Nso Iditre Asari Eke Orụk?

EFRI IFIOM ke mbre ọ-bọl oro ẹkebrede ke Spain ama etre mbre oro uken̄. Ntak-a? Sia ata ediwak mme andise mbre oro ẹma ẹsụn̄i ebre ọ-bọl kiet oro otode Cameroon tutu enye oyom ndiwọrọ ke an̄wambre. Edi ọsọ n̄kpọ ke Russia ndikụt nte ẹnamde n̄kpọ afai afai ye mbon Africa, Asia, ye Latin America. Ke 2005, asari mmọ ama ọdọk ekesịm utịm ike 394—oro edi, edieke mmọ ẹkesaride owo 10 ke 2004, ẹkesari owo 16 ke 2005. Ke Britain, mbahade ita ke otu mbon Africa ye Asia oro ẹkedade ẹnam ndụn̄ọde ẹnịm ke ẹkesio mmimọ ke utom ke ntak asari. Emi etịbe ke ofụri ererimbot.

Asari eke orụk odu ke idaha ke idaha—ọtọn̄ọde ke ndisụn̄i mbon orụk en̄wen esịm enye emi ukara ọnọde uyo ete ẹsobo ofụri orụk ẹfep. Nso idi ntak asari? Didie ke ikeme ndifep ndisari asari? Ndi owụt ifiọk ndikere ke usen kiet kpukpru owo ẹyedụn̄ ọtọkiet ke emem? Bible ọnọ ata nti ibọrọ ke mme mbụme emi.

Ufịk ye Usua

Bible ọdọhọ ke ‘ekikere esịt owo ọdiọk toto ke uyen esie.’ (Genesis 8:21) Ntem, esinenem ndusụk owo ndifịk mbon en̄wen. Bible ọdọhọ n̄ko ete: “Se mmọn̄eyet mmọ emi owo ẹfịkde: ndien baba owo kiet eke ọdọn̄de mmọ esịt idụhe; mme andifịk mmọ ẹnyụn̄ ẹkan mmọ ubọk.”—Ecclesiastes 4:1.

Bible owụt n̄ko ke ebịghi asari ọkọtọn̄ọ. Ke uwụtn̄kpọ, ke ọyọhọ isua ikie 18 mbemiso Eyo Nnyịn, Pharaoh Egypt kiet ama ọdọhọ Jacob emi ekedide eyen Hebrew ye ofụri ufọk esie ẹdi ẹdidụn̄ ke Egypt. Nte ededi, nte ini akakade, Pharaoh en̄wen ikamaha akwa udịm nditọ Jacob emi. Mbụk oro ọdọhọ ke oro akanam “enye ọdọhọ ikọt esiemmọ, ete, Sese, obio nditọ Israel ke ẹwak ẹnyụn̄ ẹsọn̄ọ ẹkan nnyịn. Mbufo ẹdi ndien, nnyịn ikari n̄kari ye mmọ; mbak mmọ ẹdiwak. . . . Ndien mmọ ẹdori mme etubom mbon utom, ẹte ẹse mmọ, man ẹfịk mmọ ke mbiomo mmọ.” (Exodus 1:9-11) Mbon Egypt ẹma ẹkam ẹdọhọ ẹwot kpukpru nsek nditọiren Hebrew.—Exodus 1:15, 16.

Nso Idi Ntak Asari?

Ido ukpono ererimbot emi inen̄ekede in̄wam ke nditre asari eke orụk. Okposụkedi ndusụk owo ẹnen̄erede ẹyom nte ẹkpetrede ufịk, ido ukpono ẹsiwak ndida ye mbon ufịk. Se iketịbede edi oro ke United States, kpa idụt emi ibet ekenyịmede ẹfịk mbubịt owo ẹnyụn̄ ẹwot mmọ nte ẹmama, ndien idụt oro ẹkesụk ẹnyenyene ibet oro akakpande mfia m̀mê mbubịt owo ndidọ kiet eken tutu esịm 1967. Ukem oro ke ekedi ke South Africa ke ini ubahade okodude ke otu mfia ye mbubịt owo; mfia owo ẹma ẹnyụn̄ ẹbọp ibet oro akakpande edidọ mbubịt owo man ẹka iso ẹkara mmọ. Ke idaha mbiba emi, mbon oro ẹkesịnde udọn̄ ẹnọ ufịk emi ẹkedi mbon oro ẹkenen̄erede ẹsịn idem ke ido ukpono.

Nte ededi, Bible anam ẹfiọk se inen̄erede idi ntak asari. Enye etịn̄ ntak emi ndusụk owo ẹsifịkde mbon en̄wen. Enye ọdọhọ ete: “Owo eke mîmaha ima ifiọkke Abasi, koro Abasi edi ima. Edieke owo ekededi ọdọhọde ete: ‘Mmama Abasi,’ edi enye asua eyenete esie, enye edi osu nsu. Koro owo eke mîmaha eyenete esie, emi enye okụtde, ikemeke ndima Abasi, emi enye mîkwe.” (1 John 4: 8, 20) Ikọ emi owụt se idide ntak asari. Mme owo ẹsari asari koro mmọ ifiọkke Abasi—inamke n̄kpọ m̀mê mmọ ẹdọhọ ke idi mme okpono Abasi m̀mê idịghe.

Ifiọk Abasi Adian Kpukpru Orụk Ọtọkiet

Didie ke ndifiọk nnyụn̄ mma Abasi ekeme ndidian mme owo ọtọkiet? Nso ke Ikọ Abasi ekpep oro akpande mme owo ndinam mbon orụk en̄wen idiọk? Bible ọdọhọ ke Jehovah edi Ete kpukpru owo. Enye ọdọhọ ete: “Nnyịn ke akpanikọ inyene Abasi kiet kpa Ete, emi kpukpru n̄kpọ ẹwọrọde ẹto.” (1 Corinth 8:6) Bible adian do ete: “Enye ama anam kpukpru idụt ubonowo ẹwọn̄ọ ẹto owo kiet.” (Utom 17:26) Ke nditịm ntịn̄, kpukpru owo ẹdi nditọeka.

Kpukpru orụk ẹkpenyene ndinem esịt mban̄a uwem oro Abasi ọnọde mmọ, okposụkedi kpukpru mmọ ẹkedade-da idiọkn̄kpọ ẹmana ẹto akpa ete ye eka mmọ. Paul emi eketienede ewet Bible ọkọdọhọ ete: “Idiọkn̄kpọ [okoto] owo kiet odụk ke ererimbot.” Ntem, “kpukpru owo ẹma ẹnam idiọkn̄kpọ ẹnyụn̄ ẹtaba ubọn̄ Abasi.” (Rome 3:23; 5:12) Jehovah Abasi okobot n̄kpọ ke orụk ke orụk—oro anam idụhe edibotn̄kpọ iba oro ẹdide ata ukem ukem. Kpa ye oro, idụhe orụk ndomokiet oro enye okobotde ọfọn akan orụk en̄wen. Mme owo ndikere ke ebiet oro mmimọ itode ọfọn akan eke mbon en̄wen atuaha ye se N̄wed Abasi ekpepde. Ana in̄wan̄-in̄wan̄ ke Abasi ekpep kpukpru nnyịn ete idiana kiet.

Abasi Amama Kpukpru Idụt

Ndusụk owo ẹkere ke Abasi ndikọfọn mfọn ye nditọ Israel nnyụn̄ ndọhọ mmọ ẹda san̄asan̄a ẹkpọn̄ mme idụt eken ekedi ndikpep mmọ asari. (Exodus 34:12) Ini kiet, Abasi ama emek idụt Israel nte akpan inyene esie sia Abraham ete ete mmọ ama enen̄ede ọbuọt idem ye enye. Abasi ke idemesie akakara Israel eset, oro edi, enye ekemek mme andikara mmọ onyụn̄ ọnọ mmọ mme ibet. Ke ini oro nditọ Israel ẹketienede ndutịm emi, mbon idụt en̄wen ẹma ẹkụt nte ukara Abasi ọfọnde akan eke mmimọ. Jehovah ama ekpep Israel n̄ko ini oro aban̄a ufọn ediwa uwa man ẹnyene eti itie ebuana ye imọ. Ntre, nte Jehovah akanamde n̄kpọ ye Israel ama enyene ufọn ọnọ kpukpru idụt. Oro ama ekekem ye se enye ọkọdọhọde Abraham ete: “Kpukpru mme idụt ke ererimbot ẹyenyụn̄ ẹkụt mfọn eke otode ubon fo, koro afo ama okokop uyo mi.”—Genesis 22:18.

 Ke adianade do, mme Jew ẹma ẹnyene akwa ifet ndibọ edisana ikọ Abasi nnyụn̄ ndi idụt oro Messiah editode. Emi n̄ko ekedi man kpukpru idụt ẹbọ ufọn. N̄wed Abasi Usem Hebrew oro ẹkenọde mme Jew ọdọn̄ọ inem inem ntọt aban̄a ini oro kpukpru owo oro ẹtode nsio nsio ebiet ẹdibọde uwak edidiọn̄: “Ndien ediwak mme idụt ẹyeka ẹkedọhọ, ẹte, Ẹdi, nnyịn idọk ke obot Jehovah, ye ke ufọk Abasi Jacob; ndien Enye ayada usụn̄ esie ekpep nnyịn . . . Idụt idimenke ofụt itiene idụt, idinyụn̄ ikpepke aba ekọn̄. Ndien kpukpru mmọ ẹyetie ke idak vine mmọ ye ke idak fig mmọ; ndien baba owo kiet eke edinamde mmọ ndịk ididụhe.”—Micah 4:2-4.

Okposụkedi oro Jesus Christ ke idemesie ọkọkwọrọde ikọ ọnọ mme Jew, enye ama ọdọhọ n̄ko ete: “Ẹyenyụn̄ ẹkwọrọ eti mbụk obio ubọn̄ emi ke ofụri isọn̄ nte ntiense ẹnọ kpukpru mme idụt.” (Matthew 24:14) Idụhe idụt oro owo mîdikopke eti mbụk. Ntem Jehovah enịm ata eti uwụtn̄kpọ sia enye mîsarike mme owo oro ẹtode nsio nsio ebiet. “Abasi inamke asari, edi ke kpukpru idụt enye enyenyịme owo eke abakde enye onyụn̄ anamde edinen ido.”—Utom 10:34, 35.

Ibet oro Abasi ọkọnọde idụt Israel eset n̄ko owụt ke enye ama mme owo ke kpukpru idụt. Se nte Ibet oro ọkọdọhọde ẹnam n̄kpọ ye mme odudụn̄ ke Israel mi: ‘Ẹbat esen eke odụn̄de ye mbufo nte amana ke otu mbufo, nyụn̄ ma enye nte idem fo: koro mbufo ẹkedide isen ke isọn̄ Egypt: ami ndi Jehovah Abasi mbufo.’ (Leviticus 19:34) Ediwak ibet Abasi ama ekpep nditọ Israel ndifọn ido ye mme odudụn̄. Ntem, ke ini Boaz, ete ete Jesus, okokụtde ubuene esen eyenan̄wan atan̄de nyọhọ-nsụhọ ke in̄wan̄ esie, enye ama anam se Abasi eketemede ke ndikụt nte ke mbon idọk esie ẹyak ediwak barley osụhọ man eyenan̄wan oro akpatan̄.—Ruth 2:1, 10, 16.

Jesus Ekpep Mme Owo Ndifọn Ido

Idụhe owo oro akanamde mme owo ẹnyene ifiọk Abasi nte Jesus. Enye ama owụt mme anditiene enye nte ẹkemede ndifọn ido ye mbon en̄wen. Ini kiet, enye ama enyene nneme ye n̄wan Samaria. Sia ediwak mme Jew ẹkesisaride mbon Samaria, ama akpa n̄wan emi idem nte Jesus ekenemede nneme ye enye. Nte Jesus ekenemede nneme ye n̄wan oro, Jesus ama ada mfọnido anam enye ọfiọk nte enye ekemede ndinyene nsinsi uwem.—John 4:7-14.

Jesus ama ekpep nnyịn n̄ko nte ikpanamde n̄kpọ ye mbon en̄wen ke ini enye ọkọnọde uwụtn̄kpọ aban̄a owo Samaria oro ekedide eti mbọhọidụn̄. Owo Samaria emi ekedi edikụt owo Jew emi mbon n̄wo ẹkemiade ẹnọ unan. Enye ekpekekere ete: ‘Ntak emi n̄kpan̄wamde owo Jew? Mme Jew ẹsisari nnyịn!’ Edi Jesus okowụt ke owo Samaria emi ikekereke n̄kpọ ntre iban̄a mbon  en̄wen. Okposụkedi mme akaisan̄ eken ẹkesan̄ade ẹbe owo Jew oro ẹkenọde unan do, owo Samaria emi “ama okop [enye] mbọm” onyụn̄ enen̄ede an̄wam enye. Jesus ekeberi uwụtn̄kpọ emi ke ndidọhọ ke owo ekededi oro oyomde mfọn Abasi enyene ndinam ukem oro.—Luke 10:30-37.

Apostle Paul ekekpep mbon oro ẹyomde ndinem Abasi esịt ete ẹkpụhọde uwem mmọ ẹnyụn̄ ẹkpebe nte Abasi esinamde n̄kpọ ye mme owo. Paul ekewet ete: ‘Ẹsio akani owo ye mme edinam esie ẹduọk, ẹnyụn̄ ẹmen obufa owo ẹsịne, emi ẹnamde edi obufa ebe ke nnennen ifiọk nte asan̄ade ekekem ye mbiet Owo oro okobotde enye, emi Greek m̀mê Jew, edina mbobi m̀mê unana edina mbobi, esenowo, owo Scythia mîdụhe ke enye. Edi, ke ẹsiode kpukpru n̄kpọ emi ẹfep, ẹsịne ima, koro enye edi mfọnmma mbọbọ edidianakiet.’—Colossae 3:9-14.

Nte Ifiọk Abasi Esikpụhọde Mme Owo?

Nte ndifiọk Jehovah Abasi ekeme ndinen̄ede n̄kpụhọde nte mme owo ẹnamde n̄kpọ ye mbon orụk en̄wen? Kere ban̄a nte eketiede n̄wan Asia kiet ke idem ke ini ẹkesaride enye ke Canada. Enye ama osobo ye Mme Ntiense Jehovah, ndien ẹma ẹtọn̄ọ ndikpep enye Bible. Nte ini akakade, enye ama ewet leta ada ọkọm mmọ ete: ‘Mbufo ẹdi ata nti mfia owo oro ẹfọnde ido. Ke ini n̄kokụtde ke mbufo ẹmekpụhọde ye mfia owo eken, mma n̄kere m̀mê nso idi ntak. Mma nnen̄ede n̄kere tutu ndinịm ke anaedi mbufo ẹdi Mme Ntiense Abasi. Anaedi enen̄ede enyene se idude ke Bible. Ke mboho mbufo, mma n̄kụt mme owo oro ẹtode nsio nsio orụk, esịnede mfia owo, mbubịt, ye utouto, emi enyenede esịt kiet sia mmọ ẹdade idemmọ nte ata nditọeka. Idahaemi mmọfiọk owo emi anamde mbufo ẹtie ntre. Oro edi Abasi mbufo.’

Ikọ Abasi etịn̄ aban̄a ini emi “ifiọk Jehovah [ediyọhọde] ke ererimbot.” (Isaiah 11:9) Idem idahaemi, ntịn̄nnịm ikọ Bible osu sia akwa otuowo oro ẹwakde ẹbe owo miliọn itiokiet “eke ẹtode ke kpukpru idụt ye esien ye obio ye usem” ẹdiana kiet ke utuakibuot akpanikọ. (Ediyarade 7:9) Mmọ ẹdori enyịn ndikụt ini oro ima edidude ke ofụri ererimbot utu ke usua, man osu uduak Jehovah oro enye eketịn̄de ọnọ Abraham ete: “Kpukpru mme ubon ke isọn̄ [ẹyebọ] edidiọn̄.”—Utom 3:25.

[Ndise ke page 4, 5]

Ibet Abasi ama eteme nditọ Israel ete ẹma mme odudụn̄

[Ndise ke page 5]

Nso ke ikeme ndikpep nto uwụtn̄kpọ owo Samaria oro ekedide eti mbọhọidụn̄?

[Mme ndise ke page 6]

Abasi ibotke orụk ndomokiet ọfọn akan orụk en̄wen