Mme Akpan N̄kpọ Oro Ẹtode N̄wed Jeremiah
Ikọ Jehovah Enyene Uwem
Mme Akpan N̄kpọ Oro Ẹtode N̄wed Jeremiah
ANAEDI nsobo oro Jeremiah akatan̄ade odori mbio-obio mmọ ekenyene ndịk didie ntem! Ẹyefọp akwa temple emi ekedide akpan ebiet utuakibuot ke se ibede isua ikie ita, ofụri ofụri. Ẹyesobo Jerusalem ye ofụri Judah, ẹnyụn̄ ẹtan̄ mme andidụn̄ọ ẹka ntan̄mfep. Ẹwet ubiomikpe emi ye mme etop ubiomikpe eken ke Jeremiah, kpa ọyọhọ n̄wed Bible iba emi okponde akan. N̄wed emi etịn̄ n̄ko aban̄a se Jeremiah ke idemesie okosobode ke ofụri isua 67 emi enye ọkọsọn̄ọde ada anam utom esie nte prọfet. Owo iwetke mme n̄kpọntịbe ke n̄wed emi itiene nte mmọ ẹketịbede, edi ẹwet ẹtiene ibuotikọ.
Ntak emi nnyịn ikpenyenede udọn̄ ke n̄wed Jeremiah? Mme ntịn̄nnịm ikọ esie emi ẹsude ẹsọn̄ọ mbuọtidem nnyịn ke Jehovah nte Andisu mme un̄wọn̄ọ esie. (Isaiah 55:10, 11) Utom Jeremiah nte prọfet ye nte mme owo ẹkenamde n̄kpọ ẹban̄a etop esie ẹdi ukem ye se itịbede ke eyo nnyịn. (1 Corinth 10:11) Akan oro, nte Jehovah akanamde n̄kpọ ye ikọt esie owụt mme edu esie, ndien mmọ ẹkpenyene ndinen̄ede ntụk nnyịn.—Mme Hebrew 4:12.
“IKỌT MI ẸMENAM IDIỌK N̄KPỌ IBA”
Ẹmek Jeremiah prọfet ke ọyọhọ isua 13 nte Josiah, edidem Judah, akada ubọn̄, oro edi, isua 40 mbemiso ẹsobo Jerusalem ke isua 607 M.E.N. (Jeremiah 1:1, 2) Etop emi ẹtan̄ade ke isua ukara Josiah 18 oro ẹsụhọde, owụt idiọk idaha Judah, onyụn̄ esịne ikpe emi Jehovah obiomde Judah. Jehovah atan̄a ete: “Nyenịm Jerusalem ke ibombom, . . . nyonyụn̄ nnịm mme obio Judah ke ndobo, ẹnana owo eke ẹdụn̄de.” (Jeremiah 9:11) Ntak-a? Enye ọdọhọ ete: “Koro ikọt mi ẹmenam idiọk n̄kpọ iba.”—Jeremiah 2:13.
Ẹtịn̄ n̄ko ke ẹyeyak nsụhọ emi ẹkabarede esịt ẹfiak ẹnyọn̄ ẹdi. (Jeremiah 3:14-18; 12:14, 15; 16:14-21) Edi owo imaha anditan̄a etop emi. “Akpan etubom ufọk Jehovah” amia Jeremiah, onyụn̄ esịn enye ke ebuka tutu eyo esiere.—Jeremiah 20:1-3.
Mme Mbụme N̄wed Abasi Oro Ẹbọrọde:
1:11, 12—Didie ke Jehovah ndibak ndemede mban̄a ikọ esie enyene ebuana ye “nsehe eto almond”? Eto almond edi kiet ke otu eto emi ẹsibemde iso ẹsehe ke ini utọ. Ke ndamban̄a usụn̄ ke Jehovah ‘akabak ọdọn̄’ mme prọfet esie ẹketọt ikọt esie ẹban̄a ubiomikpe esie, onyụn̄ ‘abak edemede’ man anam mmọ ẹsu.—Jeremiah 7:25.
2:10, 11—Nso esen esen n̄kpọ ke nditọ Israel oro mîkanamke akpanikọ ẹkenam? Okposụkedi idụt mme okpono ndem emi okodude ke edem usoputịn Kittim ye ke edem usiahautịn Kedar ẹkekemede ndida mme esen abasi ndidian ye abasi mmọ, mmọ ikesiduọn̄ọke mme abasi mmọ. Nte ededi, nditọ Israel ẹma ẹduọk Jehovah, ẹnyụn̄ ẹmen ubọn̄ emi enyenede odu-uwem Abasi ẹnọ anana-uwem ndisọi n̄kpọ.
3:11-22; 11:10-12, 17—Ntak emi Jeremiah akatan̄ade ubiomikpe odori obio ubọn̄ esien duop ke edem edere, ke ini edide ẹma ẹsosobo Samaria ke isua 740 M.E.N.? Emi edi koro nsobo Jerusalem ke isua 607 M.E.N. ekedi ubiomikpe emi Jehovah akatan̄ade odori ofụri idụt Israel, idịghe Judah ikpọn̄. (Ezekiel 9:9, 10) N̄ko-n̄ko, idem ke obio ubọn̄ esien duop ama ọkọduọ, idotenyịn ama odu ke mmọ ẹyefiak ẹnyọn̄ ẹdi obio mmọ sia etop oro mme prọfet Abasi ẹkekade iso ẹtan̄a ke Jerusalem ama abuana mbon Israel n̄ko.
4:3, 4—Nso ke ewụhọ emi ọwọrọ? Mme Jew emi mîkanamke akpanikọ ẹkenyene nditịm esịt mmọ, nnam enye emem, onyụn̄ asana. Mmọ ẹkenyene ndisịbe “edụt” mfep ke esịt mmọ, oro edi, ndision̄o ndiọi ekikere, ntụk, ye uduak mfep ke esịt mmọ. (Jeremiah 9:25, 26; Utom 7:51) Akana mmọ ẹkpụhọ usụn̄ uwem mmọ—oro edi, ẹkpọn̄ se idiọkde ẹnyụn̄ ẹnam se Abasi amade.
4:10; 15:18—Didie ke Jehovah akabian̄a ikọt esie oro ẹkemade mfiakedem? Ama odu mme prọfet emi ‘ẹketịn̄de nsunsu prophecy’ ke eyo Jeremiah. (Jeremiah 5:31; 20:6; 23:16, 17, 25-28, 32) Jehovah ikakpanke mmọ nditan̄a etop abian̄a emi.
16:16—Nso ke Jehovah ‘ndikọdọn̄ ẹkekot ediwak mme ọkọiyak’ ye ‘ediwak atautop’ ada aban̄a? Ekeme ndidi emi ada aban̄a ndidọn̄ udịmekọn̄ mme asua ẹkeyom mme Jew emi mînamke akpanikọ, emi Jehovah edibiomde ikpe. Nte ededi, nte ekemde ye se Jeremiah 16:15 etịn̄de, enye n̄ko ekeme ndida mban̄a ediyom nditọ Israel emi ẹkabarede esịt.
20:7—Didie ke Jehovah ‘ọkọsọn̄ akan’ Jeremiah, onyụn̄ atap enye? Ke ntak unana udọn̄, usua, ye ukọbọ oro Jeremiah okosobode ke ini akatan̄ade ubiomikpe Jehovah, ekeme ndidi enye ama ekere ke imọ idikemeke aba ndinam utom oro. Nte ededi, Jehovah ama ada odudu Esie abiat utọ ekikere oro efep, onyụn̄ ọnọ Jeremiah odudu ndika iso nnam utom Esie. Ntem, Jehovah ama atap Jeremiah ke ndida enye nnam utom emi enye ekekerede ke imọ idikemeke.
Se Nnyịn Ikpepde:
1:8. Ndusụk ini, Jehovah ekeme ndinyan̄a ikọt esie nsio ke ukọbọ—ndien enye ekeme ndinam emi ke ndida ebiereikpe oro anamde akpanikọ, ke ndinam isụn̄utom ukara oro enyenede eti ibuot adaha ada, m̀mê ke ndinọ mme asan̄autom esie ukeme ndiyọ ukọbọ.—1 Corinth 10:13.
2:13, 18. Nditọ Israel oro mîkanamke akpanikọ ẹma ẹnam idiọkn̄kpọ iba. Mmọ ẹma ẹkpọn̄ Jehovah, kpa enye emi ekesinọde mmọ edidiọn̄, ndausụn̄, ye ukpeme. Mmọ ẹnyụn̄ ẹtịbi ndamban̄a obube mmọn̄ ẹnọ idemmọ ke ndiyom un̄wam nto udịmekọn̄ Egypt ye Assyria. Idahaemi, ndikpọn̄ ata Abasi nnyụn̄ n̄wọn̄ọde mbịne ifiọk ye ukpepn̄kpọ owo etie nte ndikpọn̄ “idịm mmọn̄ uwem” n̄kemek “ndisiaha obube.”
6:16. Jehovah eteme mme ọsọn̄ibuot ikọt esie ete ẹtuak ẹda, ẹdụn̄ọde idemmọ, ẹnyụn̄ ẹfiak ẹkesan̄a ke “usụn̄” mme anam-akpanikọ ete ete mmọ. Nte nnyịn ikpodụn̄ọkede idem nnyịn ke ini ke ini man ifiọk m̀mê nnyịn imenen̄ede isan̄a ke usụn̄ emi Jehovah oyomde nnyịn isan̄a?
7:1-15. Mme Jew ndikọbuọt idem ke temple nte n̄kpọ eke enye edide n̄kpọ n̄kpemeidem ikanyan̄ake mmọ. Nnyịn ikpasan̄a ke mbuọtidem, idịghe ke edikụt ke enyịn.—2 Corinth 5:7.
15:16, 17. Nnyịn imekeme ndikan mmemidem, ukem nte Jeremiah. Nnyịn imekeme ndinam emi ke ndikop idatesịt otode ọkpọkpọ ukpepn̄kpọ Bible, nditoro enyịn̄ Jehovah ke utom ukwọrọikọ, ye ke ndifep ndiọi nsan̄a.
17:1, 2. Jehovah ikamaha uwa mbon Judah ke ntak idiọkn̄kpọ mmọ. Oburobụt ido uwem isiyakke Jehovah ọbọ uwa ekọm nnyịn.
17:5-8. Nnyịn imekeme ndibuọt idem ye mme owo ye n̄ka emi mmọ ẹsiakde edieke mmọ ẹdude ke n̄kemuyo ye uduak ye mme edumbet Abasi. Edi nnyịn ibuọt idem ke Jehovah kpọt kaban̄a edinyan̄a ye ata emem ye ifụre.—Psalm 146:3.
20:8-11. Nnyịn ikpayakke unana udọn̄, ubiọn̄ọ, ye ukọbọ ẹnam nnyịn itek ke ifịk ke utom edikwọrọ obio ubọn̄.—James 5:10, 11.
“MBUFO ẸDA ITỌN̄ MBUFO ẸSỊN KE ỌKPỌNỌ EDIDEM BABYLON”
Jeremiah atan̄a ubiomikpe odori akpatre ndidem Judah inan̄, mme prọfet nsu, ndiọi ekpemerọn̄, ye mme oku abian̄a. Jehovah ada mme anam-akpanikọ nsụhọ nte nti fig, onyụn̄ ọdọhọ ete: “Nyonyụn̄ n̄wụk enyịn nse mmọ ke mfọn.” (Jeremiah 24:5, 6) Ntịn̄nnịm ikọ ita emi ẹdude ke ibuot 25 ẹtịn̄ ibio ibio ẹban̄a ubiomikpe emi ẹtịn̄de ẹban̄a ọyọhọ ọyọhọ ke mme akpatre ibuot n̄wed emi.
Mme oku ye mme prọfet ẹdụk odu ndiwot Jeremiah. Enye ọdọhọ ke ana mmọ ẹnam n̄kpọ ẹnọ edidem Babylon. Jeremiah ọdọhọ Edidem Zedekiah ete: “Mbufo ẹda itọn̄ mbufo ẹsịn ke ọkpọnọ edidem Babylon.” (Jeremiah 27:12) Nte ededi, “enye emi akasuande Israel ayatan̄ mmọ obon.” (Jeremiah 31:10) Nte enende, ẹnam un̄wọn̄ọ ẹnọ nditọ Rechab. “Ẹnịm Jeremiah ke okụre ufọk ukwak.” (Jeremiah 37:21) Ẹsobo Jerusalem, ẹnyụn̄ ẹtan̄ ediwak mme andidụn̄ọ ẹka ntan̄mfep. Jeremiah ye Baruch, ewetn̄wed esie, ẹsịne ke otu mbon oro owo mîtan̄ke ika ntan̄mfep. Nsụhọ emi idem ekenyekde mi, ẹma ẹdọk ẹka Egypt okposụkedi Jeremiah akakpande mmọ ete ẹkûka. Ẹwet se Jeremiah etịn̄de aban̄a mme idụt eken ke Jeremiah ibuot 46 esịm 51.
Mme Mbụme N̄wed Abasi Oro Ẹbọrọde:
22:30—Nte ewụhọ emi ama abiat unen oro Jesus Christ enyenede nditie ke ebekpo David? (Matthew 1:1, 11) Baba. Ewụhọ emi n̄kukụre akakpan andito ubon Jehoiachin ‘nditie ke ebekpo David ke Judah.’ Jesus ekenyene ndikara ke heaven, idịghe ke ebekpo ke Judah.
23:33—Nso idi “mbiomo Jehovah”? (NW) Ndodobi ubiomikpe nsobo emi Jeremiah akatan̄ade ke eyo esie odori Jerusalem ekedi mbiomo ọnọ mbio-obio mmọ. Nte utịp, mbon oro mîkakpan̄ke utọn̄ inọ etop emi ẹma ẹdobi Jehovah mbiomo tutu enye aduak ndikpọn̄ mmọ. Ukem ntre n̄ko, etop N̄wed Abasi emi aban̄ade nsobo Christendom, emi edide ke ini iso, edi mbiomo ọnọ mmọ, ndien mbon oro mîkpan̄ke utọn̄ inọ etop emi ẹdi ndodobi mbiomo ẹnọ Abasi.
31:33—Didie ke ẹwet ibet Abasi ke ọwọn̄esịt mme owo? Ke ini owo enen̄erede ama ibet Abasi onyụn̄ enyenede ọkpọsọn̄ udọn̄ ndinam uduak Esie, ẹkeme ndidọhọ ke ibet Abasi odu enye ke ọwọn̄esịt.
32:10-15—Ntak emi ẹkenamde mbubehe kiet, edi ẹwet n̄wed ediomi iba? N̄wed ediomi emi ẹkenịmde in̄wan̄ ekedi man ẹkeme ndikot ini ekededi. Ẹkesida enye emi ẹkefịkde ufịkn̄kpọ ẹsọn̄ọ se idude ke enye oro akanade in̄wan̄, edieke eneni okodude. Jeremiah ama enịm eti uwụtn̄kpọ ọnọ nnyịn ke ndikanam n̄kpọ nte ekemde ye ibet ke ini akanamde mbubehe ye iman esie emi ekedide andinịm ke akpanikọ.
33:23, 24—Nso idi “ufọk mbiba” emi ẹtịn̄de ẹban̄a mi? Kiet edi udịm ubon ubọn̄ Edidem David, enye eken edi udịm ubon oku mme Aaron. Ke ini ẹkesobode Jerusalem ye temple Jehovah, eketie nte Jehovah ama esịn ufọk mbiba emi, ye nte ke Enye idifiakke inyene obio ubọn̄ emi edikarade ofụri isọn̄ m̀mê ndifiak ntọn̄ọ utuakibuot akpanikọ Esie.
46:22—Nso inam uyo Egypt etie nte uyo urụkikọt? Emi ekeme ndidi sia enye edidiaride afiak edem, m̀mê sia enye mîdinyeneke aba uyo nte idụt ke ntak emi ẹdisobode enye. Uwụtn̄kpọ emi n̄ko owụt ke mme Pharaoh Egypt ndisiyara mbiet urụkikọt nte itam man Uatchit emi ekedide abasi-an̄wan urụkikọt ekpeme mmọ, ekedi ikpîkpu.
Se Nnyịn Ikpepde:
21:8, 9; 38:19. Idem ke ata ini emi ẹkeyomde ndisobo Jerusalem, Jehovah ama ọnọ mme andidụn̄ọ Jerusalem emi mîkakabakede esịt, emi ẹkedotde n̄kpa, ifet ndimek uwem. Ih, ‘mbọm esie okpon.’—2 Samuel 24:14; Psalm 119:156.
31:34. Edi n̄kpọ ndọn̄esịt didie ntem ndifiọk ke Jehovah isitịghi mme idiọkn̄kpọ mbon oro enye ekefende man amia mmọ ufen ke ini iso!
38:7-13; 39:15-18. Jehovah isifreke utom mbuọtidem nnyịn, emi abuanade ‘ndisan̄a utom nnọ ndisana owo.’—Mme Hebrew 6:10.
45:4, 5. Kpa nte ekedide ke mme akpatre usen Judah, “mme akpatre usen” editịm n̄kpọ emi idịghe ini ndiyom “ikpọ n̄kpọ,” utọ nte inyene, uwọrọiso, m̀mê uforo obụkidem.—2 Timothy 3:1; 1 John 2:17.
ẸFỌP JERUSALEM
Ke isua 607 M.E.N., Zedekiah odu ke ọyọhọ isua ubọn̄ esie 11. Nebuchadnezzar, edidem Babylon ye udịmekọn̄ esie ẹma ẹkanade Jerusalem ẹkụk ke isua kiet ye ubak emi ẹkebede. Ke ọyọhọ ọfiọn̄ ition, ke ọyọhọ usen itiaba, emi edide ọyọhọ isua ubọn̄ Nebuchadnezzar 19, Nebuzaradan etubom mbon-ukpeme edidem, ‘edisịm’ Jerusalem. (2 Ndidem 25:8) Ekeme ndidi adan̄aemi Nebuzaradan odude ke nnaekọn̄ ke edem obio, enye etịm odụn̄ọde nte n̄kpọ etiede onyụn̄ odiomi se edinamde. Usen ita ke oro ebede, ke ọyọhọ usenọfiọn̄ duop, enye ebe odụk Jerusalem, onyụn̄ ọfọp enye.—Jeremiah 52:12, 13.
Jeremiah etịn̄ ofụri ofụri nte Jerusalem ọkọduọde. Enye eseseme. Ndien eseme emi ke ẹkot n̄wed Eseme ke Bible.
[Ndise ke page 8]
Etop emi Jeremiah akatan̄ade ama esịne ikpe emi Jehovah okobiomde Jerusalem
[Ndise ke page 9]
Didie ke Jehovah ‘ọkọsọn̄ akan’ Jeremiah?
[Ndise ke page 10]
“Nte nti fig emi, kpa ntre ke ndidiọn̄ọ mbon ntan̄mfep Judah.”—Jeremiah 24:5