Mme Ibọrọ Oro Ẹnyenede Ufọn!

ẸWET ediwak item oro ẹdọn̄ọde ke ekese n̄wed oro ẹtemede owo nte ẹkpekọkde mfịna mfịn ẹnọ mbon oro ẹsobode afanikọn̄. Bible itiehe ntre. Okposụkedi item Bible ekemede ndin̄wam mbon oro ẹdude ke nnanenyịn, idịghe n̄kukụre ufọn esie edi oro. Item Bible an̄wam owo efep mme ndudue oro ẹkemede ndinam owo odụk mfịna oro enye mîkpodụkke.

Bible ekeme ndinọ “ọkọi ọniọn̄, esịn eyenọwọn̄ ifiọk ye nti ekikere.” (Mme N̄ke 1:4) Edieke adade se Bible etịn̄de esịn ke edinam, “ekikere eyetie ekpeme fi, mbufiọk eyenịm fi, Man osio fi ke idiọk usụn̄ efep.” (Mme N̄ke 2:11, 12) Yak ikere iban̄a mme uwụtn̄kpọ oro ẹwụtde nte ndinam item Bible ekemede ndinam fi okûsọp udọn̄ọ, anam uwem ubon fo amana ọfọn, onyụn̄ anam fi edi eti owoutom m̀mê eti eteutom.

N̄wọn̄ Ọkpọsọn̄ Mmịn ke Ufat

Bible ikpanke owo ndin̄wọn̄ ọkpọsọn̄ mmịn ke ufat. Apostle Paul ama anam Timothy ọfiọk ke mmịn ekeme ndinam udọn̄ọ okụre owo. Enye ọkọdọhọ ete: “Da esisịt wine ke ntak idịbi fo ye uyịre uyịre udọn̄ọ fo.” (1 Timothy 5:23) Mme itie en̄wen ke Bible ẹwụt ke Abasi ikanamke mmịn man ẹsin̄wọn̄ nte ibọk usọbọ kpọt. Ẹdọhọ ke “wine onyụn̄ enem owo esịt.” (Psalm 104:15) Edi Bible ọdọhọ nnyịn ‘ikûdụk ufụn unọ ediwak mmịn.’ (Titus 2:3) Enye ọdọhọ ete: “Kûda ke otu mme ofobo wine, emi ẹtade unam ke en̄weme: koro mbon mmịn ye mbon udia ẹyekabade ẹdi ubuene.” (Mme N̄ke 23:20, 21) Nso isitịbe ke ini ẹfụmide eti item emi? Kop se itịbede mi ke ibat ibat idụt.

N̄wed Esop Kaban̄a Nsọn̄idem Ererimbot oro ẹkotde Global Status Report on Alcohol 2004 ọdọhọ ete: “Mbon Ireland ẹsibiat n̄kpọ nte biliọn dollar ita kpukpru isua ndikọk mfịna oro edin̄wọn̄ ọkpọsọn̄ mmịn adade edi.” N̄wed oro aka iso ete ke akaka ibatokụk emi esịne “miliọn dollar 350 oro ẹsidade ẹsọbọ mbon oro ẹdọn̄ọde ke ntak ọkpọsọn̄ mmịn, miliọn dollar 380 oro ẹsidade ẹse ẹban̄a mbon oro ẹsobode unọmọ ke usụn̄ isan̄ ke ntak ukpammịn, miliọn dollar 126 oro ẹsidade ẹse ẹban̄a ubiatibet oro ukpammịn adade edi, ndien miliọn dollar 1,300 esitak mme usiakifia ke ntak emi  mmịn mîyakke mbonutom ẹka utom.”

Se ikpenen̄erede ikere ikam idịghe okụk oro ẹsibiatde ẹse ẹban̄a mme mfịna emi, edi akpakam edi ndutụhọ emi edin̄wọn̄ mmịn mbe ubọk esidade edi. Ke uwụtn̄kpọ, ke n̄kpasịp isua kiet kpọt ke Australia, mme akpammịn ẹsifiomo se iwakde ibe owo 500,000. Ke France, ke otu kpukpru afai esịtufọk oro ẹnamde ke ubon duop, n̄kpọ nte ita ẹdi ke ntak edin̄wọn̄ mmịn mbe ubọk. Ke ekerede aban̄a kpukpru emi, ndi afo ukereke ke item oro Bible ọnọde aban̄a mmịn enen̄ede ọfọn?

Fep Mme Edu Oro Ẹsabarede Owo

Ko ke 1942 emi ediwak owo mîkekwe se idiọkde ye edin̄wọn̄ sika m̀mê edisịn un̄wọn̄, magazine emi ama anam an̄wan̄a ke ndin̄wọn̄ sika m̀mê edisịn un̄wọn̄ ikemke ye mme edumbet Bible, ntre ke akpana ẹtre. Ibuotikọ oro ẹkemịn̄de isua oro ama owụt ke mbon oro ẹyomde ndinem Abasi esịt ẹnyene ndinam ewụhọ Bible oro ọdọhọde “iyet kpukpru se isabarede nnyịn obụkidem ye spirit ifep.” (2 Corinth 7:1) Idahaemi, ke isua 65 ẹma ẹkebe tọn̄ọ ẹkenọ item emi, ndi ukereke ke item Bible emi owụt ifiọk?

Ke 2006, Esop Kaban̄a Nsọn̄idem Ererimbot ọkọdọhọ ke edin̄wọn̄ sika m̀mê edisịn un̄wọn̄ edi “ọyọhọ n̄kpọ iba oro owotde owo akan ke ofụri ererimbot.” N̄kpọ nte owo miliọn ition ẹsikpan̄a ke ntak emi kpukpru isua. Edi HIV ye AIDS ẹsiwot n̄kpọ nte owo miliọn ita kpọt kpukpru isua. Ke ọyọhọ isua ikie 20, edin̄wọn̄ sika ye edisịn un̄wọn̄ ẹma ẹwot n̄kpọ nte owo miliọn 100, emi ekperede ndisịm ibatowo oro ẹkewotde ke kpukpru ekọn̄ oro ẹken̄wanade ke isua ikie oro. Ke akpanikọ, ediwak owo ẹnyịme idahaemi ke ọfọn nditre sika ye un̄wọn̄.

“Ẹfehe Ẹkpọn̄ Use”

Ediwak owo isisọpke inyịme se Bible etịn̄de aban̄a idan̄. Bible idọhọke ke kpukpru se iban̄ade udọn̄ idan̄ ọdiọk, nte ediwak owo ẹkerede. Edi enye ọnọ nti item aban̄a nte owo akpanamde n̄kpọ aban̄a udọn̄ idan̄ esie. Bible ekpep ke n̄wan ye ebe kpọt ẹkpenam idan̄. (Genesis 2:24; Matthew 19:4-6; Mme Hebrew 13:4) Idan̄ ọnọ mme ọdọ ndọ ifet ndiwụt kiet eken ata ima. (1 Corinth 7:1-5) Eyen ekededi oro amanade odụk utọ ufọk oro eyenyene ete ye eka oro ẹkerede ẹban̄a kiet eken.—Colossae 3:18-21.

Bible ọnọ ewụhọ emi aban̄a etịme etịme ido idan̄: “Ẹfehe ẹkpọn̄ use.” (1 Corinth 6:18) Nso idi ntak kiet oro anade ẹnam emi? Ufan̄ikọ oro aka iso ete: “Idiọkn̄kpọ ekededi eke owo anamde idụkke enye ikpọkidem, edi owo eke akade iso anam use anam idiọkn̄kpọ adian ikpọkidem esie.” Nso isitịbe ke ini ẹfụmide item oro Bible ọnọde aban̄a idan̄?

 Kere ban̄a se itịbede ke United States. Ke kpukpru idụt uforo, do ke nditọwọn̄ ẹwak ndiyomo idịbi n̄kan—n̄kpọ nte nditọwọn̄ 850,000 ẹsiyomo kpukpru isua. Ediwak nseknditọ oro eka mîkosion̄oke idịbi mmọ, inyeneke ete. Eyịghe idụhe ke ediwak utọ n̄kpri eka emi ẹsisịn ukeme ẹbọk nditọ mmọ ke ima ye ntụnọ, ndien ndusụk mmọ ẹsikụt unen. Nte ededi, se itịmde ifiọk edi ke nditọiren utọ n̄kpri eka oro ẹsiwak ndika n̄kpọkọbi, ke adan̄aemi nditọiban ẹsinyụn̄ ẹyomode idịbi nsek kpa nte mme eka mmọ. Ke ama akanam ndụn̄ọde ke ediwak isua emi ẹbede, Robert Lerman ekewet ete: “Nte ubon oro owo kiet kpọt ọbọkde nditọ ẹkọride, ntre n̄ko ke ikpọ mfịna eken ẹkọri ke obio, utọ nte ediwak nditọ ufọkn̄wed ndikpọn̄ ufọkn̄wed, edin̄wọn̄ mmịn mbe ubọk nnyụn̄ nda n̄kpọsọn̄ ibọk ke idiọk usụn̄, nditọwọn̄ ndiyomo idịbi nnyụn̄ mman nditọ, ye nditọwọn̄ ndibiat ibet.”

Mbon oro ẹnamde idan̄ ntịme ntịme ẹkeme n̄ko ndimen udọn̄ọ nnyụn̄ n̄kop mfụhọ. Ke uwụtn̄kpọ, n̄wed oro ẹkotde Pediatrics ọdọhọ ete: “Ndụn̄ọde owụt ke mme uyen oro ẹsinamde idan̄ ntre ẹsiwak ndikop mfụhọ nnyụn̄ n̄wot idem.” N̄ka Oro Esede Aban̄a Nsọn̄idem Mbon America ọdọhọ ete: “N̄kpọ nte mbahade iba ke otu mbon [United States] ẹyenyene udọn̄ọ oro ẹmende ẹto idan̄ nte ini akade.” Kam kere adan̄a iduọesịt ye ndutụhọ emi mme owo ẹkpefepde edieke mmọ ẹkpenamde eti item oro Bible ọnọde aban̄a idan̄!

Ẹnen̄ede Ẹdiana Kiet nte Ubon

Bible idụrike owo utọn̄ iban̄a ndiọi edu uwem kpọt. Kop eti item emi enye ọnọde aban̄a nte ẹkpenamde ubon amana ọfọn.

Ikọ Abasi ọdọhọ ke “mme ebe ẹkpema iban mmọ nte idem mmọ.” (Ephesus 5:28) Utu ke ndisụhọde iban mmọ itie, ẹteme mme ebe ẹte ẹdụn̄ ye mmọ “ke ifiọk, ẹnọde mmọ ukpono nte mmọ eke ẹmemde ẹkan.” (1 Peter 3:7) Ẹdọhọ mme ebe ẹsinam n̄kpọ ntem ye iban mmọ ke ini utọk edemerede: “Ẹka iso ẹma iban mbufo, ẹkûnyụn̄ ẹnen̄ede ẹyat esịt ye mmọ.” (Colossae 3:19) Nte afo ukereke ke n̄wan ayama onyụn̄ okpono ebe oro anamde item emi?

Bible eteme ibanndọ ete: “Yak iban ẹdu ke nsụkibuot ẹnọ mme ebe mmọ nte ẹnam ẹnọ Ọbọn̄, koro ebe edi ibuot ọnọ n̄wan esie kpa nte Christ n̄ko edide ibuot ọnọ esop . . . Yak n̄wan enyene ntotụn̄ọ ukpono ọnọ ebe esie.” (Ephesus 5:22, 23, 33) Nte afo ukereke ke ebe eyenen̄ede ama n̄wan oro adade item emi esịn ke edinam ke ini etịn̄de ikọ ye ebe esie, m̀mê ke ini etịn̄de n̄kpọ aban̄a enye?

Kaban̄a nte ẹkpebọkde nditọ, Bible eteme mbufo mme ete ye eka ete ẹneme nneme ye nditọ mbufo ke ini ‘ẹtiede ke ufọk mbufo, ye ke ini ẹsan̄ade ke usụn̄, ye ke ini ẹnade ke isọn̄, ye ke ini ẹdahade ke enyọn̄.’ (Deuteronomy 6:7) Ẹdọhọ mme ete akpan akpan ẹte ẹnọ nditọ ukpep ye ntụnọ ke ima. Ikọ Abasi ọdọhọ ete: “Mme ete, ẹkûfiomo nditọ mbufo, edi ẹka iso ẹkama mmọ ke ntụnọ ye ke usụn̄ ukere n̄kpọ Jehovah.” (Ephesus 6:4) Ẹdọhọ nditọ n̄ko ẹte: “Ẹkop uyo ẹnọ mme ete ye eka mbufo” ẹnyụn̄ ‘ẹkpono ete ye eka mbufo.’ *—Ephesus 6:1, 2.

Nte emekere ke mme ubon ẹkeme ndibọ ufọn edieke ẹdade mme item emi ẹsịn ke edinam? Afo emekeme ndidọhọ, “Ih, enem nditetịn̄.” Nte ededi, nnyịn imesịn udọn̄ inọ fi ite aka Ufọkmbono Obio Ubọn̄ Mme Ntiense Jehovah. Do, afo oyokụt mme ubon oro ẹdomode ndida nti item Bible emi nsịn ke edinam. Nyene nneme ye mmọ. Se nte mbonubon ẹnamde n̄kpọ ye kiet eken. Afo oyokụt do ke idemfo ke ndida mme edumbet Bible ndu uwem enen̄ede anam ubon enem!

Eti Owoutom ye Eti Eteutom

Nso item ke Bible ọnọ aban̄a se owo akpanamde mbak editaba utom esie? Bible  ọdọhọ ke ẹyenen̄ede ẹma ẹnyụn̄ ẹda owoutom oro enen̄erede ọfiọk utom esie, ke utom. Enyene-ọniọn̄ Edidem Solomon okobụp ete: “Nte afo [omokụt] owo eke ọsọpde ubọk [m̀mê enyenede usọ] ke utom esie?” Enye ama ọbọrọ mbụme esie ete: “Enye ayada ke iso mbọn̄.” (Mme N̄ke 22:29) Edi “ọnuọn [m̀mê ifu] etie ye mmọ eke ẹdọn̄de enye utom” nte “nsụn̄ikan̄ ke enyịn.” (Mme N̄ke 10:26) Bible eteme mbonutom ete ẹnam akpanikọ ẹnyụn̄ ẹsịn ifịk ẹnam utom. Ephesus 4:28 ọdọhọ ete: “Yak eyịp inọ okûyịp aba, edi utu ke oro yak enye anam ọkpọsọn̄ utom, ada ubọk esie anam eti utom.” Owoutom ekpenyene ndinam item emi edide eteutom ese m̀mê isehe. Colossae 3:22 eteme mbonutom n̄ko ete: “Ẹkop uyo ke kpukpru n̄kpọ ẹnọ mbon oro ẹdide mme eteufọk mbufo ke obụkidem, idịghe ke ndinam utom enyịn owo, nte mme anam n̄kpọ nnem owo esịt, edi ke ofụri esịt, ye ndịk Jehovah.” Edieke afo edide eteutom, nte ukpamaha owoutom oro adade item emi esịn ke edinam?

Bible eti mme eteutom ete: “Anamutom odot n̄kpọ eyenutom.” (1 Timothy 5:18) Ibet oro Abasi ọkọnọde nditọ Israel ọkọdọhọ mme eteutom ẹsọsọp ẹkpe mbonutom mmọ n̄kemn̄kem okụkutom mmọ. Moses ekewet ete: “Kûtụk mbọhọ-idụn̄ fo: kûnyụn̄ ubụme enye: kûnyụn̄ unam n̄kpọ-eyen-utom owo eke afo ekpede [utom], adan̄ ye afo tutu eyo esiere.” (Leviticus 19:13) Nte afo ukpamaha ndinam utom nnọ owo oro anamde item Bible emi, onyụn̄ ọsọpde ekpe fi n̄kemn̄kem okụkutom fo?

Ebiet Emi Ẹkemede Ndinyene Akakan Ọniọn̄

Ndi ikpaha fi idem ndifiọk ke Bible emi ẹkewetde ko ke eset ọdọn̄ọ mme item oro ẹnyenede ufọn mfịn? Bible ndisụk nnyene ufọn ke adan̄aemi mme n̄wed eken mînyeneke aba ufọn, owụt ke enye idịghe ikọ owo, edi ke edi “ikọ Abasi.”—1 Thessalonica 2:13.

Nnyịn isịn udọn̄ inọ fi ite enen̄ede ekpep Ikọ Abasi. Edieke ekpepde, afo ayama Andinyene Bible, kpa Jehovah Abasi. Da item oro enye ọnọde sịn ke edinam, nyụn̄ se nte enye edisiode fi ke afanikọn̄ onyụn̄ anam uwem fo ọfọn. Ke anamde oro, afo ‘ayasan̄a ekpere Abasi, ndien Abasi oyonyụn̄ asan̄a ekpere fi.’ (James 4:8) Idụhe n̄wed en̄wen oro ekemede ndin̄wam fi ntre.

[Ikọ idakisọn̄]

[Ndise ke page 4]

Nte ukereke ke se Bible etịn̄de aban̄a ọkpọsọn̄ mmịn esịne ifiọk?

[Ndise ke page 5]

Nte unyịmeke ye item oro Bible ọnọde ete ikûn̄wọn̄ sika, ikûnyụn̄ usịn un̄wọn̄?

[Mme ndise ke page 7]

Ndinam se Bible etemede esinam uwem ubon enem

[Ebiet Ẹdade Ndise Ẹto ke page 5]

Ekondo: Ẹbọ ẹto foto NASA