Jephthah Osio Akan̄a Esie Ọnọ Jehovah

OWOEKỌN̄ emi akande oto edi ke ama akanyan̄a idụt esie osio ke ubọk mbon ufịk. Adiaha esie ọwọrọ edi edisobo ye enye, ke ebre ekọmọ onyụn̄ enek unek ye idatesịt. Ke ini enye adade okụt adiaha esie, utu ke ndidara, enye awai ọfọn̄idem esie. Ntak-a? Ndi enye itieneke adiaha esie inem esịt iban̄a nte enye ọnyọn̄de edi ye uwem? Ewe ekọn̄ ke enye akakan? Anie ke enye edi?

Owo oro edi Jephthah, kiet ke otu mme ebiereikpe ke Israel eset. Edi man ibọrọ mme mbụme eken inyụn̄ ikụt nte mbụk emi ebehede nnyịn, ana ibem iso ikere iban̄a se iketịbede mbemiso Jephthah afiakde akadiana ye ikọt esie.

Afanikọn̄ ke Israel

Jephthah odu uwem ke ini afanikọn̄ ke Israel. Nditọ Israel ẹkpọn̄ edisana utuakibuot ẹnyụn̄ ẹnam n̄kpọ ẹnọ ndem Sidon, Moab, Ammon, ye Philistine. Ke ntre, Jehovah ayak mme Philistine ye nditọ Ammon ẹfịk ikọt esie ke isua 18. Mme andidụn̄ Gilead, oro odude ke edem usiahautịn Akpa Jordan, ẹnen̄ede ẹdu ke nnanenyịn. * Ke akpatre, enyịn an̄wan̄a nditọ Israel, mmọ ẹkabade esịt, ẹseme ẹyom un̄wam Jehovah, ẹsion̄o kpukpru isen abasi ke otu mmọ ẹfep, ẹnyụn̄ ẹnam n̄kpọ Jehovah.—Judges 10:6-16.

Nditọ Ammon ẹnam nnaekọn̄ ke Gilead, nditọ Israel enyụn̄ ẹsop idem ndin̄wana ye mmọ. Edi nditọ Israel inyeneke etubom. (Judges 10:17, 18) Ofụri emi, Jephthah osụk enyenyene ọkpọkpọ mfịna. Mme ọdiọk-itọn̄ nditọete esie ẹbịn enye ẹfep man ẹyịp udeme n̄kpọ-akpa esie. Ntre Jephthah ọwọrọ okodụn̄ ke Tob, ekpere mme asua nditọ Israel ke n̄kan̄ edem usiahautịn Gilead. “Mme oburobụt owo,” eyedi mme owo oro mbon ufịk ẹsiode ke utom m̀mê mbon oro ẹsọn̄de ibuot ẹtre ndisụk idem nte ifịn, ẹkedian idem ye Jephthah. Mmọ ‘ẹsisan̄a ye enye ẹwọrọ.’ Anaedi emi ọwọrọ ke mmọ ẹsisan̄a ye Jephthah ke ini enye esin̄wanade ekọn̄ ye mme asua oro ẹdụn̄de ẹkpere mmọ. Ekeme ndidi n̄wọrọnda odudu un̄wana ekọn̄ Jephthah anam N̄wed Abasi okot enye “owo uko.” (Judges 11:1-3) Anie ndien edida Israel usụn̄ an̄wana ekọn̄ ye nditọ Ammon?

“Di, Ndien Afo Ayakabade Edi Etubom Nnyịn”

Mbiowo Gilead ẹkpak Jephthah ẹte: “Di, ndien afo ayakabade edi etubom nnyịn.” Ekpedi  ata ndudue edieke mmọ ẹkerede ke enye eyenen̄ede okop inemesịt onyụn̄ adaha wap afiak ọnyọn̄ obio emana esie. Enye ọbọrọ mmọ ete: “Nte mbufo ikasuaha mi, ikonyụn̄ ibịnke mi ke ufọk ete mi ifep? Nsinam mbufo ẹtienede mi, ndien, ke emi ke mbufo ẹtiede ke nnanenyịn?” Ọkọdiọk didie ntem mbiowo emi ndikebịn Jephthah edi ekem ẹfiak ẹkeyom un̄wam esie!—Judges 11:4-7.

Jephthah edinyịme ndidi etubom Israel n̄kukụre edieke mmọ ẹnamde se enye ọdọhọde. Enye ọdọhọ ke edieke Jehovah edidade nditọ Ammon esịn imọ ke ubọk, imọ iyakabade idi etubom mmọ. Edieke nditọ Israel ẹdikande, emi oyowụt ke Jehovah odu ye Jephthah, edi uduak esie n̄ko edi ndikụt nte ke mmọ idikpọn̄ke ndausụn̄ Abasi ke ndondo oro afanikọn̄ okụrede.—Judges 11:8-11.

Enyene Nneme ye Nditọ Ammon

Jephthah odomo ndikpe emem ye nditọ Ammon. Enye ọdọn̄ mme isụn̄utom ẹkebụp edidem mmọ se idide ntak iyatesịt mmọ. Nditọ Ammon ẹdori nditọ Israel ikọ ẹte ke mmọ ẹkeda isọn̄ mmimọ ke ini mmọ ẹketode Egypt ẹdọk, ndien ke mmọ ẹnyene ndiyak isọn̄ oro nnọ mmimọ.—Judges 11:12, 13.

Sia Jephthah enen̄erede ọfiọk mbụk nditọ Israel, enye ada mbufiọk afan̄a se nditọ Ammon ẹtịn̄de. Enye asian mmọ ke nditọ Israel ikanamke nditọ Ammon, Moab, m̀mê Edom idiọkn̄kpọ ndomokiet ke ini mmọ ẹkekpọn̄de Egypt; ikonyụn̄ idịghe nditọ Ammon ẹkenyene isọn̄ oro mmọ ẹkenyan̄ade ke ini nditọ Israel ẹkekpọn̄de Egypt. Mme Amorite ẹkesidụn̄ ke isọn̄ oro, edi Abasi ama anam nditọ Israel ẹkan Sihon, kpa edidem mmọ. Akan oro, nditọ Israel ẹma ẹdodụn̄ ke isọn̄ oro ke isua 300. Ntak ndien nditọ Ammon ẹyomde isọn̄ emi idahaemi?—Judges 11:14-22, 26.

N̄ko, Jephthah etịn̄ akpan ntak oro Israel ẹbọde ufen ete: Anie edi ata Abasi? Jehovah m̀mê mme abasi idụt oro nditọ Israel ẹdụn̄de ke esịt? Edieke Chemosh ekpenyenede odudu, nte enye ikpọbọhọ isọn̄ oro inọ ikọt esie? Emi edi eneni ke ufọt utuakibuot akpanikọ ye nsunsu ido ukpono nditọ Ammon. Ntre, Jephthah ada mbufiọk eberi ete: “Yak Jehovah, Ebiereikpe, ekpe ikpe ke ufọt nditọ Israel ye nditọ Ammon mfịn emi.”—Judges 11:23-27.

Edidem nditọ Ammon imaha ndikpan̄ utọn̄ n̄kop se Jephthah etịn̄de. “Ekem spirit Jehovah edidoro Jephthah ke idem, ndien enye asan̄a ke Gilead, ye Manasseh ebe,” eyedi man okot mme okopidem irenowo ẹdin̄wana ekọn̄ ye nditọ Ammon.—Judges 11:28, 29.

Akan̄a Jephthah

Sia Jephthah enen̄erede oyom ndausụn̄ Jehovah, enye akan̄a ọnọ Abasi ete: “Edieke afo edidade nditọ Ammon esịn mi ke ubọk, ama ekem, andiwọrọ eke ediwọrọde ke enyịn-usụn̄ ufọk mi, idi ndisobo ye ami, ke adan̄aemi nditode ke ọtọ nditọ Ammon mfiak ndi ke ifụre, iditreke ndinyene Jehovah, ndien nyawa enye ke edifọp uwa.” Abasi okop eben̄e Jephthah onyụn̄ an̄wam enye akan idụt nditọ Ammon 20, oro edi, “asuan mmọ edehe,” ntem enye osụhọde mme asua Israel.—Judges 11:30-33.

Ke ini Jephthah ọnyọn̄de ekọn̄ edi, owo emi ọwọrọde edisobo ye enye edi edima adiaha esie, kpa ikpọn̄-ikpọn̄ eyen esie! Mbụk oro ọdọhọ ete: “Adan̄aemi enye okụtde eyen oro, enye awai ọfọn̄idem esie, onyụn̄ ọdọhọ ete, ‘Ah, eyen mi, afo anam mi nsụhọde eti-eti, afo onyụn̄ odu ke otu mme mmọ emi ẹditụhọde: koro mma n̄kụbọde inua mi nnọ Jehovah, ndien ndikwe nte mfiakde edem.’”—Judges 11:34, 35.

Ndi Jephthah ayawa adiaha esie ke ata ata usụn̄? N̄wan̄ansa-o! Idịghe se Jephthah ekerede ndinam edi oro. Jehovah akam asasua owo ndida owo nnam uwa, kpa kiet ke otu ndiọi n̄kpọ oro mbon Canaan ẹsinamde. (Leviticus 18:21; Deuteronomy 12:31) Spirit Abasi ama odoro Jephthah ke idem ke ini enye akan̄ade akan̄a emi, Jehovah ama onyụn̄ ọdiọn̄ se enye akanamde. N̄wed Abasi otoro mbuọtidem Jephthah ye ukeme oro enye ekesịnde ndisu uduak Abasi. (1 Samuel 12:11; Mme Hebrew 11:32-34) Ke ntre Jephthah ikereke iban̄a ndiwa owo ke ata ata usụn̄, oro ekpedi uwotowo. Nso ndien ke  Jephthah ekekere ke ini enye akakan̄ade ndiwa owo nnọ Jehovah?

Anaedi se Jephthah eketịn̄de ọkọwọrọ ke iyayak owo ekededi oro ediwọrọde edisobo ye imọ inọ man anam n̄kpọ Abasi ọyọhọ ọyọhọ. Ibet Moses ama enyịme ẹda owo ẹnam akan̄a ẹnọ Jehovah. Ke uwụtn̄kpọ, iban ẹma ẹsinam utom ke temple; ekeme ndidi ẹkesikoi mmọn̄. (Exodus 38:8; 1 Samuel 2:22) Nnyịn inen̄ekede ifiọk n̄kpọ iban̄a utom emi, inyụn̄ ifiọkke m̀mê enye ekesibịghi adan̄a didie. Anaedi Jephthah ekenyene utọ san̄asan̄a utom emi ke ekikere ke ini enye akakan̄ade akan̄a esie, ndien etie nte akan̄a esie akaban̄a utom ofụri eyouwem.

Adiaha Jephthah ye Samuel, ẹma ẹbere ye ete ye eka mmọ oro ẹkedide mme abak-Abasi man ẹsio akan̄a mmọ. (1 Samuel 1:11) Nte anam-akpanikọ andituak ibuot nnọ Jehovah, adiaha Jephthah ke idemesie ama enyịme ndisio akan̄a oro ukem nte ete esie. Oro ekedi ata akamba n̄waidem, koro ọkọwọrọ ke enye ididọhọ ebe tutu amama. Enye ama atua koro enye mîdidọhọ ebe, sia kpukpru nditọ Israel ẹkeyomde ndinyene nditọ mbak enyịn̄ ubon ye n̄kpọ-akpa mmọ editak. Jephthah ama ọfiọk ke ndisio akan̄a emi ediwọrọ ke imọ idikemeke aba ndisitie ye ikpọn̄-ikpọn̄ edima eyen imọ.—Judges 11:36-39.

Anam-akpanikọ eyenan̄wan emi ikodụhe uwem oro mînyeneke uduak. Ndinam utom uyọhọ ini ke ufọk Jehovah ekedi ata eti ye inem inem usụn̄ oro enye akadade okpono Abasi. Ntem, ‘nditọ iban Israel ẹsika kpukpru isua ẹketua eyen Jephthah a-Gilead an̄wan ke usen inan̄ ke isua.’ (Judges 11:40) Ke akpanikọ, Jephthah ama okop idatesịt ndikụt eyen esie anamde utom Jehovah.

Mfịn, ediwak ke otu ikọt Abasi ẹmek ndida uwem mmọ nnam utom uyọhọ ini nte mme asiakusụn̄, mme isụn̄utom, mme asan̄autom oro ẹsan̄ade-san̄a, m̀mê mbonubon Bethel. Emi ọwọrọ ke mmọ idikemeke ndikụt mbonubon mmọ nte ẹkpemade ndikụt. Kpa ye oro, kpukpru mmọ ẹkeme ndikop idatesịt koro mmọ ẹnam edisana utom ẹnọ Jehovah.—Psalm 110:3; Mme Hebrew 13:15, 16.

Ẹsịn Ndausụn̄ Abasi

Edieke ikerede iban̄a eyo Jephthah, nnyịn iyokụt ke ediwak nditọ Israel ikamaha nditiene ndausụn̄ Jehovah. Okposụkedi ẹkụtde ke Abasi ọdiọn̄ Jephthah, nditọ Ephraim ẹnam ikọ ye enye. Mmọ ẹyom ndifiọk ntak emi enye mîkokotke mmimọ itiene idin̄wana ekọn̄. Mmọ ẹkam ẹduak ‘ndifọp Jephthah ye ufọk esie ke ikan̄’!—Judges 12:1.

Jephthah ọdọhọ ke imọ ima ikot nditọ Ephraim, edi mmọ ikamaha ndidi. Nte ededi, Abasi ama akan ke ekọn̄ oro. Ndi mmọ ẹyat esịt idahaemi koro mbon Gilead ikosoboke ye mmọ mbemiso ẹmekde Jephthah nte etubom mmọ? Ke nditịm ntịn̄, utọk nditọ Ephraim owụt ke mmọ ẹsọn̄ ibuot ye Jehovah, ndien idụhe se edinamde en̄wen akan ndin̄wana ye mmọ. Ẹkan nditọ Ephraim ke ekọn̄ oro ẹn̄wanade. Edi mmemmem n̄kpọ ndifiọk nditọ Ephraim oro ẹyomde ndifehe mbọhọ ke ntak oro mmọ mîkekemeke ndikot ikọ oro “Shibboleth” ọfọn. Ke ofụri ofụri, ẹma ẹwot nditọ Ephraim 42,000 ke ekọn̄ oro.—Judges 12:2-6.

Nso ini mfụhọ ke emi edi ntem ọnọ nditọ Israel! Ekọn̄ oro mme utọ ebiereikpe nte Othniel, Ehud, Barak, ye Gideon ẹkekande ama ada emem edi. Edi isan̄ enye emi, emem idụhe. Mbụk oro eberi ete: “Jephthah ekpe ikpe Israel ke isua itiokiet. Ekem [enye] akpa, onyụn̄ obụhọ ke obio Gilead kiet.”—Judges 3:11, 30; 5:31; 8:28; 12:7.

Nso ke ikeme ndikpep nto kpukpru emi? Ikpep ke Jephthah ama anam akpanikọ ọnọ Abasi okposụkedi uwem esie ọkọyọhọde ye afanikọn̄. Owo uko emi ama asiak enyịn̄ Jehovah ke ini enye ekenyenede nneme ye mbiowo Gilead, nditọ Ammon, adiaha esie, nditọ Ephraim, ye ke ini oro enye akakan̄ade akan̄a esie. (Judges 11:9, 23, 27, 30, 31, 35; 12:3) Abasi ama ọdiọn̄ Jephthah ke ntak oro enye akabakde enye, onyụn̄ ada enye ye adiaha esie anam utuakibuot akpanikọ aka iso. Ke ini mbon eken mîkamaha nditiene mme edumbet Abasi, Jephthah ama ọsọn̄ọ eyịre ye mme edumbet Abasi. Ukem nte Jephthah, nte afo oyosụk ibuot ọnọ Jehovah kpukpru ini?

[Ikọ idakisọn̄]