Yak Esop Ọkọri
Yak Esop Ọkọri
“Esop . . . ebe odụk ini emem, ọkọri.”—UTOM 9:31.
1. Nso mbụme ke ẹkpebụp ẹban̄a “esop Abasi”?
KE USEN Pentecost eke 33 E.N., Jehovah ama ada mbet Christ nte obufa idụt, “kpa Israel Abasi.” (Galatia 6:16) Bible okot mme Christian oro ẹkeyetde aran mi “esop Abasi.” (1 Corinth 11:22) Edi nso ke mmọ ndikedi esop Abasi akabuana? Ẹkenyene nditịm “esop Abasi”? Enye ekenyene nditie didie ke isọn̄, inamke n̄kpọ m̀mê mme andibuana ke enye ẹdụn̄ọ ke m̀mọ̀n̄? N̄ko didie ke enye otụk uwem ye inemesịt nnyịn?
2, 3. Didie ke Jesus okowụt ke esop oro eyenyene eti ndutịm?
2 Nte ikenemede ke ibuotikọ emi ekebede, ke ini Jesus ọkọdọhọde apostle Peter ete: “Nyọbọp esop mi ke enyọn̄ akamba itiat emi [Jesus Christ], ndien mme inuaotop Hades idikanke enye,” enye okowụt ke esop oyodu oro mbet imọ oro ẹyetde aran ẹnamde. (Matthew 16:18) Ke adianade do, ke ini Jesus okosụk odude ye mme apostle esie, enye ama anam ẹfiọk se esop oro akanade ẹtọn̄ọ do edinamde ye nte enye editiede.
3 Se Jesus ekekpepde onyụn̄ anamde ẹma ẹwụt ke ndusụk owo ẹyeda usụn̄ ke esop emi. Mmọ ẹdinam emi ke ndisan̄a utom nnọ mbon esop mmọ. Christ ọkọdọhọ ete: “Mbufo ẹmefiọk ẹte ke mbon emi ẹbatde nte mme andikara mme idụt ẹsibre odudu ye mmọ, ikpọ owo mmọ ẹnyụn̄ ẹsọn̄ ubọk ẹkara mmọ. Idịghe ntem ke otu mbufo; edi owo ekededi eke oyomde ndikabade ndi akwa owo ke otu mbufo ana edi asan̄autom mbufo, owo ekededi eke onyụn̄ oyomde ndidi akpa ke otu mbufo ana edi ofụn ọnọ kpukpru mbufo.” (Mark 10:42-44) Oro owụt ke “esop Abasi” ikenyeneke nditie nsuana nsuana ntre, nte esop oro mînyeneke eti ndutịm ye ndausụn̄. Utu ke oro, enye ekenyene ndidi esop oro ẹnen̄erede ẹtịm ke nde ke nde, oro mme andibuana ẹnyenede eti itie ebuana ye kiet eken.
4, 5. Nnyịn isan̄a didie ifiọk ke oyoyom ẹkpep esop Ikọ Abasi?
4 Jesus emi akanade edi Ibuot “esop Abasi” ama owụt ke mme apostle imọ ye mbon en̄wen emi ẹditienede uwụtn̄kpọ imọ ẹyenyene akpan utom ndinam ke ibuot mbon eken. Nso akpan utom? Akpan utom mmọ edidi ndikpep mbon esop Ikọ Abasi. Ti ete ke ẹma ẹkenam Jesus eset, enye ama obụp Peter ke iso mme apostle eken ete: “Simon eyen John, nte afo amama mi?” Peter ama ọbọrọ ete: “Ih, Ọbọn̄, afo ọmọfiọk ete mmama fi.” Jesus ọdọhọ enye ete: “Bọk nditọerọn̄ mi. . . . Bọk n̄kpri erọn̄ mi. . . . Bọk n̄kpri erọn̄ mi.” (John 21:15-17) Nso akwa ifetutom ke emi edi ntem!
5 Ikọ Jesus owụt ke ẹda mbon oro ẹdude ke esop ẹdomo ye mme erọn̄ ke ufọkerọn̄. Mme erọn̄ emi—esịnede kpukpru Christian, iren, iban, ye nditọwọn̄—ẹyeyom udia eke spirit ye ata ukpeme. Ke adianade do, sia Jesus ọdọhọde kpukpru mme anditiene imọ ẹkpep mbon en̄wen n̄kpọ ẹnyụn̄ ẹnam mme mbet, oyoyom ẹkpep obufa owo ekededi oro akabarede edi erọn̄ esie nte ẹsinamde utom Abasi emi.—Matthew 28:19, 20.
6. Nso ndutịm ke ẹkenam ke “esop Abasi” oro ẹketọn̄ọde obufa do?
6 Ndondo oro ẹketọn̄ọde “esop Abasi,” mbon esop emi ẹma ẹsobo ọtọkiet kpukpru ini ndibọ ukpep nnyụn̄ nsịn udọn̄ nnọ kiet eken: “Ndien mmọ ẹka iso ndisịn idem ke ukpepn̄kpọ mme apostle ye edibuana n̄kpọ ye kiet eken, ke edidia udia ye ke akam.” (Utom 2:42, 46, 47) Akpan n̄kpọ en̄wen oro ikpepde ito mbụk Bible emi edi ke ẹma ẹmek ndusụk irenowo oro ẹdotde ẹse ẹban̄a ndusụk n̄kpọ. Idịghe ifiọkn̄wed m̀mê usọ mmọ akanam ẹmek mmọ. Iren emi ẹkeyọhọ “ye spirit ye ọniọn̄.” Owo mmọ kiet ekedi Stephen, ndien Bible ọdọhọ ke enye ekedi “owo emi ọyọhọde ye mbuọtidem ye edisana spirit.” Ndikanam ndutịm ntem ke esop ama anam “ikọ Abasi ọdọdiọn̄ ọkọri, ibat mbet onyụn̄ aka iso nditọt ke Jerusalem etieti.”—Utom 6:1-7.
Mme Owo Oro Abasi Akadade Anam Utom
7, 8. (a) Nso ikedi ifetutom mme apostle ye mbiowo ke Jerusalem ke esop mme Christian eke akpa isua ikie? (b) Nso iketịbe ke ini ẹkedade mme esop ẹteme mme owo se ẹkpenamde?
7 Nnyịn imọfiọk ke mme apostle ẹkeda usụn̄ ke esop akpa isua ikie, edi idịghe mmọ kpọt ẹkeda usụn̄. Ini kiet, Paul ye mme nsan̄a esie ẹma ẹfiak ẹka Antioch emi odude ke Syria. Utom 14:27 obụk ete: “Ke ini mmọ ẹdide ẹdisịm ẹnyụn̄ ẹkotde esop ẹbon ọtọkiet, mmọ ẹbụk ediwak n̄kpọ emi Abasi akadade mmọ anam.” Ke ini mmọ ẹkesụk ẹdude ke esop oro, eneni ama edemede m̀mê akpana mme Gentile oro ẹkekabarede ẹdi Christian ẹna mbobi. Man ẹbiere eneni emi, ẹma ẹsio Paul ye Barnabas ẹte “ẹdọk ẹbịne mme apostle ye mbiowo ke Jerusalem,” emi ẹkedide mbon otu ukara.—Utom 15:1-3.
8 James, ebiowo oro okonyụn̄ edide udọeka Jesus, edi isịneke ke otu mme apostle, eketie ibuot ke ini “mme apostle ye mbiowo [ẹkesopde] idem ọtọkiet ndise mban̄a n̄kpọ emi.” (Utom 15:6) Ke ẹma ẹketịm ẹdụn̄ọde ẹnyụn̄ ẹneme n̄kpọ emi, edisana spirit ama an̄wam mmọ ẹsịm ubiere oro ekemde ye N̄wed Abasi. Mmọ ẹkewewet ubiere emi ẹnọ ẹsọk mme esop kiet kiet. (Utom 15:22-32) Mbon oro ẹkebọde leta emi ẹma ẹnyịme se ẹkewetde ẹnyụn̄ ẹda enye ẹsịn ke edinam. Nso ikedi utịp? Oro ama ọsọn̄ọ onyụn̄ esịn udọn̄ ọnọ nditọete. Bible ọdọhọ ete: “Ntre, ke akpanikọ, mme esop ẹka iso ndisọn̄ọ nda ke mbuọtidem nnyụn̄ ntọt ke ibat ke usen ke usen.”—Utom 16:5.
9. Nso utom ke Bible ọnọ irenowo oro ẹsịmde se N̄wed Abasi oyomde?
9 Edi didie ke mme esop emi kiet kiet ẹkenyene ndinam n̄kpọ ke usen ke usen? Da mme esop oro ẹkedude ke Isuo Crete ke uwụtn̄kpọ. Okposụkedi ediwak owo oro ẹkedụn̄ọde do ẹkewọrọde idiọk etop, ndusụk mmọ ẹma ẹkpụhọde edu uwem ẹnyụn̄ ẹkabade ata mme Christian. (Titus 1:10-12; 2:2, 3) Mmọ ẹkedụn̄ọ ke nsio nsio obio, ẹnyụn̄ ẹdụn̄ọ ẹyom usụn̄ ẹkpọn̄ otu ukara oro okodude ke Jerusalem. Nte ededi, oro ikedịghe mfịna ndomokiet koro ẹma ẹmek “mbiowo” ke mme esop kiet kiet ke Crete, kpa nte ekedide ke mme ebiet en̄wen. Utọ irenowo oro ẹma ẹsịm idaha oro Bible enịmde. Ẹkemek mmọ nte mbiowo m̀mê mme esenyịn oro ẹkemede “ndida eti ukpepn̄kpọ nteme owo nnyụn̄ nsua nnọ mbon oro ẹtịn̄de-tịn̄ n̄kpọ ẹbiọn̄ọ.” (Titus 1:5-9; 1 Timothy 3:1-7) Ẹma ẹmek irenowo en̄wen oro ẹkesịmde se N̄wed Abasi oyomde ndidi mme asan̄autom unamutom man ẹn̄wam esop.—1 Timothy 3:8-10, 12, 13.
10. Matthew 18:15-17 ọdọhọ ke ẹkesikọk ikpọ mfịna didie?
10 Jesus ama owụt ke utọ ndutịm emi oyodu. Ti se idude ke Matthew 18:15-17, emi enye ọkọdọhọde ke mfịna ekeme ndidemede ndusụk ini ke otu ikọt Abasi, ndien owo kiet ekeme ndidue enye eken. Owo oro ẹduede ekenyene ndika mbịne enye oro eduede enye ‘n̄kayarade ndudue esie’ nnọ enye, sụk mmọ mbiba kpọt. Edieke oro mîkọkke mfịna oro, enye ekeme ndida owo kiet m̀mê iba oro ẹnyenede ifiọk ẹban̄a mfịna oro man ẹtiene ẹdin̄wam. Edi nso ke ẹkpenam edieke oro mîsụk ikemeke ndikọk mfịna oro? Jesus ọkọdọhọ ete: “Edieke enye mîkopke uyo mmọ, tịn̄ nọ esop. Edieke enye mîkam ikopke uyo esop, yak enye etie fi nte owo mme idụt ye nte ọbọ a-tax.” Ke ini Jesus eketịn̄de ikọ emi, mme Jew ẹkesụk ẹdi mbon “esop Abasi,” ntre mmọ ke enye eketịn̄ aban̄a. * Nte ededi, ke ẹma ẹketọn̄ọ esop mme Christian, ikọ Jesus ekediban̄a esop mme Christian. Emi edi uyarade efen oro owụtde ke ẹkenyene nditịm ikọt Abasi ndọn̄ ke esop man Christian kiet kiet ọkọri onyụn̄ enyene ndausụn̄.
11. Didie ke mbiowo ẹkenyene ndibuana ke ndikọk mme mfịna?
11 Oro owụt ke mbiowo, m̀mê mme esenyịn, ẹkenyene ndida ke ibuot esop mbiere mme mfịna m̀mê n̄kpe ikpe idiọkn̄kpọ. Se itịn̄de emi ekekem ye se inamde mbiowo ẹdot nte ẹtịn̄de ke Titus 1:9. Edi akpanikọ ke mbiowo emi ẹkedi mme anana-mfọnmma owo, ukem nte Titus, emi Paul ọkọdọn̄de aka mme esop ‘ekenen̄ede se ikwan̄ade.’ (Titus 1:4, 5) Mfịn, mbon oro ẹyomde ndimek nte mbiowo ana ẹdi mbon oro ẹnyenede mbuọtidem ẹnyụn̄ ẹkponode Abasi ke ediwak isua. Mbon eken ke esop ẹkpenyene ndibuọt idem ke item ye ndausụn̄ oro mbiowo emi ẹnọde.
12. Nso idi utom mbiowo ke esop?
12 Paul ọkọdọhọ mbiowo esop Ephesus ete: “Ẹnọ ntịn̄enyịn ke idem mbufo ye ke ofụri otuerọn̄, emi edisana spirit ekemekde mbufo ke otu mmọ nte mme esenyịn, ete ẹkpeme esop Abasi, emi enye ekedepde ke iyịp Eyen esie.” (Utom 20:28) Edi akpanikọ n̄ko ke ẹmek mme esenyịn mfịn ke esop man “ẹkpeme esop Abasi.” Mmọ ẹkpenyene ndinam emi ke ima, idịghe ndibre odudu ye erọn̄ Abasi. (1 Peter 5:2, 3) Mbiowo ẹkpenyene ndidomo ndin̄wam “ofụri otuerọn̄” nnyụn̄ nnam mmọ ẹkọri.
Ndisan̄a Ikpat Kiet ye Esop
13. Nso ikeme nditịbe ndusụk ini ke esop, ndien ntak-a?
13 Mbiowo ye kpukpru mbon eken ke esop ẹdi mme anana-mfọnmma owo, ntre ke ini ke ini, ndutan̄uyo ye mme mfịna eken ẹkeme ndidu, nte ekedide ke akpa isua ikie ke ini ndusụk mme apostle ẹkesụk ẹdude uwem. (Philippi 4:2, 3) Esenyịn m̀mê owo en̄wen ekeme nditịn̄ ikọ oro etiede emiom emiom, uyat uyat, m̀mê oro mîdịghe akpanikọ. Mîdịghe, nnyịn imekeme ndikere ke ẹnam idiọkn̄kpọ, edi etie nte ke okposụkedi mbiowo ẹfiọkde, mmọ inamke n̄kpọ iban̄a oro. Nte ededi, ekeme ndidi ẹma ẹse ẹban̄a mfịna oro, mîdịghe ke ẹse ẹban̄a enye ke ubọk nte ekemde ye ndausụn̄ N̄wed Abasi ọkọrọ ye mme n̄kpọ en̄wen oro nnyịn mîfiọkke. Idem edieke se nnyịn ikerede edide akpanikọ, kere ban̄a emi: Odu ini emi owo akanamde akwa idiọkn̄kpọ ke esop Corinth, kpa esop oro Jehovah ọkọnọde ntịn̄enyịn. Edi nte ini akakade, enye ama okụt ete ke ẹnen̄ede se ikakwan̄ade ke eti usụn̄. (1 Corinth 5:1, 5, 9-11) Nnyịn imekeme ndibụp idem nnyịn ite: ‘Edieke n̄kpokodude ke esop Corinth ini oro, n̄kpakanam n̄kpọ didie ini oro owo mîken̄ekede mfịna oro kan̄a?
14, 15. Ntak emi ndusụk owo ẹketrede nditiene Jesus, ndien nso ke ikpep ito oro?
14 Kere ban̄a n̄kpọ en̄wen oro ekemede nditịbe ke esop. Yak idọhọ ke se N̄wed Abasi ekpepde in̄wan̄ake owo, anam enye inyịmeke se ẹkpepde. Ekeme ndidi enye ama anam ndụn̄ọde ke Bible ye ke mme n̄wed esop Abasi onyụn̄ oyom un̄wam oto mme Christian oro ẹkọride ẹsịm ọyọhọ idaha, ye idem mbiowo n̄ko. Edi n̄kpọ oro isụk in̄wan̄ake enye mîdịghe ọsọn̄ enye ndinyịme. Nso ke enye akpanam? Ukem n̄kpọ oro ama etịbe n̄kpọ nte isua kiet mbemiso Jesus akakpade. Enye ọkọdọhọ ke imọ idi “uyo uwem,” ndien ke owo ekededi eke oyomde ndidu ke nsinsi ekenyene ndita “obụkidem Eyen owo [nnyụn̄ n̄n̄wọn̄] iyịp esie.” Ikọ emi ama akpa ndusụk mbet esie idem. Utu ke ndidọhọ ẹnam ikọ oro an̄wan̄a mmimọ, m̀mê ndinyene mbuọtidem nnyụn̄ mbet ke ime, ediwak mbet ikakam “isan̄ake aba ye enye.” (John 6:35, 41-66) Edieke ikpokonyụn̄ idude do, nso ke ikpakanam?
15 Ndusụk owo ẹtre ndibuana ye esop mfịn, ẹkerede ke iyokpono Abasi ke idem mmimọ. Mmọ ẹkeme ndidọhọ ke owo akanam se iyatde mmimọ esịt, ke owo inen̄ekede se ikwan̄ade, m̀mê ke mmimọ ikemeke ndinyịme ndusụk n̄kpọ oro ẹkpepde. Ndi owụt ifiọk ndinam n̄kpọ ntre? Okposụkedi edide akpanikọ ke Christian kiet kiet ekpenyene ndinyene ọkpọkpọ itie ebuana ye Abasi, nnyịn ikpenyeneke ndifre ke Abasi ada esop esie oro odude ke ofụri ererimbot anam utom nte ekedide ke eyo mme apostle. Ke adianade ye oro, Jehovah ama ada mme esop kiet kiet ke akpa isua ikie anam utom onyụn̄ ọdiọn̄ mmọ, ọnọ mbiowo ye mme asan̄autom unamutom ete ẹn̄wam esop. Kpasụk ntre ke edi mfịn.
16. Nso ke owo oro oyomde ndikpọn̄ esop ekpekere?
16 Edieke Christian ekerede ke imọ imekeme ndida ikpọn̄ n̄kpono Abasi, enye akpa edem owụt ndutịm Abasi—oro edi, ndinam esop ikọt esie odu ke ofụri ererimbot nnyụn̄ nnam esop kiet kiet odu ke n̄kann̄kụk. Utọ owo oro ekeme ndikere ke imekeme ndida ke idem n̄kpono Abasi, mîdịghe, abahade ada ye ibat ibat owo kpọt, edi enye enye mbiowo ye mme asan̄autom unamutom ke ebiet emi enye odude do? Odot itịm ifiọk ke ini Paul ekewetde leta ọnọ ẹsọk esop ke Colossae onyụn̄ ọdọhọ ẹkot leta oro ke Laodicea n̄ko, enye ama etịn̄ aban̄a ‘edidọn̄ n̄kam nnyụn̄ mbọp idem ọkọri ke Christ.’ Mbon oro ẹdude ke esop, idịghe owo kiet kiet oro ọkọwọrọde ada ke idemesie, ẹkebọ ufọn ẹto ndutịm emi.—Colossae 2:6, 7; 4:16.
Adaha ye Isọn̄ Akpanikọ
17. Nso ke 1 Timothy 3:15 etịn̄ aban̄a esop?
17 Ke akpa leta oro apostle Paul ekewetde ọnọ Timothy, emi ekedide ebiowo, enye ama asiak mme n̄kpọ oro owo akpanamde mbemiso ẹmekde enye ebiowo m̀mê asan̄autom unamutom ke esop. Ke ama eketịn̄ oro ama, Paul ama etịn̄ aban̄a “esop odu-uwem Abasi,” onyụn̄ ọdọhọ ke enye edi “adaha ye isọn̄ akpanikọ.” (1 Timothy 3:15) Ofụri esop mme Christian oro ẹyetde aran ẹkedi adaha emi ke akpa isua ikie. Ndien owo ikemeke ndineni ke esop n̄kann̄kụk ekedi akpan ndutịm oro ẹkedade ẹkpep mme Christian akpanikọ. Do ke mmọ ẹkekop nte ẹkpepde ẹnyụn̄ ẹtịn̄de n̄kpọ ẹsọn̄ọ akpanikọ; mi n̄ko ke mmọ ẹkebọ nsịnudọn̄.
18. Ntak emi mme mbono esop ẹdide akpan n̄kpọ?
18 Kpasụk ntre, esop mme Christian oro odude ke ofụri ererimbot edi otu mbonufọk Abasi, kpa “adaha ye isọn̄ akpanikọ.” Nnyịn ndidụk nnyụn̄ ntiene mbuana ke mme mbono esop kpukpru ini ke mme esop nnyịn edi akpan usụn̄ oro nnyịn ikemede ndikọri nnyụn̄ nsọn̄ọ itie ebuana nnyịn ye Abasi, nnyụn̄ mben̄e idem ndinam uduak esie. Ke ini Paul ekewetde leta ọnọ esop oro okodude ke Corinth, enye ama ọsọn̄ọ etịn̄ aban̄a se ẹkenemede ke mme mbono esop emi. Enye ekewet ete ke imọ ikpakam ima se ẹkenemede ke mme mbono esop emi ẹnen̄ede ẹn̄wan̄a mme andidụk man mmọ ‘ẹkpekọri.’ (1 Corinth 14:12, 17-19) Mfịn, nnyịn n̄ko imekeme ndikọri ke n̄kan̄ eke spirit edieke ifiọkde ke Jehovah Abasi ọnọ odudu ete ẹtịm mme esop emi kiet kiet ye nte ke enye odu ye mme esop emi.
19. Ntak emi amade esop mbufo?
19 Ke akpanikọ, edieke nnyịn iyomde ndikọri nte mme Christian, ana ibuana ye esop. Esop edi n̄kpọ oro ekpemede nnyịn ke anyan ini idahaemi ọbiọn̄ọ mme nsunsu ukpepn̄kpọ, ndien Abasi ada enye anam ẹkwọrọ eti mbụk Obio Ubọn̄ Messiah ke ofụri ererimbot. Ke akpanikọ, Abasi ada esop mme Christian anam ekese.—Ephesus 3:9, 10.
[Ikọ idakisọn̄]
^ ikp. 10 Eyen ukpepn̄kpọ Bible oro ekerede Albert Barnes ọfiọk ke Jesus ndikọdọhọ “tịn̄ nọ esop” ekeme ndiwọrọ “mbon oro ẹnọde odudu ndikpe utọ ikpe oro—oro edi, mme adaiso ke ufọkabasi, m̀mê mbon oro ẹdade ke ibuot mmọ. Mbiowo oro ẹkedide mme ebiereikpe ẹma ẹsidu ke synagogue mme Jew, kpa mbon oro ẹkesidade mme utọ mfịna emi ẹbịne.”
Nte Afo Emekeme Nditi?
• Ntak emi nnyịn ikpodoride enyịn ke Abasi ayada mme esop ke isọn̄ anam utom esie?
• Okposụkedi mbiowo ẹdide mme anana-mfọnmma owo, nso ke mmọ ẹnam ẹnọ esop?
• Didie ke esop mbufo anam fi ọkọri?
[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]
[Ndise ke page 26]
Mme apostle ye mbiowo ke Jerusalem ẹkedi mbon otu ukara
[Ndise ke page 28]
Mbiowo ye mme asan̄autom unamutom ẹbọ ukpep man ẹkeme ndinam utom mmọ ke esop