditọete ẹma ẹsisop idem ke idak akamba ukịm kiet ke isua 50 ke n̄kan̄ edem usiahautịn idụt emi. Ke ini ẹkesiande mbiowo ke ẹyebọp ata ufọk utuakibuot do, ke nsụhọde n̄kaha, ebiowo kiet ikekemeke ndime eyet. Ke esop mbọhọ oro, ebiowo kiet emi edide isua 91 ọkọdọhọ ete: “Mmeseme nnọ Jehovah ke ediwak isua nyom ẹnam emi!”

Mme owo ẹtịn̄ ikọ ẹban̄a nte ẹsọpde ẹbọp ndiye ufọk emi. Owo kiet emi mîdịghe Ntiense ọdọhọ ete: “Mbufo ẹsibọp ufọk mbufo uwemeyo, edi anaedi Abasi esidibọp okoneyo!” Mme owo ẹkụt inemesịt ye edidianakiet nditọete emi n̄ko. Idahaemi, ẹbọp se iwakde ibe mbufa Ufọkmbono Obio Ubọn̄ 350 ẹkụre ke idụt emi. Emi anam esop 534 ẹsidụk mbono esop ke nti Ufọkmbono Obio Ubọn̄ oro ẹdade kọrikọri ẹbọp.

Ke ẹka iso ndibọp mme itie utuakibuot Abasi ke Zimbabwe. Nte nnyịn itiede ikere utom oro ẹnamde mi, nnyịn imọkọm Jehovah, kpa enye oro ọnọde nnyịn ukeme ndinam emi. Ke akpanikọ, “ke mîbọhọke Jehovah ọbọp ufọk, mmọ eke ẹbọpde ẹkpa utom ikpîkpu ke esịt.”—Psalm 127:1.

[Ikọ idakisọn̄]

[Mme ndise obio ke page 9]

(Ama oyom ndikụt nte enye enen̄erede etie, se n̄wed)

ZIMBABWE

HARARE

Masvingo

Great Zimbabwe

[Ndise ke page 9]

Tọwa oro ebietde ikoso

[Ndise ke page 12]

Obufa Ufọkmbono Obio Ubọn̄ Esop Concession

[Ndise ke page 12]

Mbon Esop Lyndale ke an̄wa obufa Ufọkmbono Obio Ubọn̄ mmọ

[Mme ebiet ẹdade ndise ẹto ke page 9]

Ndon ye udịghi ukot: ©Chris van der Merwe/AAI Fotostock/age fotostock; tọwa ke esịne-esịt: ©Ingrid van den Berg/AAI Fotostock/age fotostock