“Ata Akwa Enọ” Oro Ẹnọde Mbon Poland

KE July 6, 1525, Ọbọn̄ Albrecht obio Hohenzollern ama ọdọhọ ke Ido Ukpono Lutheran edidi ido ukpono obio. Ntem, Obio Prussia, emi okodude ke idak obio ubọn̄ Poland ini oro, ekedi akpa obio ke Europe ndinyịme ukpepn̄kpọ Martin Luther.

Albrecht okoyom ndinam Königsberg—kpa ibuot obio Edem Usiahautịn Prussia—edi akpan ebiet edinam mbon Protestant. Enye ama asiak ufọkn̄wed ntaifiọk ke obio oro onyụn̄ ọnọ okụk ẹda ẹmịn̄ ke nsio nsio usem se Martin Luther ekewetde. Ke isua 1544, enye ama ọdọhọ n̄ko ke mbon Poland oro ẹdude ke mme obio oro imọ ikarade ẹkpenyene ndikop nte ẹkotde mme itien̄wed ke Edisana N̄wed Abasi ke usem emana mmọ. Nte ededi, mmọ ikenyeneke edikabade Bible ke usem Polish kan̄a.

Edikabade Emi Ẹkedade Ikọ Oro “Mme Owo Ẹmehede” Ẹkabarede

Albrecht ama ọtọn̄ọ ndiyom owo emi edikemede ndikabade N̄wed Abasi Christian Usem Greek nsịn ke usem Polish. Ke n̄kpọ nte isua 1550, enye ama ekpe Jan Seklucjan emi ekedide ewet n̄wed, anyam n̄wed, ye emịn̄ n̄wed, ete anam utom emi. Seklucjan okokụre n̄wed ke Ufọkn̄wed Ntaifiọk Leipzig ndien Ufọkabasi Catholic ẹma ẹnen̄ede ẹsua enye sia enye ekesisuande ukpepn̄kpọ mbon Protestant. Ke akpanikọ, enye ama ebebem iso efehe aka Königsberg man ọbọhọ ubiomikpe ke ntak oro enye ọkọkwọrọde se enye ekenịmde ke akpanikọ.

Jan Seklucjan ama enen̄ede oyom ndikabade N̄wed Abasi ke usem Polish. Ke ufan̄ isua kiet kpọt tọn̄ọ ẹkedọhọ enye ọtọn̄ọ utom oro, ẹma ẹmịn̄ akpa nsiondi Gospel Matthew. Nsiondi emi ama esịne n̄wetndian ikọ oro ẹnamde n̄kpọ ẹtịm ẹn̄wan̄a, ẹnyụn̄ ẹwet n̄kpọ ke mben, oro akan̄wamde owo ọfiọk usụn̄ en̄wen oro ẹkemede ndikabade ndusụk itien̄wed. Esisịt ini ke oro ebede, Seklucjan ama ese aban̄a edimịn̄ nsiondi oro ekesịnede Gospel mbinan̄. Ke ufan̄ isua ita kpọt, enye ama emịn̄ ofụri N̄wed Abasi Christian Usem Greek.

Akabade a-Bible emi ama esidụn̄ọde mme uwetn̄kpọ usem Greek man ekeme ndikabade nte enende. Ke adianade do, ebemiso ikọ oro  okodude ke nsiondi eke isua 1551 ama ọdọhọ ke “ẹma ẹdụn̄ọde edikabade eke nsio nsio usem” ye eke Latin. Stanisław Rospond, andiwet Studies on the Polish Language of the 16th Century, ọdọhọ ke ẹkekabade Bible emi ke “inem inem usụn̄ oro ẹkekemede ndikot.” Rospond ọdọhọ ke akabade a-Bible emi “ikadaha n̄kpọsọn̄ ikọ” ikabade. Utu ke oro, enye akada ikọ Polish oro “mme owo ẹmehede” akabade.

Okposụkedi oro Seklucjan ekesede aban̄a utom ukabade Bible emi, uyarade owụt ke idịghe enye akakabade. Anie ndien ekedi eti akabade n̄wed emi? Ekedi Stanisław Murzynowski, emi ekedide n̄kpọ nte isua 23 ke ini Seklucjan ekekpede enye anam ọkpọsọn̄ utom emi.

Murzynowski akamana ke obio-in̄wan̄, edi ke ama okokpon ekem ndika n̄wed, ete esie ama ọnọ enye aka ekekpep usem Greek ye Hebrew ke Königsberg. Ke oro ebede, Murzynowski ama aka ọkọtọn̄ọ n̄wed ke Ufọkn̄wed Ntaifiọk Wittenberg ke Germany, ndien eyedi mi ke enye okosobo Martin Luther. Ekpri Murzynowski ama esitiene okop se Philipp Melanchthon ekekpepde, ndien eyịghe idụhe ke ọbọn̄ emi ama an̄wam enye enen̄ede ọfiọk usem Greek ye Hebrew. Ke Murzynowski ama akafiak akaka n̄wed ke Italy, enye ama ọnyọn̄ aka Königsberg onyụn̄ akanam utom ọnọ Ọbọn̄ Albrecht.

Maria Kossowska ewet ke n̄wed esie emi The Bible in the Polish Language, ete: ‘Murzynowski ama esịn ifịk anam utom edifọn edifọn, edi enye ikadaha itoro inọ idemesie, ikoyomke akamba itie, m̀mê ndidọhọ ẹsịn enyịn̄ imọ ke page enyịn̄ Bible oro.’ Ke akpanikọ, akparawa emi ewet aban̄a ukeme esie ete: “Nnen̄ekede ndiọn̄ọ ndiwet n̄kpọ ke usem Latin ye Polish.” Kpa ye oro, Murzynowski ama enen̄ede an̄wam ke ndinam mbon Poland ẹnyene Ikọ Abasi. Seklucjan nsan̄a esie ọkọdọhọ ke edikabade oro edi “ata akwa enọ” oro ẹnọde mbon Poland.

Kiet ke Otu Akakan Enọ

Ọtọn̄ọde ke akpa edikabade Bible usem Polish oro, ẹmekabade ediwak en̄wen. Ẹma ẹsio N̄wed Abasi Christian Usem Greek—Edikabade eke Obufa Ererimbot ke 1994, ndien ke 1997, ẹma ẹsio ofụri New World Translation of the Holy Scriptures ke usem Polish. Mme andikabade emi mîdaha itoro inọ idemmọ mi, ẹma ẹdomo ndinam mme owo ẹfiọk nnennen Ikọ Abasi ke usem eyomfịn, idịghe enye oro ẹkesemde ke ọyọhọ isua ikie 16.

Mfịn, ofụri ofụri m̀mê ubak ubak Bible odu ke n̄kpọ nte usem 2,400. Edieke ekemede ndinyene nnennen edikabade Ikọ Abasi ke usem emana mbufo, oro edi kiet ke otu akakan enọ oro Jehovah Abasi ọnọde fi man ada fi usụn̄.—2 Timothy 3:15-17.

[Ndise ke page 20]

Itiat editi Stanisław Murzynowski, emi akakabarede “Obufa Testament” esịn ke usem Polish

[Ndise ke page 21]

Ọyọhọ ibuot ita ke n̄wed Matthew emi Stanisław Murzynowski akakabarede

[Ebiet Ẹdade N̄kpọ Ẹto]

Dzięki uprzejmości Towarzystwa Naukowego Płockiego