Ndiwa Mme Uwa Oro Ẹnemde Abasi Esịt

N̄WED oro The Mighty Aztecs ọdọhọ ete: “Mbon Aztec, emi ẹkesiwade owo ẹkan ke ikpehe Mesopotamia ye America, ẹkenịm ke uwem oto n̄kpa.” N̄wed oro aka iso ete: ‘Nte obio ukara oro ọkọkọride, ẹkeda ediwa uwak owo ẹdomo ndinam mme owo ẹnyene mbuọtidem ke obio ukara oro.’ Nte n̄wed ndụn̄ọde en̄wen ọdọhọde, mbon Aztec ẹma ẹsiwa owo 20,000 ke isua.

Toto ke eset, mme owo ẹmewa nsio nsio orụk uwa ẹnọ mme abasi mmọ ke ntak ndịk ye unana edifiọk se ẹkpenamde m̀mê ke ntak emi esịt obiomde mmọ, ye ke ntak emi ẹtuade n̄kpọfiọk. Ke n̄kan̄ eken, Bible owụt ke enyene orụk uwa emi Ata Ọkpọsọn̄ Abasi—kpa Jehovah—okoyomde mme owo ẹwa ẹnọ imọ. Mmọdo, odot ẹbụp ẹte: Nso orụk uwa ẹnem Abasi esịt? Ndien ndi uwa ẹkpenyene ndidi ubak utuakibuot mfịn?

Uwa ke Utuakibuot Akpanikọ

Ke ini Israel akakabarede edi idụt, Jehovah ama ọnọ mme in̄wan̄-in̄wan̄ ntọt aban̄a nte enye okoyomde nditọ Israel ẹtuak ibuot ẹnọ imọ, ndien emi ama esịne mme uwa. (Numbers, ibuot 28 ye 29) Ndusụk uwa ẹkedi mbun̄wụm isọn̄; mbon eken ẹma ẹsịne ediwa mme utọ unam nte enan̄, erọn̄, ebot, ibiom, ye mbomon̄kuku. (Leviticus 1:3, 5, 10, 14; 23:10-18; Numbers 15:1-7; 28:7) Ama enyene ndusụk uwa emi akanade ẹfọp ofụri ofụri ke ikan̄. (Exodus 29:38-42) Ẹma ẹsiwa uwa emem, emi mbon oro ẹkenọde se ẹkewade ẹkesitienede ẹta se ẹkewade ẹnọ Abasi.—Leviticus 19:5-8.

Kpukpru uwa oro ẹkewade ẹnọ Abasi ke idak Ibet Moses ẹkedi edinam utuakibuot nnọ Abasi nnyụn̄ n̄kpono enye nte Andikara ekondo. Nditọ Israel ẹkesida mme utọ uwa emi ẹwụt esịtekọm ẹnọ Jehovah kaban̄a mme edidiọn̄ ye ukpeme oro enye ọnọde mmọ, ẹnyụn̄ ẹda ẹben̄e enye efen ọnọ mmimọ. Adan̄a nte mmọ ẹkesọn̄ọde ẹnam se Abasi okoyomde ke utuakibuot esie, enye ama enen̄ede ọdiọn̄ mmọ.—Mme N̄ke 3:9, 10.

Se ikenen̄ede ibehe Jehovah ekedi edu  mbon oro ẹkewade uwa emi. Jehovah akada prọfet esie Hosea etịn̄ ete: “Koro nyomde ima, nyomke uwa; nyom ifiọk Abasi n̄kan edifọp uwa.” (Hosea 6:6) Ntem, ke ini mme owo ẹkewọn̄ọrede ẹkpọn̄ utuakibuot akpanikọ ẹnyụn̄ ẹkabarede ẹsịn idem ke obukpo ido ye ediduọk iyịp mbon oro mîduehe, uwa oro mmọ ẹkewade ke itieuwa Jehovah ikenyeneke ufọn. Ntak edi oro Jehovah akadade Isaiah asian idụt Israel ete: “Uwak uwa mbufo ọfọn mi nso? Mmoyụhọ edifọp uwa okukịm, ye ikpọn̄ edisehe unam; iyịp enan̄, ye eke nditọ erọn̄, ye eke okpo ebot inyụn̄ inemke mi esịt.”—Isaiah 1:11.

N̄kpọ “Emi Mmen̄kowụkke”

Mbon Canaan ẹkenam n̄kpọ ata isio isio ye nditọ Israel ke emi mmọ ẹkesiwade nditọ mmọ ẹnọ mme abasi mmọ, esịnede abasi mbon Ammon emi ẹkotde Molech, emi ẹkotde n̄ko Milcom m̀mê Moloch. (1 Ndidem 11:5, 7, 33; Utom 7:43) N̄wed oro Halley’s Bible Handbook ọdọhọ ete: “Utuakibuot mbon Canaan ekedi ndinam oburobụt ido idan̄ nte edinam ido ukpono nnọ mme abasi mmọ, ndien ekem, ẹwa akpan mmọ n̄ko ẹnọ mme abasi oro.”

Ndi mme orụk edinam oro ẹma ẹnem Jehovah esịt? N̄wan̄ansa-o! Ke ini nditọ Israel ẹkeyomde ndidụk isọn̄ Canaan, Jehovah ama ọnọ mmọ ewụhọ oro ẹwetde ke Leviticus 20:1-3, ete: “Nyụn̄ dọhọ nditọ Israel, ete, Owo ekededi ke otu nditọ Israel, ye ke otu isen emi ẹdụn̄de ke Israel, eke adade eyen esie ọnọ Molech, enyene ndikpa: yak mbio-obio ẹtọn̄ọ enye ke itiat. Ami nyonyụn̄ n̄wụk iso mi nse owo oro, nnyụn̄ nsịbe enye ke otu mbio-obio mmọ mfep; koro enye akadade eyen esie ọnọ Molech, man enye asabade edisana ebiet mi, onyụn̄ abiat edisana enyịn̄ mi.”

Okposụkedi etiede nte se owo mîkemeke ndinịm, ndusụk nditọ Israel emi ẹkeyode ẹkpọn̄ utuakibuot akpanikọ ẹma ẹtọn̄ọ edinam mme demon emi ke ndiwa nditọ mmọ nnọ ndem. Psalm 106:35-38 etịn̄ ntem aban̄a edinam emi: “Edi ẹbuana n̄kpọ ye mme idụt, ẹnyụn̄ ẹkpep ido mmọ. Ẹnyụn̄ ẹnam n̄kpọ ndem mmọ: ndien mmọ ẹkabade ẹdi mfịne ye mmọ. Ẹnyụn̄ ẹwa nditọ mmọ iren ye iban ẹnọ demon, ẹnyụn̄ ẹduọk iyịp owo eke mîduehe isop, kpa iyịp nditọ mmọ iren ye iban, emi mmọ ẹwade ẹnọ ndem Canaan: ndien isọn̄ abiara ke iyịp.”

Jehovah ama owụt nte imọ ikasuade edinam emi ke ini enye akadade prọfet esie Jeremiah etịn̄ ete: “Mmọ ẹmen n̄kpọ mbubiam mmọ ẹsịn ke ufọk emi ekerede enyịn̄ mi, ẹnyụn̄ ẹsabade enye. Mmọ ẹma ẹnyụn̄ ẹbọp n̄kokon̄ ebiet o-Topheth emi odude ke itịghede eyen Hinnom, ẹnyụn̄ ẹfọp nditọ-iren mmọ  ye ndito-iban mmọ ke ikan̄; emi mmen̄kowụkke mmọ, mîkonyụn̄ idụkke mi ke esịt.”—Jeremiah 7:30, 31.

Idụt Israel ẹma ẹtaba mfọn Abasi ke ntak emi mmọ ẹkenamde utọ mbubiam n̄kpọ oro. Ẹma ẹsobo Jerusalem, emi ekedide ibuot obio mmọ ẹnyụn̄ ẹtan̄ mmọ ẹka ntan̄mfep ke Babylon. (Jeremiah 7:32-34) Ana in̄wan̄-in̄wan̄ ke idịghe ata Abasi ọkọdọhọ ẹsiwa owo, emi inyụn̄ idịghe edinam edisana utuakibuot. Ediwa owo ke usụn̄ ekededi edi edinam mme demon, ndien ata mme andituak ibuot nnọ Abasi ẹfep n̄kpọ ekededi oro enyenede ebuana ye utọ edinam oro.

Uwa Ufak Christ Jesus

Nte ededi, ndusụk owo ẹkeme ndibụp ẹte, ‘Edi ntak emi Ibet oro Jehovah ọkọnọde nditọ Israel ekesịnede mme uwa unam?’ Apostle Paul ama ekere aban̄a mbụme emi onyụn̄ ọnọ ibọrọ emi: “Nso, ndien, ikedi ntak Ibet? Ẹkeda enye ẹdidian man anam ubiatibet ayarade, tutu mfri emi ẹken̄wọn̄ọde un̄wọn̄ọ ẹnọ edisịm . . . Mmọdo Ibet ama akabade edi andikpeme nnyịn adade esịm Christ.” (Galatia 3:19-24) Mme uwa unam ke idak Ibet Moses ẹkeda ẹban̄a akwa uwa oro Jehovah Abasi ediwade ke ibuot ubonowo—oro edi, eke Jesus Christ Eyen esie. Jesus eketịn̄ aban̄a ima ima edinam emi ke ini enye ọkọdọhọde ete: “Abasi ama enen̄ede ama ererimbot tutu enye ọnọ ikpọn̄-ikpọn̄ edibon Eyen esie, man owo ekededi eke ọbuọtde idem ye enye okûtak edi enyene nsinsi uwem.”—John 3:16.

Ke ntak ima Abasi ye ima ubonowo, Jesus ama enyịme ndinọ mfọnmma uwem esie eke isọn̄ nte ufak nditọ Adam. (Rome 5:12, 15) Enye ọkọdọhọ ete: “Kpa nte Eyen owo mîkedịghe man ẹnam n̄kpọ ẹnọ enye, edi man enye anam n̄kpọ ọnọ owo onyụn̄ ọnọ ukpọn̄ esie nte ufak ke ibuot ediwak owo.” (Matthew 20:28) Idụhe owo en̄wen ekededi ke isọn̄ oro ekpekemede ndifak mme owo nsio ke ufụn idiọkn̄kpọ ye n̄kpa, emi Adam akanyamde nnyịn esịn. (Psalm 49:7, 8) Ntem, Paul ọkọdọhọ ke Jesus “idaha iyịp ebot ye eke eyen enan̄ ibe idụk, edi ada iyịp esiemmọ odụk ke edisana ebiet ini kiet kpọt onyụn̄ ọkọbọ nsinsi edinyan̄a ọnọ nnyịn.” (Mme Hebrew 9:12) Ke ndinyịme iyịp uwa Jesus, Abasi “ọsọhi n̄wed isọn oro ẹwetde ke ubọk ẹda ẹbiom nnyịn.” Oro ọwọrọ ke Jehovah ọkpọnọde Ibet ediomi ye mme uwa emi ẹsan̄ade ye enye enịm, onyụn̄ ‘ọnọ ubonowo nsinsi uwem.’—Colossae 2:14; Rome 6:23.

Mme Uwa eke Spirit

Sia owo mîyomke ẹwa aba uwa unam ke utuakibuot akpanikọ, ndi ke ẹyeyom nnyịn iwa uwa ekededi mfịn? Ih, ẹyom. Jesus Christ akada ofụri uwem esie esịn ke utom Abasi, anam ekese n̄waidem, ndien ke akpatre ọnọ uwem esie ke ibuot ubonowo. Ntem enye ama ọdọhọ ete: “Edieke owo ekededi oyomde nditiene mi, yak enye akan̄ idemesie onyụn̄ emen eto ndutụhọ esie onyụn̄ aka iso etiene mi.” (Matthew 16:24) Emi ọwọrọ ke ana owo ekededi oro oyomde ndidi anditiene Jesus anam ndusụk n̄waidem. Nso idi oro?

Akpa, ata ata anditiene Christ idụhe aba uwem inọ idemesie edi odu ndinam uduak Abasi. Enye ayak uduak Abasi akara ọkpọkpọ uduak ye udọn̄ esie. Kop nte  apostle Paul eketịn̄de aban̄a emi: “Mmada mbọm Abasi n̄kpe mbufo ubọk, nditọete, nte ẹnọ ikpọkidem mbufo nte uwa eke odude uwem, edide edisana, enemde Abasi esịt ndibọ, kpa edisana utom eke ẹdade ukeme ukere n̄kpọ mbufo ẹnam. Ẹkûnyụn̄ ẹbiet editịm n̄kpọ emi, edi ẹkpụhọde oto ke edinam ekikere mbufo edi obufa, man mbufo ẹkpedomo ẹfiọk uduak Abasi eke edide eti onyụn̄ enemde enye esịt onyụn̄ ọfọnde ama.”—Rome 12:1, 2.

N̄ko-n̄ko, Bible ọdọhọ ke ẹkeme ndida ikọ itoro nnyịn nte uwa oro iwade inọ Jehovah. Prọfet Hosea akada ikọ oro “uwa n̄kpọkinua nnyịn,” ndiwụt ke Abasi ada itoro n̄kpọkinua nnyịn nte kiet ke otu mfọnn̄kan uwa. (Hosea 14:2) Apostle Paul ọkọdọhọ mme Christian emi ẹdide mme Hebrew ete: “[Ẹwa] uwa ekọm [ẹnọ] Abasi ebe ke enye, oro edi, mfri n̄kpọkinua emi ẹdade ẹtan̄a enyịn̄ esie an̄wan̄wa.” (Mme Hebrew 13:15) Mfịn Mme Ntiense Jehovah ẹsịn ifịk etieti ẹkwọrọ eti mbụk ẹnyụn̄ ẹnam mme owo ke kpukpru idụt ẹdi mbet. (Matthew 24:14; 28:19, 20) Mmọ ke ẹwa uwa itoro ẹnọ Abasi uwemeyo ye okoneyo ke ofụri isọn̄.—Ediyarade 7:15.

Ke adianade ye ukwọrọikọ, ndifọn ido ye mbon en̄wen esịne ke uwa oro ẹnemde Abasi esịt. Paul eketeme ete: “Ẹkûfre edinam eti n̄kpọ ye edibuana n̄kpọ ye mbon efen, koro Abasi enen̄ede enem esịt aban̄a mme utọ uwa oro.” (Mme Hebrew 13:16) Ke nditịn̄ akpanikọ, man mme uwa itoro ẹnem Abasi esịt, oyom mbon oro ẹwade ẹnyene eti edu uwem. Paul eketeme ete: “Ẹdu uwem ke usụn̄ nte odotde ye eti mbụk emi aban̄ade Christ.”—Philippi 1:27; Isaiah 52:11.

Kpa nte ekedide ke eset, kpukpru uwa oro ẹwade man ẹnọ ido ukpono akpanikọ ibetedem ẹsida akwa idatesịt ye edidiọn̄ Jehovah ẹsọk mme owo. Mmọdo, ẹyak nnyịn isịn ofụri ukeme nnyịn iwa mme uwa oro ẹnen̄erede ẹnem Abasi esịt!

[Ndise ke page 18]

‘Mmọ ẹwa nditọ mmọ iren ye iban ẹnọ ndem Canaan’

[Mme ndise ke page 20]

Ata mme Christian ẹwa mme uwa oro ẹnemde Abasi esịt ke ndikwọrọ eti mbụk nnyụn̄ n̄n̄wam mme owo ke usụn̄ en̄wen