‘Eti Ibuot Edi Se Ikpemede’

MME N̄KE 16:16 ọdọhọ ete: “Ndinyene eti ibuot ọfọn adan̄a didie akan ata gold! Ndinyụn̄ nnyene asian edi se owo ekpemekde akan silver.” Ntak emi eti ibuot ọsọn̄de urua ntre? “Koro eti ibuot edide se ikpemede, inyene onyụn̄ edi se ikpemede, edi ata ifiọk ye eti ibuot ẹyenam mme andinyene enye ẹdu uwem.” (Ecclesiastes 7:12) Edi, didie ke eti ibuot anam mme andinyene enye ẹdu uwem?

Ndinyene eti ibuot emi otode Abasi, oro edi, ndinyene nnennen ifiọk Ikọ Abasi, kpa Bible, nnyụn̄ nda se nnyịn ikpepde nsịn ke edinam, ayan̄wam nnyịn isan̄a ke usụn̄ oro Jehovah amade. (Mme N̄ke 2:10-12) Edidem Solomon eke Israel eset ọdọhọ ete: “Ọkpọ-usụn̄ nti owo edi edikabade n̄kpọn̄ idiọk: owo eke ekpemede idem etịm ese usụn̄ esie.” (Mme N̄ke 16:17) Ke akpanikọ, eti ibuot esikpeme mme andinyene enye osio ke idiọk usụn̄ onyụn̄ anam mmọ ẹdu uwem! Ibio ibio ikọ ọniọn̄ oro ẹwetde ke Mme N̄ke 16:16-33 ẹwụt nte eti ibuot emi otode Abasi ekemede ndinam edu, ikọ, ye edinam nnyịn ẹfọn. *

‘Sụk Esịt’

Eti ibuot emi ẹtịn̄de ẹban̄a nte owo ọdọhọ ke ‘imọ isasua iseri.’ (Mme N̄ke 8:13) Iseri ye eti ibuot idịghe ama. Nnyịn inyene ndinam n̄kpọ ye eti ibuot inyụn̄ ikpeme mbak iditọn̄ọ ntan̄idem. Ana inen̄ede ikpeme idem akpan akpan edieke n̄kpọ ọfọnde ye nnyịn m̀mê edieke inyenede ifetutom ke esop.

Mme N̄ke 16:18 odụri owo utọn̄ ete: “Iseri ebem nsobo iso: n̄kpon-esịt onyụn̄ ebem iduọ iso.” Kere ban̄a akakan iduọ oro akanam owo ọduọde ke ekondo—oro edi, iduọ mfọnmma eyen Abasi eke spirit oro akanamde idemesie Satan kpa Devil. (Genesis 3:1-5; Ediyarade 12:9) Ndi enye ikenyeneke edu ntan̄idem mbemiso iduọ esie? Bible odụri ntịn̄enyịn owụt emi ke ini enye ọdọhọde ẹkûmek owo emi akabarede esịt obufa nte esenyịn ke esop “mbak enye  edikohode idem ndien ọduọ odụk ubiomikpe oro ẹbiomde Devil.” (1 Timothy 3:1, 2, 6) Edi akpan n̄kpọ didie ntem ndikpeme idem mbak idinam mbon en̄wen ẹtan̄ idem m̀mê nnyịn ke idem nnyịn iditọn̄ọ ntan̄idem!

Mme N̄ke 16:19 ọdọhọ ete: “Ọfọfọn ndisụk esịt ye mbon ukụt, n̄kan ndideme mbụme ye mbon iseri.” Se iketịbede inọ Nebuchadnezzar edidem Babylon eset owụt ke item emi edi eti item. Enye ama atan̄ idem emen akamba mbiet—iso ọfọn adade aban̄a idemesie—okowụk ke Unaisọn̄ Dura. Etie nte ẹkedori mbiet oro ke enyọn̄ anyan itiat oro ẹkebotde ẹnịm, anamde enye okon̄ esịm mita 27. (Daniel 3:1) Ẹkenam akamba mbiet oro man ada aban̄a obio ukara Nebuchadnezzar. Okposụkedi mme owo ẹkemede ndima utọ ikpọ mbiet oro, ọkọrọ ye itiat udi ye tọwa ufọkabasi, ye ikpọ ufọkenyọn̄, mme utọ n̄kpọ emi idụkke Abasi enyịn. Andiwet psalm ọkọkwọ ete: “Koro Jehovah okon̄de, ndien enye ese mbon nsụkidem; edi etie nsan-nsan ọdiọn̄ọ mbon iseri.” (Psalm 138:6) Ke akpanikọ, “se idide akwa n̄kpọ ke enyịn owo edi mbubiam n̄kpọ ke enyịn Abasi.” (Luke 16:15) Utu ke ‘ndikere ikpọ n̄kpọ,’ ọfọn ‘ibịne mme usụhọde n̄kpọ.’—Rome 12:16.

Da “Ọniọn̄” ye “Mbukpek” Tịn̄ Ikọ

Nso ebuana ke eti ibuot enyene ye ikọ nnyịn? Enyene-ọniọn̄ edidem oro ọdọhọ nnyịn ete: “Owo eke etịmde ọfiọk ndinam n̄kpọ oyokụt ufọn: ama edi owo eke ọbuọtde idem esie ye Jehovah, ọfọfọn ọnọ enye! Ẹyekot owo eti ibuot, ẹte, “Asian”: ndien udọn inua ọkọrọ [“mbukpek,” NW]. Ọniọn̄ edi idịm uwem owo eke enyenede enye: edi item ndisịme owo edi ebiọ. Esịt owo eti ibuot anam inua esie edi ọniọn̄: [“enye onyụn̄ ọkọrọ mbukpek ke n̄kpọkinua esie,” NW].”—Mme N̄ke 16:20-23.

Eti ibuot esinam nnyịn ida ọniọn̄ ye mbukpek itịn̄ ikọ. Ntak-a? Koro owo emi enyenede eti ibuot esidomo ‘ndikụt ufọn’ ke n̄kpọ onyụn̄ ‘ọbuọt idem ye Jehovah!’ Edieke idomode ndikụt ufọn mbon en̄wen, nnyịn iyesiwak nditịn̄ nti ikọ mban̄a mmọ. Utu ke nditie nsọn̄ido nsọn̄ido m̀mê utọk utọk, ikọ nnyịn edinenem onyụn̄ asan̄a ye mbukpek. Ndifiọk nte n̄kpọ etiede ye mbon en̄wen ayan̄wam nnyịn idiọn̄ọ adan̄a nte n̄kpọ ọsọn̄de ye mmọ ye nte mmọ ẹyọde.

Edi akpan n̄kpọ n̄ko nditịn̄ ikọ oro owụtde eti ibuot ke ini inamde utom edikwọrọ Obio Ubọn̄ ye edinam mbet. Ke ini ikpepde mbon en̄wen Ikọ Abasi, uduak nnyịn idịghe n̄kukụre ndisian mme owo se Bible etịn̄de. Uduak nnyịn edi ndisịm esịt mme owo. Emi oyom ikọrọ mbukpek ke n̄kpọkinua nnyịn. Apostle Paul ama esịn udọn̄ ọnọ Timothy nsan̄a esie ete aka iso ke se ‘ẹkekpekde enye ẹte enịm.’—2 Timothy 3:14, 15.

N̄wed oro An Expository Dictionary of New Testament Words, emi W. E. Vine  ewetde, ọdọhọ ke ikọ Greek oro ẹkabarede “kpek” ọwọrọ “ndinam ẹkpụhọde ekikere ebe ke ukeme ukere n̄kpọ m̀mê ndikere mban̄a mme idaha ido uwem.” Oyom idiọn̄ọ se mbon oro ẹkpan̄de utọn̄ ẹnọ nnyịn ẹkerede, se idọn̄de mmọ, ọkọrọ ye idaha mmọ man ikeme nditịn̄ ikọ ke usụn̄ oro ekemede ndinam mmọ ẹkpụhọde ekikere. Nnyịn idisan̄a didie inyene utọ ikike oro? Mbet oro James ọbọrọ ete: “Ẹsọp ndikop ikọ, ẹkûsọp nditịn̄ ikọ.” (James 1:19) Edieke ibụpde owo mbụme inyụn̄ inen̄erede ikpan̄ utọn̄ ikop se enye etịn̄de, nnyịn iyọfiọk utọ owo oro enye edide.

Apostle Paul ama enen̄ede enyene usọ ndinam mme owo ẹnịm ke akpanikọ. (Utom 18:4) Idem Demetrius, emi ekedide kiet ke otu mbon oro ẹkebiọn̄ọde enye, emi okonyụn̄ edide odom silver ama enyịme ete: “Idịghe ke Ephesus ikpọn̄ edi ekpere ndidi ke ofụri n̄kann̄kụk Asia ke Paul emi anam ata ediwak owo ẹnịm ke akpanikọ onyụn̄ anam mmọ ẹwọn̄ọde ẹnyene ekikere en̄wen.” (Utom 19:26) Ndi Paul ama anam inua aban̄a nte enye ekenyenede uforo ke utom ukwọrọikọ? Baba-o. Enye akada ukwọrọikọ esie nte “uyarade spirit ye odudu” Abasi. (1 Corinth 2:4, 5) Edisana spirit Jehovah esin̄wam nnyịn n̄ko. Sia iberide edem ke Jehovah, nnyịn imenyene mbuọtidem ke enye ayan̄wam nnyịn nte isịnde ukeme ndida eti ibuot ye mbukpek n̄kwọrọ ikọ.

Oro anam ẹkot “owo eti ibuot, ẹte, ‘Asian.’” (Mme N̄ke 16:21) Ih, ọniọn̄ edi “idịm uwem” ọnọ mbon oro ẹnyenede enye. Edi nso kaban̄a mbon ndisịme? Mmọ “ẹse eti ibuot ye item ke ndek.” (Mme N̄ke 1:7) Nso utịp ke mmọ ẹsibọ ke ntak oro ẹsịnde item Jehovah? Nte ima ikokokot, Solomon ọdọhọ ete: “Item ndisịme owo edi ebiọ.” (Mme N̄ke 16:22) N̄ko-n̄ko, item oro mmọ ẹsibọde esisan̄a ye ọkpọsọn̄ ufen. Mbon ndisịme ẹkeme n̄ko ndikot edịm mbọn̄ idem; ẹnam n̄kpọ oro mmọ ẹdiade esuene, ẹduọde udọn̄ọ, ẹnyụn̄ ẹkam ẹkpade nsek.

Edidem Israel aka iso owụt ufọn oro idinyenede edieke idade eti ibuot itịn̄ ikọ; enye ọdọhọ ete: “Inem ikọ ebiet obukpa ọkwọk: ke enịn̄e ukpọn̄, onyụn̄ ọnọ ọkpọ odudu.” (Mme N̄ke 16:24) Kpa nte aran ọkwọk enịn̄ede, esinyụn̄ ọsọpde ọnọ owo ọ-biọn̄ odudu, inem ikọ esisọn̄ọ owo idem onyụn̄ enem ndikop. Aran ọkwọk esịne n̄kpọ emi ekemede ndinọ owo nsọn̄idem nnyụn̄ n̄kọk udọn̄ọ. Ntre n̄ko ke edi ye inem ikọ; enye esinam owo ọsọn̄ idem ke n̄kan̄ eke spirit.—Mme N̄ke 24:13, 14.

Kpeme Idem ke ‘Usụn̄ Oro Etiede nte Enen’

Solomon ọdọhọ ete: “Enyene usụn̄ eke enende ke iso owo, edi utịt esie edi usụn̄ n̄kpa.” (Mme N̄ke 16:25) Itien̄wed emi odụri nnyịn utọn̄ ete ikûnyene ukwan̄ ekikere ikûnyụn̄ inam n̄kpọ oro atuahade ye ibet Abasi. Sia idide mme anana-mfọnmma owo, n̄kpọ ekeme nditie nte enen ke enyịn  nnyịn, edi n̄kpọ oro ekeme ndinen̄ede ntuaha ye ndinen edumbet Ikọ Abasi. Akan oro, Satan ekeme ndisịn udọn̄ nnọ utọ ukwan̄ ekikere oro man owo anam n̄kpọ oro enye ekerede ke enen, edi utịt esie edi n̄kpa.

Mfọnn̄kan usụn̄ oro ikemede ndikpeme mbak nnyịn idibian̄a idem edi ndinyene eti ibuot ye ubieresịt oro Ikọ Abasi ọnọde ukpep. Ke ini iyomde ndinam ubiere kaban̄a ido uwem, utuakibuot, m̀mê n̄kpọ ekededi, mfọnn̄kan usụn̄ ndikpeme mbak idibian̄a idem edi ndiyak se Abasi adade nte eti ye idiọk ebiere se nnyịn imekde.

‘Inua Anamutom Esịn Enye Anam Utom’

Enyene-ọniọn̄ edidem oro aka iso ete: “Udọn̄ anam-utom anam ọnọ enye: koro edi inua esie esịn enye.” (Mme N̄ke 16:26) Solomon ọdọhọ ke udọn̄ anamutom ekeme ‘ndinam utom nnọ enye’ koro udọn̄ emi esisịn enye anam utom man ada ubọk aka inua. Biọn̄ ekeme ndinam nnyịn isịn idem inam utom. Inyeneke se idiọkde do. Edi, ndi ọkpọfọn edieke nnyịn iyakde biọn̄ esịn nnyịn inam utom ibe ubọk tutu nnyịn itọn̄ọ ndidiọk itọn̄? Se emi esidade edi etie nte se isitịbede ke ini ekpri ikan̄ oro ẹkebarade ke in̄wan̄ ndida ntem udia asakde tutu ata akwa akai. Idiọkitọn̄ edi ebeubọk udọn̄ emi ekemede ndisobo owo. Sia owo oro enyenede eti ibuot ọfiọkde emi, enye isiyomke ndinyene kpukpru se idụkde enye enyịn.

Kûsan̄a “ke Usụn̄ Eke Mîfọnke”

Ikọ oro ọwọrọde nnyịn ke inua ekeme ndisobo n̄kpọ nte ikan̄. Solomon etịn̄ nte ọdiọkde ndikụt ndudue nnọ mbon en̄wen nnyụn̄ ntịn̄ idiọk ndian mmọ, ete: “Owo Belial [m̀mê, obukpo owo] etịbe idiọk: ndien se itiede ikan̄-ikan̄ odu enye ke n̄kpọk-inua. Owo ibak edemede en̄wan: ndien owo n̄ken̄-inua adianade mme ufan.”—Mme N̄ke 16:27, 28.

Owo oro oyomde usụn̄ ndibiat enyịn̄ owo en̄wen edi “owo Belial,” m̀mê obukpo owo. Nnyịn ikpenyene ndisiyom usụn̄ n̄kụt eti n̄kpọ ke idem mbon en̄wen nnyụn̄ ntịn̄ n̄kpọ oro edinamde mbon en̄wen ẹkpono mmọ. Ndien nso kaban̄a edikpan̄ utọn̄ nnọ mbon oro ẹtịn̄de idiọk ẹban̄a mbon en̄wen? Se mmọ ẹtịn̄de ekeme ndinam nnyịn itọn̄ọ ndisọn mme owo, adian̄ade mme ufan, onyụn̄ ọtọ ubahade ke esop. Eti ibuot idiyakke ikpan̄ utọn̄ inọ mme utọ owo oro.

Solomon odụri owo utọn̄ aban̄a nte ẹkemede nditap owo ndụk idiọk afan̄ ke ini enye ọdọhọde ete: “Owo afai atap mbọhọ-idụn̄ esie, onyụn̄ esịn enye  asan̄a ke usụn̄ eke mîfọnke. Owo oro ọbọp enyịn esie man ekere ibak: efịp n̄kpọk-inua esie, anam idiọk n̄kpọ ama.”—Mme N̄ke 16:29, 30.

Ndi odudu afai ekeme nditap ata mme andituak ibuot nnọ Abasi? Ẹtap ediwak owo mfịn ẹsịn ke ‘ndikere ibak.’ Mmọ ẹnam mîdịghe ẹsịn udọn̄ ẹnọ afai. Ekeme ndidi idisọn̄ke nnyịn ndifep ata afai, edi nso edieke ẹdade n̄kari ẹtap nnyịn ẹsịn ke afai? Nte owo ikam itapke ata ediwak owo isịn ke edise edinam unọ idem inemesịt ye mbre mbuba oro ẹtorode afai? N̄wed Abasi ọnọ in̄wan̄-in̄wan̄ item emi ete: “Owo eke asan̄ade ye mme enyene-ibuot eyenyene ibuot: edi nsan̄a mbon ndisịme ọyọdiọn̄ ọdiọk.” (Mme N̄ke 13:20) Eti ibuot emi otode Abasi ekeme ndinen̄ede n̄kpeme nnyịn.

Nso ke ẹkeme nditịn̄ mban̄a owo eke asan̄ade ye mbon eti ibuot ye asian ke ofụri eyouwem esie, eke mînyụn̄ ‘isan̄ake ke usụn̄ eke mîfọnke’? Owo eke odude uwem ke usụn̄ eti ido eye ke enyịn Abasi onyụn̄ odot ukpono. Mme N̄ke 16:31 ọdọhọ ete: “Iwat edi anyanya ubọn̄, ke usụn̄ eti ido ke ẹdikụt enye.”

Ke n̄kan̄ eken, owo ndisọp iyatesịt inọhọ owo ubọn̄. Cain emi ekedide akpa eyen Adam ye Eve ama “ofụt esịt eti eti” ye Abel eyeneka esie onyụn̄ ‘eyịbi enye owot.’ (Genesis 4:1, 2, 5, 8) Okposụkedi ikemede ndinyene ntak ndiyat esịt ndusụk ini, inaha iyak iyatesịt nnyịn ebe ubọk. Mme N̄ke 16:32 ọdọhọ ete: “Owo eke mîsọpke iyatesịt ọfọn akan owo uko: ndien owo eke akande esịt esiemmọ ọfọn akan owo eke adade obio.” Edieke owo esisọpde ayat esịt, emi owụt ke enye inyeneke ukeme ye eti ido. Emi akam owụt ke enye edi owo mmemidem emi ‘asan̄ade ke usụn̄ eke mîfọnke.’

Ke Ini “Ọwọrọde Kpasụk nte Jehovah Amade”

Edidem Israel ọdọhọ ete: “Ẹmen afia ẹsịn ke ikpanesịt; edi ọwọrọ kpasụk nte Jehovah amade.” (Mme N̄ke 16:33) Ndusụk ini Jehovah ama esida afia anam ẹdiọn̄ọ uduak esie ke Israel eset. Ẹkesida ekara ekara n̄kpri itiat m̀mê eto ẹsịn afia. Ẹma ẹsibem iso ẹdọhọ Jehovah ebiere se ẹdinamde. Ekem, ẹdọn̄ n̄kpri itiat m̀mê eto oro ke ọfọn̄ oro ẹwobide ẹkọhọ, ndien ẹsio kiet. Ẹkesida ke Abasi anam ẹsio enye oro ẹkesiode.

Jehovah idaha aba afia itọt ikọt esie se enye aduakde. Enye ayarade uduak esie ke Ikọ esie, kpa Bible. Ndinyene nnennen ifiọk mban̄a se isịnede ke Bible edi akpan n̄kpọ edieke iyomde ndinyene eti ibuot emi Abasi ọnọde. Ke ntre, ana ikot Edisana N̄wed Abasi kpukpru usen.—Psalm 1:1, 2; Matthew 4:4.

[Ikọ idakisọn̄]

[Ndise ke page 8]

Ntak emi eti ibuot ọfọnde akan gold?

[Ndise ke page 9]

Nso isikọrọ mbukpek ke n̄kpọkinua fo ke an̄wautom?

[Ndise ke page 10]

“Owo Belial etịbe idiọk”

[Ndise ke page 11]

Owo eke ọsọpde iyatesịt “asan̄a ke usụn̄ eke mîfọnke”

[Ndise ke page 12]

Afai enyene odudu nditap owo