Ẹyak Nnyịn Itoro Enyịn̄ Jehovah Ọtọkiet

‘Mbufo ẹtiene mi ẹkpono Jehovah, ẹyak nnyịn inyụn̄ itoro enyịn̄ esie ọtọkiet.’—PSALM 34:3.

1. Nso eti uwụtn̄kpọ ke Jesus ekenịm ke ini utom ukwọrọikọ esie ke isọn̄?

 KE OKONEYO Nisan 14, isua 33 E.N., Jesus ye mme apostle esie ẹma ẹtie ọtọkiet ẹkwọ itoro ẹnọ Jehovah ke ubet enyọn̄ ke Jerusalem. (Matthew 26:30) Akpatre ini ekedi oro Jesus ndikwọ itoro ye mme apostle esie. Nte ededi, ama odot enye ndiberi mbono oro enye ekenyenede ye mbet esie ke utọ usụn̄ oro. Ọtọn̄ọde ke ntọn̄ọ utom ukwọrọikọ Jesus ke isọn̄ tutu esịm utịt, enye ama otoro Ete esie onyụn̄ esịn idem anam mme owo ẹfiọk enyịn̄ Abasi. (Matthew 4:10; 6:9; 22:37, 38; John 12:28; 17:6) Ke nditịm ntịn̄, enye ama ọnọ mme owo ukem ikot oro andiwet psalm ọkọnọde: ‘Mbufo ẹtiene mi ẹkpono Jehovah, ẹyak nnyịn inyụn̄ itoro enyịn̄ esie ọtọkiet.’ (Psalm 34:3) Nso eti uwụtn̄kpọ ke emi edi ntem ọnọ nnyịn nditiene!

2, 3. (a) Nnyịn isan̄a didie ifiọk ke Psalm 34 edi ntịn̄nnịm ikọ? (b) Nso ke idineme ke ibuotikọ emi ye enye oro etienede?

² Esisịt ini ke apostle John ama eketiene Jesus ọkwọ itoro ama, enye ama okụt ata isio isio n̄kpọ. Enye ama okụt ẹkọn̄de Eteufọk esie ye abiatibet iba ke eto ndutụhọ. Mbonekọn̄ Rome ẹma ẹbụn̄ ukot mme abiatibet oro man mmọ ẹkpesọp ẹkpa. Edi, John ọtọt ete ke mmọ ikobụn̄ke Jesus ukot. Ke ini mbonekọn̄ ẹkedide ẹdisịm Jesus, enye ama akpakpa. John ama anam an̄wan̄a ke Gospel esie ete ke se iketịbede oro ekedi man osu se ẹkewetde ke ufan̄ikọ en̄wen ke Psalm 34: “Owo idinuakke baba ọkpọ esie kiet.”—John 19:32-36; Psalm 34:20.

³ Psalm 34 ọdọn̄ọ mme akpan n̄kpọ efen ọnọ mme Christian. Ntem, ke ibuotikọ emi ye enye oro etienede, nnyịn iyodụn̄ọde se iketịbede ke ini David ekewetde psalm emi, ndien ekem ineme mme ikọ nsịnudọn̄ oro enye ekewetde ke psalm emi.

David Efehe Ọbọhọ Saul

4. (a) Ntak emi ẹkeyetde David aran ẹnịm nte enye emi edikarade Israel? (b) Nso ikanam Saul enen̄ede “ama” David?

⁴ Ke ini David ekedide akparawa, Saul ekedi edidem Israel. Nte ededi, Saul ama ọsọn̄ ibuot onyụn̄ ataba mfọn Jehovah. Ke ntak oro, prọfet Samuel ama ọdọhọ enye ete: “Jehovah ama awai fi ubọn̄ Israel ke ubọk osio mfịn emi, ama onyụn̄ ada enye ọnọ mbọhọidụn̄ fo emi ọfọnde akan fi.” (1 Samuel 15:28) Ekem Jehovah ama ọdọhọ Samuel aka ekeyet David, ekperedem eyen Jesse, aran enịm nte enye emi edikarade Israel. Kan̄a ke emi, Edidem Saul eketie mfụhọ mfụhọ sia enye mîkenyeneke aba spirit Abasi. Ẹma ẹda David emi ekedide ata ebre ikwọ ẹsọk Saul ke Gibeah, ndien ikwọ David ama anam idem enem edidem onyụn̄ anam Saul “ama enye etieti.”—1 Samuel 16:11, 13, 21, 23.

5. Nso ikanam Saul ọtọn̄ọ ndisua David, ndien nso ke emi ekesịn David anam?

⁵ Nte ini akakade, Jehovah ama odu ye David. Jehovah ama anam enye akan Goliath, kpa edikon̄ owo Philistine, onyụn̄ anam kpukpru owo ke Israel ẹtọn̄ọ ndikpono David ke ntak mbufiọk un̄wana ekọn̄ esie. Edi ke ini Saul okụtde nte Jehovah ọdiọn̄de David, enye ama efịbe David onyụn̄ ọtọn̄ọ ndisua enye. Utịm ikaba ke ini David osụk ebrede  harp ọnọ Saul, enye ama otop eduat esie oyom ndiwot David. Ke idaha mbiba emi, David ama efep eduat oro. Ke ini Saul akafiakde oyom ndiwot enye, David oro edidide edidem Israel ama edifiọk ke ana imọ ifehe mbak owo edikam owot imọ. Sia Saul okosụk ọsọn̄de obotitọn̄ oyom ndiwot David, nte ini akakade, David ama ebiere ndiwọrọ n̄kpọn̄ Israel n̄kedịbe ke ebiet efen.—1 Samuel 18:11; 19:9, 10.

6. Ntak emi Saul ọkọdọhọde ẹwot mbio-obio Nob?

⁶ Mbemiso David ọwọrọde ọkpọn̄ Israel, enye ama awaha obio Nob emi ataya Jehovah okodude. Etie nte ndusụk n̄kparawa ẹma ẹtiene David ẹfehe, ndien David ama aka okoyom se enye ye n̄kparawa emi ẹdidiade. Saul ama edifiọk ke akwa oku ama ọnọ David ye n̄kparawa esie udia ye ofụt oro David ọkọbọde Goliath ke ama okowot enye. Saul ama ayat esịt ọdọhọ ẹwot kpukpru owo ke obio oro, esịnede oku 85.—1 Samuel 21:1, 2; 22:12, 13, 18, 19; Matthew 12:3, 4.

David Afiak Ọbọhọ N̄kpa

7. Ntak emi mîkọfọnke David edịbe ke Gath?

⁷ David ama oto Nob ke n̄kan̄ edem usoputịn efehe ke n̄kpọ nte kilomita 40 aka obio Philistine ekedịbe ke ebiet Achish ọbọn̄ Gath, kpa obio emana Goliath. Anaedi David ekekere ke Saul idiyomke imọ idisịm Gath. Nte ededi, ikebịghike ikọt Achish ẹma ẹdiọn̄ọ David. Ke ini David okokopde ke ẹdiọn̄ọ imọ, ‘ndịk Achish edidem Gath anam enye etieti.’—1 Samuel 21:10-12.

8. (a) Nso ke Psalm 56 asian nnyịn aban̄a se iketịbede inọ David ke Gath? (b) David akasan̄a didie ọbọhọ n̄kpa ke ikwa ifụhi?

⁸ Ekem mbon Philistine ẹma ẹmụm David. Etie nte ini oro ke David ekewet psalm emi enye ekeben̄ede Jehovah ke ofụri esịt ete: “Da mmọn̄eyet mi sịn ke ekpeme fo.” (Psalm 56:8 ye ikọ enyọn̄ ibuot psalm emi) Ntem enye ama owụt ke imenyene mbuọtidem ke Jehovah idifreke enyịn iban̄a mfụhọ imọ, edi ke enye eyetịm ese aban̄a onyụn̄ ekpeme imọ. David ama ekere n̄ko se enye edinamde man  abian̄a edidem Philistine oro. Enye ama ọtọn̄ọ ndinam nte idi idat. Ke ini Ọbọn̄ Achish okụtde ikọt esie ẹmende “idat” ẹsọk enye, enye ama asua ọnọ mmọ. Nte an̄wan̄ade, Jehovah ama ebere ye David ke edinam oro. Ẹma ẹbịn David ẹsio ke obio ke enye ama akafiak ọbọhọ n̄kpa ke ikwa ifụhi.—1 Samuel 21:13-15.

9, 10. Ntak emi David ekewetde Psalm 34, ndien mmanie ke ekeme ndidi David ekekere aban̄a ke ini enye ekewetde psalm emi?

⁹ Bible itịn̄ke m̀mê n̄kparawa oro ẹkesan̄ade ye David ẹma ẹtiene enye ẹdụk Gath m̀mê mmọ ẹkekam ẹdada ẹkpeme David ke mme obio Israel oro ẹkedude ẹkpere. Ke idaha ekededi, esịt ama enem mmọ ndifiak ndisobo ye kiet eken nnyụn̄ n̄kop David obụkde nte Jehovah akafiakde anyan̄a imọ. Emi eketịbe ke ini David ekewetde Psalm 34, nte ẹwụtde ke ikọ enyọn̄ ibuot psalm emi. Ke ufan̄ikọ 1-7, David ama ọkọm Abasi ke ndikanyan̄a imọ onyụn̄ ọdọhọ n̄kparawa esie ẹtiene imọ ẹtoro Jehovah nte Akwa Andinyan̄a ikọt Esie.—Psalm 34:3, 4, 7.

¹⁰ David ye n̄kparawa esie ẹma ẹkedịbe ke Abaitiat Adullam ke ikpehe Israel oro etiede obot obot, emi odude n̄kpọ nte kilomita 15 ke n̄kan̄ edem usiahautịn Gath. Do, nditọ Israel emi mîkamaha nte n̄kpọ eketiede ke ukara Edidem Saul ẹma ẹwọrọ ẹtiene mmọ. (1 Samuel 22:1, 2) Ekeme ndidi David ekekere aban̄a mmọ emi ke ini enye ekewetde Psalm 34:8-22. Se ẹkewetde ke mme ufan̄ikọ emi ebehe nnyịn n̄ko mfịn, ndien iyenen̄ede ibọ ufọn ito edineme inem inem Psalm emi ọyọhọ ọyọhọ.

Nte Afo Amama Se David Akadade ke Akpan N̄kpọ?

11, 12. Ntak emi nnyịn ikpotorode Jehovah kpukpru ini-e?

¹¹ “Nyọkọm Jehovah kpukpru ini: itoro esie oyosụk atak mi ke inua.” (Psalm 34:1) Sia ẹma ẹkebịn David ẹsio ke obio, anaedi enye ama esitịmede esịt aban̄a mme n̄kpọ obụkidem, edi nte ikọ itien̄wed emi owụtde, enye ikayakke editịmede esịt anam enye etre nditoro Jehovah. Nso eti uwụtn̄kpọ ke emi edi ntem ọnọ nnyịn ke ini nsọn̄ọn̄kpọ! Edide idu ke ufọkn̄wed, ke itieutom, ke utom an̄wautom, m̀mê idu ye ekemmọ mme Christian, nditoro Jehovah ekpenyene ndidi ata akpan n̄kpọ ke uwem nnyịn. Nnyịn imenyene ata ediwak ntak nditoro Jehovah! Ke uwụtn̄kpọ, nnyịn idisụk ikaka iso ikop inem ndikpep mban̄a mme utịbe utom obot Jehovah. Ndien kere ban̄a se enye akam adade ikpehe esop esie ke isọn̄ anam! Kpa ye oro mme andibuana ke esop emi ẹdide mme anana-mfọnmma, Jehovah amada mbon oro ẹnamde akpanikọ anam n̄kpọ ke akamba usụn̄ ke eyomfịn. Nso ukpụhọde idu ke se Abasi anamde ye se mbon oro ẹkponode ke ererimbot ẹnamde? Nte unyịmeke ye David emi ekewetde n̄ko ete: “O Ọbọn̄, baba kiet ke otu mme abasi ibietke fi; baba n̄kpọ kiet inyụn̄ ibietke se afo anamde”?—Psalm 86:8.

¹² Ukem nte David, enen̄ede ọdọn̄ nnyịn nditoro Jehovah kpukpru ini sia utom esie mînyeneke mbiet. Akan oro, nnyịn imenen̄ede ikop inemesịt ndifiọk ke Jesus Christ, kpa nsinsi Adiakpa David, akara Obio Ubọn̄ Abasi idahaemi. (Ediyarade 11:15) Emi ọwọrọ ke utịt editịm n̄kpọ emi ekpere. Se iwakde ibe owo biliọn itiokiet ẹkeme nditaba nsinsi uwem. Ntre, enen̄ede oyom ẹnam mbon en̄wen ẹfiọk se Obio Ubọn̄ Abasi edide ye se enye edinamde ọnọ ubonowo ke mîbịghike, onyụn̄ oyom ẹn̄wam mmọ ẹtiene nnyịn ẹtoro Jehovah. Ke akpanikọ, se ikpedide akpan n̄kpọ ke uwem nnyịn ekpedi ndida ifet ekededi nsịn udọn̄ nnọ mbon en̄wen ẹnyịme “eti mbụk” emi mbemiso ini ebede.—Matthew 24:14.

13. (a) Anie ke David akada obụre mbụre, ndien mmanie ẹkedara? (b) Didie ke ẹdụri mbon nsụkidem ẹsịn ke esop Christian mfịn?

¹³ “Ukpọn̄ mi ayada Jehovah obụre mbụre: mbon nsụkidem ẹyekop, ẹnyụn̄ ẹdara.” (Psalm 34:2) David ikobụreke mbụre iban̄a se  enye akanamde. Ke uwụtn̄kpọ, enye ikanamke inua iban̄a nte enye akabian̄ade edidem Gath. Enye ama ọdiọn̄ọ ke Jehovah ekekpeme imọ ke Gath ye nte ke Jehovah akanam imọ ibọhọ. (Mme N̄ke 21:1) Ntem, David okobụre mbụre ke Jehovah, idịghe ke idemesie. Oro ama anam mbon nsụkidem ẹsan̄a ẹkpere Jehovah. Jesus n̄ko ama esikpono enyịn̄ Jehovah, ndien emi ama anam mbon nsụkidem oro ẹkenyịmede ndikpep n̄kpọ ẹsan̄a ẹkpere Enye. Mfịn, ke ẹdụri mbon nsụkidem oro ẹtode kpukpru idụt ẹsịn ke esop ofụri ererimbot eke mme Christian oro ẹyetde aran, emi Jesus edide Ibuot. (Colossae 1:18) Esinen̄ede otụk mbon nsụkidem emi ke idem ke ini mmọ ẹkopde mme asan̄autom Abasi ẹsụhọrede idem ẹtoro enyịn̄ esie ye ke ini mmọ ẹkopde etop Bible emi edisana spirit Abasi anamde an̄wan̄a mmọ.—John 6:44; Utom 16:14.

Mme Mbono Esop Ẹsisọn̄ọ Nnyịn Idem

14. (a) Ndi ama enem David nditie ikpọn̄ ntoro Jehovah? (b) Nso uwụtn̄kpọ ke Jesus ekenịm kaban̄a mme mboho utuakibuot?

¹⁴ “Mbufo ẹtiene mi ẹkpono Jehovah, ẹyak nnyịn inyụn̄ itoro enyịn̄ esie ọtọ kiet.” (Psalm 34:3) Ikenemke David nditie ikpọn̄ ntoro Jehovah. Enye ama ọdọhọ ikọt esie ẹtiene imọ ẹtoro enyịn̄ Abasi. Ukem ntre, Jesus Christ, kpa Akamba David, ama okop idatesịt nditoro Jehovah an̄wan̄wa—ke synagogue, ke mme usọrọ ke temple Jerusalem, ye ke ini enye okodude ye mme anditiene enye. (Luke 2:49; 4:16-19; 10:21; John 18:20) Nso eti ifet ke edi ntem nditiene uwụtn̄kpọ Jesus ke nditoro Jehovah kpukpru ini ye ekemmọ mme andinịm ke akpanikọ, akpan akpan idahaemi nte nnyịn ‘ikụtde ite usen oro ke asan̄a ekpere’!—Mme Hebrew 10:24, 25.

15. (a) Didie ke se iketịbede inọ David akan̄wam n̄kparawa esie? (b) Didie ke nnyịn isibọ ufọn ito edidụk mbono esop?

¹⁵ “N̄koyom Jehovah, ndien enye eyere mi, onyụn̄ osio mi ke kpukpru se ndịghede.” (Psalm 34:4) David ama enen̄ede ama ukpeme Jehovah. Ntem, enye ama aka iso ọdọhọ ete: “Eyen ukụt emi ekeseme, ndien Jehovah okop, onyụn̄ anyan̄a enye osio ke kpukpru nnanenyịn esie.” (Psalm 34:6) Ke ini isopde idem ọtọkiet ye ekemmọ mme andinịm ke akpanikọ, nnyịn imesinyene ifet ndibụk nti ifiọkutom ẹban̄ade nte Jehovah akan̄wamde nnyịn iyọ n̄kpọsọn̄ idaha. Emi esisọn̄ọ mbuọtidem ekemmọ  mme andinịm ke akpanikọ, kpa nte se David eketịn̄de ọkọsọn̄ọde mbuọtidem n̄kparawa esie. Ke ini David okosobode idiọk idaha emi, ikọt esie ‘ẹkewụk enyịn ẹse Jehovah, ndien iso an̄wan̄a mmọ: ndien mmọ ikekwe bụt ke iso.’ (Psalm 34:5) Kpa ye oro mmọ ẹkefehede man ẹbọhọ Edidem Saul, bụt ikanamke mmọ. Mmọ ẹma ẹtịm ẹfiọk ke Abasi akada ye David, ndien iso mmọ ama ayama. Kpasụk ntre, mbufa mbon oro ẹnyenede udọn̄ ọkọrọ ye mbon oro ẹma ẹkedi ata mme Christian ebịghi, ẹnyene mbuọtidem ke Jehovah ayan̄wam mmimọ. Sia mmọ ẹkụtde nte Jehovah an̄wamde mmọ, iso mmọ ayama onyụn̄ owụt ke mmọ ẹbiere ndika iso nnam akpanikọ.

Wụt Esịtekọm Ban̄a Un̄wam Oro Mme Angel Ẹnọde

16. Didie ke Jehovah esida mme angel esie anyan̄a nnyịn?

¹⁶ “Angel Jehovah ana akan mmọ eke ẹbakde enye [Jehovah] okụk, onyụn̄ anyan̄a mmọ.” (Psalm 34:7) David ikekereke ke imọ ikpọn̄ ke Jehovah ekeme ndinyan̄a. Edi akpanikọ ke Jehovah ama eyet David aran enịm nte enye emi edikarade Israel; edi enye ama ọfiọk ke Jehovah esida mme angel esie ekpeme kpukpru mme anam-akpanikọ andituak ibuot nnọ enye, inamke n̄kpọ m̀mê mmọ ẹdi imọ m̀mê ubuene. Ke eyomfịn, ata mme andituak ibuot nnọ Abasi ẹkụt n̄ko ke Jehovah ke ekpeme mmimọ. Ke ini ukara Nazi ke Germany—ọkọrọ ye ke Angola, Malawi, Mozambique, ye ke ediwak idụt en̄wen—ukara ẹma ẹn̄wana ndisọhi Mme Ntiense Jehovah mfep. Edi kpukpru se mmọ ẹkenamde ẹkewọrọ ikpîkpu. Idahaemi ikọt Jehovah ẹkam ẹyọyọhọ mme idụt oro ẹnyụn̄ ẹka iso ẹtoro enyịn̄ Abasi ọtọkiet. Ntak-a? Koro Jehovah adade ndisana angel esie ekpeme onyụn̄ ọnọ ikọt esie ndausụn̄.—Mme Hebrew 1:14.

17. Mme usụn̄ ewe ke mme angel Abasi ẹsin̄wam nnyịn?

¹⁷ Ke adianade do, mme angel Jehovah ẹkeme ndinam ẹsio owo ekededi oro anamde mbon en̄wen ẹduọn̄ọ, ẹfep ke otu ikọt Jehovah. (Matthew 13:41; 18:6, 10) Mme angel ẹsisio mme n̄kpọ oro ẹkemede ndibiọn̄ọ utom oro inamde inọ Abasi, ẹnyụn̄ ẹkpeme nnyịn ẹbiọn̄ọ mme n̄kpọ oro ẹkemede ndibiat itie ebuana nnyịn ye Jehovah, idem okposụkedi ekemede ndidi nnyịn ifiọkke ini emi mmọ ẹnamde oro. Ata akpan n̄kpọ edi ke mmọ ẹsinọ nnyịn ndausụn̄ ke utom editan̄a “nsinsi eti mbụk” nnọ ofụri ubonowo, esịnede mme ebiet oro n̄kpọndịk ẹyọhọde. (Ediyarade 14:6) Ẹsiwak ndiwet mme ifiọkutom oro ẹwụtde ke mme angel ẹsin̄wam nnyịn ke mme n̄wed Bible oro Mme Ntiense Jehovah ẹsiode. * Mme utọ ifiọkutom oro ẹwak tutu idịghe se owo ọkpọdọhọde ke mmọ ẹketịbe ke mbuari.

18. (a) Nso ke oyom inam man mme mme angel ẹn̄wam nnyịn? (b) Nso ke idineme ke ibuotikọ oro etienede?

¹⁸ Man mme angel ẹka iso ẹnọ nnyịn ndausụn̄ ye ukpeme, ana nnyịn ika iso itoro enyịn̄ Jehovah kpa ye ubiọn̄ọ. Ti ete ke “mmọ eke ẹbakde” Jehovah kpọt ke angel Abasi akan okụk. Nso ke emi ọwọrọ? Nso idi mbak Abasi, ndien didie ke nnyịn ikeme ndinyene mbak emi? Ntak emi Abasi ima okpoyomde nnyịn ibak enye? Ẹyebọrọ mme mbụme emi ke ibuotikọ oro etienede.

[Ikọ idakisọn̄]

Didie ke Afo Ọkpọbọrọ?

• Mme idomo ewe ke David ọkọyọ ke ini enye ekedide akparawa?

• Ukem nte David, nso idi ata akpan n̄kpọ ke uwem nnyịn?

• Didie ke nnyịn ise mme mbono esop Christian?

• Didie ke Jehovah esida mme angel esie an̄wam nnyịn?

[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]

[Ndise obio ke page 21]

(Ama oyom ndikụt nte enye enen̄erede etie, se n̄wed)

Ramah

Gath

Ziklag

Gibeah

Nob

Jerusalem

Bethlehem

Adullam

Keilah

Hebron

Ziph

Horesh

Carmel

Maon

En-gedi

Inyan̄ Inụn̄

[Ebiet Ẹdade N̄kpọ Ẹto]

N̄wed ndise obio: Oto n̄wed ndise obio ẹkebọde unen ẹto Pictorial Archive (Near Eastern History) Est. and Survey of Israel

[Ndise ke page 21]

Idem ke ini David ekedide owo nyon̄, enye ama otoro enyịn̄ Jehovah

[Ndise ke page 23]

Nnyịn imesisọn̄ọ mbuọtidem nnyịn ke ini ikopde nti ifiọkutom oro ẹbụkde ke mme mboho Christian nnyịn